در باره "دم تقه" #کرم_دوستی
#قسمت_اول
همه ما داستان های عاشقانه زیادی شنیده یا خوانده ایم. داستان هایی از محبت، عشق، دوری، هجر وصال و همه احساساتی که در جریان تعامالات مختلف انسانی به وجود آمده یا بروز یافته اند. از دیرباز در تاریخ بشر داستان های عاشقانه زیادی وجود داشته است که در آن تم اصلی داستان را می توان اینگونه تعریف کرد: عشق بین انسان ها و اتفاقاتی که در جریان سایش این عشق با انسان ها و شرایط مختلف اطراف عاشق و معشوق و حتی تحولات درونی خود این دو رخ می دهد. در قرن ها نویسندگان مختلفی از سراسر جهان با این تم عاشقانه داستان های زیادی نوشته اند و ماندگارترین آن ها، داستان هایی است که نویسنده کوشیده در شکل روایت مضامین مد نظرش شیوه متفاوت تری را استفاده کند.

در همه فرهنگ های جهان و در بین مردم مختلف داستان و داستان گویی هماره تاریخ جایگاه ویژه ای داشته است. این موضوع به طور ویژه در بین مردم قوم #لک با زندگی آن ها در آمیخته است. "پاچا" یا متل از دیرباز در میان مردم لک علاوه بر وجه سرگرمی آن دارای ابعاد تربیتی انسانی نیز بوده است. اهمیت داستان گویی و به ویژه داستان منظوم و شعرگونه در بین این مردم همانقدر که این قوم از میراث داران بزرگ پاچاها و منظومه های مختلفی در طول تاریخ اعم از "شاهنامه لکی"، "شیرین و فرهاد لکی" و منظومه های دیگری از این دست است که برای قرن ها نقل محافل و شب نشینی های مردم این قوم بوده است.
کرم دوستی بعد از مجموعه شعر لکی فاخر "پژاره" و کتاب "مردم شناسی ادبیات لکی" برای تاثیر بیش از پیش بر عامه مردم به درستی هم شکل روایت و هم نوع قصه مد نظر خود را انتخاب کرده است. او به عمد بر نقطه ای دست گذاشته است که مردم قوم لک در حافظه تاریخی و احساسی خود سالیان سال با آن عجین بوده اند. منظور از این نقطه همان "پاچا دوستی" و آشنایی تاریخی این قوم با شنیدن و روایت پاچا و متل است. این انتخاب از خصوصیت حائز اهیمت دیگری برای برقراری ارتباط بهتر با مخاطب عام برخوردار است و آن انتخاب قالب آشنا در ادبیات لکی به نام شعر ده هجایی یا "چلسرویی" برای نمود بیرونی روایت خود بوده است. ادبیات فولکلور مردم لک زبان طی قرن ها به به همین شکل یعنی تک بیت هایی که در آن هر مصرع ده هجا می باشد در بین عامه مردم و بیشتر به صورت شفاهی رواج داشته است. این وزن آشنا که گوشنوازی اش برای هر لک زبانی ریشه تاریخی دارد و آن را سینه به سینه با خود منتقل کرده است، به نویسنده کمک می کند مخاطب به ویژه مخاطب عام را بیشتر و بیشتر با خود همراه سازد.

دم تقه شما را پای پیاده در مسیری راهی می کند که در آن، شما را از شرایط مختلف اجتماعی و لابه لای انسان های متفاوت عبور می دهد. در این مسیر پیاده با راوی عاشق و همسفرش به مکان های مختلفی سر خواهید زد که این تفاوت هم می تواند در جغرافیای زیستی و هم در روح انسان های این جغرافیاها نمود داشته باشد. در این مسیر شما اتفاقات، باورها، رسومات و خصلت های مختلف انسانی از خوب و بد را می بینید و حتی به قضاوت این رفتارها و نهایتا ارزشیابی این رفتارها می پردازید . نیکی، بدی، ریا، مهمان نوازی، مهربانی، غم، شادی و هر احساس و خصوصیتی که انسان می تواند تجربه کند یا داشته باشد را خواهید دید و این تلنگری است که شاید یکی از مقاصد اصلی نویسنده برای این شکل از روایت این داستان عاشقانه باشد. اینکه مخاطب و خواننده "دم تقه" با هم ذات پنداری و گاها ایجاد حس تقابل با شخصیت های مختلف داستان که من آن را مسیر می نامم به قضاوت خود نیز بپردازد و برای مثال ریاکاری را قضاوت کند و در نهایت در درون خود با این تلنگر آن را خصلتی زشت تلقی کرده و خارج از داستان ما نیز بکوشد از آن دوری کند. به راستی که بی راه نیست اگر بگوییم یکی از وظایف اصلی ادبیات همین تلنگرهای انسانی و درونی کردن ارزشیابی های انسان ها در مقابل خصلت های خوب و بد خود و دیگران است.

#علی_کولیوندزاده
تیرماه 1397
#لکی_چر
@lakichar

درباره "دم تقه" #کرم_دوستی
#قسمت_دوم

راوی در طول مسیر از معشوق بارها حرف خواهد زد و جایگاه معشوق دور از عاشق را بیش از پیش و بیش از آنکه در ناخودآگاه مخاطب خود به خود به وجود آمده است را بالا می برد. توصیف زیبایی های ظاهری و باطنی معشوق مخاطب را با راوی عاشق ما همراهتر کرده و او را همچون عاشق تنشه وصال معشوق می نماید. توصیفات،تشبیهات و استعارات زیبا به ویژه زمانی که راوی عاشق از "سحر" می گوید از نقاط قوت و قابل اعتنا این اثر است. این ویژگی را البته می توان در جای جای کتاب دید برای مثال در توصیف آدمهای مختلف این مسیر یا طبیعت در برهه های مختلف این سفر. اشاره به جنبه های مختلف فرهنگ لکی از شادی تا سوگ و نمودهای مختلف بیرونی آن و نیز اشاره به باورهای مختلف این مردم در گذشته نه چندان دور به مقولات مختلف پیشروی یک انسان از ویژگی های خوب این اثر ارزشمند است. پایان بندی داستان و چکامه ی بی نظیری که شاعر در سوگ یار سر می دهد بدون شک از افتخارات شعر و ادبیات لکی خواهد بود. و به نظر من و به دور از اغراق های متداول می تواند همچون چکامه "غلامرضا خان ارکوازی" در سوگ فرزند دلبندش، سال ها در حافظه ادبی عامه مردم این قوم به یادگار بماند به صورتی که ابیات زیادی از این کتاب به ویژه ابیات آخر دارای این پتانسیل هستند که چنان در بین مردم لک زبان ریشه کنند که حتا سال ها بعد از آن ها به عنوان ادبیات فولکلور یاد شود یا به عبارتی مردم این ابیات را از آن خود کنند.
گفتن از چنین اثری بدون گفتن از خود کرم دوستی شاید ناقص بماند. کوتاه عرض کنم کرم همان راوی عاشق داستان دم تقه است. صادق، شجاع، مهربان، دلسوز، حقگو، مردم دوست و در آخر عاشق!
به همه دوستداران ادبیات به ویژه ادبیات و شعر لکی توصیه می کنم تجربه بارها خواندن این کتاب ارزشمند را از دست ندهید و به قول خود کرم:
"هشصد بیتم وت تا گه گوش بکی
زندگی بی عشق فراموش بکی"

#علی_کولیوندزاده
تیرماه 1397
#لکی_چر
@lakichar

افتتاح #خانه_مور_هرسین

ژه خاک تیره سر باور ئو در
چوی هرده جاران مجلس بار ئو فر

مور و هوره از سالیان دور دو پارامتر فرهنگی #قوم_لک و مردم لک زبان بوده اند. مدرنیته و گذر از جامعه سنتی باعث شده بود برای سال ها غبار فراموشی بر آن بنشیند. تا جایی که این دو داشته فرهنگی و تاریخی برای جوانان نه تنها جذابیتی نداشت بلکه نمادی از سنتی بودن و گویی ابراز عدم علاقه به آن ها نشانی از مدرن شدن بود. در این میان برای سال های درازی خنیاگران بزرگی که میراث داران این آوای باستانی بودند با ایثار تمام سعی در زنده ماندن آن کردند ملامت ها شنیدند و همچنان مویه سر دادند و در کنار آن ها همه زنان و مردانی که التیام بخش دل داغ دیده و زخمیشان را در #کلیمه های مور جستجو می کردند نقش بزرگ و قابل اعتنایی در جلوگیری از فراموشی کامل این دو عنصر فرهنگی قوم لک داشتند. زحمات زیادی کشیده شد تا رسیدیم به امروز که برایش #خانه بسازیم. تا این خانه پناهی باشد برای #مور که زیر چرخ های پیشرفت تکنولوژی له نشود و انسان محاصره شده در انبوه تبلیغات و صنعت را به روح طبیعی و انسانی خویش بازگرداند.
بدون شک با افتتاح این خانه می توان بسیار امیدوار بود این آوای باستانی با تمام ظرفیت های تاریخی و فرهنگیش بیش از پیش شناخته خواهد شد. بررسی و پژوهش در مقام های مختلف مور و هوره، برگزاری همایش های مور خوانی، برگزاری جشنواره های ملی، برگزاری کلاس ها و کارگاه های آموزشی، شناساندن و ترویج این آوای باستانی در بین لک زبانان، برگزاری بزرگداشت هایی برای خنیاگران این آوای باستانی (که طی سال ها غریبانه زیسته اند و غریبانه یادگاران خود را بر جا گذاشته و رفته اند) و معرفی و بررسی این آواها در مجامع علمی داخلی و خارجی را می توان از نتایج قابل انتظاری دانست که افتتاح خانه مور #هرسین در پی داشته است. به سهم خود از زحمتکشان این عرصه و تمام عزیزانی که در افتتاح و پایدار ماندن این #خانه کمک کرده اند و می کنند سپاسگزارم.
زمان"از خاک تیره" سر بر آوردن است و به "وجد آوردن مجلس"

درودتان باد
#علی_کولیوندزاده
@lakichar
دی ماه 97