Forwarded from دورنما
#گزیدۀ_مقاله
🔹زیست مسلمانانه در جهان پسامدرن
(مروری بر کتاب «مسلمانان پیشرو» ویراستۀ امید صفی)
✍️ #حمید_مازیار
برخی از بخش‌های مهم مقاله از این قرارند:
🔻نویسندگان «مسلمانان پیشرو» موفق شده‌اند به‌شکلی کنترل‌شده و با مهارت پیوندی میان لحن و روش آکادمیک و انتقادیِ صرف و گفتار درون‌دینی با دغدغهٔ ایمانی یا جماعتیِ صرف برقرار کنند. این ویژگیِ کتاب آن را متنی آسان‌یاب و درعین‌حال سخته و سنجیده ساخته است. برای مسلمانانی که نه شکل سنتی اتوریتهٔ دینی را فارغ از نقد عقلانی می‌پذیرند نه به‌یک‌بارگی از ایمان یا هویت فرهنگی برخاسته از زمینهٔ دینی دست می‌شویند.
🔻امید صفی می‌گوید مسلمانان پیشرو تعهد به عدالت اجتماعی و کثرت‌گرایی را اساس نگاه خود به جهان می‌گیرند. آن‌ها هم به موارد نقض آن در میان جماعت‌ها و سنت‌های اسلامی می‌پردازند و هم با همان جدیت بی‌عدالتی و ستم ساختارهای سلطهٔ سیاسی، اقتصادی و فکری غرب را نقد می‌کنند، اما در نهایت سنت را در پرتو مدرنیته می‌نگرند.
🔻خالد ابوالفضل در عین پذیرفتن اینکه بسیاری از رفتارها در جوامع اسلامی معاصر خلاف مبانی اخلاقی و حتی فقهی سنتی است، توجه به این نکته را لازم می‌داند که آنچه در زندگی جماعت‌های مسلمان واقع می‌شود تجربهٔ زیستهٔ اسلام و درنهایت صورت تاریخی اسلام است. ابوالفضل تکرار چنین نمودها و رفتارهایی را در میان مسلمانان خطر تاریخیِ جدی‌ای برای اسلام می‌شمارد که درنهایت به «ابتذال اسلام معاصر» می‌انجامد.
🔻ابراهیم موسی به‌جای تکیه بر یک اسلام موثق در برابر صدها اسلام ناموثق، با شیوه‌ای تاریخ‌نگر به‌دنبال «اسلام‌ها» یا «گونه‌های مسلمانی» می‌گردد. با این نگاه، دیگر دوپارگی‌ای میان اندیشهٔ انتقادی مدرن و آنچه متفکران مسلمان به عنوان سنت اسلام به ارث برده‌اند وجود نخواهد داشت. به باور او، اگر قاطبهٔ متفکران مسلمان مدرنیست قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم پرسش از خود دین و ساخت راست‌کیشی دینی بر مبنای عقل مدرن را نوعی خط قرمز می‌دیدند، برای نسل‌های متأخرتر متفکران مسلمان خوگرفتن با علوم انسانی و اجتماعی مدرن و درک تاریخی رادیکال‌تری از اسلام این خط قرمز را حذف کرده است. این رادیکال‌شدنِ نگاه مدرن در نسل‌های اخیر متفکران مسلمان می‌طلبد که آنان نگاه مدافعه‌گرانه و ذات‌باورانه به اسلام را به‌کلی کنار بگذارند.
🔻کیشا علی می‌گوید باید به ساخت تاریخی و انسانی قوانین فقهی ازدواج با دید منتقدانهٔ رادیکال نگاه کنیم و برای عادلانه‌تر کردن آن‌ها، تمام ساختارشان را بازاندیشی کنیم چرا که «این چارچوبی آفریدهٔ خدا نیست، بلکه مردانی در برهه‌ای خاص از تاریخ با فرض‌هایی خاص آن‌ها را پرورده‌اند.» به گفتۀ او، فقه درنهایت پدیده‌ای تاریخی و انسانی است، حتی در سنتی‌ترین نگاه‌ها.
🔻اسکات سراج‌الحق کوگل با اشاره به ابهام مرزهای روایی یا ناروایی هم‌جنس‌خواهی در منابع اصلی اسلام آغازین به‌تفصیل از امکان‌های رواشمردن دگرجنس‌خواهی در متن قرآن بحث می‌کند. در نبودِ مفاهیم مؤثر بر شناخت ما از هم‌جنس‌گرایی، سنت اسلامی فضای خالی میان این مفاهیم و برخی مفاهیم اخلاقی قرآنی مانند زنا را با منع هم‌جنس‌خواهی پر کرده و سیطرهٔ نگاه دگرجنس‌خواهانهٔ مردسالار راه را بر عرضهٔ تفسیرهای هم‌جنس‌خواهانه از منابع شریعت بسته است.
🔻گوندولین زهره سیمونز لازمهٔ مسلمانیِ پیشرو را شهامت بازنگریِ رادیکال در حقوق زنان و اقلیت‌ها می‌داند. او تأکید می‌کند که سنت کنش‌گری زنان در جهان عرب و مسلمان دست‌کم از سدهٔ نوزدهم ریشه‌ای قوی دارد و نمی‌توان به این دیدگاه‌ها انگ غربی، ضددینی یا ضدملی زد. همچنی کنش‌گر زنان باید با آگاهی از سابقهٔ تاریخی و داشتن چشم‌اندازی برای آینده خطر انزوا و طرد از جامعه را پذیرا شود.
🔻احمد موصَللی با جست‌وجو در سنت‌های دولت‌داری در اسلام پیشامدرن کوشیده است زمینه‌هایی برای نسخه‌ای اسلامی از دموکراسی و کثرت‌گرایی بیابد. استدلال اساسی او این است که «درحالی‌که تاریخِ عالی‌ترین نهاد سیاسی اسلامی، یعنی خلافت، بیش‌تر تاریخ دولت‌های اقتدارگراست، تاریخ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فکری اسلام دکترین‌ها و نهادهای آزادمنشانهٔ بسیاری در خود دارد.»
🔻فَریش نور نشان می‌دهد که چگونه آنچه جریان‌های افراطی و بنیادگرای اسلامی به‌عنوان پیروزی آیندهٔ اسلام در بوق و کرنا می‌کردند در نهایت به چه غایتی رسید. از نظر او، این کارزارهای افراطی دو ویژگی اساسی دارند: یکی تکیه بر نوعی تضاد دیالکتیک ساده‌انگارانه میان اسلام به‌عنوان قطب خیر و غرب به‌عنوان قطب شر، که پیش از این کارآمدیش را در برخی انقلاب‌ها، از جمله انقلاب ایران، نشان داده، و دیگری چشم‌بستن بر اخلاق و راضی‌نشدن به هیچ چیز مگر تحقق هدف سیاسی خود.
✔️ نسخۀ کامل مقاله را دریافت کنید:
نسخۀ متنی | نسخۀ صوتی
#امید_صفی
#مسلمانان_پیشرو
#اسلام_پیشرو
@doornamaa
🔹زیست مسلمانانه در جهان پسامدرن
(مروری بر کتاب «مسلمانان پیشرو» ویراستۀ امید صفی)
✍️ #حمید_مازیار
برخی از بخش‌های مهم مقاله از این قرارند:
🔻نویسندگان «مسلمانان پیشرو» موفق شده‌اند به‌شکلی کنترل‌شده و با مهارت پیوندی میان لحن و روش آکادمیک و انتقادیِ صرف و گفتار درون‌دینی با دغدغهٔ ایمانی یا جماعتیِ صرف برقرار کنند. این ویژگیِ کتاب آن را متنی آسان‌یاب و درعین‌حال سخته و سنجیده ساخته است. برای مسلمانانی که نه شکل سنتی اتوریتهٔ دینی را فارغ از نقد عقلانی می‌پذیرند نه به‌یک‌بارگی از ایمان یا هویت فرهنگی برخاسته از زمینهٔ دینی دست می‌شویند.
🔻امید صفی می‌گوید مسلمانان پیشرو تعهد به عدالت اجتماعی و کثرت‌گرایی را اساس نگاه خود به جهان می‌گیرند. آن‌ها هم به موارد نقض آن در میان جماعت‌ها و سنت‌های اسلامی می‌پردازند و هم با همان جدیت بی‌عدالتی و ستم ساختارهای سلطهٔ سیاسی، اقتصادی و فکری غرب را نقد می‌کنند، اما در نهایت سنت را در پرتو مدرنیته می‌نگرند.
🔻خالد ابوالفضل در عین پذیرفتن اینکه بسیاری از رفتارها در جوامع اسلامی معاصر خلاف مبانی اخلاقی و حتی فقهی سنتی است، توجه به این نکته را لازم می‌داند که آنچه در زندگی جماعت‌های مسلمان واقع می‌شود تجربهٔ زیستهٔ اسلام و درنهایت صورت تاریخی اسلام است. ابوالفضل تکرار چنین نمودها و رفتارهایی را در میان مسلمانان خطر تاریخیِ جدی‌ای برای اسلام می‌شمارد که درنهایت به «ابتذال اسلام معاصر» می‌انجامد.
🔻ابراهیم موسی به‌جای تکیه بر یک اسلام موثق در برابر صدها اسلام ناموثق، با شیوه‌ای تاریخ‌نگر به‌دنبال «اسلام‌ها» یا «گونه‌های مسلمانی» می‌گردد. با این نگاه، دیگر دوپارگی‌ای میان اندیشهٔ انتقادی مدرن و آنچه متفکران مسلمان به عنوان سنت اسلام به ارث برده‌اند وجود نخواهد داشت. به باور او، اگر قاطبهٔ متفکران مسلمان مدرنیست قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم پرسش از خود دین و ساخت راست‌کیشی دینی بر مبنای عقل مدرن را نوعی خط قرمز می‌دیدند، برای نسل‌های متأخرتر متفکران مسلمان خوگرفتن با علوم انسانی و اجتماعی مدرن و درک تاریخی رادیکال‌تری از اسلام این خط قرمز را حذف کرده است. این رادیکال‌شدنِ نگاه مدرن در نسل‌های اخیر متفکران مسلمان می‌طلبد که آنان نگاه مدافعه‌گرانه و ذات‌باورانه به اسلام را به‌کلی کنار بگذارند.
🔻کیشا علی می‌گوید باید به ساخت تاریخی و انسانی قوانین فقهی ازدواج با دید منتقدانهٔ رادیکال نگاه کنیم و برای عادلانه‌تر کردن آن‌ها، تمام ساختارشان را بازاندیشی کنیم چرا که «این چارچوبی آفریدهٔ خدا نیست، بلکه مردانی در برهه‌ای خاص از تاریخ با فرض‌هایی خاص آن‌ها را پرورده‌اند.» به گفتۀ او، فقه درنهایت پدیده‌ای تاریخی و انسانی است، حتی در سنتی‌ترین نگاه‌ها.
🔻اسکات سراج‌الحق کوگل با اشاره به ابهام مرزهای روایی یا ناروایی هم‌جنس‌خواهی در منابع اصلی اسلام آغازین به‌تفصیل از امکان‌های رواشمردن دگرجنس‌خواهی در متن قرآن بحث می‌کند. در نبودِ مفاهیم مؤثر بر شناخت ما از هم‌جنس‌گرایی، سنت اسلامی فضای خالی میان این مفاهیم و برخی مفاهیم اخلاقی قرآنی مانند زنا را با منع هم‌جنس‌خواهی پر کرده و سیطرهٔ نگاه دگرجنس‌خواهانهٔ مردسالار راه را بر عرضهٔ تفسیرهای هم‌جنس‌خواهانه از منابع شریعت بسته است.
🔻گوندولین زهره سیمونز لازمهٔ مسلمانیِ پیشرو را شهامت بازنگریِ رادیکال در حقوق زنان و اقلیت‌ها می‌داند. او تأکید می‌کند که سنت کنش‌گری زنان در جهان عرب و مسلمان دست‌کم از سدهٔ نوزدهم ریشه‌ای قوی دارد و نمی‌توان به این دیدگاه‌ها انگ غربی، ضددینی یا ضدملی زد. همچنی کنش‌گر زنان باید با آگاهی از سابقهٔ تاریخی و داشتن چشم‌اندازی برای آینده خطر انزوا و طرد از جامعه را پذیرا شود.
🔻احمد موصَللی با جست‌وجو در سنت‌های دولت‌داری در اسلام پیشامدرن کوشیده است زمینه‌هایی برای نسخه‌ای اسلامی از دموکراسی و کثرت‌گرایی بیابد. استدلال اساسی او این است که «درحالی‌که تاریخِ عالی‌ترین نهاد سیاسی اسلامی، یعنی خلافت، بیش‌تر تاریخ دولت‌های اقتدارگراست، تاریخ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فکری اسلام دکترین‌ها و نهادهای آزادمنشانهٔ بسیاری در خود دارد.»
🔻فَریش نور نشان می‌دهد که چگونه آنچه جریان‌های افراطی و بنیادگرای اسلامی به‌عنوان پیروزی آیندهٔ اسلام در بوق و کرنا می‌کردند در نهایت به چه غایتی رسید. از نظر او، این کارزارهای افراطی دو ویژگی اساسی دارند: یکی تکیه بر نوعی تضاد دیالکتیک ساده‌انگارانه میان اسلام به‌عنوان قطب خیر و غرب به‌عنوان قطب شر، که پیش از این کارآمدیش را در برخی انقلاب‌ها، از جمله انقلاب ایران، نشان داده، و دیگری چشم‌بستن بر اخلاق و راضی‌نشدن به هیچ چیز مگر تحقق هدف سیاسی خود.
✔️ نسخۀ کامل مقاله را دریافت کنید:
نسخۀ متنی | نسخۀ صوتی
#امید_صفی
#مسلمانان_پیشرو
#اسلام_پیشرو
@doornamaa