جامعه‌شناسی افق‌نگر ـ دکتر احمد بخارایی
3.7K subscribers
67 photos
20 videos
1 file
645 links
تلاش من در جهت توصیف، تبیین و تحلیل پدیده‌ها و مسائل اجتماعی ایران معطوف به «آینده» است… منتظر دریافت نظر شما پیرامون تحلیل ارایه شده هستم. با سپاس: 👈 https://t.me/drbokharaei

www.dr-bokharaei.com

Ahmad Bokharaei, Sociologist
Download Telegram
🗓 دوشنبه ۱ مهر ۱۳۹۸

❇️ آیا برای شرکت در #انتخابات «#مجلس_شورای_اسلامی» در اسفند ۱۳۹۸ باید تجدید نظر کرد؟

| #احمد_بخارایی، #جامعه‌شناس |

| یادداشت ۲ | دومین مکث:
#فروکاهش مفاهیم سه‌گانه‌ی «#امنیت»، «#اقتدار» و «#وحدت» #ملی

یادآوری: ابتدا لازم است متذکر شوم منظورم از واژه‌های «فروکاهش» و «تقلیل» که در مطلب زیر از آن‌ها استفاده کرده‌ام، برجسته‌سازی بخش‌هایی از یک مفهوم و گاه به فراموشی‌سپردن بخش‌های دیگر از سوی صاحبان قدرت در ایران است. این مانند آن است ‌که بگوییم: «انسان» و فقط به «شکم» او توجه کنیم و منظورمان فقط همان «شکم» باشد! این‌گونه، واژه‌ها از معنا تهی می‌شوند.

⟩⟩ سال‌ها است سه مفهوم: «امنیت ملی»، «اقتدار ملی» و «وحدت ملی» از سوی صاحبان قدرت در ایران تکرار می‌شود. به نظر می‌رسد این مفاهیم از معنای اصلی خود تا حدودی تهی شده‌اند و اگر این روند ادامه یابد نظام اجتماعی در ایران، بیش از پیش به مرز فروپاشی نزدیک خواهدشد و این در حالی خواهدبود که ممکن است نظام سیاسی با انواع ترفندها سر پا باقی بماند! نگاه من در این تحلیل از اساس، جامعه‌شناختی است و با این رویکرد به تحلیل نظام اجتماعی ایران در سایه‌ی آن سه مفهوم می‌پردازم. به بیان دیگر، توجه من به ابعاد و عناصر اجتماعی در مفهوم‌های سه‌گانه فوق است و فارغ از نظام سیاسی به بحث می‌نشینم. بنابراین:

⟩⟩ یک ـ به نظر می‌رسد مفهوم «#وحدت_ملی» شامل دو عنصر اصلی‌: «#همه» و «#اراده» به مقدار زیادی «فروکاهش» یافته است. یعنی:
۱ـ تقلیل ایفای نقش «همه» به ایفای نقش «برخی» در نظام اجتماعی بنا به ساختار تبعیض‌آلود از نوع «رانتی ـ مذهبی » در متن سیاسی با ساختار توزیع نابرابر قدرت.
۲ـ تقلیل «اراده‌ی مردم» به «اراده‌ی سهام‌داران در حوزه‌ی قدرت» متشکل از جناح‌های راست و چپ که طی چهار دهه‌ی اخیر، در میان خود و خانواده و خویشاوندان «بازتولید» شده‌اند.

⟩⟩ دو ـ به نظر می‌رسد مفهوم «#اقتدار_ملی» شامل دو عنصر اصلی‌: «#مشروعیت» و «#اعتماد» به مقدار زیادی «فروکاهش» یافته است. یعنی:
۱ـ تقلیل «مشروعیت توأم با عدالت و رعایت منافع عمومی» به «مشروع‌سازی توأم با تهدید و زور برای اطاعت از #قدرت».
۲ـ تقلیل «اعتماد #شهروندان به شخص یا گروه صاحب قدرت مبتنی بر رابطه‌ی متقابل» به «عادت شهروندان در پذیرش قدرت مبتنی بر ذات‌انگاری اقتدار».

⟩⟩ سه ـ به نظر می‌رسد مفهوم «#امنیت_ملی» با دو عنصر اصلی‌: «#حفاظت» و «#منافع» به مقدار زیادی «فروکاهش» یافته‌است. یعنی:
۱ـ تقلیل «حفاظت از نظام #شهروندی در یک #حکومت_ملی در مقابل تهدیدات خارجی» به «حفاظت از #حاکمیت_مذهبی از طریق قدرت نظامی در مقابل تهدیدات داخلی به گونه‌ای که تهدیدات خارجی، افزون شود».
۲ـ تقلیل «#منافع_ملی به وسیله‌ی کسب فرصت‌ها برای توسعه» به «منافع جناحی و بخشی به وسیله‌ی توزیع نابرابر فرصت‌های رشد».

⟩⟩ بر اساس آن‌چه گفته شد به نظر می‌رسد شرکت در انتخابات اسفند ۱۳۹۸ به نحوی به تقویت این روند قدیمی می‌انجامد، حال آن‌که این روند به فروپاشی نظام اجتماعی منجر می‌شود که شایسته‌ی اجتماع انسانی نیست و عوارض جبران‌ناپذیری دارد. از جدید‌ترین نشانه‌های کژکارکرد مفاهیم سه‌گانه‌ی مذکور، دستور حکومتی و #امنیتی مبنی بر عدم پخش اخبار و تحلیل‌های مربوط به #خودسوزی #سحر_خدایاری معروف به «#دختر_آبی» در رسانه‌های دیداری و شنیداری و چاپی و اینترنتی و نیز لغو مجوز #دوچرخه‌سواری #زنان و مردان در آدینه ۲۹ شهریور در پارک لاله است. بدون شک موارد خرد و میانه و کلان در هر جامعه‌ای دارای ارتباط وثیق و معناداری هستند به مصداق «مشت، نمونه‌ی خروار». متأسفانه انواع فروکاهش‌ها و تقلیل‌های مفاهیم سه‌گانه‌ی مذکور به رخ‌نمایی انواع کوته‌بینی‌ها و اجحافات از سوی حاکمیت مذهبی به شهروندان شده است که نشان از عقب‌ماندگی اجتماعی است.

* تا انتخابات موعود هر هفته یک دلیل #اجتماعی برای درنگ‌کردن بیان خواهد شد. نگاه یک #جامعه_شناس، معطوف به کارکردهای یک #نظام_اجتماعی است و بر این اساس، هر نوع #نظام_سیاسی که دارای کارکرد برای همه‌ی قشرها باشد دارای اعتبار است!

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال forward شود یا با درج پیوند پست و کانال «جامعه‌شناسی افق‌نگر» (t.me/dr_bokharaei/…postID) صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | SoundCloud | Site |
🗓 دوشنبه ۸ مهر ۱۳۹۸

❇️ آیا برای شرکت در #انتخابات «#مجلس_شورای_اسلامی» در اسفند ۱۳۹۸ باید تجدید نظر کرد؟

| #احمد_بخارایی، #جامعه‌شناس |

| یادداشت ۳ | سومین مکث:
آشفتگی و بی‌عدالتی قضایی

⟩⟩
۱ـ در یادداشت ۱ از این مجموعه با عنوان: «نخستین مکث: فروکاهش جمهوری اسلامی» یادآور شدم که «#جمهوریت» با تعریف: اکثریت‌گرایی، به: «حاکمیت» فروکاهش یافته است که بنا به اصول ۲، ۹۸ و ۹۹ قانون اساسی اجرای قانون، همواره وابسته به نظر فقها و اعضای #شورای_نگهبان بوده است و نیز «اسلامیت» هم به «#تشیع با تفسیر ویژه» فروکاهش یافته است. بنابراین با تقلیل «#جمهوری_اسلامی» موعود در سال ۱۳۵۸ به «#حاکمیت_شیعی»، گویا یک دگردیسی اتفاق افتاده است.

⟩⟩ ۲ـ در یادداشت ۲ از این مجموعه با عنوان: «دومین مکث: فروکاهش مفاهیم سه‌گانه‌ی: امنیت، اقتدار و وحدت ملی» یادآور شدم که دو عنصر اصلی در تعریف «#وحدت_ملی» یعنی: «همه» و «اراده»، به: «برخی» و «تصمیم سهام‌داران در قدرت» تقلیل یافته است و نیز دو عنصر اصلی «#اقتدار_ملی» یعنی: «مشروعیت» و «اعتماد»، به: «مشروع‌سازی با زور» و «عادت دادن به پذیرش قدرت» فروکاهش یافته‌است و ایضاً دو عنصر اصلی «#امنیت_ملی» یعنی: «حفاظت» و «منافع»، به: «حراست از قدرت به رغم افزایش تهدیدات خارجی» و «منافع جناحی» تقلیل یافته است.

⟩⟩ ۳ـ اینک به نظر می‌رسد #نظام_قضایی در ایران که جایگاه ویژه‌ای در روندهای مذکور در بندهای ۱ و ۲ داشته است بیش از پیش با آشفتگی مواجه است. این روزها دیده‌ می‌شود که #نظام_سیاسی کنونی حاکم در ایران برای مبارزه و رویارویی با مخالفانش در خارج کشور به خانواده‌هایشان در داخل حمله می‌کند مانند آن‌چه بر سر خانواده‌ی #مسیح_علی‌نژاد آورده‌اند که البته بر سر دیگر خانواده‌ها هم کم و بیش آورده بودند. آیا او نارضایتی «ایجاد» می‌کند یا نارضایتی‌ها را «مانیتور» و برجسته می‌سازد؟ علاوه بر این، سیل دستگیری‌ها و احکام سنگین برای #فعالان_کارگری و نیز برای فعالان حوزه‌های مجازی حکایت از یک #بی‌عدالتی عریان دارد. به نظر نمی‌رسد این‌گونه رویه‌ها جنبه‌ی اتفاقی داشته باشد بل‌که در باورهای سیاسی حاکمیت ریشه دوانده است.

⟩⟩ ۴ـ یکی از بستر‌سازهای بی‌عدالتی‌، مجلس شورای اسلامی است به‌گونه‌ای که برای افزایش #سن_ازدواج دختران کودک از پانزده سال به شانزده سال، چند سال است فراکسیون #زنان مجلس با احتیاط و رعب، پیشنهادی به کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس داده اما موافقت نشده است حال آن‌که حتی در کشور خشک‌مغزی مانند #عربستان_سعودی هم اینک حداقل سن ازدواج دختران شانزده سال است. از سوی دیگر در همین کمیسیون در مرداد ماه امسال تصویب می‌شود که: «طبق ماده‌ی ۲ الحاقی به #قانون_مجازات_اسلامی، بدعت‌گذاری و تحریف در #دین_اسلام یا ارتکاب هر فعالیت آموزشی یا تبلیغی انحرافی دیگر مغایر یا مخل به #شرع مقدس #اسلام در فضای واقعی یا مجازی یا ایجاد تسلط روانی و جسمی بر انسان در قالب #فرقه یا هر گروه مجرمانه‌ی سازمان یافته‌ی دیگر، #جرم محسوب می‌شود و رفتار مرتکب، چنان‌چه مشمول حد نباشد به حبس و جزای نقدی درجه‌ی پنج یا یکی از دو مجازات و هم‌چنین محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم می‌شود». این‌گونه باب نوینی در داوری برای فعالیت‌های اجتماعی و انتقادی نسبت به حاکمیت شیعی گشوده‌ شده است تا #قاضی با تشخیص خود به هر انتقادی نسبت به باورگرایی مذهبی، برچسب «#فرقه‌گرایی» بزند. در ادامه‌ی همین مصوبه‌ی کمیسیون مجلس آمده: «به منظور تشخیص و تعیین مصادیق فرقه‌ها و گروه‌ها و جریانات انحرافی و تکفیری و افعال مجرمانه موضوع این ماده، قاضی نظر کارشناسی #وزارت_اطلاعات را به عنوان مسئول مبارزه با گرو‌ه‌ها و فرقه‌های انحرافی، تکفیری و ضاله و حسب مورد، نظر مدیریت #حوزه_علمیه_قم را اخذ خواهد‌ کرد»! در ادامه‌ی این ماده‌ی الحاقی، ذیل تبصره‌ای اشاره شده است که نگارش، انتشار و در دسترس قراردادن کتب و مجلات و مقالات در فضای حقیقی یا مجازی و استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای و سایر وسایل ارتباط جمعی در اجرای افعال مجرمانه‌ی موضوع این ماده، جرم محسوب می‌شود. بر این اساس اینک من هم که دست به قلم دارم مجرمم. حال چه‌گونه می‌توان در انتخابات اسفند ۱۳۹۸ مشارکت کرد و این رویه را استحکام بخشید؟!

* تا انتخابات هر هفته یک دلیل #اجتماعی برای درنگ‌کردن بیان خواهد شد. نگاه یک #جامعه_شناس، معطوف به کارکردهای یک #نظام_اجتماعی است و بر این اساس، هر نوع #نظام_سیاسی که دارای کارکرد برای همه‌ی قشرها باشد دارای اعتبار است.

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال forward شود یا با درج پیوند پست و کانال «جامعه‌شناسی افق‌نگر» (t.me/dr_bokharaei/…postID) صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | SoundCloud | Site |
❇️ آیا برای شرکت در #انتخابات #مجلس_شورای_اسلامی در اسفند ۱۳۹۸ باید تجدید نظر کرد؟

🗓 دوشنبه ۲۲ مهر ۱۳۹۸

| #احمد_بخارایی، #جامعه‌شناس |

| یادداشت ۵ | پنجمین مکث:
استدلال ناصحیح اصلاح‌طلب‌ها

⟩⟩ ۱ـ
در مکث‌های یک تا چهار به جنبه‌های «محتوایی» دلایل عدم مشارکت در انتخابات اسفند ۹۸ پرداختم و اشاره داشتم به فروکاهش‌های گسترده‌ی عناصر اصلی در #نظام_سیاسی که در سال‌های پس از انقلاب انتظار می‌رفت تحقق یابد اما به شدت «نزول» کرده‌است و به عنوان مثال، این عناصر عبارت بودند از: تقلیل «#جمهوریت» به «#حاکمیت»، تقلیل «اراده‌ی همگان» به «اراده‌ی سهام‌داران در قدرت»، تقلیل «#مشروعیت» به «مشروع‌سازی با اجبار»، تقلیل «منافع همگان» به «منافع جناحی» و در نهایت، ایجاد تزلزل محتوایی در مفاهیمی مانند: #امنیت، #وحدت و #اقتدار ملی! پس از آن در یادداشت‌های بعدی به موضوع «آشفتگی قضایی» و هجوم به خانواده‌های متهمین و نیز تدوین قوانینی که بسیاری نگاه‌های منتقدانه را «جرم سیاسی» تلقی می‌کند پرداختم و در آخرین یادداشت به تعریف «#اپوزیسیون» اشاره کردم و نتیجه گرفتم که اپوزیسیون بودن منتقدان اجتماعی مثل نگارنده، متفاوت از اپوزیسیون بودن از نوع سیاسی است. اینک و در «مکث پنجم» به «روش» انتقاد جدی به روند موجود در مقام یک اپوزیسیون اجتماعی می‌پردازم.

⟩⟩ ۲ـ آقای بهزاد نبوی از چهره‌های قدیمی و شناخته‌شده‌ی اصلاح‌طلب، به‌تازگی در یادداشتی که در شبکه‌های مجازی هم منتشر شد نگاشته بود: « هیچ دفاعی از اصلاحات ندارم اما با کنارگذاشتن گزینه‌های دیگر به آن می‌رسم». ایشان در این استدلال از «برهان خلف» سود جسته است و در ادامه می‌نویسد: « سه راه برای تغییر وضع موجود کشور بیش‌تر نمی‌شناسم. یک راه #انقلاب است، یک راه #دخالت_خارجی و یک راه هم #اصلاحات است که از سال ۷۶ به بعد بیش‌تر تئوریزه شد». بهزاد نبوی در جای دیگری در همین یادداشت، منظور خود از «دخالت خارجی» را «حمله ترامپ به ایران» بیان می‌کند. ایشان در تعریف «اصلاحات» می‌گوید: «اصلاحات یعنی تغییر وضع موجود به وضع مطلوب با حفظ چارچوب وضع موجود به عکس انقلاب که می‌گوید این چارچوب را تخریب کن و دوباره بساز» و در نهایت نتیجه می‌گیرد که: «قهر و تحریم صندوق رآی به صلاح نیست مگر این‌که شرایط سیاست‌ورزی وجود نداشته باشد» و نیز متذکر می‌شود که: «البته شاید برخی بدشان نیاید که مشارکت، پایین باشد یا بگویند در انتخابات شرکت نمی‌کنیم تا مشروعیت نظام را به چالش بکشند اما هیچ‌وقت مشارکت زیر ۵۰ درصد نبوده است».

⟩⟩ ۳ـ کلام و استدلال آقای بهزاد نبوی نزد #اصلاح‌طلبان، جنبه‌ی عام دارد و عمده‌ی استدلال‌های رایج در دفاع از مشارکت در انتخابات اسفند ۹۸ بر محورهایی استوار است که ایشان به آن‌ها اشاره کرده است.

⟩⟩ ۴ـ به ایشان و دیگر اصلاح‌طلبان عرض می‌شود که محصورکردن راه‌های تغییر وضع موجود به «سه» راهی که متذکر شده‌اید برگرفته از یک رویکرد «مکانیکی» است حال آن‌که جوامع و روند تغییرات در آن‌ها جنبه «ارگانیکی» و سیّال و تلفیق روشی دارند. راه چهارمی که می‌توان تصور کرد این است که «دخالت خارجی» را به «حمله ترامپ به ایران» خلاصه نکنیم و آن مفهوم را به این معنای جزئی تقلیل ندهیم و آن «دخالت» را که فعلاً جنبه‌ی اقتصادی دارد به عنوان یک عنصر فشار‌آور و زمینه‌ساز برای سرعت گرفتن روند تغییرات در نظر بگیریم. بر این اساس، نوع چهارم تغییر این‌گونه خواهد‌بود که «با استفاده از فرصت پیش‌آمده با کنش‌گری جمعی اعتراضی، روند اصلاحات اساسی را با عدم مشارکت در انتخابات، سرعت ببخشیم و فرصت‌سوزی نکنیم».

⟩⟩ ۵ـ چه کسی گفته است که «اصلاحات» لزوماً به معنای «حفظ چارچوب وضع موجود» است آن‌گونه که آقای نبوی مدعی شده‌است؟ «اصلاحات حداکثری» و اساسی در یک جامعه پس از رخ‌داد «#انسداد_اجتماعی» دقیقاً به معنای نقد جدّی چارچوب موجود است و نه البته «تخریب»! عرض کردم که نگاه ایشان و اصلاح‌طلبان حکومتی عمدتاً جنبه‌ی «مکانیکی» دارد و فاقد عناصر «ارگانیکی» است که در آن نگاه، سیّالیت در #خیزش_اجتماعی و جهت‌گیری‌های متنوع، لحاظ نمی‌‌شود و در نهایت به «خود ترمیمی» جریان خیزش اجتماعی، اعتقادی وجود ندارد و نیز نگاه مرزبندی شده و انجمادی به روش ها و سناریوها در آینده دارد. این رویکرد عقب مانده، به خطا می‌اندیشد. 👈 ادامه

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال (forward) یا با درج پیوند پست و کانال «جامعه‌شناسی افق‌نگر» (t.me/dr_bokharaei/…postID) صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | SoundCloud | Site |