🌸🍃🌸
🍃🌸
🌸
#آموزش_گویش_نایینی

.
مثنوی زیبای یادُش بخیر با زبان شیرین نایینی که خاطرات و بازی های کودکی ما را هنرمندانه جناب آقای سید رضا مرتضوی شاعر معاصر با زبان و گویش محلی به شعر آورده اند. در چند قسمت تقدیم همراهان عزیز می شود .(قسمت اول)

#یادش_بخیر

بُکّهَ و هَف سِنگ و گُو یادُش بخیر/
گُندووُ وَفرُ و لیز لیزو یادُش بخیر/
تاپ تاپو پِشتی تاپو یادُش بخیر/
کِل کِلی و پِل و چُو یادُش بخیر/
آخِری کارُش جی، زوُ، یادُش بخیر/

1🌺🌺🌺🌺

بُکّه = وعده گاه ، هدف( در اینجا ، نوعی بازی است که چون در آخر هر مرحله باید به طرف هدفی از پیش تعیین شده دوید به آن بُکّه می گویند)
تاپ تاپو پِشتی تاپو = مرحله آخر در بازی (غُولا پَرَ هُوشتی) کلاغ پر است
هَف سِنگ = مقصد بازی هفت سنگ است
گُو = گوی ، توپ ، توپ بازی
گُندو = گوله ، جسم کروی شکل
وَفر = برف
گُندو وَفر = در اینجا ، برف بازی
لیزلیزو = سُر خوردن ، بازی سُر خوردن روی برف
کِل کِلی = ( پِل) را آهسته بالا می اندازند و با زدن (چو) به تعداد و آهسته از افتادن آن به زمین جلو گیری می کنند ( مثل رو پایی زدن)
در این بازی هر کس تعداد بیشتری می زد برنده بود ، مرحله ای در بازی الک دولَک و پِل و چفته که در آن تعداد پرتاب های پِل تعیین می شود
پِل = چوب کوچکی به اندازه‌ی تقریبی بیست سانتیمتر که یکی از دو چوب مورد استفاده در بازی است
چُو = چوب ، در اینجا هدف چوبی به اندازه‌ی تقریبی یک متر است که به آن چَفته هم می گویند
پِل و چُو = بازی الک دولَک و پِل و چَفته
جی = هم
زوُ = مرحله آخر بازی پِل و چُو که فرد بازنده زوُ کشیده و مسیری را می دَود



#سید_رضا_مرتضوی
🌸
🍃🌸
🌸🍃🌸
@naein_nameh

🌸🍃🌸
🍃🌸
🌸


#آموزش_گویش_نایینی
#یادش_بخیر
با زبان شیرین مادری
(قسمت دوم)



چَش وَپالنِه و پاکیزَچو ای وین/
کُنجِی و سِنجِی ایشی از ری زیمین/
بی خیبِرِم می و تو و دین و این/
از وایُم و تاق و جفت و سِرُکین/
کایی ریگ و تُرتُرو ، یادُش بخیر/


2🌺🌺🌺🌺


چَش = چشم
وَپالنِه = پالایش کن
چَش وَپالنِه = هدف با دقت نگاه کن
پاکیزَچو = خوب
ای وین = ببین
کُنجِی و مَچِی ( کُنجِی و سِنجِی ) = نوعی بازی دو نفره که بازی کننده ها پشت به هم دست ها را در هم قفل کرده و یک نفر به گونه ای خم ، که نفر دوم کمر به کمر روی فرد دیگر سوار می شد ، نفر اول موقع خم شدن می گفت کُنجِی و نفر دوم موقع خم شدن می گفت مَچِّی
این فعالیت ورزشی به ترتیب تکرار می شد
در بسیاری از محله ها و روستاهای اطراف به این ورزش کُنجِی و سِنجِی می گویند
کُنجِی = کنجد
مَچِّی = مسجد
سِنجِی = سنجد ، سنجد یکی از مواد هفت‌گانه سفره هفت‌سین ایرانی‌هاست که مطالعات نشان داده ، در  تسکین درد های استخوانی، بسیار مفید است.
ایشی = رفت ، در اینجا ، محو شد
ری = روی
زیمین = زمین
بی خیبِرِم = بی خبر هستیم
می = من
این = او اشاره به دور
دین = او ، اشاره به نزدیک
وایُم = بادام ، در اینجا هدف بادام بازی است
تاق و جفت = نوعی بازی که در آن از بادام ، پسته و... استفاده می شود
بیشتر دو نفره بازی می کنند ، یک نفر تعدادی مثلآ بادام را در مشت ریخته و نفر دوم می گوید که تاق (فرد) است یا جفت (زوج) که اگر درست گفته باشد برنده است و محتوای مشت را برده
تاق = فرد ، بر خلاف جفت
سِر و کین = سر و تَه ، نوعی بازی با بادام و پسته یا.... است نفر اول یک مثلآ بادام را در مشت به گونه ای نگه داشته که به پهلو نباشد و نفر دوم حدس می زند که سر بادام به سمت بالا هست یا ته آن اگر درست گفته باشد بادام را برده
کایَ = بازی
کایی = بازیِ

کایی ریگ = بازی با ریگ که یکی از شیرین و کم هزینه ترین بازی های سنتی بود این بازی حداقل دو نفره و با پنج ریگ بازی می شد
تُرتُرو = چیزی که تُر میخورد ، چرخاندن چیزی
تُرتُرو یا تُرتُری = وسیله اصلی در این بازی یک حلقه بود که می توانست رینگ چرخ دوچرخه یا لاستیک آن یا رینگ کوچکتر از آن باشد
حلقه را یک نفر به حرکت( تُر ) می داد و دنبال آن می دوید
در بازی با حلقه های دو چرخه ای برای تماس کمتر دست با رینگ از یک قطعه چوب و در رینگ کوچکتر از یک سیم قلاب شده استفاده می شد


#سید_رضا_مرتضوی

🌸
🍃🌸
🌸🍃🌸

🌸🍃🌸
🍃🌸
🌸

#آموزش_گویش_نایینی
#یادش_بخیر
مثنوی(مسمط) زیبا مملو از واژه ها و کلمات ناب نایینی.
سروده جناب آقای سید رضا مرتضوی
بند سوم



راسی گُه یادُش بخیر بُه ای روُوا/
سِرکوتاب شوفا بیو سیبِند دوُوا/
وَختی اِعتوُقاد قوی بی وَچوُوا/
هیچ کُمُش از ایکی بی نَبی کوُوا/
موُروکی چَش و مازو یادُش بخیر/


ِ🌺🌺🌺🌺 3

راسی = راستی ، واقعا
گُه = که
بُه = باشد
ای = آن اشاره به دور
رُووا = روز ها
سیبِند = اسفند ، بوته ای بیابانی با خواص دارویی فراوان که به دلایل مختلف از جمله برای چشم زخم دود می کنند
درمُون = درمان
بی = بود
داعا = سرکتاب
دوُوا = دارو ، دوا
وَختی = وقتی ، موقع ای ، زمانی که
اِعتوُقاد = اعتقاد
وَچوُوا = بچه ها ، خطاب به همه
کُم = کدام ، کُمُش کدامش
ایکی = یکی
بی = در اینجا ، دیگر ، دیگری
نَبی = نبود
کوُوا = کم ، کمتر
موریک ، موروک = دانه هایی مثل دانه تسبیح
موریک چَش = دانه هایی مثل دانه های تسبیح که برای چشم زخم به همراه مازو و.... به لباس بچه‌ها آویزان می کردند
مازو ؛ فراورده‌ گیاهی است از نوع بلوط ، کروی شکلی بوده که در طب سنتی و طب جدید کاربرد فراوان داشته و از آن برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده میشود
قبلا با چند چیز دیگر از جمله نمک سنگ که به آن نمک تُرکی می گفتند ، آویزه ای کوچک می ساختند و به جایی از جمله لباس نوزاد و اطفال آویزان می کردند
با اعتقاد بر اینکه از چشم خوردن(چشم زخم) جلو گیری می کند


#سید_رضا_مرتضوی
@naein_nameh

🌸
🍃🌸
🌸🍃🌸

🌸🍃🌸
🍃🌸
🌸


#آموزش_گویش_نایینی
#یادش_بخیر
چهارمین قسمت از مثنوی یادُش بخیر که از دوستان عزیز دعوت به خواندن ان می کنیم

درمونی بعضی دردا جی، خاش بیو/
دُندَه دِرُش گیسُ، گِل دوُواش بیو/
شوخیی بِعدُش هیمیشهَ باش بیو/
کاشکی دردُش کَفتُ، آمّا واش بیو/
گِلی کَفی سوُوَچو یادُش بخیر/


4 🌺🌺🌺🌺

جی = هم
خاش = خوش ، با مزه
دُندَه = زنبور
دِرُش گیس = نیش زد
دوُوا = دارو ، درمان
بی ی ُ، بیو = بود
کَفتُ = می افتاد
وا = باد ،ورم و آماس ،
(مصرع چهارم اشاره به داستانی طنز در خصوص گزیدن نقطه حساسی توسط زنبور دارد)
سوُوَ = کوزه ، سوُوَچو = کوزه کوچک
توضیح اینکه در قدیم اگر زنبور نیش می زد گل زیر کوزه که از تراوش آب آن حاصل شده بود را جهت خنک کردن و تسکین درد در محل گزش قرار می دادند



#سید_رضا_مرتضوی
@naein_nameh

🌸
🍃🌸
🌸🍃🌸

🌸🍃🌸
🍃🌸
🌸

#آموزش_گویش_نایینی
#یادش_بخیر
بخش پنجم مثنوی که واقعا زیبا و پر بار از واژه های ناب نایینی و شامل مطالب مهم آداب و رسوم قدیمی است. به دوستان عزیز خواندن ان را توصیه می کنم .


از گیاه و گُل ایگیر و یُشنایَه/
تا خواصّی سرگینی خِری مایَه/
توتولی و تک تکو یی هِمسایَه/
گوچی و لیجین و یه یی پیسایه/
اًوُمی بَس وِر چَقو یادُش بخیر/


5🌺🌺🌺🌺


ایگیر = بگیر
یُشنایَه = جوشانده
سرگینی خِری مایَه = پِهِن ماده الاغ که در زبان نایینی ماچه خر هم گفته می شود، (عنبر نسارا که برای آن خواص درمانی فراوانی ذکر شده است)
توتولی = تبخال
تک تکو = کوبه در
(برای رفع درد و بهبود تبخال توصیه می شد که محل تبخال ، که معمولا اطراف لب و دهان بود را مخصوصا صبح های زود به کوبه در بمالند)
گوچی = زگیل
لیجین = لجن
یَه = جو
پیسایَه = پوسیده
(برای درمان زگیل مشتی جو را در پارچه ای پیچیده و چند روز در زیر لجن می گذاشتند و بعد از پوسیدن روی زگیل گذاشته و پارچه پیچ می کردند)
اُو = آب
بَس = زدن
اُومی بَس = به آب می زدیم
وِر = بر
چَقو = چاقو
آب به چاقو زدن ؛
(در نایین و روستا های اطراف ، از قدیم متداول بود که هرکس دچار استرس شدید و یا آسیب روحی عصبی می شد به درخواست نزدیکان به حادثه یا مطلعین ، یک ظرف آب خوری را پر آب می کردند و تیغه کارد یا چاقو را در آب می چرخاندند و به فرد ناراحت می دادند)
جالب آنکه خوب هم پاسخ می داد

#سید_رضا_مرتضوی
@naein_nameh

🌸
🍃🌸
🌸🍃🌸