«عکس‌های تازه‌ سرس که فضاپیمای داون از مداری بالاتر گرفته»
—-------------------------------------------------------------------
https://goo.gl/AZQEYx
* در تازه‌ترین تصویر به دست آمده از #فضاپیمای_داون ناسا که با زاویه نسبت به سطح #سرس گرفته شده، درخشان‌ترین منطقه‌ی این #سیاره‌_کوتوله را بر روی یک سطح برخوردی و سایه‌گرفته می‌بینیم.

داون این عکس را در روز ۱۶ اکتبر ۲۰۱۶، از درون پنجمین مدار علمی‌اش گرفته. در این مدار، زاویه‌ی تابش خورشید با مدارهای پیشین تفاوت دارد. در زمان گرفته شدن این عکس، داون ۱۴۸۰ کیاومتر از سطح سرس بالاتر بود- فرازایی (ارتفاعی) که داون در اوایل اکتبر به آن رسیده بود.

#دهانه‌_اوکاتور با منطقه‌ی درخشان مرکزی‌ و چند منطقه‌ی کم‌نورتر دیگرش (که نسبت به منطقه‌ی مرکزی، بازتابندگی کمتری دارند)، به خوبی نزدیک افق سرس دیده می‌شود. اوکاتور با پهنای ۹۲ کیلومتر و ژرفای ۴ کیلومتر، نشانه‌هایی از فعالیت‌های تازه‌‌ی زمین‌شناختی را در خود دارد. بر پایه‌ی آخرین پژوهشی که درین باره انجام شده، مواد روشن درون این دهانه از نمک‌هایی درست شده که پس از بیرون زدن یک مایع شور (نمکی) از زیر سطح، یخ زدن آنها، و سپس فرازش (تصعید) آنها به جا مانده‌اند، یعنی یخ‌ها به طور مستقیم به بخار تبدیل شدند و این #نمک‌ ها را به جا گذاشتند.

برخوردی که میلیون‌ها سال پیش این دهانه را پدید آورد موادی را از زیر سطح بیرون کشید که سطح منطقه‌ی بیرون دهانه را پوشاندند، و احتمالا همان هم باعث بیرون زدن مایع شور شد.

مارک ریمن، سرمهندس و مدیر ماموریت داون در #آزمایشگاه_ پیشرانش_جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا می‌گوید: «این عکس شگفتی پرواز بر فراز دنیای فریبنده و بی‌همتایی را نشان می‌دهد که داون برای نخستین بار بررسی‌اش کرده.»

دانشمندان ماموریت داون همچنین عکسی را از سرس منتشر کرده‌اند که تقریبا رنگ واقعی آن از چشم انسان را نشان می‌دهد. این تصویر که دانشمندان مرکز هوافضای آلمان در برلین درستش کرده‌اند در سال ۲۰۱۵ و زمانی که داون در نخستین مدار علمی‌اش به سر می‌برد گرفته شده بود. داون این عکس را به کمک دوربین تنظیم‌شونده‌ی خود و با بهره از فیلترهای سرخ، سبز و آبی آن گرفته بود. رنگ‌های درون عکس مرکز هوافضای آلمان بر پایه‌ی بازتاب طول موج‌های گوناگون از سطح سرس محاسبه شدند.

داون از زمان رسیدن به سرس در ۶ مارس ۲۰۱۵ تاکنون هزاران عکس و داده‌های فراوان از سرس گردآوری کرده. این فضاپیما پس از گذراندن هشت ماه در فراز ۳۸۵ کیلومتری سرس (از فاصله‌ی ایستگاه فضایی و زمین هم نزدیک‌تر)، در ماه اوت راهی مداری بالاتر شد. در اکتبر، هنگامی که فضاپیما در فراز ۱۴۸۰ کیلومتری بود، عکس‌ها و داده‌های ارزشمندی به زمین فرستاد.

داون در روز ۴ دسامبر رهسپار ششمین مدار علمی‌اش در فراز بیش از ۷۲۰۰ کیلومتری شد. داون تاکنون از مانور مارپیچی برای جابجایی میان مدارهاش استفاده می‌کرد که هنگام پیمودن آن میبایست چندین بار جهتش را تغییر می‌داد، ولی به تازگی مهندسان راهی پیدا کرده‌اند که موتورهای #پیشران_یونی برای بردن فضاپیما به مدار بعدی، در همان جهتی که فضاپیما بوده روشن شوند. این کار باعث می‌شود سوخت #هیدرازین و #زنون کمتری نسبت به عملیات مارپیچی همیشگی مصرف شود.

یکی از هدف‌های داون در ششمین مدار علمی‌اش بهبود و پالایش داده‌هاییست که پیش‌تر گردآوری شده بود. طیف‌سنج پرتو گاما و نوترونی فضاپیما (#GRaND) که همنهش سطح سرس را بررسی می‌کند، در این مدار تابش‌های ناشی از برخورد پرتوهای کیهانی که به سرس ربطی ندارند را [از داده‌ها] جدا می‌کند. این به دانشمندان کمک خواهد کرد که نوفه‌ها (نویزها) را از اندازه‌گیری‌های سرس کم کرده و داده‌ها را دقیق‌تر کنند.

فضاپیمای داون اکنون سالم است و در گام تمدید شده‌ی ماموریتش که از ژوییه آغاز شده به سر می‌برد. داون در زمان ماموریت آغازین به همه‌ی هدف‌های اصلی‌اش در سرس و پیش‌سیاره‌ی وستا -که از ژوییه‌ی ۲۰۱۱ تا سپتامبر ۲۰۱۲ مهمانش بود- دست یافته بود.
#دهانه_برخوردی #دهانه_تاکل #دهانه_کوزوبی
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/11/dawn-ceres.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies

«سیاره کوتوله سرس: آب، همه جا آب!»
—---------------------------------------—

* یافته‌های تازه‌ی فضاپیمای مدارگرد داون ناسا (#Dawn) نشان می‌دهد که سرس، بزرگ‌ترین جرم کمربند سیارک‌ها، لایه‌ای سرتاسری از آب یخ‌زده درست زیر سطح تیره و خاکی‌اش دارد.

حتی پیش از رسیدن #فضاپیمای_داون به سیاره‌ی کوتوله‌ی #سرس-۱ در ماه مارس ۲۰۱۵، دانشمندان سیاره‌ای می‌دانستند که این سیاره‌ی کوتوله یک جرم بزرگ بسیار خشک مانند چیزی که از سیارک‌ها به ذهن می‌آید نیست. نخست این که چگالی ۲.۱ گرم بر سانتیمتر مکعبی آن بسیار کمتر از چگالی یک گوی جامد از جنس سنگ سیلیکاتی است. بررسی طیف فروسرخ آن که بسیار پیش از این -در سال ۱۹۷۸- انجام شده بود نیز وجود کانی‌های رسی آب‌گرفته را بر سطحش نشان داده بود، و پیمایش‌های رصدخانه‌ی فضایی هرشل اِسا در چند سال پیش هم تولید ابرهای بخار آب در آن را ثابت کرده بود.

ولی شگفت این که داون نشان داد جدا از چند لکه‌ی روشن درون دهانه‌ها در اینجا و آنجای سرس، در واقع یخ بیرون‌زده‌ی چندانی روی سطح آن وجود ندارد. هر یخی که این #سیاره‌_کوتوله داشته باشد می‌بایست در ژرفای زیر سطحش نهفته باشد.

اکنون روشن شده که این "ژرفای زیر سطح" شاید بیش از ۱ تا ۲ متر نباشد، و در ضمن، یخ آب تنها در چند نقطه نیست و بلکه باید در همه‌جای سرس باشد. چنانچه در گزارش این هفته‌ی نشریه‌ی ساینس آمده، خرده سنگ‌های شکسته‌ی روی سطح سرس دارای انباشت هیدروژن بسیاری هستند- و اگر از نظر #کیهان‌شیمی بخواهیم بگوییم، یخ آب تنها ترکیب ممکن برای توجیه این همه هیدروژن است. در واقع چنان چه توماس پرتیمن از بنیاد علوم سیاره‌ای و همکارانش می‌گویند، تا ۱۰ درصد جرم سنگ‌های نزدیک سطح سرس را آب تشکیل داده، و لایه‌ی یخش هم به احتمال بسیار تا ژرفای بسیاری ادامه دارد.
@onestar_in_sevenskies
"آشکارساز پرتو گاما و نوترون" داون (گرند، #GRAND) همچنان که فضاپیما به گرد سرس می‌چرخید، کم کم نقشه‌هایی از نوترون‌ها و پرتوهای گامایی که از آن بیرون می‌زد پدید آورد. پرتیمن توضیح می‌دهد: «پرتوهای گاما اثر انگشت چیزی که در سطحست را به ما می‌دهند.»، زیرا آنها محصول پایانی برهمکنش‌های پیچیده‌ی نوترون‌ها هستند که در اثر تابش #پرتوهای_کیهانی بر سطح رخ می‌دهد. نکته‌ی مهم اینست که آشکارساز گرند تنها نوترون‌ها و پرتوهای گامایی که از جاهایی بسیار نزدیک به سطح -ژرفای حدود ۱ متر- می‌آید را آشکار می‌کند.

نقشه‌های به دست آمده نشان می‌دهند که هیدروژنِ نزدیک-سطحی تقریبا ۱۰۰ برابر فراوان‌تر از چیزیست که در سیارک #وستا -میزبان پیشین داون- که به طور عمده با سنگ‌های بازالتی پوشیده شده دیده بودیم. در سرس، نشانه‌های #هیدروژن بسیار یکدست است و به گونه‌ی چشمگیری رو به قطب‌ها افزایش می‌یابد. گروه دانشمندان این شیبِ افزایش را نشانه‌ی تغییر از کانی‌های واکنش داده (و آمیخته) با آب مایع در نزدیکی استوا، به یخ آبِ نزدیک-سطحی که از عرض جغرافیایی حدود ۴۰ درجه رو به قطب آغاز می‌شود می‌دانند. به گفته‌ی پرتیمن، از این عرض به بالا احتمال دارد یخ #آب شکاف‌های میان ذرات ریز خاک را پر کرده باشد.

این آب از دنباله‌دارهایی که با سرس برخورد می‌کردند نیامده بلکه می‌بایست در زمان پیدایش سرس در آن وجود می‌داشته‌. در آغاز تاریخ سامانه‌ی خورشیدی، این جرم به احتمال بسیار به دلیل انرژی جنبشی ناشی از بمباران‌های تقریبا پیوسته و واپاشی عنصرهای پرتوزا در مواد سنگی‌اش اگر نگوییم داغ، دستکم گرم بوده، از همین رو درون آن یک هسته‌ی سنگی پدید آمد که با یک لایه‌ی بیرونی با چگالی کمتر در بر گرفته شده بود.

روشن نیست که این جدایی تا کجا پیش رفته بوده، ولی این که سرس زمانی یک اقیانوس سرتاسری (یا دستکم یک لایه‌ی بیرونی از گل و لای شور) داشته چندان دور از ذهن نیست. با گذشت زمان، نور آفتاب مناطق استوایی را به اندازه‌ی کافی گرم می‌کرد که آب‌های نزدیک-سطحی را بیرون رانده و در قطب‌ها انباشته کند.

با این وجود ... (ادامه در پست بعد👇🏼)

«کشف انبوه مولکول‌های زندگی‌ساز روی سرس»
—-------------------------------------------

* داده‌های فضاپیمای داون نشانگر وجود مولکول‌های آلی روی سطح سرس است که به نظر می‌رسد بومی خود این سیاره‌ی کوتوله هستند و از بیرون به آنجا نیامده‌اند.

#فضاپیمای_داون ناسا به تازگی مناطقی سرشار از #مواد_آلی را روی #سرس شناسایی کرده. دانشمندان با ارزیابی زمین‌شناسی مناطق نتیجه گرفته‌اند که این مولکول‌ها به احتمال بسیار بومی خود این سیاره‌ی کوتوله‌اند. داده‌های به دست آمده از فضاپیما نشان می‌دهد که سرچشمه‌ی این مواد آلی، بخش‌های درونی سرس است نه این که سیارک‌ها یا دنباله‌دارها آنها را آورده باشند. این پژوهش در شماره‌ی ۱۷ فوریه‌ی ۲۰۱۷ نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

دکتر سیمونه مارکی، پژوهشگر ارشد در بنیاد پژوهشی جنوب باختر و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «یافته شدن این انباشت مواد آلی در یک جا چیز شگفت‌انگیزیست، و پیامدها و مفاهیم گسترده‌ای برای جامعه‌ی #اخترزیست‌شناسی دارد. تاکنون شواهد کانی‌های هیدراته‌ی آمونیاک-دار، آب یخ‌زده، کربنات‌ها و نمک‌ها، و اکنون هم مواد آلی در سرس یافته شده. داون با این کشف تازه‌اش نشان داده که سرس اجزای کلیدی برای زندگی را در بر دارد.»

باور بر اینست که سرس حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش، در سپیده‌دم سامانه‌ی خورشیدی پدید آمده. بررسی مواد آلی آن می‌تواند به دانشمندان برای توضیح ریشه‌، فرگشت، و پراکندگی گونه‌های آلی در سرتاسر سامانه‌ی خورشیدی به دانشمندان کمک کند. داده‌های "طیف‌سنج نور دیدنی و فروسرخ" داون انباشت بالایی از مواد آلی را در دهانه‌ی ۵۰ کیلومتری رنه‌نوتت (Ernutet crater) در نیمکره‌ی شمالی سرس نشان می‌دهد. پراکندگی‌ و ویژگی‌های این مواد به نظر می‌رسد مانع از اینست که آنها را وابسته به هیچ تک دهانه‌ای کنیم. بیشترین انباشت گویا به طور ناپیوسته بخش جنوب باختری از کف و لبه‌ی رنه‌نوتت و یک دهانه‌ی کهن‌تر و به شدت ویران شده را پوشانده. دیگر مناطقی که مواد آلی دارند در شمال باختر پراکنده‌اند.

دیگر دانشمندان پراکندگی و طیف این مواد را بررسی کردند ولی دکتر مارکی به سراغ ویژگی‌های زمین‌شناسی رفت. وی می‌گوید: «این منطقه پر از دهانه است و باستانی به نظر می‌رسد؛ ولی لبه‌های دهانه‌ی رنه‌نوتت به نسبت تازه به نظر می‌آیند. این بخش‌های سرشار از مواد آلی گونه‌های کربناته و آمونیاکی را در بر دارند که آشکارا مواد درون‌زاد خود سرس هستند، بنابراین بعید است که این مواد آلی را یک برخوردگر بیرونی به آنجا آورده باشند.»

سرس نشانه‌های روشنی از فعالیت‌های فراگیر آب‌گرمایی (هیدروترمال)، دگرگونی‌های آبی، و حرکت شاره‌ای را نشان می‌دهد، پس این بخش‌های دارای مواد آلی شاید دستاورد فرآیندهای درونی باشند. دانشمندان ماموریت داون به بررسی این سیاره‌ی کوتوله ادامه می‌دهند تا یک روش پایدار برای جابجایی چنین موادی از درون به سطح را در الگوهای دیده شده شناسایی کنند.

تصویری که می‌بینید منطقه‌ای پیرامون دهانه‌ی رنه‌نوتت با انباشت مواد آلی را نشان می‌دهد (از a تا f). رنگ‌های گوناگون نشانگر شدت طیف درآشامی (جذبی) مولکول‌های آلی است؛ هر چه رنگ گرم‌تر، انباشت بیشتر.
https://goo.gl/cwYNQS
—------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/02/Ceres.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies

«نشانه‌های بیشتر از فعالیت یخ‌فشانی روی سرس»
—------------------------------------------

* سیاره‌ی کوتوله‌ی سرس هم فعالیت آتشفشانی دارد- ولی به جای گدازه‌ی داغ که از آتشفشان‌های زمین بیرون می‌ریزند، این یخ نمکی است که از آتشفشان‌های سرس به بیرون می‌تراود.

#فضاپیمای_داون ناسا که اکنون در مدار سرس است و در گذشته، سیارک وستا را هم بررسی کرده بود به شواهد تازه‌ای برای این فعالیت‌های یخ‌فشانی روی #سرس دست یافته است.

پیش از این، داون یک کوه شگفت‌انگیز و چند ویژگی دیگر که به نظر می‌رسید توسط آتشفشان‌های یخ پدید آمده باشند را روی سطح سرس شناسایی کرده بود.

اکنون دانشمندان بنیاد ماکس پلاک برای پژوهش‌ سامانه‌ی خورشیدی (MPS) شواهدی از فعالیت امروز این یخ‌فشانی‌ها در دهانه‌ی برخوردی اوکاتور یافته‌اند، جایی که یک کانی نمک روشن در گودی مرکزش انباشته شده و یک گنبد بلند به نام "پریسک سریلیا" یا "مشعل سریلیا" (Cerealia Facula) پدید آورده‌.

دانشمندان پی بردند که ماده‌ی نمکی درون این دهانه جوان‌تر از خود آنست: تنها ۴ میلیون سال سن دارد، ولی دهانه ۳۰ میلیون سال از عمرش می‌گذرد. این بدین معناست که این کانی های نمک بعدها از زیر سطح بالا آمده‌اند، درست مانند تفتال‌ها (ماگماها) روی زمین. چنین فعالیت یخ‌فشانی‌ای روی پلوتو و انسلادوس، ماه کیوان هم دیده شده. سرس با فاصله‌ی ۴۴۴ میلیون کیلومتر از خورشید، نزدیک‌ترین جرمیست که پژوهشگران این فعالیت را رویش دیده‌اند.

بر پایه‌ی یافته‌های آنها، این گنبد به احتمال بسیار در یک رویداد یگانه پدید نیامده، بلکه پیدایش آن روندی دراز و زمان‌بر بوده است. در آغاز خود برخورد بود که با پدید آوردن گودی دهانه، باعث شد مایع نمکی زیر سطح، به سطح نزدیک‌تر شود. آب و گازهای محلول در آن، مانند دی اکسید کربن و متان، بالا آمدند و یک سامانه‌ی دریچه‌ای درست کردند. این گازها همچنین می‌توانسته‌اند بر مواد کربنات‌دار نیز فشار آورده و آنها را به بالا کشانده باشند. در همین مدت، مواد روشن از شکاف‌ها بیرون زدند و سرانجام گنبدی که امروزه می‌بینیم را ساختند.

داون ۲ سال است که به گرد سرس می‌چرخد و در این مدت، دانشمندان MPS شواهدی از فعالیت پیچیده روی سطح این سیاره‌ی کوتوله یافته‌اند: شکستگی‌ها، بهمن‌ها، و دهانه‌های کوچک‌تر و جوان‌تر.

آندریاس ناتئوس نویسنده‌ی اصلی این پژوهش تازه و پژوهشگر اصلی دوربین تنظیم‌شونده‌ی MPS در بیانیه‌ای گفت: «ریشه و فرگشت این دهانه و شیوه‌ی تبدیل آن به چیزی که اکنون می‌بینیم در این داده‌ها بهتر و روشن‌تر از همیشه دیده می‌شود.»

دهانه‌‌ی اوکاتور با قطر ۹۲ کیلومتر، در نیمکره‌ی شمالی سرس جای دارد. این دهانه یک گودی به پهنای ۱۱ کیلومتر در مرکزش دارد و لبه‌هایش ۷۵۰ متر بالاتر از سطحند. درون گودی این دهانه یک گنبد درخشان به پهنای حدود ۲.۹ کیلومتر وجود دارد که که از همان مواد جوان‌تر و روشنی که دانشمندان MPS یافته‌اند درست شده. داده‌های دوربین‌های فروسرخ نشانگر نمک‌هایی به نام کربنات در آن هستند.

یک چیز که پژوهشگران را به این فکر واداشته که این کوه یک #یخ‌فشان است، اینست که برخوردهای بعدی چنین موادی را نمایان نکردند.

این دانشمندان برای برآورد سن دهانه و گنبد مرکزی‌اش، دهانه‌های آن منطقه را شمردند. هر چه دهانه‌های یک منطقه بیشتر باشد به این معنیست که سطح آن منطقه پیرتر است و مدت درازتری روباز مانده بوده.

احتمال می‌رود برخوردی که دهانه‌ی اوکاتور را پدید آورد به مواد نمکی اجازه داده تا به سطح نزدیک‌تر شده و سرانجام فوران کنند.

گزارش این پژوهش در شماره‌ی ۱۷ فوریه‌ی آسترونومیکال جورنال منتشر شده است.

—---------------------------------------------—
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/03/Ceres.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies

«عجیب‌ترین کوه در منظومه خورشیدی»
—---------------------------------—

چه چیزی باعث شکل‌گیری این کوه شگفت‌انگیز شده؟

ستیغ اهونا یزرگ‌ترین کوه روی سطح بزرگ‌ترین سیارکِ شناخته شده در سامانه‌ی خورشیدیست، سرس که در کمربند اصلی سیارک‌ها میان مدارهای مشتری و بهرام به گرد خورشید می‌چرخد.

ولی کوه اهونا با هر آنچه بشر تاکنون دیده تفاوت دارد. یکی از تفاوت‌هایش اینست که شیب کناره‌هایش به جای دهانه‌های کهنه، با رگه‌های عمودی آراسته شده.

بر پایه‌ی یک انگاشت، کوه اهونا یک یخ‌فقشان (آتشفشان یخی) است که اندکی پس از یک برخورد بزرگ به سمت مخالف این سیاره‌ی کوتوله پدید آمده؛ برخورد باعث گسیل امواج لرزه‌ی کانونی‌شده‌ای شد که در راستای گسترش خود، پوسته را سست کرده بودند.

رگه‌های روی این کوه به نظر می‌رسد سرشار از نمک‌های بازتابنده‌اند، بنابراین از جنس همان مواد سطحی هستند که روی لکه‌های روشن و پرآوازه‌ی این سیاره‌ی کوتوله دیده شده.

این تصویر که فرازای آن (ارتفاع از سطح) به روش دیجیتالی دو برابر شده، به کمک نقشه‌هایی به دست آمده که سال گذشته توسط #فضاپیمای_داون ناسا از سطح #سرس گرفته شده بود.
#apod
https://goo.gl/GP2uQu
—----------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/10/AhunaMons.html
—-------------------------------------------------
تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
@onestar_in_sevenskies