راهنمای کتاب/ چرا باید «سه گونه اسلام» را خواند؟

محمدرضا زائری

«سه گونه اسلام»
(به انضمام مراحل اساسی یک نهضت)
نویسنده : سید محمد حسینی بهشتی
ناشر: روزنه، چاپ اول 1389
95 صفحه
#مذهب #سیاست #نشرروزنه

پیش از سخن گفتن درباره كتاب «سه گونه اسلام» باید به این پرسش پاسخ داد كه چرا باید بهشتی را خواند؟

در فضای ادبیات علوم انسانی اصطلاحی رایج است كه بررسی و پیگیری جدی افكار یك متفكر و نویسنده را خواندن او می‌گویند و منظور مطالعه مجموعه یا بخشی از تألیفات و آثار آن شخصیت است. بی‌تردید یكی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ معاصر كه برای درك صحیح از دین و اندیشه‌های اسلامی باید موردمطالعه جدی قرار داد آیت‌الله شهید دكتر بهشتی است.

او كه از خاندانی اهل علم و ریشه‌دار برآمده بود و در فضای حوزوی بالید، آبشخور فكری و علمی عمیق دینی داشت. از سوی دیگر هم به دلیل تحصیلات رسمی دانشگاهی و هم به سبب آشنایی با زبان‌های خارجی و ارتباط نزدیك با دانشجویان و نسل جوان، دیدگاه بسته و محدودی نداشت. تجربه‌های عملی و میدانی مهمی چون حضور اداری در وزارت آموزش و پرورش (سازمان تألیف کتاب‌های درسی) و مدیریت مركز اسلامی هامبورگ نیز به وسعت دید و ارتقای تحلیل و شناخت او كمك كرده بود.

او از سویی شاگرد مخصوص اسلام‌شناس بزرگی چون علامه طباطبایی بود و در حلقه رفاقت و مباحثه با كسانی چون امام موسى صدر افكار و دغدغه‌های تازه‌ای داشت و از سوی دیگر به دلیل فراگیری فلسفه غرب و آشنایی با افكار اندیشمندان معاصر جهان زبان تازه و جدیدی پیدا كرد.

شاید یكی از مهم‌ترین خصوصیات او -كه در بین اقرانش کم‌نظیر بود- همین زبان متفاوت و انسانی و جهان‌شمول (بر اساس انصاف و حق دادن به مخاطب) برای تبیین مفاهیم باشد. معمولاً در مرحله فهم كسانی هستند كه از تنگنای تحجر رها می‌شوند و فهم درستی دارند اما در مرحله بازخوانی و تحلیل نمی‌توانند موضوع را با شرایط روز و موقعیت حال تطبیق دهند. برخی نیز در این مرحله توفیق دارند ولی زبان و بیانشان محدود و محصور به فضای خاص خودشان است و از درون فضای ذهنی و فكری خود سخن می‌گویند یا اصلاً اصطلاحات و تعابیرشان با مخاطب عام ارتباطی برقرار نمی‌کند.

بهشتی از معدود روحانیون و عالمان دینی است كه در هر سه مرحله توفیق داشته و از این نظر شاید به دشواری بتوان نظیر و نمونه‌ای برای او پیدا كرد. آثار او چه آن‌ها كه با قلم و نگارش او باقی مانده و چه آن‌ها كه متن پیاده شده از سخنرانی‌های اوست همه امروز خواندنی و قابل‌استفاده‌اند و در این میان كتاب كوچك و مختصر «سه گونه اسلام» به دلایلی بسیار مهم و اثرگذار است.

این كتاب از دو بخش تشكیل شده؛ بخش نخست سخنرانی ایشان در اتریش برای جمعی از دانشجویان مسلمان است كه گونه‌شناسی هویتی مسلمانان را مورد بررسی قرار می‌دهد و بخش دوم سخنرانی ایشان در آلمان بوده كه این تفكیك و تحلیل را به مراحل تاریخی نهضت‌های مسلكی پیوند می‌دهد و به تشریح مراحل پنج‌گانه آن می‌پردازد. نگرش منظومه‌ای شهید بهشتی به معارف دینی از یك طرف و شیوه‌ی نگاه و برداشت او از منابعی چون قرآن و سنت از طرف دیگر، باعث می‌شوند كه این كتاب نه یك متن تاریخ‌مند و محدود بلكه یك متن تاریخ‌ساز و فراگیر باشد كه در هر مكان و زمانی برای جستجو در حقیقت دین كاربرد دارد.
ادامه...

https://www.alef.ir/news/3990426142.html

راهنمای کتاب/ چرا باید «زیست و اندیشه شهید بهشتی» را خواند؟

محمدرضا زائری

«زیست و اندیشه شهید آیت الله دکتر بهشتی»
نویسنده: علی رضا بهشتی
ناشر: روزنه، چاپ اول 1398
240 صفحه، 50000تومان
#زندگینامه #نشرروزنه

پیش‌تر درباره ضرورت «بهشتی‌خوانی» سخن گفته‌ایم و نوشته‌ایم كه چرا باید شهید دكتر بهشتی را خواند و به مطالعه آثار و اندیشه‌های او پرداخت. اما به‌طور طبیعی شاید مطالعه كامل آثار او برای همگان دشوار باشد یا حتى كسانی كه علاقه به قدم گذاشتن در این راه دارند، ندانند كه از كجا و چگونه شروع كنند. از سوی دیگر برای كسانی كه امروز با فاصله چند دهه به مطالعه این آثار می‌پردازند به‌طور طبیعی پرسش‌ها و ابهاماتی وجود دارد كه پاسخ آن‌ها را در کتاب‌های آن شهید نمی‌یابند.

یكی از نیازهای جدی در این حوزه تألیف كتابی بود كه با اسلوب منابع درسی در حجم و محتوای مناسب این نیاز برای چنین مخاطبی تدوین شود كه خوشبختانه این كار با همت بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی انجام شده است.

در ابتدای این اثر با اشاره به این ضرورت چنین می‌خوانیم: «هر كس به او از زاویه‌ای خاص نگاه كرده؛ برای برخی او یك رجل سیاسی است كه در رهبری انقلاب و شکل‌گیری جمهوری اسلامی نقش داشته، برای عده‌ای او اندیشمند مسلمانی است كه تلاش كرده دین را به‌عنوان یك منظومه به‌هم‌پیوسته اندیشه و عمل ارائه دهد، گروهی او را مدیری مدبر و سازماندهی متبحر می‌دانند كه آخرین دستاورد او حزب جمهوری اسلامی بود، برخی وی را به‌عنوان معلمی تلاشگر در آشتی دین و دانش در نظام تعلیم و تربیت معاصر می‌شناسند.»

كتاب «زیست و اندیشه شهید آیت‌الله دكتر محمد حسینی بهشتی» مجموعه‌ای است از نُه مقاله كه هر كدام به یكی از ابعاد و جنبه‌های مختلف شخصیت و زندگی ایشان پرداخته و كوشیده است تا در حد توان سیمایی كامل از او به دست دهد.

دكتر سید علیرضا بهشتی زندگی و روزگار پدر را مرور كرده، استاد سروش محلاتی از اصول و مبانی حكومت سخن گفته، دكتر فیرحی از حزب و حكمرانی حزبی در اندیشه بهشتی نوشته و دكتر فرشاد مؤمنی رویكرد اسلامی به توسعه عادلانه را از منظر آن شهید بررسی نموده است و استادان دیگر هر كدام از منظر خود به همین ترتیب قطعه‌ای از این پازل را تكمیل کرده‌اند.

شكل و شمایل كتاب نیز بسیار جذاب شده و صفحات آن با عکس‌های متنوع و متعدد زینت یافته و درعین‌حال ساختار محتوایی علمی و آكادمیك دارد. از سویی هر جا از چهره‌ها و نام‌های بزرگان اندیشه و فكر همچون كانت و سارتر نامی به میان آمده شرحی درباره آنان ذكر شده و از سوی دیگر بسیاری از شخصیت‌های معاصر همچون مرحوم آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله منتظری، دكتر شریعتی و مهندس بازرگان به‌تناسب مباحث برای مخاطب به‌صورت كامل معرفی شده‌اند. پایان هر فصل نیز پرسش‌هایی دارد و در خلال مباحث نیز پیشنهادهایی برای فعالیت كلاسی و مشاركت فراگیران در مباحثه و گفتگو اضافه شده است.

گرچه محتوای هر مقاله از عبارات و گفتارهای شهید بهشتی سرشار بوده ولی درعین‌حال به‌تناسب هر موضوع آثار گوناگون شهید بهشتی نیز معرفی شده و در كنار این‌ها معرفی منابع هر فصل و نیز معرفی کتاب‌هایی برای مطالعه بیشتر به غنای این اثر افزوده است.

سه نكته خاص هم در تألیف این كتاب مدنظر بوده كه به آن تمایز می‌دهد؛ یكی توجه به تأثیر گفتمان‌های رقیب و مواضع دیگران، دو دیگر: بیان انتقاداتی كه به ایشان وارد شده و سیر تطور و تحول فكری او كه این نكات برای مخاطبی كه از نسلی تازه كتاب را ورق می‌زند بیشتر جذاب و قابل‌توجه است.

https://www.alef.ir/news/3990509079.html