Бирæгъ æппæлыд йæ мыггагæй. «Мах — загъта, — кæмдæриддæр зонынц æмæ нæ тæрсынц кæмдæриддæр — хъæды дæр, хъæуы дæр». Ныр æхсæрæг дæр бæласы къалиуыл бады. Хъусы бирæгъы æппæлæн ныхæстæм æмæ йæм дзуры:
«Зонгæ уæ кæнынц, уый æцæг у. Фæлæ, раст куы зæгъæм, уæд уæ æппæлæг дæр нæй. Бын бауат — иу хæлар кæмæн нæй».

#ӕмбисонд

ЦЫППАР ХÆЛАРЫ.
Фæндагыл фæцæйцыдысты цыппар хæлары: къуырма, къуылых, куырм æмæ бæгънæг.
Æвиппайды къуырма тарстæй фæхъæр кодта:
— Бæхты къæхты хъæр хъусын! Чидæр нæ æрсуры!
— Æцæг у! — фæхъæр кодта куырм,—уæртæ сæм хæцæнгæрзтæ ис!
— Лидзæм! — фæдзырдта къуылых, — науæд нæ раййафдзысты!
— Тагъддæр, тагъддæр! — фæхъæр кодта бæгънæг, — науæд нæ бастигъдзысты!

#ӕмбисонд

Багаты Лади.

СУДЗИН ӔМӔ ӔНДАХ
Цыллæ ’ндах рахаста йæ хъаст Хæдзары дзаумæтты ныхасмæ:
— Цæмæн дæн искæй фæдыл баст, Циу Судзин, фенут-ма, мæ фарсмæ?

Кæм нæ фендæуыдзæн мæ куыст?
Кæд не сбуц кодта-иу мæ бахуыд, Кæнæ чындздзон чызджы фæлыст,
Гъе усгур лæппуйы бухархуд?

Сæрæй, ыскъобор кодта хыл,
Фæсырдта Судзины йæ хъæрæй... Цы нæ йæ рахуыдта зæххыл?!
Цы нæ йын акалдта æвзæрæй...

Цæвиттон, Судзин нал бæззыд... Цыллæ ’ндах нал цыдис йæ фæндыл, ...
Фæлæ та йæм куыддæр фæзынд,
Уæд та дын алæсти йæ фæдыл.

Æз федтон иу бинонты уаг,— Кæрæдзийæн ныхас нæ барстой. Чысыл ницы дæр сын—дзырддаг... Æмæ сæ ’мбисондæн æрхастон.

#ӕмбисонд

Уарзондзинад карз низӕй уӕлдай нӕу.

#ӕмбисонд

ФЫДБЫЛЫЗЫ ДЗАУМА.
Топп фыдбылызы дзаума у. Ивтыгъдæй йæ куы ссары, уæд архайы, цæмæй тагъддæр. фæгæрах кæна. Топпы мидæг гилдз нæй — Фыдбылыз дзы сусæгæй гилдз авæры æмæ агуры, чи йæ фехса, ахæм æдылыйы.


АГЪНИАН. Цæрукъаты Дзугка» (Даря), Агънаты Увæдзы чызг.
Цæрукъаты Ал. фыст, 1970 аз, 2 январь.

#ӕмбисонд

ÆРТÆХЦÆГЪДÆН КЪАХ.
Иу хæдзары бирæ чындзытæ уыд. Сæ иу байуарын æрымысыд. Кæд бирæ бинонтæ уыдысты, уæддæр хæларæй цардысты, æмæ ус ницы фæрæзта лæджы сардауынæн.
Бирæ заманты фæцархайдта, уæд дын иу хатт лæгæн куы зæгъид:
— Кусартæй дын дæ лæппуйæн раттынц йæ æртæхцæгъдæн къах.
Лæг бахъуыды дардта, æмæ, æцæгдæр, хæйттæ уаргæйæ, йæ лæппумæ æрхауд, фыс æртæх цы къахæй фæцæгъды, уый. (Цыма цæгъдгæ та кæцыйæ нæ кæны!).
Æмæ рахицæн сты.
Уымæ гæсгæ, æнæ ’фсонæй исчи бинонты цард куы размæнты, уæд ирон адæммæ акæнынц: «Сæ лæппумæ кусартæн йæ æртæхцæгъдæн къах æрхауд...»

Агънианы ныхæстæ, Цæрукъаты Вл. фыст, 1974 аз, 13 март, г. Орджоникидзе.

#ӕмбисонд

ХИН ЛÆДЖЫ КУЫВД.
Кæмæндæр йæ ус Дзыллæ хуынд, йæ чызг — Ацырухс, йæ лæппу та — Фарн, æмæ -иу искуы æмбырды куы уыдис, уæд афтæ куывта:
— Дзыллæ дзæбæх цы уа, ацы рухс кæддæриддæр куыд æрттива æмæ нæ фынгæй фарн куыд никуы фæцух уа, уыцы арфæ уæд!..

Агънианы ныхæстæ, Цæрукъаты Алыксандры фыст—1975 аз, 12 декабрь.

#ӕмбисонд

УАСÆГ ХУРЫСКАСТЫЛ ЦÆМÆН ЦИН КÆНЫ.
Хур, мæй æмæ уасæг цардысты уæларвы. Иу бон хур рацыд, адæмы батавон, зæгъгæ.
Цалынмæ хур фæстæмæ цыдис, уæдмæ мæй уасæджы зæхмæ раппæрста. Хур куы æрбаздæхт, уæд мæйы фæрсы:
- Уасæг кæм ис?
Мæй йын загъта:
- Æз æй зæхмæ аппæрстон.
Уæдæй фæстæмæ уасæг хуры скастмæ рацæуы æмæ йын заргæйæ дæ райсом хорз фæзæгъы. Мæйы та нæ уарзы, йæ фенд дæр ын зын у, æмæ йе скæсын агъоммæ бацæуы хуыссынмæ.

#ӕмбисонд
#цгъойтыхазби

Ныббарын чи зоны, уымӕй тыхджындӕр адӕймаг нӕй.

#ӕмбисонд

БАСТ УИСОЙ.
Иу лæгæн бирæ фырттæ уыдис, фæлæ хъæрмуд нæ уыдысты, æмæ сæ цард нæ цыд. Уæд сæм иуахæмы фыд фæдзырдта кæртмæ. Къуымæй сын уисой рахæссын кодта. Загъта:
— Абон хъуамæ уæ тых бафæлварат уисойыл. Чи йæ асæтта, уый уыдзæн æппæты хъаруджындæр.
Фырттæ иугай фæархайдтой баст уисой фæдыууæ кæныныл, фæлæ сæ къухы нæ бафтыд. Уæд сын фыд афтæ:
— Æриут-ма йæ ардæм. Фыд уисой райста, райхæлдта йæ æмæ йæ уисгай сæттын райдыдта.
— Афтæ, мæ хуртæ, сымах дæр æнгом куы уат, уæд уын ничи ницы кæндзæн, уæ цард фæрныгдæр уыдзæн. Иугæйттæй та уыл алчидæр тых у, уæ хъомыс — къаддæр. Æмæ кæрæдзи уарзут.
Ацы цау æфсымæртæн зонды хос фæци.

#цгъойтыхазби
#ӕмбисонд

ÆВЗАГ.
Паддзах, дам, йæ лæггадгæнæгæн бафæдзæхста:
- Ацу æмæ мын æрбахæсс, дунейыл æппæты адджындæр цы у, уый. Лæггадгæнæг ацыд æмæ йын æрбахаста æвзаг. Уæд та йæ арвыста «дунейыл æппæты мастдæр цы у», уымæ. Дыккаг хатт дæр та паддзахмæ æрбахаста æвзаг.

#ӕмбисонд
#цгъойтыхазби

ТÆРХЪУСТÆ.
Тæрхъустæ æрвылæхсæв æрнæг пыхсы æрæмбырд вæййынц, кæрæдзийæн фæдзурынц сæ хъæстаг хабæрттæ: бирæгъ сæ æддæмæ ракæсын, хæринаг амал кæнын кæй нæ уадзы, иугай сæ куыд куынæг кæны. Тæрхоны рабадынц, марыны тæрхон ын рахæссынц. Фæлæ та куы сбон вæййы, уæд тæрсгæ-ризгæйæ фæйнæрдæм апырх вæййынц...

#ӕмбисонд
#цгъойтыхазби

УÆРТДЖЫН ХÆФС - ЦУМАЙЫ ЛÆППУ.
Сырдтæ, дам, æмбырдæй бадтысты. Иуахæмы сæ рухс ахуыссыд, æмæ кæрæдзи цырагъмæ æрвитынц. Æгæр куы сбыцæу сты, уæд Рувас афтæ:
- Уæртджын хæфс кæстæр у æмæ уый ацæуæд.
Иууылдæр сразы сты. Уæртджын хæфсæн дæр ма цы гæнæн уыд: йæ фындзы бын бахъуыр-хъуыр кодта æмæ рараст.
Уæртджын хæфс æрæгмæ зынд, æмæ сырдтæ дзæвгар талынджы куы абадтысты, уæд хор-хор кæнын райдыдтой: «Кæд уыдзæн уый?» «Цæмæн æй арвыстам?» «Фæрæдыдыстæм».
Уыцы рæстæг сæм Уæртджын хæфс къæсæрæй дзуры:
- Бирæ куы дзурат, уæд æз ардыгæй фæстæмæ дæр . аздæхдзынæн.

#ӕмбисонд
#цгъойтыхазби

ДЫУУÆ БИРÆГЪЫ.
Бирæгъ бон-изæрмæ сыллынк-сыллынкгæнгæ холы агурæг фæразгъор-базгъор кодта хъæды, фæлæ йæ къухы ницы бафтыд. Изæрырдæм хъæдгæронæй суыдта хъомрæгъау. Иунæгæй сын кæй ницы бакæндзæн, уый зыдта, æмæ æмбал агурæг азгъордта. Кæсы, æмæ иу бирæгъы хуыггом. Фæмидæг дзы. Хуыггомы хицау - нæл бирæгъ дзы уæлгоммæ хуыссы. Дзуры йæм:
- Дæлæ хъæдрæбын хъомрæгъау. Цом, нæ иу - сургæ, иннæ - ахсгæ æмæ дзы иу æрфæлдахæм. Мæ ахсæн фырæххормагæй сины стæгыл баныхæст.
- Æз æфсæст дæн, æмæ мæ хуыссын бауадз, - дзуапп радта фысым.
Бирæгъ ма фырмæстæй цы акодтаид, уый нал зыдта. Йæхи йыл ныццавта, йæ цыргъ дæндæгтæ йын йæ бæрзæйы ныссагъта æмæ йын йæ туг сцъырдта.
- Цы кодтай? Цы дыл æрцыд? Æрра фæдæ, зæгъгæ, йыл хъæр кæны нæл бирæгъ.
- Цы кодтон? Ды - æфсæст, æз - æххормаг. Ныр нæ дыууæ дæр - æфсæст.
Ацы æмбисонд бирæтæн хъуамæ уа зонды хос. Бонджын мæгуыры куы нæ æмбара, уæд мæгуыр фырадæргæй лæбургæ кæны.

#ӕмбисонд
#цгъойтыхазби