اتاق فکر استان؛ فرصت‌ها و تهدیدها
✍️ #رضا_آقاجانی *
🔹مدت‌هاست تشکیل #اتاق_فکر_استان‌ها با همکاری مرکز تحقیقات ریاست‌جمهوری و وزارت علوم در برخی استان‌ها (مانند #فارس، #خراسان_رضوی، #اصفهان، #همدان، #لرستان و...) به صورت پایلوت آغاز به کار نموده و بر اساس برخی گزارش‌ها تاثیرات مثبت در بهبود شاخص‌های وضعیت این استان ها در حوزه‌های مختلف داشته است. با این وجود زمینه‌سازی جدی برای تشکیل اتاق فکر در استان مازندران از سوی #استانداری و با دستور مستقیم استاندار محترم به ریاست محترم #دانشگاه_مازندران با تاکید بر به کارگیری همه ظرفیت‌های استانی انجام شده است. در این خصوص و بر اساس تجارب موجود شایسته است موارد زیر مورد توجه دغدغه‌مندان این حوزه قرار گیرد:
🔹۱. عزم مسئولین ارشد استان و درگیر نمودن نهادی علمی برای تشکیل اتاق فکر در استان فرصتی مغتنم برای همراهی فعالان و فرهیختگان دغدغه‌مند استان است، زیرا معمولا چنین تقاضایی به صورت پراکنده از طرف جامعه نخبگانی مطرح و از طرف مسئولین نادیده انگاشته می‌شود.
🔹۲. فارغ از انواع مدل‌ها و فلسفه تشکیل اتاق فکر، در ساده‌ترین تعریف، اتاق فکر محلی برای تفکر در خصوص مهم‌ترین مسایل موجود استان و ارایه راهکارهای علمی اجرایی برای حل آن‌هاست، زیرا معمولا مسئولین اجرایی به علت مشغله زیاد و تعدد وظایف فرصت پرداختن به موضوعات راهبردی و بررسی علمی مسایل را ندارند و به ناچار دچار روزمرگی و گذراندن امور جاری‌اند. (در همه سطوح محلی، منطقه‌ای و ملی چنین مسئله‌ای دیده می‌شود، آخرین نمونه آن اظهار نگرانی وزیر محترم راه و شهرسازی در خصوص روزمرگی)
🔹۳. اتاق فکر انواع، دسته‌بندی و ترکیب‌های مختلفی دارد و پیشنهادهای موجود برای تشکیل اتاق فکر استان نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما به نظر می رسد بهترین ترکیب همان ترکیب پیشنهادی مرکز تحقیقات استراتژیک شامل خبرگان دولتی، کارشناسان دانشگاهی و ذی‌نفعان (نخبگان ملی و محلی) است. ذی‌نفعان گروه‌هایی نظیر کارآفرینان، تولیدکنندگان، انجمن‌های صنفی، سمن‌ها، افراد ذی‌نفوذ اجتماعی و فرهنگی و سایر نخبگان را شامل می‌شود.
🔹۴. پیچیده نمودن ساختار و مباحث اتاق فکر و بالا بردن سطح توقع و انتظارات موجب وقفه در مسیر حرکت و دشواری طراحی ساختار و تعامل اجزای آن و مهم‌تر از همه دریافت خروجی عملیاتی خواهد شد. بنابراین برای شروع، هدف از تشکیل اتاق فکر را می‌توان به سوالی ساده محدود نمود، هر یک از اعضای سه‌گانه‌ای که در بند قبلی نام برده شد از خود بپرسد: من برای بهبود وضعیت استان در حوزه... چه پیشنهاد و راهکاری برای مسئولین دارم؟! البته بحث در خصوص ساختار بهینه و نقشه راهِ مطلوب، گسترده است و پرداختن به آن در این نوشتار نمی‌گنجد.
🔹۵. در کنار اجزای سه‌گانه‌ای که ذکر شد، می‌توان از ظرفیت نهادهای پشتیبان (مانند دانشگاه‌ها، مجمع نمایندگان استان، سمن‌ها و...) به شکل موثری برای پیشبرد اهداف اتاق فکر و اجرایی سازی خروجی آن بهره برد. برای مثال شایسته است تحقیقات دانشگاهی (رساله‌ها، طرح‌ها و...) به صورت مساله‌محور به بررسی مسایل محلی و استانی پرداخته و برای برطرف نمودن آن راهکارهای عملیاتی ارایه نمایند.
🔹۶ . آسیبی که معمولا در اتاق‌های فکر کشور زیاد دیده می‌شود، نداشتن خروجی و حل نکردن مسائل است. به قول ویلدافسکی (از صاحب‌نظران برنامه و بودجه) در کشورهای در حال توسعه به جای حل مسئله، گروه و کمیسیون و... تشکیل می‌دهند که خود به جای حل مسئله منجر به جلسه‌زدگی می‌شود. امید است ترتیبی اتخاذ شود که تشکیل اتاق فکر استان دچار این آسیب نشده و در عمل به حل مسائل اساسي آن منجر شود. در این راستا پیشنهاد می‌شود فعالیت اتاق فکر در سطحی محدود و با تاکید بر چند حوزه دارای اولویت استان (اقتصاد، محیط‌زیست، کشاورزی یا...) آغاز به کار نموده و پس از کسب نتیجه و دریافت بازخوردهای اصلاحی در همه حوزه‌ها گسترش یابد.
🔹۷. نکته مهم دیگر، تضارب آرا و دیدگاه‌ها در خصوص چگونگی تشکیل و کارکرد اتاق فکر استان است. در این زمینه و با توجه به دشوار بودن تامین همه سلایق و نظراتی که ارایه می‌شود، پیشنهاد می‌گردد "شورای راهبردی اتاق فکر استان" با محوریت دبیرخانه اتاق فکر و با جمعی منتخب از ترکیب پیشنهاد شده در بند ۳ تشکیل و تصمیم‌گیری نهایی و راهبردی در خصوص ساختار و نقشه راهِ اتاق فکر به آن واگذار گردد.
🔹متاسفانه استان مازندران با همه ظرفیت‌هایی که دارد به دلایل مختلف در بسیاری از شاخص‌های توسعه‌ای جایگاه بایسته‌اش را ندارد. در این خصوص تشکيل اتاق فکر در مسیر درست و با حمایت صاحب‌نظران و فرهیختگان استان می تواند گام بزرگی در جهت حرکت استان در مسیر رسیدن به جایگاه واقعی آن باشد.
*دکتری مدیریت دولتی دانشگاه تهران
آدینه، ۱۳ بهمن ۹۶.
@BabolShahreBaharNarenj
✍️ #رضا_آقاجانی *
🔹مدت‌هاست تشکیل #اتاق_فکر_استان‌ها با همکاری مرکز تحقیقات ریاست‌جمهوری و وزارت علوم در برخی استان‌ها (مانند #فارس، #خراسان_رضوی، #اصفهان، #همدان، #لرستان و...) به صورت پایلوت آغاز به کار نموده و بر اساس برخی گزارش‌ها تاثیرات مثبت در بهبود شاخص‌های وضعیت این استان ها در حوزه‌های مختلف داشته است. با این وجود زمینه‌سازی جدی برای تشکیل اتاق فکر در استان مازندران از سوی #استانداری و با دستور مستقیم استاندار محترم به ریاست محترم #دانشگاه_مازندران با تاکید بر به کارگیری همه ظرفیت‌های استانی انجام شده است. در این خصوص و بر اساس تجارب موجود شایسته است موارد زیر مورد توجه دغدغه‌مندان این حوزه قرار گیرد:
🔹۱. عزم مسئولین ارشد استان و درگیر نمودن نهادی علمی برای تشکیل اتاق فکر در استان فرصتی مغتنم برای همراهی فعالان و فرهیختگان دغدغه‌مند استان است، زیرا معمولا چنین تقاضایی به صورت پراکنده از طرف جامعه نخبگانی مطرح و از طرف مسئولین نادیده انگاشته می‌شود.
🔹۲. فارغ از انواع مدل‌ها و فلسفه تشکیل اتاق فکر، در ساده‌ترین تعریف، اتاق فکر محلی برای تفکر در خصوص مهم‌ترین مسایل موجود استان و ارایه راهکارهای علمی اجرایی برای حل آن‌هاست، زیرا معمولا مسئولین اجرایی به علت مشغله زیاد و تعدد وظایف فرصت پرداختن به موضوعات راهبردی و بررسی علمی مسایل را ندارند و به ناچار دچار روزمرگی و گذراندن امور جاری‌اند. (در همه سطوح محلی، منطقه‌ای و ملی چنین مسئله‌ای دیده می‌شود، آخرین نمونه آن اظهار نگرانی وزیر محترم راه و شهرسازی در خصوص روزمرگی)
🔹۳. اتاق فکر انواع، دسته‌بندی و ترکیب‌های مختلفی دارد و پیشنهادهای موجود برای تشکیل اتاق فکر استان نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما به نظر می رسد بهترین ترکیب همان ترکیب پیشنهادی مرکز تحقیقات استراتژیک شامل خبرگان دولتی، کارشناسان دانشگاهی و ذی‌نفعان (نخبگان ملی و محلی) است. ذی‌نفعان گروه‌هایی نظیر کارآفرینان، تولیدکنندگان، انجمن‌های صنفی، سمن‌ها، افراد ذی‌نفوذ اجتماعی و فرهنگی و سایر نخبگان را شامل می‌شود.
🔹۴. پیچیده نمودن ساختار و مباحث اتاق فکر و بالا بردن سطح توقع و انتظارات موجب وقفه در مسیر حرکت و دشواری طراحی ساختار و تعامل اجزای آن و مهم‌تر از همه دریافت خروجی عملیاتی خواهد شد. بنابراین برای شروع، هدف از تشکیل اتاق فکر را می‌توان به سوالی ساده محدود نمود، هر یک از اعضای سه‌گانه‌ای که در بند قبلی نام برده شد از خود بپرسد: من برای بهبود وضعیت استان در حوزه... چه پیشنهاد و راهکاری برای مسئولین دارم؟! البته بحث در خصوص ساختار بهینه و نقشه راهِ مطلوب، گسترده است و پرداختن به آن در این نوشتار نمی‌گنجد.
🔹۵. در کنار اجزای سه‌گانه‌ای که ذکر شد، می‌توان از ظرفیت نهادهای پشتیبان (مانند دانشگاه‌ها، مجمع نمایندگان استان، سمن‌ها و...) به شکل موثری برای پیشبرد اهداف اتاق فکر و اجرایی سازی خروجی آن بهره برد. برای مثال شایسته است تحقیقات دانشگاهی (رساله‌ها، طرح‌ها و...) به صورت مساله‌محور به بررسی مسایل محلی و استانی پرداخته و برای برطرف نمودن آن راهکارهای عملیاتی ارایه نمایند.
🔹۶ . آسیبی که معمولا در اتاق‌های فکر کشور زیاد دیده می‌شود، نداشتن خروجی و حل نکردن مسائل است. به قول ویلدافسکی (از صاحب‌نظران برنامه و بودجه) در کشورهای در حال توسعه به جای حل مسئله، گروه و کمیسیون و... تشکیل می‌دهند که خود به جای حل مسئله منجر به جلسه‌زدگی می‌شود. امید است ترتیبی اتخاذ شود که تشکیل اتاق فکر استان دچار این آسیب نشده و در عمل به حل مسائل اساسي آن منجر شود. در این راستا پیشنهاد می‌شود فعالیت اتاق فکر در سطحی محدود و با تاکید بر چند حوزه دارای اولویت استان (اقتصاد، محیط‌زیست، کشاورزی یا...) آغاز به کار نموده و پس از کسب نتیجه و دریافت بازخوردهای اصلاحی در همه حوزه‌ها گسترش یابد.
🔹۷. نکته مهم دیگر، تضارب آرا و دیدگاه‌ها در خصوص چگونگی تشکیل و کارکرد اتاق فکر استان است. در این زمینه و با توجه به دشوار بودن تامین همه سلایق و نظراتی که ارایه می‌شود، پیشنهاد می‌گردد "شورای راهبردی اتاق فکر استان" با محوریت دبیرخانه اتاق فکر و با جمعی منتخب از ترکیب پیشنهاد شده در بند ۳ تشکیل و تصمیم‌گیری نهایی و راهبردی در خصوص ساختار و نقشه راهِ اتاق فکر به آن واگذار گردد.
🔹متاسفانه استان مازندران با همه ظرفیت‌هایی که دارد به دلایل مختلف در بسیاری از شاخص‌های توسعه‌ای جایگاه بایسته‌اش را ندارد. در این خصوص تشکيل اتاق فکر در مسیر درست و با حمایت صاحب‌نظران و فرهیختگان استان می تواند گام بزرگی در جهت حرکت استان در مسیر رسیدن به جایگاه واقعی آن باشد.
*دکتری مدیریت دولتی دانشگاه تهران
آدینه، ۱۳ بهمن ۹۶.
@BabolShahreBaharNarenj