💥#علوم_و_فنون💥

♦️ چند نکتۀ عروضی

🔆 در عروض جدید کتاب‌های «علوم و فنون ادبی» متوسطه، اوزان حاصل از #تقطیع_پایه‌های_آوایی به سه دسته تقسیم شده‌اند:

۱-#همسان
۲-#همسان_دولختی
۳-#ناهمسان

🔴 از میان اوزان شعر فارسی ۲۸ وزن کاربرد بیشتری دارند. در این مجال می‌خواهیم این ۲۸ وزن را ازنظر دسته‌بندی بالا بررسی کنیم.

🔻۱- همسان:

اگر یک رکن یکسان چهار یا سه بار تکرار شود، پایه‌های آوایی آن همسان‌اند. اگر از رکن پایانی آن هجا یا هجاهایی نیز حذف شود باز هم همسان محسوب می‌شود. از میان ۲۸ وزن مشهور، اوزان زیر همسان محسوب می‌شوند:⇩

↙️ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
↙️ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
↙️ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
↙️ مفاعيلن مفاعيلن مفاعيلن مفاعيلن
↙️ مفاعيلن مفاعيلن فعولن
↙️ مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن
↙️ فعولن فعولن فعولن فعولن
↙️ فعولن فعولن فعولن فعل
↙️ فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن
↙️ فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
↙️ فعلاتن فعلاتن فعلن
↙️ مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن
↙️ مفتعلن مفتعلن فاعلن
↙️ مستفعل مستفعل مستفعل مستف
(= مفعول مفاعيل مفاعيل فعولن)
↙️ مستفعل مستفعل مستفعل فع (=مفعول/ مفاعيل/ مفاعيل/ فعل)
⤴️ این دو وزن به دو صورت به پایه‌های آوایی تقطیع می‌شوند. در حالت اول همسان و در حالت دوم غیرهمسان محسوب می‌شوند.

🔻۲- اوزان همسان دولختی:

این اوزان از تناوب دو رکن حاصل می‌شوند. آن‌چه از محتوای کتاب درسی برمی‌آید این است که این اوزان تنها در صورتی دولختی هستند که به صورت چهار رکنی به کار روند؛ یعنی، چهار رکن در هر مصراع، همچنین اگر هجا یا هجاهایی از رکن پایانی این اوزان حذف شود، دیگر دولختی محسوب نمی‌شوند و ناهمسان‌اند. وزن‌های زیر همسان دولختی هستند:⇩

↙️ مفتعلن فاعلن // مفتعلن فاعلن
↙️ مستفعل مفعولن// مستفعل مفعولن
(= مفعول مفاعيلن// مفعول مفاعيلن)
↙️ مستفعلن فعولن// مستفعلن فعولن
(= مفعول فاعلاتن// مفعول فاعلاتن)
⤴️ دو وزن بالا به دو صورت به پایه‌های آوایی تقسیم می‌شوند. در هر دو حالت همسان دولختی هستند.
↙️ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن
↙️ فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن
↙️ مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن

🔻۳- ناهمسان:

این اوزان از پایه‌های آوایی متفاوت پدید می‌آیند. به عبارت دیگر اوزانی که نه همسان و نه دولختی باشند، ناهمسان محسوب می‌شوند. از ۲۸ وزن مشهور فارسی اوزان زیر ناهمسان محسوب می‌شوند:⇩

↙️ فعلاتن مفاعلن فعلن
↙️ مفتعلن فاعلات مفتعلن فع
↙️ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
↙️ مستفعلن مفاعل مستفعلن فعل
(= مفعول فاعلات مفاعيل فاعلن)
↙️ مستفعلن مفاعل مفعولن
(= مفعول فاعلات مفاعيلن)
↙️ مستفعل فاعلات مستفعِلْ
(= مفعول مفاعلن مفاعيلن)
↙️ مستفعل فاعلات فع‌لن
(= مفعول مفاعلن فعولن)
⤴️چهار وزن اخیر به دو صورت به پایه‌های آوایی لخت‌لخت می‌شوند و در هر دو حالت ناهمسان هستند.

🍓 لازم به یادآوری است که مطالب فوق برگرفته از مطالب کتاب‌های علوم و فنون ادبی متوسطۀ دوم است.

برای دوستات #ارسال کن😍
🍁🍂@adabiate_konkur🍂🍁

🌼#زنگ_عروض🌼

#علوم_و_فنون_ادبی_دوازدهم
#اوزان_دوری

🔥⬅️مشخصات اوزان دوری🔥

1⃣ بعد از پارۀ اول هر مصراع، وقفه یا مکثی بالقوه یا بالفعل هست؛ چنان که در شعر زیر بعد از «بار غمت می کشم» و «گر نکند التفات» مکثی می توان کرد.

بار غمت می کشم//وز همه عالم خوشم
گر نکند التفات//یا نکند احترام
مفتعلن فاعلن//مفتعلن فاعلن

2⃣ وزن دوری از ارکان متناوب درست می‌شود؛ نه از تکرار یک رکن، مانند شعر فوق که از تناوب «مفتعلن» و «فاعلن» درست شده است.

3⃣ هجاهای پایانی نیم‌مصراع‌های اول (مثل هجای پایانی مصراع‌ها) همیشه بلند است؛ امّا به جای آن می‌تواند هجای کشیده یا کوتاه بیاید. به عبارت دیگر هجای کشیده یا کوتاه در پایان نیم مصراع های اوزان دوری برابر با هجای بلند است لذا همیشه آن را با علامت هجای بلند نشان می دهیم. مثلاً در شعر فوق هجای پایانی نیم مصراع اول«شم» بلند و هجای پایانی نیم مصراع دوم«فات» کشیده است.

4⃣ هجاهای هر مصراع (اعم از کوتاه و بلند) زوج است و معمولاً هر نیم‌ مصراع هفت یا پنج هجا دارد.

❇️ تعداد اوزان دوری زیاد است؛ اما سه تا از آن‌ها جزءِ پر کاربردترین اوزان محسوب می‌شود.

1⃣ مفتعلن فاعلن//مفتعلن فاعلن

صبح برآمد ز کوه چون مه نخشب ز چاه
ماه برآمد به صبح چون دُم ماهی ز آب
 
2⃣ مستفعلن فعولن//مستفعلن فعولن
(مفعول فاعلاتن//مفعول فاعلاتن)

دل می‌رود ز دستم صاحب‌دلان خدا را
دردا که راز پنهان خواهدشد آشکارا
                                             
3⃣ مستفعل مفعولن//مستفعل مفعولن
(مفعول مفاعیلن//مفعول مفاعیلن)

دایم گل این بستان شاداب نمی‌ماند
دریاب ضعیفان را در وقت توانایی
                                 

❇️ کاربرد دو وزن دوری زیر نیز زیاد است:

🔹 مستفعلن فع//مستفعلن فع
(فع‌لن فعولن//فع‌لن فعولن)

چندان که گفتم غم با طبیبان
درمان نکردند مسکین غریبان
 
🔹 مفاعلن فاعلن//مفاعلن فاعلن

جهان فرتوت باز، جوانی را از سر گرفت
به سر ز یاقوت سرخ، شقایق افسر گرفت


#ارسـال کـن بـرای دوستـات🥰
🍁🍂@adabiate_konkur🍂🍁

🌼#زنگ_عروض🌼

🔥#علوم_و_فنون_ادبی_دوازدهم
🔻#تقطیع

⬅️برای پیدا کردن وزن یک شعر باید نکته های زیر را مورد توجه قرار داد:

1⃣درست خواندن شعر و درست نوشتن آن با خط عروضی.

2⃣جدا کردن هر یک از هجاها با خط عمودی.

3⃣مصوت بلند پیش از «نْ» (نون ساکن) کوتاه به حساب می آید.

4⃣علامت گذاری هر یک از هجاها در زیر آن ها.

5⃣تقسیم هجاهای هر مصراع به اجزای ۴ تا ۴ تا، یا ۳ تا ۳ تا، یا ۴ تا و ۳ تا به طوری که در
صورت امکان، وزن به صورت تکراری درآید و یا متناوب.

6⃣نوشتن ارکان عروضی معادل اجزا در زیر آن ها.

7⃣اختیارات شاعری.

8⃣نام اوزان‌.

#ارسـال کـن بـرای دوستـات🥰
🍁🍂@adabiate_konkur🍂🍁

#علوم_و_فنون_ادبی
#تنسیق_الصفات

🔴 تنسیق الصفات:
آرایه ای است که در آن برای یک چیز، صفات و ویژگی هایی به صورت پشت سر هم بیاورند.

🔹هرگاه چند صفت پی در پی برای یک چیز بیاورند تنسیق الصفات است.

🔹این صنعت در نثر و نظم به کار می رود.

🔹هدف آن زینت بخشیدن به کلام و نیز ایجاد تنوع در آن در عین تأکید در سخنی که شاعر به مخاطب عرضه می کند.
🔹این صفت ها به صورت های متفاوتی در اشعار به کار رفته است.

🔸مثالی از نیما
گشت یکی چشمه ز سنگی جدا
غلغله زن، چهره نما، تیز پا

🔸مثالی از مولوی
بود بقالی و وی را طوطی ای
خوش نوایی سبز گویا طوطی ای

🔸مثالی از فروغ فرخزاد
چگونه می‌شود به آن کسی که می‌رود این سان
صبور
سنگین
سرگردان
فرمان ایست داد


#ارسـال کـن بـرای دوستـات🥰
🍁🍂@adabiate_konkur🍂🍁

🌸#علوم_و_فنون_ادبی_یازدهم
🌸#پایه_های_آوایی_همسان
🌸#درس_پنجم #درس_هشتم

🔴⬅️پس از تقطیع پایه‌های آوایی، اوزان به دو صورت زیر به دست می آید:
1⃣همسان
2⃣ناهمسان

⬅️اوزان همسان نیز دو حالت دارد:
1⃣تک‌پایه‌ای
2⃣دولختی

⬅️اوزان همسان تک پایه ای:
اوزان همسان تک پایه ای، از تکرار یک پایه آوایی، ایجاد می شود.
🔹نکته: در هر یک از وزن های همسان، ممکن است یک هجا یا بیشتر از پایان آن حذف شود؛ گاهی هم یک پایه، به صورت کامل حذف می شود؛ یعنی هر مصراع، به جای چهار خانه، سه پایه یا خانه خواهد داشت.

⬅️اوزان همسان تک پایه ای:
1⃣فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
روزگار است این که گه عزّت دهد گه خوار دارد
چرخ بازیگر از این بازیچه ها بسیار دارد

رو زگا رس/تین ک گه عز/زت د هد گه/ خا ر دا رد
چر خ با زی/گر اَ زین با/زی چ ها بس/یا ر دا رد

🔻شکل های زیر نیز دارد:
🔹فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
🔹فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

2⃣مفاعيلن مفاعيلن مفاعيلن مفاعيلن
درین درگاه بی چونی، همه لطف است و موزونی
چه صحرایی، چه خضرایی، چه درگاهی، نمی دانم

د رین در گا/ه بی چو نی/ه مه لط فس/تُ مو زو نی
چ صح را یی/چ خض را یی/چ در گا هی/ن می دا نم

🔻شکل زیر نیز دارد:
🔹مفاعيلن مفاعيلن مفاعی«فعولن»

3⃣مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن
گر جان عاشق دم زند، آتش در این عالم زند
وین عالم بی اصل را، چون ذرّه ها بر هم زند

گر جا ن عا/شق دم ز ند/آ تش د رین/ عا لم ز ند
وین عا ل م/ بی اص ل را/چُن ذر رِ ها/بر هم ز ند

🔻شکل های زیر نیز دارد:
🔹مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستف
🔹مستفعلن مستفعلن مستفعلن مس«فع»

4⃣فعولن فعولن فعولن فعولن
غمش در نهان خانه دل نشیند
به نازی که لیلی به محمل نشیند

غ مش در/ن هان خا/ن ی دل/ن شی ند
ب نا زی/ک لی لی/ب مح مل/ ن شی ند

🔻شکل زیر نیز دارد:
🔹فعولن فعولن فعولن فعو«فعل»

5⃣فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن
تو حکیمی تو عظیمی تو کریمی تو رحیمی
تو نماینده فضلی تو سزاوار ثنایی

تُ ح کی می/تُ ع ظی می/تُ ک ری می/تُ ر حی می
تُ ن ما ین/د ی فض لی/تُ س زا وا/ر ث نا یی

🔻شکل های زیر نیز دارد:
🔹فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
🔹فعلاتن فعلاتن فعلن

6⃣مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن
رَستَم از این بیت و غزل ای شه و سلطان ازل
مفتعلن مفتعلن مفتعلن کشت مرا

رَس تَ م زین/ بی تُ غ زل/ای ش هُ سل/طا ن اَ زل
مف ت ع لن/مف ت ع لن/مف ت ع لن/کش ت م را

🔻شکل زیر نیز دارد:
🔹مفتعلن مفتعلن مفتعل«فاعلن»

⬅️نکته: از میان اوزان همسان، دو وزن زیر به دو صورت پایه‌های آوایی تقطیع می‌شوند که در حالت اول، همسان و در حالت دوم، غیرهمسان است و نظم همسان بر نظم ناهمسان برتری دارد.

🔹۱-مستفعل مستفعل مستفعل مستف
۲-«مفعول مفاعيل مفاعيل فعولن»

🔹۱-مستفعل مستفعل مستفعل فع
۲-«مفعول مفاعيل مفاعيل فعل»

🔹آرایش پایه ها در اوزان همسان تک پایه ای و دو لختی را، می توان به گونه زیر نشان داد:
🔸همسان تک پایه ای: الف الف الف الف
🔸همسان دو لختی: الف ب//الف ب

⁉️ابیات زیر را تقطیع کنید، خوشه هجایی و وزن واژه آن ها را نیز بنویسید.

چه خوش صید دلم کردی بنازم چشم مستت را
که کس آهوی وحشی را از این بهتر نمی گیرد

سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی
دل ز تنهایی به جان آمد خدا را همدمی

🔰علوم و فنون ادبی یازدهم

#ارسـال کـن بـرای دوستـات🥰
🍁🍂@adabiate_konkur🍂🍁