رباعی شماره ۹

ای دوست حقیقت شنو از من سخنی
با باده‌ی لعل باش و با سیم‌تنی
کآن‌ کس که جهان کرد فراغت دارد
از سبلت* چون تویی و ریش چو منی

شرح رباعی ۹

این رباعی با لحنی آکنده از محبت و شفقت ما را دعوت می‌کند که از این‌همه تعصبات دینی و قید و بندهای باطل و تصورات موهوم درباره‌ی خدا و صفات او دست برداریم و با شرافت و انسانیت بر روی زمین به دوستی و شادی و برخورداری از لذت‌های پاک که آفریده‌ی خداست زیست کنیم و مطمئن باشیم که خداوند ما را به خاطر کوتاهی ریش و بلندی سبلت مواخذه نخواهد کرد.

بیا که رونق این کارخانه کم نشود
به زهد همچو تویی یا ز فسق همچو منی
(#حافظ)

📖 #رباعیات_حکیم_عمر_خیام
#حسین_الهی_قمشه‌ای (شرح چهل رباعی)

*سبیل

رباعی شماره ۱۰

قومی متفکرند اندر ره دین
قومی به گمان فتاده در راه یقین
می‌ترسم از آن که بانگ آید روزی
کای بی‌خبران راه نه آن‌‌‌ست و نه این

شرح رباعی ۱۰

این رباعی دوای شافی و هدایت کافی‌ست برای رفع همه‌ی جنگ‌ها و تنازعات دینی که هر گروه خود را به صفتی ممتاز می‌کنند و حقیقت را از آن خود می‌دانند. در حالی که همه از گمان پیروی می‌کنند و نمی‌دانند که: إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا*.
خیام خود همان بانگ بیدارکننده است که:
"ای بی‌خبران راه نه آن است و نه این."

📖 #رباعیات_حکیم_عمر_خیام
#حسین_الهی_قمشه‌ای (شرح چهل رباعی)

* قطعاً گمان به‌هيچ‌وجه (انسان را) از حقيقت بى‌نياز نمى‌كند.

" اندیشه"

« ای برادر تو همه اندیشه ای
مابقی خود استخوان و ریشه ای
ور بود اندیشه ات گل، گلشنی
ور بود خاری، تو هیمۀ گلخنی»
#مثنوی – دفتر دوم

این ابیات در بیان این معنی است که چون حقیقت ذات آدمی جز اندیشه و ادراک
و هوش نیست؛ پس هر کس هرچه می‌اندیشد همان است. و این سخن پیش از مولانا نیز در سخنان نظامی و عطار
و دیگران آمده است و در مغرب زمین نیز این اندیشه سابقۀ طولانی دارد و از جمله محور اصلی فلسفۀ دکارت همین است که حقیقت ذات انسان چیزی جز ادراک
و اندیشه نیست و تنها دلیل هرکس از ذات خویش اندیشیدن اوست و لذا گفت:
من می‌اندیشم، پس هستم.

برگرفته از کتاب
« گزیدۀ فیه ما فیه – #مقالات_مولانا»
به قلم #حسین_الهی_قمشه‌ای

" نیایش و حکمت "

#ابومشعر_بلخی رحمه الله علیه گوید که:
بر من شش چیز واجب است:
دو بر زبان و دو بر تن و دو بر دل.
آنچه بر زبان است، ذکر خدای و سخن نیکو،
آنچه بر تن است طاعت خدای
و رنج خود از مردم برداشتن،
و آنچه بر دل است، بزرگ داشتن امر حق
و شفقت بر خلق.

اگر به هوا پری، مگسی باشی.
اگر بر روی آب روی، خسی باشی.
دل به دست آر، تا کسی باشی.
#خواجه_عبدالله_انصاری

برگرفته از کتاب "متون عرفانی به زبان فارسی"
اثر #حسین_الهی_قمشه‌ای
مینیاتور قدیمی

رباعی شماره ۲۹

مرغی دیدم نشسته بر باره‌ی طوس
در پیش نهاده کله‌ی کیکاووس
با کله همی گفت که افسوس افسوس
کو بانگ جرس‌ها و کجا ناله‌ی کوس

شرح رباعی ۲۹

پرنده‌ای را بر کنگره‌ی قصری در طوس دیدم که مجسمه‌ی کیکاووس پادشاه کیانی را در پیش نهاده به زبان حال می‌گفت: افسوس افسوس از آن‌همه شکوه و جلال، آن‌همه شیپور و کوس و آن‌همه زنگ‌ها و طبل‌ها که برای سلطان به صدا می‌آوردند.
"بی‌وفایی دنیا" یکی از مهم‌ترین درون‌مایه‌های شعر خیام است.
این درون‌مایه در قرآن مکرر آمده و از جمله آیه‌ی "کم ترکوا من جنات و عیون"۱ (سوره‌ی دخان ۲۵) نقطه‌ی اوج این مضمون در قرآن است که #خاقانی در قصیده‌ی معروف "ایوان مداین" آن را به زیبایی تضمین کرده است:

پرویز کنون گم شد زان گم‌شده کم‌تر گو
"زرّین تره" کو بر خوان؟۲ رو "کَم تَرَکوا" برخوان

#رباعیات_حکیم_عمر_خیام
#حسین_الهی_قمشه‌ای (شرح چهل رباعی)

۱. چه بوستان‌هاى پردرخت و چشمه‌سارهایى که از خود برجاى نهادند.
۲. تره‌ی زرّین و طلایی که بر سفره بود کجاست؟

دوست داشتن را باید دید از چه نوع دوست داشتنی است ؛ آیا مانند شیر است که آهو دوست دارد و گربه که موش دوست دارد ؟!
باید دید وقتی کسی می‌گوید دوستت دارم آیا معنی‌اش این است که می‌خواهد ما را خرج خودش کند و ما را بخورد و ما را به مصرف خودش برساند ؟
یا دوستت دارم به این معنی است که تو دوست من هستی و خاطرت پیش من عزیز است و اگر کاری داشتی برایت انجام می‌دهم ، اگر بیمار شدی تا صبح برای تو بیدار می‌مانم ...


دکتر #حسین_الهی_قمشه‌ای

"قلب من"

قلب من پذیرای همه صورتهاست
قلب من چراگاهی است برای غزالان وحشی
و صومعه ای است برای راهبان ترسا
و معبدی است برای بت پرستان
و کعبه ای است برای حاجیان
قلب من الواح مقدس تورات است
و کتاب آسمانی قرآن
دین من عشق است
و ناقه عشق مرا به هر کجا خواهد سوق می دهد
و این است ایمان و مذهب من.

برگرفته از کتاب " کیمیا ۲ "
ترجمه #حسین_الهی_قمشه‌ای

‍ "آه خون‌افشان"

دانم سر آرد غصه را، رنگین بر آرد قصه را
این آه خون‌افشان که من، هر صبح و شامی می‌زنم
#حافظ

چون وعدهٔ الهی این است که نهایتاً خوبی بر بدی غلبه خواهد کرد و پیروزی با خوبان خواهد بود می‌توان گفت که بَدان پیوسته در خدمت خوبانند و زمینهٔ توفیقات خوبان را فراهم می‌کنند و البته این بدان معنا نیست که آدمی اینجا ستمکاران را به خود بپذیرد و با ایشان دوستی کند بلکه وظیفهٔ هر انسان شریف این است که به هر نحو مناسب با ستمکاران به مقابله بر خیزد. اما در عین حال دلِ مؤمن گرم است که اهل دنیا هیچ کاری از پیش نخواهند برد و خواسته و ناخواسته از خدمتکاران خوبان خواهند بود، از آنکه خوبان پادشاهند و ایشان بردهٔ زر و سیم و مُرده درهم و دینار.

آه خون‌افشان ما را نیز
چون حافظ می‌توان
در جوهر سرخ اندیشه‌ها
که از نوک قلم می‌چکد
جستجو کرد چنانکه مولانا را
نیز از همین قطرهای چکیده می‌توان شناخت:
از خون من آثار به هر راه چکیده است
اندر پی من بود به آثار مرا یافت

بر گرفته از کتاب "در صحبت قرآن"
به قلم #حسین_الهی_قمشه‌ای
ناشر: انتشارات سخن


مینیاتور قدیمی ، دیوان در خدمت سلیمان

" در جستجوی آدمیزاد "

دی شیخ با چراغ همی گشت گردِ شهر
کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست
گفتند یافت می‌نشود جُسته‌ایم ما
گفت آنکه یافت می‌نشود آنم آرزوست
#مولانا

□ اشاره است به داستان دیوژن، حکیم یونانی، از مکتب کلبیون، که روزها چراغ به دست می‌گرفت و می‌گفت به دنبال انسان می‌گردم و چون می‌گفتند این همه انسان در کوچه و بازار هست نمی‌بینی؟ می‌گفت دنبال مردی هستم که در هنگام خشم و شهوت انسانیتش گم نشود.

وقت خشم و وقت شهوت مرد کو
طالب مردی چنینم کو به کو
#مثنوی

برگرفته از کتاب " در صحبت مولانا "
اثر #حسین_الهی_قمشه‌ای

میلیاردها انسان در جهان متولد شده اند
اما هیچ یک اثر انگشت مشابه نداشته اند
اثر انگشت تو، امضای خداوند است...

که اتفاقی به دنیا نیامده ای و دعوت
شده ای تو منحصر به فردی مشابه
یا بدل نداری تو اصل اصل
هستی و تکرار نشدنی...

وقتی انتخاب شده بودن و منحصر به
فرد بودنت را یاد آوری کنی٬ دیگر
خودت را با هیچکس مقایسه نمیکنی

و احساس حقارت یا برتری که
حاصل مقایسه کردن است از
وجودت محو میشود...



#حسین_الهی_قمشه‌‌ای





.