⚛ محمدبن زکریا رازی؛
دانشمند و اندیشمند دگر اندیش
✍این روزها بخاطر اهمیت و جایگاه الکل در امور بهداشتی و پزشکی، به صورت جدی و گاه به صورت طنز از دانشمند ایرانی کاشف الکل، زکریای رازی یاد می شود.
محمد بن زکریای رازی(قرن ۳) پزشک، شیمیدان و اندیشمند ایرانی به خاطر خدمات و اکتشافاتش در حوزه پزشکی و شیمی در ایران و جهان شناخته شده است و روز ۵ شهریور به یاد او به نام روز داروساز نامگذاری شده است.
🔹کتاب الحاوی او در زمینه دارو سازی بسیار معروف است و کشف الکل و اسید سولفوریک از مهم ترین کشفیات اوست.
🔹رازی یک دانشمند و اندیشمند است که به خدمات علمی و پزشکی او به عنوان یک دانشمند به اندازه ی کافی پرداخته شده است. اما آنچه در طول تاریخ به طور کلی و در چند دهه ی اخیر در ایران کمتر به آن پرداخته شده و با سکوت از کنار آن عبور شده است اندیشه ها و رهیافت های اعتقادی رازی است.
🔹رازی یک دانشمند «خرد گرا»،«تجربه گرا» و «،انسان گرا»است و این هر سه ویژگی که از ویژگی ها ی اندیشمندان و دانشمندان عصر جدید است، باعث شده او از زمان و زمانه ی خود فراتر و جلوتر باشد.
رازی به خدا و ماوراء الطبیعه ایمان داشت و عقل را برای شناخت خود، خدا و جهان و برنامه ریزی برای رسیدن به سعادت کافی می دانست به همین خاطر او به معجزه، وحی، نبوت و اصولا دیانت باور نداشت. از نظر او ادیان بستر خرافه و افسانه بوده و در طول تاریخ در مجموع به زیان انسان بوده و نتیجه ای جز کینه و جنگ و خونریزی برای انسان نداشته اند. دو کتاب او به نام های مخاریق الانبیا و نقض الادیان در مورد نقد و رد ادیان بوده است.
🔹رازی به لحاظ، شخصیتی و حکمت عملی انسانی به شدت اخلاقی و مهربان و انسان دوست بوده و بر «اخلاق پزشکی» تاکید داشته و با بیماران و به ویژه فقرا به غایت اخلاقی و انسانی تعامل داشته است.
🔹رازی از آنجا که در حوزه ی اندیشه بر خلاف جو زمانه ارسطو پرست نبود در میان فلاسفه ی مسلمان منتقدان سرسختی همچون ابن سینا داشت که او را به «نفهمی» محکوم می کردند و از آنجا که به وحی، نبوت و دیانت باور نداشت در میان متکلمان، فقها و محدثان نیز منتقدان و دشمنان بزرگ و قدری همچون غزالی، ابن جوزی، ابوحاتم رازی و ناصر خسرو داشت که او را به «کفر» و «الحاد» محکوم می کردند. این رد و طرد اندیشه های رازی تا دوره های بعد یعنی عصر خواجه نصیر الدین طوسی هم ادامه داشته است.
بسیاری از آثار فکری و فلسفی رازی از جمله آثاری که در نقد ادیان بوده از بین رفته و یا به عمد از بین برده شده اند و جز نقل و قول هایی در میان آثار منتقدان باقی نمانده است. برخی از اندیشمندان همانگونه که اشاره شد رازی را نقد کرده و بسیاری نیز او را «بایکوت خبری» کرده و با «توطئه ی سکوت» از کنار اندیشه های فلسفی و دینی او گذشته و فقط به ابعاد علمی و پزشکی او پرداخته اند.
🔹لازم به ذکر است که زکریای رازی را هم همچون دیگر اندیشمندان مسلمان، مستشرقان و محققان غربی به ما معرفی کرده اند. مستشرقان به همه ابعاد علمی و فکری او پرداخته اند. پاول کراس (شرق شناس و اسلام شناس اتریشی) بیش از دیگران به ابعاد فکری و فلسفی رازی پرداخته و برای اولین بار «رسائل فلسفیه» را جمع کرد و در قاهره به چاپ رساند.
🔹نتیجه گیری
رازی یک اندیشمند ایرانی بوده اما مسلمان نبوده است. او یک خداباور طبیعی، فطری و عقلی و پایبند به اخلاق و حکمت عملی بوده است. او همانگونه که در حوزه ی پزشکی و شیمی پیشتاز و نو آور بوده، در زمینه فکری و فلسفی نیز نوآور بود و می توان او را زمینه ساز مکتب فکری دئیسم/دئیست(خداباوری غیر دینی) دانست.
اینکه عده ای اصرار دارند رازی را به عنوان یک دانشمند مسلمان معرفی کنند تلاشی بی حاصل و بر خلاف شواهد و قراین تاریخی است و در حد مسلمان و شیعه دانستن اینشتین خنده دار و طنز آمیز است.
#درویش_خرسند، اسفند ۹۸
🔘معرفی منابع برای مطالعه ی بیشتر:
۱. مقاله ی «زکریای رازی» در دانشنامه جهان اسلام
۲. کتاب فیلسوف ری اثر دکتر مهدی محقق
۳. کتاب حکیم رازی پرویز اذکایی
۴. کتاب تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی اثر دکتر ذبیح الله صفا
۵. کتاب رازی نابغه ی بزرگ ایرانی اثر محمود نجم آبادی
دانشمند و اندیشمند دگر اندیش
✍این روزها بخاطر اهمیت و جایگاه الکل در امور بهداشتی و پزشکی، به صورت جدی و گاه به صورت طنز از دانشمند ایرانی کاشف الکل، زکریای رازی یاد می شود.
محمد بن زکریای رازی(قرن ۳) پزشک، شیمیدان و اندیشمند ایرانی به خاطر خدمات و اکتشافاتش در حوزه پزشکی و شیمی در ایران و جهان شناخته شده است و روز ۵ شهریور به یاد او به نام روز داروساز نامگذاری شده است.
🔹کتاب الحاوی او در زمینه دارو سازی بسیار معروف است و کشف الکل و اسید سولفوریک از مهم ترین کشفیات اوست.
🔹رازی یک دانشمند و اندیشمند است که به خدمات علمی و پزشکی او به عنوان یک دانشمند به اندازه ی کافی پرداخته شده است. اما آنچه در طول تاریخ به طور کلی و در چند دهه ی اخیر در ایران کمتر به آن پرداخته شده و با سکوت از کنار آن عبور شده است اندیشه ها و رهیافت های اعتقادی رازی است.
🔹رازی یک دانشمند «خرد گرا»،«تجربه گرا» و «،انسان گرا»است و این هر سه ویژگی که از ویژگی ها ی اندیشمندان و دانشمندان عصر جدید است، باعث شده او از زمان و زمانه ی خود فراتر و جلوتر باشد.
رازی به خدا و ماوراء الطبیعه ایمان داشت و عقل را برای شناخت خود، خدا و جهان و برنامه ریزی برای رسیدن به سعادت کافی می دانست به همین خاطر او به معجزه، وحی، نبوت و اصولا دیانت باور نداشت. از نظر او ادیان بستر خرافه و افسانه بوده و در طول تاریخ در مجموع به زیان انسان بوده و نتیجه ای جز کینه و جنگ و خونریزی برای انسان نداشته اند. دو کتاب او به نام های مخاریق الانبیا و نقض الادیان در مورد نقد و رد ادیان بوده است.
🔹رازی به لحاظ، شخصیتی و حکمت عملی انسانی به شدت اخلاقی و مهربان و انسان دوست بوده و بر «اخلاق پزشکی» تاکید داشته و با بیماران و به ویژه فقرا به غایت اخلاقی و انسانی تعامل داشته است.
🔹رازی از آنجا که در حوزه ی اندیشه بر خلاف جو زمانه ارسطو پرست نبود در میان فلاسفه ی مسلمان منتقدان سرسختی همچون ابن سینا داشت که او را به «نفهمی» محکوم می کردند و از آنجا که به وحی، نبوت و دیانت باور نداشت در میان متکلمان، فقها و محدثان نیز منتقدان و دشمنان بزرگ و قدری همچون غزالی، ابن جوزی، ابوحاتم رازی و ناصر خسرو داشت که او را به «کفر» و «الحاد» محکوم می کردند. این رد و طرد اندیشه های رازی تا دوره های بعد یعنی عصر خواجه نصیر الدین طوسی هم ادامه داشته است.
بسیاری از آثار فکری و فلسفی رازی از جمله آثاری که در نقد ادیان بوده از بین رفته و یا به عمد از بین برده شده اند و جز نقل و قول هایی در میان آثار منتقدان باقی نمانده است. برخی از اندیشمندان همانگونه که اشاره شد رازی را نقد کرده و بسیاری نیز او را «بایکوت خبری» کرده و با «توطئه ی سکوت» از کنار اندیشه های فلسفی و دینی او گذشته و فقط به ابعاد علمی و پزشکی او پرداخته اند.
🔹لازم به ذکر است که زکریای رازی را هم همچون دیگر اندیشمندان مسلمان، مستشرقان و محققان غربی به ما معرفی کرده اند. مستشرقان به همه ابعاد علمی و فکری او پرداخته اند. پاول کراس (شرق شناس و اسلام شناس اتریشی) بیش از دیگران به ابعاد فکری و فلسفی رازی پرداخته و برای اولین بار «رسائل فلسفیه» را جمع کرد و در قاهره به چاپ رساند.
🔹نتیجه گیری
رازی یک اندیشمند ایرانی بوده اما مسلمان نبوده است. او یک خداباور طبیعی، فطری و عقلی و پایبند به اخلاق و حکمت عملی بوده است. او همانگونه که در حوزه ی پزشکی و شیمی پیشتاز و نو آور بوده، در زمینه فکری و فلسفی نیز نوآور بود و می توان او را زمینه ساز مکتب فکری دئیسم/دئیست(خداباوری غیر دینی) دانست.
اینکه عده ای اصرار دارند رازی را به عنوان یک دانشمند مسلمان معرفی کنند تلاشی بی حاصل و بر خلاف شواهد و قراین تاریخی است و در حد مسلمان و شیعه دانستن اینشتین خنده دار و طنز آمیز است.
#درویش_خرسند، اسفند ۹۸
🔘معرفی منابع برای مطالعه ی بیشتر:
۱. مقاله ی «زکریای رازی» در دانشنامه جهان اسلام
۲. کتاب فیلسوف ری اثر دکتر مهدی محقق
۳. کتاب حکیم رازی پرویز اذکایی
۴. کتاب تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی اثر دکتر ذبیح الله صفا
۵. کتاب رازی نابغه ی بزرگ ایرانی اثر محمود نجم آبادی