ملک :

ملک کسی است که در ذات و صفات خود از هر موجودی بی نیاز بوده و هر موجودی بدو نیازمند باشد ، در ذات و صفات و در وجود و بقا بلکه هرچیزی وجودش از او یا چیزی است که از او بوجود آمده است . پس هرچه غیر اوست در ذات و صفات خود مملوک او بوده و او از همه چیز بی نیاز است . چنین کسی ملک مطلق است . در مورد بنده او همیشه به خدا نیازمند است ولی تصور دارد از پاره ای چیزها بی نیاز بوده و نیز پاره ای چیز ها از او بی‌نیاز نباشد ، بنابراین میتواند آمیزه ای از ملک برای او باشد پس ملک برای بندگان کسی است که خدای متعال مالک او باشد . و با این حال مالک مملکت خویش است به گونه ای که همه سپاهیان و ملت آن مملکت فرمانبردار او هستند . مملکت ویزه اش قلب و قالب او سپاهش شهوت و غضب او و ملتش زبان و سایر اعضای اوست . پس چنین بنده ای در عالم خویش به مقام ملک رسیده است.
پس هرگاه بنده مالک آن مملکت شد نه مملکت مالک و همه فرمانبردار او بودند نه او فرمانبر آنها، چنین بنده ای در عالم خویش به درجه ملک و سلطنت رسیده و این رتبه پیامبران است . زیرا در زمینه هدایت اخروی از همه کس جز خدای متعال بی نیاز است

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

قدوس :
قدوس کسی است که از هر وصفی از اوصاف کمال که اکثر خلق آن را کمال میدانند منزه باشد . زیرا خلق او را به هر چیزی که در مورد خودشان کمال به شمار میرود وصف میکنند در حالیکه خدای متعال از اوصاف کمال آنها منزه هست همان گونه که از اوصاف نقص آنها منزه می باشد بلکه هر صفتی که در مورد خلق تصور میرود خداوند از آن و صفات مشابه و نظیر آن منزه و مقدس می باشد و اگر رخصت و اجازه اطلاق داده نمیشد اطلاق بیشتر آنها بر خدا جایز نبود .
قدس و پاکی بنده آن است که علم و اراده خود را منزه سازد :
عملش را باید از متخیلات ، محسوسات و موهومات و هر ادراکی که حیوانات نیز از آن برخوردارند پاک و منزه بدارد بلکه باید گردش اندیشه و جولان علمش را در اطراف امور شریف کلی الهی که مربوط به معلومات ازلی و ابدی است و نه معلومات شخصی متغیر زوال پذیر بوده باشد .
و اما اراده اش را باید از اینکه در اطراف بهره های بشری که مربوط به لذت و شهوت و غضب و بهره وری از نکاح و خوراک است دور بدارد .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

سلام :

کسی است که ذاتش از عیب و نقص و کارهایش از شر و بدی سالن باشد و چون چنین بود در عالم وجود سلامتی ای وجود ندارد جز آنکه مناسب به اوست . و در گذشته دانستی که افعال خدای متعال از شر ذاتی سالم است نه از سری که در ضمن آن خیری بزرگتر از آن حاصل است .
هر بنده ای که قلبش از ناخالصی و کینه و حسادت و بدخواهی و اعضا و جوارحش از گناهان و امور ممنوعه و صفاتش از واژگونی و دگرگونی سالم مانده باشد چنین کسی با قلب سلیم به نزد خدا میرود و او از میان بندگان سلام است . و در این وصف خویش به سلامی مطلق حق که هیچ شائبه ای در صفات او نیست (یعنی خداوند) نزدیک است. منظور من از واژگونی در صفات آن است که عقل او اسیر شهوت و غصب گشته باشد. زیرا حق عکس آن است و آن اینکه شهوتی غضبش اسیر و فرمانبر عقل او باشد.

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

مومن :

مومن کسی است که امن و امان به او نسبت داده میشود. به اینکه اسباب آن را فراهم آورده و راههای بیم و هراس را بسته باشد و آوردند سبحان است چرا که هیچ امن و امانی از آفات و امراض و امور هلاکت بار و در آخرت از عذاب و کیفر ها نیست مگر آنکه از سوی خداوند فراهم آمده یا اسبابی که تنها خدا آفریده و به استفاده از آنها رهنمون گشته است. البته این بدان معنا نیست که خدا مخوف نیست و اسباب خوف را نیافریده است؛ چنانچه مذل بودن خدا مانع معز بودن او و زمین زننده بودن او مانع بالابرنده بودن او نیست ولی توقیف و تعیین به لفظ مومن وارد شده نه مخوف.
بهره بنده از این صفات آن است که تمام آفریدگان از جانب او احساس امنیت کنند . بلکه هر خالقی برای دفع هلاکت خود در دین و دنیایش امید به پشتیبانی او داشته باشد. در حدیث است که مومن کسی است که همسایه اش از دست او ایمن باشد .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

مهیمن:

معنای آن در مورد خدای متعال آن است که خداوند با آگاهی و استیلا و حفظ خود قائم خلق خویش است نسبت به اعمال و ارزاق و آجال آنان و هر چیزی که مشرف بر کنه امور و مستولی بر آنها بوده باشد ،مهیمن بر آنها می باشد . و این صفات به طور اطلاق و کمال جز برای خدا جمع نیست . و از این رو گفته اند این اسم از اسماء خداست که در کتابهای قدیم ( کتاب های آسمانی پیش) موجود است.
بنده ای که مراقب قلب خود باشد بر اعماق و اسرار آن آگاه شده و با این آگاهی بر استوار ساختن اموال و اوصاف آن غلبه یافته و پیوسته به اقتضای استواری آن به حفظش قیام نمود او نسبت به قلب خود مهیمن است . حال اگر اشراف و استیلای وی گسترده تر شده تا آنجا که به حفظ برخی از بندگان خدا به راه درست همت گمارد پس از آنکه با استفاده از ظواهرشان بر باطنهاشان آگاهی پیدا نمود نصبیش از این معنا بیشتر و بهره اش تمام تر گردد.

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

عزیز:
عزیز ، آن ارزشمندی است که وجودش کمیاب، نیاز به او شدید و دستیابی به او مشکل است . پس هر که وجود نظیر او محال و همه چیز در همه موارد به او نیازمند باشد و دستیابی به او به معنای احاطه به کنه او محال نماید، سزاوارتر تر است به این اسم از کسی که نباشد .
و عزیز از میان بندگان کسی است که خلایق در مهم ترین امور خود که همان سعادت ابدی است به او نیازمندند.

جبار :
کسی است که خواست خود را اجبارا در مورد هر کسی اجرا میکند و خواست هیچ کس درباره او اعمال نمی گردد . کسی که احدی از قبضه قدرت او خارج نیست و دستها از رسیدن به قرقگاه حضرتش کوتاه است .
جبار از بندگان کسی است که از مقام دنباله رو بودن فراتر رفته و به درجه پیشوایی و پیروی شدن در آمده است . به گونه ای که با هیئت و صورت خود آفریدگان را مجبور به اقتدا و پیروی خود نماید ؛ چنانچه پیامبر فرمود اگر موسی زنده بود جز پیروی من چاره ای نداشت .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

متکبر:

کسی است که همه چیز را نسبت به خود ناچیز ببینید و عظمت و کبریا را جز برای خود نبیند پس به دیگران با نظر شاهان به بندگان می‌نگرد . اگر این بینش درست بود ، تکبر حق است و این جز برای خدای سبحان نیست.
و متکبر از بندگان ( به معنای حق آن ) کسی است که دنیا و آخرت را ناچیز شمارد بدین معنا که خود را بالاتر از آن بداند که این دو او را از خدای متعال مشغول بدارند.

۱۲
#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

خالق ، بارئ، مصور:

هرچه از عدم به صحنه وجود آید اولا نیازمند به طرح و نقشه است ، ثانیا نیازمند به ایجاد بر طبق همان نقشه و ثالثا به صورتگری پس از ایجاد. پس خدای سبحان به این اعتبارات سه گانه، خالق ( طراح آفرینش )، بارئ ( ایجاد کننده ) و مصور می باشد

بهره بنده از اسم مصور آن است که صورت عالم وجود را به هیئت و نظامش همانگونه که هست در نفس خود حاصل کند تا آنجا که به همه آنها احاطه نموده گویا بدان مینگرد. اما خلق و ایجاد بر میگردد به استعمال قدرت به موجب علم . پس هرگاه در مجاهده با نفس خود به سبب ریاضت و در سیاست نفس و خلق به حدی رسید که به تنهایی توانست اموری را که با آن سابقه نداشته استنباط نماید و همراه با آن توانست آنها را انجام دهد و بدان ترغیب نماید چون کسی است که آنچه را که قبلا وجود نداشته اختراع نموده است. پس این دو لفظ( خالق و بارئ) درباره او اجرا میشود. هرچند به نوعی از مجاز بعید .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

غفار:

غفار کسی است که زیبایی ها را آشکار و زشتی ها را بپوشاند. "غفر" به معنای پوشاندن است و خدای سبحان اولا زشتی های بدن بنده را که دیده ها آن را زشت می‌شمارد، میپوشاند و با جمال ظاهرش بر آن پرده افکنده است، ثانیا خاطره های نکوهیده و خواسته های زشتی را که در مجاری وسوسه های او بر اندیشه وی میگذرد و نیز غش و خیانت و بدگمانی به مردم را که در نهاد وی موجود است و اگر ذره ای از آنها برای مردم آشکار شود به دشمنی او برخاسته و نابودش میسازند، همه و همه را پوشانده است. ثالثا گناهانی را که با انجام آنها شایسته فضیحت و شرمندگی در نظر مردم گردیده و با افکندن پرده بر آنها و عفو و گذشت از کیفر آن در آخرت، پوشانیده است و به او وعده نموده که اگر با ایمان بمیرد گناهان او را تبدیل به حسنات نماید تا زشتی های گناهانش را به پاداش نیکی هایش پوشیده بدارد.

بهره بنده از این اسم آن است که آنچه را دوست دارد از خودش پوشانده شود بر دیگران پوشیده دارد و بر حدیث وارد است که هرکه عیب مومنی را بپوشاند، خداوند در قیامت عیوب او را بپوشاند.


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

قهار :
قهار کسی است که پشت زور گویان از دشمنان خود را می شکند و با میراندن و خوار ساختن مقهورشان می نماید بلکه قهار کسی است که هیچ موجودی نیست جز آنکه در تحت قهر و قدرت او و عاجز در قبضه قدرت اوست .
و قهار از بندگان کسی است که بر دشمنان خویش قاهر آید و سر سخت ترین دشمنانش نفس اوست که میان دو پهلویش قرار دارد و این نفس از شیطان که از دشمنی وی بر حذر داشته شده با او دشمن تر است . و هرگاه توانست شهوات خود را سرکوب کند شیطان او را سرکوب نموده است زیرا سلاح او را از دست گرفته است . بلکه با اینکار تمام مردم را مقهور ساخته و احدی را بر او قدرتی نیست. زیرا هدف دشمنان وی کوشش در نابودی بدن اوست در حالیکه نفس کشی زنده کردن روح خود است چرا که هرکس در حیات خود از شهوات خویش بمیرد ، در مرگ خویش به زندگانی دست یافته است .


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

رزاق:

رزاق کسی است که روزی و روزی خوران را آفریده و روزی را به آنان رسانده و اسباب بهره برداری از آن را برایتان آفریده است.
روزی او دو نوع است : روزی ظاهری جسمانی برای بدنها که همان خوراکیهاست. و روزی روحانی برای دلها که همان علوم و اسرار است و این از آن دیگری شریفتر است؛ زیرا مایه حیات ابدی است و اولی مایه حیات بدنی است تا مدتی کوتاه . و هریک از این دو رقم روزی با مرگ اهلش قطع میشود و از همین رو جاهلان به مردگان توصیف شده اند در آیه و لا یستوی الحیات و لا الاموات. و زندگان با مردگان مساوی نیستند. و متولی این دو نوع روزی ، خود خدای سبحان است و روزی را بر هرکس بخواهد گسترش میدهد و بر هر کس بخواهد تنگ میگرداند.
بهره بنده از این اسم آن است که میان خدای متعال و بندگان واسطه رساندن روزی، اعم از دانشها و خوراکیها، باشد.
در حدیث آمده است کسی که مال را بیاندوزد و آنچه را که بدان مامور است با رضای خاطر ببخشد از جمله صدقه دهندگان است .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

فتاح :

فتاح کسی است که هر بسته ای به عنایت او باز و هر مشکلی به هدایت او برطرف میشود . گاهی سرزمین ها را برای پیامبران خود فتح نموده و از دست دشمنان خارج میکند که میفرماید انا فتحنا لک فتحا مبینا ، ما برای تو فتحی آشکار کردیم .
و گاه پرده از دلهای دوستانش برمی دارد و درهای به سوی ملکوت آسمانش و جمال کبریایش را به روی آنان میگشاید، که می فرماید :رحمتی را نه خدا برای مردم بگشاید کسی نمی تواند بازی دارد و آنچه را دریغ دارد کس پس از او نمی تواند روانش سازد . و آن کس که کلیدهای غیب و روزی به دست اوست شایسته تر است که فتاح ( گشاینده ) باشد .
فتاح از بندگان کسی است که با زبانش گره مشکلات الهی را گشوده و با کمک وی سختی هایی که از امور دینی و دنیایی بر مردم میرود آسان تر گردد.


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

علیم

معنای علیم روشن است و کمال آن در این است که به باطن و ظاهر ، ریز و درشت ، اول و آخر و پایان و آغاز هر چیزی احاطه داشته و علم از نظر وضوح و روشنی به کامل ترین وجه ممکن باشد به گونه ای که مشاهده و کشفی آشکارتر از آن تصور نرود و نیز علمش از معلومات به دست نیامده بلکه معلومات از آن به دست آمده باشد.
بهره بنده از این اسم معنای پوشیده ای نیست ولی علم او با علم خدای متعال در امور سه گانه فوق ( احاطه و فراگیری، وضوح و روشنی، ذاتی و کسب نشدنی بودن ) فرق دارد زیرا معلومات بنده هرچه وسیع باشد در اندکی از علوم محصور است و نیز هرچه روشن باشد بازهم به نهایت روشنی نمی رسد بلکه گویا از پشت پرده نازکی به آنها می نگرد . و نیز علم او به معلومات تابع وجود آنهاست و از طریق آنها حاصل می گردد (ولی علم خدا به معلومات قبل از وجود آنها حاصل است ).


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی