راهک، راهنمای کتاب

روایت دیگری از مرحوم رضا سیدحسینی که تکمیل کننده روایتهای دیگرش از کتابفروشی بریانی است:

آن زمان کلوپ حزب توده در تهران در خیابان فردوسی قرار داشت. پایین‌تر از آنجا هم یک دکه‌ی کوچک کتابفروشی بود متعلق به آقای «بریانی شبستری». او که مدتی در ترکیه زندگی کرده بود، از آنجا تعدادی کتاب آورده، داده بود در تهران برایش ترجمه کرده بودند و چاپ‌شان کرده بود. رفتم پیشش و از این کتاب‌های کوچکِ جزوه‌مانند هم یکی به من داد و من هم یکی از قصه‌های مربوط به «جین‌گوْز رجایی» را برایش ترجمه کردم. «جین‌گوْز رجایی» یک دزد قهرمان ترک بود از نوع «آرسن لوپن». توکل از کتابفروشی‌هایی که کتاب‌های دست دوم می‌فروشند، کتاب‌های فرانسوی را به پنج ریال یا یک تومان می‌خرید و هر چه را می‌خواند برای ما تعریف می‌کرد. او تاریخ ادبیات فرانسه را هم خواند و به ما شرح داد. در واقع من وقتی یواش‌‌یواش وارد کار روی زبان و ادبیات فرانسه شدم، دیدم خیلی چیزها را از حفظ بلدم و همه‌ی اینها را از توکل شنیده بودم. توکل در دانشکده‌ی زبان، همکلاسی‌هایی مثل «ابوالحسن نجفی»، «اسماعیل سعادت» و «امیرهوشنگ اعلم» داشت و استادشان دکتر «بروخیم» معروف بود. توکل فرانسه را خیلی خوب یاد گرفت و ترجمه‌هایش را به مجله‌ی «صبا» می‌داد. من هم رفتم چند تا از مجله‌های خیلی شیک ترکیه را از کتابفروشی «بریانی شبستری» گرفتم و با لذت یواش‌‌یواش شروع کردم به ترجمه از ترکی استانبولی. اولین بار از یکی از همین مجله‌ها داستانی مربوط به یک امپراتریس رومی را ترجمه کردم و توکل مرا با خودش برد به دفتر صبا و ترجمه‌ام را دادیم که همانجا چاپ شد. بعد از مدتی در صبا به عضویت هیئت تحریریه درآمدم. در مجله‌ی صبا بعد از اینکه مقاله‌هامان را تحویل می‌دادیم، یک پاکت نازک به در خانه‌مان می‌آمد که باز نکرده می‌دانستیم تویش پول گذاشته‌اند یا اگر پاکت ارسالی کلفت بود، می‌فهمیدیم مطلب‌مان قابل چاپ نبوده. برای هر مقاله هم پنج تومان حق‌الزحمه می‌دادند.

عبدالله توکل چند جلد کتاب داستان فرانسوی داشت. من هم رفتم اسم این کتاب‌ها را به «بریانی شبستری» دادم و از او خواستم تا ترجمه‌ی ترکی این کتاب‌ها را از ترکیه بیاورد. پول کمی هم دادم و بالاخره کتاب‌ها به دستم رسید. شروع کردیم تعدادی کتاب‌هایی که مد روز بود را از دو متن ترکی و فرانسه با هم ترجمه کردن که حاصل کارمان به شش جلد کتاب رسید. در نتیجه‌ی این همکاری، هم زبان فرانسه‌ی من خوب می‌شد و هم توجه به ترجمه‌ی ترکی، کمک می‌کرد تا دقت ترجمه‌هایی که توکل از روی متن فرانسه انجام می‌داد بیشتر شود. بدین ترتیب ما شش داستان از «اشتفان تسوایک» را که آن موقع خیلی مد بود ترجمه کردیم.

نکته‌ی جالبی هم درباره‌ی این ترجمه‌ها بگویم. بعد از مرگ احمد شاملو، مصاحبه‌ای که دوست پزشکش با او انجام داده بود منتشر شد. شاملو در آن مصاحبه نامردی‌ای در حق من و توکل کرده، گفته بود: «توکل و سیدحسینی چون ترکی‌استانبولی می‌دانستند آمدند و داستان‌هایی که ترک‌ها در مجله‌هاشان می‌نوشتند را ترجمه کرده، به اسم تسوایک به چاپ رساندند.» شاملو شنیده بود که به اسم تسوایک در ایران کتاب ساخته شده، اما این کار را «محمود پوشالچی» انجام داده بود، نه ما. البته شاید هم مصاحبه‌کننده در این مورد لغزش کرده بود.

منبع: http://www.bookcity.org/print/10232/root/speak

@cinema_book

8 views20:06