Forwarded from Kurbanoff.net
Кўплаб илтимосларни инобатга олган холда, фирибгарлик тўғрисида - ўзбек тилида.
Ким мени анча вақтдан буён ўқиётган бўлса, молиявий саводхонлик мавзуси мени жуда қизиқтиришини билади.
Афсуски, янги имкониятларга ва янги молиявий воситаларга эга бўлганимизда кўпинча уларга тайёр эмаслигимизни сезамиз.
Дўконга кирганимизда пластик картамизнинг PIN-кодини айтишга, тўловни амалга ошириш учун картани гўёки қўшни дўконга бораётгандай бўлаётган, лекин аслида энг яқин банкоматдан пулни ечиб оладиган сотувчининг қўлига топширишга одатланганимиз ва бундай пластик карталар билан боғлиқ оддий мисоллар бизни ҳеч нарсага ўргатмайди.
Яна давом этадиган бўлсак, карта эгалари ўз карталарида пул “оқиб кетаётганини” ёки йўқолаётганини билиб қолган ҳолатлар ҳам жуда кўп учраяпти. Яна бу, хавфсизлик мақсадлари учун барча мураккаб амалиётлар ўйлаб топилган даврда рўй беряпти. Карта ҳақида эса нима дейиш мумкин, ахир тўловни амалга ошириш учун карточканинг ўзида ёзилган маълумотларни (карта рақами, амал қилиш муддати ва CVV коди) билишнинг ўзи етарли. Ҳатто айни шу хавфсизлик учун ўйлаб топилган 3D хавфсизлик технологияси ҳам фирибгарларга қарши кучсиз бўлиб қолмоқда.
Ҳамма гап ўша машҳур ижтимоий муҳандисликда, бу технологиядан фойдаланган ҳолда амалга ошириладиган фирибгарликда. Ҳеч нарсани ўғирлашнинг ҳожати йўқ, мижоз сизга ҳаммасини ўзи айтиб беради.
Биз аслида жуда ишонувчан одамлармиз. Танишларга кўпинча қарз бера олмаймиз, лекин олтин тоғни ваъда қилган нотаниш одамга охирги тийинимизгача топширамиз.
Кўпинча сизга қўнғироқ қиладиган фирибгарлар ўзларини банк ходимлари деб таништирадилар, улар ҳатто сизнинг картангиз рақамини ҳам айтиб беришлари мумкин (бу ё банкдан маълумотларнинг ташқарига чиққанини англатади ёки сиз ўзингизни маълумотларингизни қаергадир жойлаштиргансиз) ва турли баҳоналар билан сизнинг картангизнинг тўлиқ маълумотларини билиб олишга ҳаракат қилишади ва кейин ишонч билан сиздан тўлов ёки пул ўтказмасини тасдиқлайдиган СМС кодини сўрашади.
Шунинг учун яна бир марта барчани оддий хавфсизлик қоидалари ҳақида огоҳлантиришни истардик:
Ҳеч кимга, ҳатто банк ходимига ҳам картангиз ҳақида (айниқса халқаро карталар ҳақида) маълумотларни, PIN-код, CVV кодлари, операцияларни тасдиқлаш учун СМС орқали қабул қилинган код ёки паролни айтманг.
СМС хабарни ҳеч қаерда маълум қилмаган рақамингизга улатинг, агар имкони бўлса, алоҳида рақам олинг. Умуман олганда, уни интернетга кириш имкони бўлмаган эски телефон қурилмасига қўйган яхшироқ.
Ҳеч қачон картангизнинг расмини қўйманг, айниқса ушбу картага боғланган рақамни кўрсатманг (ёрдам сўраш, товарларни сотиш ва ҳк).
Юқорида айтилганларга қўшимча равишда сиз Россия банкларидан бирининг маслаҳатларини ўқишингиз мумкин.
Ва шуни эсда тутингки, агар фирибгар юқоридаги маълумотларни қўлга кирита олса, унда сиз бундай операцияга эътироз билдиришингиз қийин, чунки сиз барча мумкин бўлган хавфсизлик қоидаларини бузгансиз, банк эса хавфсизлик кодини айнан ким киритганини фарқлаши қийин бўлади.
Унутманг, карта ҳам сизнинг пулли ҳамёнингиздир, шунинг учун агар сиз кўчада очиқ ҳамён билан юрмас экансиз, унда картангиздаги маълумотларни ҳам ҳамма ёққа бериб юбормаслигингиз керак. Ўзингизни ва пулингизни эҳтиёт қилинг.
#хавфсизлик #фирибгарлик #фрод #молиявийсаводҳонлик #карталар
Ким мени анча вақтдан буён ўқиётган бўлса, молиявий саводхонлик мавзуси мени жуда қизиқтиришини билади.
Афсуски, янги имкониятларга ва янги молиявий воситаларга эга бўлганимизда кўпинча уларга тайёр эмаслигимизни сезамиз.
Дўконга кирганимизда пластик картамизнинг PIN-кодини айтишга, тўловни амалга ошириш учун картани гўёки қўшни дўконга бораётгандай бўлаётган, лекин аслида энг яқин банкоматдан пулни ечиб оладиган сотувчининг қўлига топширишга одатланганимиз ва бундай пластик карталар билан боғлиқ оддий мисоллар бизни ҳеч нарсага ўргатмайди.
Яна давом этадиган бўлсак, карта эгалари ўз карталарида пул “оқиб кетаётганини” ёки йўқолаётганини билиб қолган ҳолатлар ҳам жуда кўп учраяпти. Яна бу, хавфсизлик мақсадлари учун барча мураккаб амалиётлар ўйлаб топилган даврда рўй беряпти. Карта ҳақида эса нима дейиш мумкин, ахир тўловни амалга ошириш учун карточканинг ўзида ёзилган маълумотларни (карта рақами, амал қилиш муддати ва CVV коди) билишнинг ўзи етарли. Ҳатто айни шу хавфсизлик учун ўйлаб топилган 3D хавфсизлик технологияси ҳам фирибгарларга қарши кучсиз бўлиб қолмоқда.
Ҳамма гап ўша машҳур ижтимоий муҳандисликда, бу технологиядан фойдаланган ҳолда амалга ошириладиган фирибгарликда. Ҳеч нарсани ўғирлашнинг ҳожати йўқ, мижоз сизга ҳаммасини ўзи айтиб беради.
Биз аслида жуда ишонувчан одамлармиз. Танишларга кўпинча қарз бера олмаймиз, лекин олтин тоғни ваъда қилган нотаниш одамга охирги тийинимизгача топширамиз.
Кўпинча сизга қўнғироқ қиладиган фирибгарлар ўзларини банк ходимлари деб таништирадилар, улар ҳатто сизнинг картангиз рақамини ҳам айтиб беришлари мумкин (бу ё банкдан маълумотларнинг ташқарига чиққанини англатади ёки сиз ўзингизни маълумотларингизни қаергадир жойлаштиргансиз) ва турли баҳоналар билан сизнинг картангизнинг тўлиқ маълумотларини билиб олишга ҳаракат қилишади ва кейин ишонч билан сиздан тўлов ёки пул ўтказмасини тасдиқлайдиган СМС кодини сўрашади.
Шунинг учун яна бир марта барчани оддий хавфсизлик қоидалари ҳақида огоҳлантиришни истардик:
Ҳеч кимга, ҳатто банк ходимига ҳам картангиз ҳақида (айниқса халқаро карталар ҳақида) маълумотларни, PIN-код, CVV кодлари, операцияларни тасдиқлаш учун СМС орқали қабул қилинган код ёки паролни айтманг.
СМС хабарни ҳеч қаерда маълум қилмаган рақамингизга улатинг, агар имкони бўлса, алоҳида рақам олинг. Умуман олганда, уни интернетга кириш имкони бўлмаган эски телефон қурилмасига қўйган яхшироқ.
Ҳеч қачон картангизнинг расмини қўйманг, айниқса ушбу картага боғланган рақамни кўрсатманг (ёрдам сўраш, товарларни сотиш ва ҳк).
Юқорида айтилганларга қўшимча равишда сиз Россия банкларидан бирининг маслаҳатларини ўқишингиз мумкин.
Ва шуни эсда тутингки, агар фирибгар юқоридаги маълумотларни қўлга кирита олса, унда сиз бундай операцияга эътироз билдиришингиз қийин, чунки сиз барча мумкин бўлган хавфсизлик қоидаларини бузгансиз, банк эса хавфсизлик кодини айнан ким киритганини фарқлаши қийин бўлади.
Унутманг, карта ҳам сизнинг пулли ҳамёнингиздир, шунинг учун агар сиз кўчада очиқ ҳамён билан юрмас экансиз, унда картангиздаги маълумотларни ҳам ҳамма ёққа бериб юбормаслигингиз керак. Ўзингизни ва пулингизни эҳтиёт қилинг.
#хавфсизлик #фирибгарлик #фрод #молиявийсаводҳонлик #карталар