گاهشمار مرمان #شمال_ایران:

بخش دوم
گاهشمار #دیلمی(گیلکی یا گالشی)

امروز
آدینه

۱۰ آبان۱۳۹۸خورشیدی
۱۱ تیرماه ۱۵۳۱ تبری
۲۵ لریه ما۱۵۹۳ دیلمی
۲۰۱۹میلادی
۳ ربیع الاول ۱۴۴۱ قمری

گاهشماری #دیلمی که
به گاهشماری #گالشی و #گیلکی معروف است، گاه‌شماری باستانی مردمان کوهستان‌های گیلان و مازندران است که در میان دیلمی‌ها(گالش‌ها)، که از گیلک‌زبانان کوهستان‌های گیلان هستند رایج بوده و برخی از پژوهشگران معتقدند که این تقویم در

مراسم آغاز سال (نوروزبل)

مراسم آغاز سال جدید (نوروزبل) به طور متغیر، وابسته به محل برگزاری و نحوه قرار دادن پنج روز کبیسه، بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار می‌شد. اما طبق محاسبات علمی آقای #نصرااله_هومند در کتاب «گاهشماری باستانی مردمان گیلان و مازندران» روز دقیق آغاز سال #گیلکی همان ۱۷ مرداد ماه سال هجری شمسی است.

مبدأ سالشماری #گیلکی

مبدأ سال‌شماری گیلکی، تاریخی است که مردم کوهستان‌ها با انتخاب و اجرای یک روز کبیسه به نام ویشَک (vishak) آغاز سال را در همان جایی که قرار داشت، ثابت نگاه داشتند.
نکتهٔ مثبت در این واقعیت این است که، مبدأ تاریخیِ این مردم، نه یک رخداد سیاسی یا مذهبی، که یک رخداد کاملاً علمی و البته مردمی است؛ زیرا آن‌گونه که گفته شد، دلیل اصلی‌اش راحتیِ مردم کشاورز و دام‌دار و صنعت‌گر در دادن خراج و مالیات سالیانه بوده‌است. بنابراین، این مبدأ، متعلق به اندیشه یا مذهب یا تفکر سیاسی خاصی نبوده و تنها برپایهٔ مناسبات تولید به‌وجود آمده و می‌تواند مورد وفاق تمام گیلک‌ها، از هر اندیشه و مذهبی، قرار گیرد.

ماه‌ها و روزهای سال‌شماری #گیلکی

سال گیلکی، دوازده ماه ۳۰ روزه دارد به علاوه ۵ روز اضافه به نام پنجیک (panjik) که به پایان ماه هشتم اضافه می‌گردند که روی هم رفته سیصد و شصت و پنج روز و هر چهار سال یک‌بار، یک روز به عنوان کبیسه به نام #ویشَک بر پنج روز پنجیک اضافه می‌گردد.

نوروز ما
از ۱۷ مرداد شمسی هجری آغاز می‌شود و تا ۱۵ شهریور ادامه دارد. این ماه و روز اول آن، آغاز سال گیلکی است و در بزرگ‌داشت آن شعله نوروزی (نوروزِ بلnoruzəbal) می‌افروختند و جشن آغاز سال می‌گرفتند.

کورچ ما
از ۱۶ شهریور تا ۱۴ مهر ماه هجری شمسی می‌باشد. در این ماه، کوه‌نشینان کم‌کم از کوه‌ساران سربلند به سوی جلگه‌ها سرازیر می‌شوند.

اریه ما
از ۱۵ مهرماه تا ۱۴ آبان هجری شمسی.

تیر ما
از ۱۵ آبان تا ۱۴ آذر طول می‌کشد. صاحب فرهنگ اسدی، یکی از معانی تیر را فصل خزان نوشته‌است. شاید استعمال «تیر» و «تیرماه» در معنی فصل خزان، یادگار باقی‌مانده نوعی از گاه‌شماری قدیمی‌تر (پیش از مبدأ سال‌های باستانی ایرانی) باشد که تحویل سال را از اول تابستان می‌گرفتند.

موردال ما
۱۵ آذر تا ۱۴ دی‌ماه هجری شمسی. در زبان گیلکی، لاشه گوسفند و گاو را مردال گویند.

شریر ما
۱۵ دی تا ۱۴ بهمن هجری شمسی.

امیر ما
۱۵ بهمن تا ۱۴ اسفند. به‌معنی نمیرماه، یا جاودان یا مهرماه دیلمی است. شانزدهم این ماه، امیرِ مای هشت و هشت، یعنی ۱۶ مهرماه است که همان مهرگان معروف می‌باشد.

آوَل ما
از ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین هجری شمسی (چون اسفندماه در سال‌شماری هجری شمسی ۲۹ روزه‌است) طول می‌کشد. این ماه مقارن با اسفند و فروردین هجری شمسی است و در آن آیین کول‌کول چارشمبه (چهارشنبه‌سوری) اجرا می‌شود. در پایان همین ماه، ۵ روز اضافه بر ۳۶۰ روز با نام پنجیک (panjik) جا می‌گیرد. هر چهار سال، یک روز به نام ویشَک نیز به این پنج روز اضافه می‌گردد. اگر سال ۳۶۵ روزه باشد، روزهای پنجیک به ترتیب: شانزدهم، هفدهم، هجدهم، نوزدهم و بیستم فروردین هجری شمسی خواهد بود و اگر سال ۳۶۶ روزه باشد، پانزدهم فروردین ویشک نام می‌گیرد و روزهای شانزدهم تا بیستم، باز هم پنجیک خواهند بود.

سیا ما
از ۲۱ فروردین تا ۱۹ اردیبهشت هجری شمسی.

دیا ما
از ۲۰ اردیبهشت تا ۱۸ خرداد ماه هجری شمسی.
۷£
ورفًنه ما
از ۱۹ خرداد تا ۱۷ تیر ماه هجری شمسی. ماهی که برف نمی‌آید، اوج گرما.

اسفندار ما
۱۸ تیر تا ۱۶ مرداد ماه هجری شمسی.

تاریخ امروز تقویم دیلمی: ۲۴ اریه ما ۱۵۹۳

@taporestangilak_ariyaea