طلسمات شاهانه یا باورهایی عوامانه؟
طلسم؛ گرافیک سنتی ایران، عنوان اثری است از پرویز تناولی، مجسمه ساز خلاق و نام آشنای روزگار ما. این کتاب ارزشمند، دیدنی و خواندنی که یک دهه پیش از سوی انتشارات "بن گاه" به بازار نشر عرضه شد، دربردارنده عکس هایی است از اشیایی چون گردنبند، بازوبند، انگشتر، مجسمه های کوچک، قفل ها، آینه ها و ... که همه آنها در یک ویژگی با یکدیگر مشترک اند: خاصیت طلسمی!
انتشار کتاب طلسم تناولی که خود یک حلقه از زنجیره مجموعه آثار ارزشمند و تاثیرگذار او درباره اشیاء است (کتاب های دیگر او عبارتند از: قفل های ایران، سنگ قبر، سرمه دان و ...) به تاریخ پژوهان ایرانی هم عصر ما نشان داد که نه می توان و نه باید تنها در بند منابع مکتوب و حتی مصور باقی ماند و برای درک و فهم رخدادهای گذشته به خصوص آنچه در زندگی روزمره پیشینیان روی داده است، لازم است به ابزارها، زیورآلات و دست ساخته های مردم و ... نیز توجه کرد.
گرچه یک به یک آثاری که تناولی از آنها در کتابش یاد کرده است، شایسته بررسی مورخانه است اما من برای این یادداشت کوتاه تنها یک مورد را برگزیده ام: 👇👇👇
طلسمی دیواری نوشته شده با آب طلا و مرکب بر روی پوست آهو.
در حاشیه طلسم به خطی زیبا نوشته شده است: " به جهت مزید سلامتی والاحضرت اقدس، محمدرضا، شاهپور دام ظله العالی. 1305"
تناولی در خواندن این یادداشت دچار اشتباه شده و بدون اینکه به خواننده خود بگوید این طلسم دقیقا متعلق به مجموعه شخصی چه کسی است، احتمال داده که بدون اطلاع رضاشاه توسط " کسی از خانواده وی (به احتمال همسرش) به جهت دور کردن هرگونه بلا و چشم زخم و یا آرزوی شفا از مرضی که فرزند به آن مبتلا بوده" برای سلامتی محمدرضای 7 ساله نوشته شده است.
درباره این طلسم، چرایی سفارش و نگارشش، مکان نگهداریش، نویسنده اش و ... بسیار می توان گفت و نوشت اما من آن را بهانه و دست آویزی می کنم برای طرح پرسشی بزرگتر و آن اینکه:
آیا باورهای عامیانه آنچنانکه مداوم گفته و نوشته می شود، فقط در میان طبقات فرودست و توده های مردم رایج بوده و هستند یا همه اقشار و گروه های اجتماعی به آنها اعتقاد دارند؟
نیم نگاهی به دیگر نمونه های تاریخی نشان می دهد که گرچه اعیان و اشراف ایرانی عمدتا خود جزء معتقدان و در برخی موارد مروجان این باورها بودند ولی به خصوص پس از آشنایی با اندیشه های نوظهور غربی، انگشت اتهام را به سمت توده ها و مردمان فرودست گرفته آنها را به داشتن باورهای نادرست و پیش پا افتاده متهم کردند. نمونه مهم این اتهام زنی را می توان در مقدمه رساله " فلک السعاده" دید.
حکایت درخواست "امنای درگاه" فتحعليشاه از میرزا محمد اخباری برای دفع شر سیسیانوف از طریق " نیرنجات و طلسمات" که به صورت مفصل در منابع تاریخی دوره قاجاریه آمده است، متهم شدن عباس میرزا ملک آرا به تلاش برای قتل ناصرالدين شاه از طریق " تاثیر ختم ها و دعاها"، امتحان دعای گلوله بند محمد شفیع میرزا نوه فتحعليشاه در حضور ناصرالدين شاه در کنار رسائل خطی بسیاری در این رابطه که به قلم اعضاء خاندان سلطنتی و نزدیکان آنها مانند امان الله میرزا پسر فتحعلیشاه، درویش غلامعلي پسر مویدالدوله طهماسب میرزا، محمدولی میرزا و ... نوشته شده اند، حاکی از آنند که برخلاف اتهام ناروایی که مداوم گفته و نوشته می شود، توده های فقیر و مردمان فرودست در باورمندی به این عقاید تنها نبودند.
درواقع مرز روشن و دقیقی در اعتقاد به این باورها میان عوام و اعیان جامعه نبود. حتی در برخی موارد توده ها، مصرف کننده، دنباله رو و مقلد اعیان و اشراف در باور و عمل به این امور بودند.
#زهرا_حاتمی
#طلسم
#تناولی
#قاجاریه
#پهلوی
منبع: کانال مردمنامه
@mardomnameh
@Tavaana_TavaanaTech
طلسم؛ گرافیک سنتی ایران، عنوان اثری است از پرویز تناولی، مجسمه ساز خلاق و نام آشنای روزگار ما. این کتاب ارزشمند، دیدنی و خواندنی که یک دهه پیش از سوی انتشارات "بن گاه" به بازار نشر عرضه شد، دربردارنده عکس هایی است از اشیایی چون گردنبند، بازوبند، انگشتر، مجسمه های کوچک، قفل ها، آینه ها و ... که همه آنها در یک ویژگی با یکدیگر مشترک اند: خاصیت طلسمی!
انتشار کتاب طلسم تناولی که خود یک حلقه از زنجیره مجموعه آثار ارزشمند و تاثیرگذار او درباره اشیاء است (کتاب های دیگر او عبارتند از: قفل های ایران، سنگ قبر، سرمه دان و ...) به تاریخ پژوهان ایرانی هم عصر ما نشان داد که نه می توان و نه باید تنها در بند منابع مکتوب و حتی مصور باقی ماند و برای درک و فهم رخدادهای گذشته به خصوص آنچه در زندگی روزمره پیشینیان روی داده است، لازم است به ابزارها، زیورآلات و دست ساخته های مردم و ... نیز توجه کرد.
گرچه یک به یک آثاری که تناولی از آنها در کتابش یاد کرده است، شایسته بررسی مورخانه است اما من برای این یادداشت کوتاه تنها یک مورد را برگزیده ام: 👇👇👇
طلسمی دیواری نوشته شده با آب طلا و مرکب بر روی پوست آهو.
در حاشیه طلسم به خطی زیبا نوشته شده است: " به جهت مزید سلامتی والاحضرت اقدس، محمدرضا، شاهپور دام ظله العالی. 1305"
تناولی در خواندن این یادداشت دچار اشتباه شده و بدون اینکه به خواننده خود بگوید این طلسم دقیقا متعلق به مجموعه شخصی چه کسی است، احتمال داده که بدون اطلاع رضاشاه توسط " کسی از خانواده وی (به احتمال همسرش) به جهت دور کردن هرگونه بلا و چشم زخم و یا آرزوی شفا از مرضی که فرزند به آن مبتلا بوده" برای سلامتی محمدرضای 7 ساله نوشته شده است.
درباره این طلسم، چرایی سفارش و نگارشش، مکان نگهداریش، نویسنده اش و ... بسیار می توان گفت و نوشت اما من آن را بهانه و دست آویزی می کنم برای طرح پرسشی بزرگتر و آن اینکه:
آیا باورهای عامیانه آنچنانکه مداوم گفته و نوشته می شود، فقط در میان طبقات فرودست و توده های مردم رایج بوده و هستند یا همه اقشار و گروه های اجتماعی به آنها اعتقاد دارند؟
نیم نگاهی به دیگر نمونه های تاریخی نشان می دهد که گرچه اعیان و اشراف ایرانی عمدتا خود جزء معتقدان و در برخی موارد مروجان این باورها بودند ولی به خصوص پس از آشنایی با اندیشه های نوظهور غربی، انگشت اتهام را به سمت توده ها و مردمان فرودست گرفته آنها را به داشتن باورهای نادرست و پیش پا افتاده متهم کردند. نمونه مهم این اتهام زنی را می توان در مقدمه رساله " فلک السعاده" دید.
حکایت درخواست "امنای درگاه" فتحعليشاه از میرزا محمد اخباری برای دفع شر سیسیانوف از طریق " نیرنجات و طلسمات" که به صورت مفصل در منابع تاریخی دوره قاجاریه آمده است، متهم شدن عباس میرزا ملک آرا به تلاش برای قتل ناصرالدين شاه از طریق " تاثیر ختم ها و دعاها"، امتحان دعای گلوله بند محمد شفیع میرزا نوه فتحعليشاه در حضور ناصرالدين شاه در کنار رسائل خطی بسیاری در این رابطه که به قلم اعضاء خاندان سلطنتی و نزدیکان آنها مانند امان الله میرزا پسر فتحعلیشاه، درویش غلامعلي پسر مویدالدوله طهماسب میرزا، محمدولی میرزا و ... نوشته شده اند، حاکی از آنند که برخلاف اتهام ناروایی که مداوم گفته و نوشته می شود، توده های فقیر و مردمان فرودست در باورمندی به این عقاید تنها نبودند.
درواقع مرز روشن و دقیقی در اعتقاد به این باورها میان عوام و اعیان جامعه نبود. حتی در برخی موارد توده ها، مصرف کننده، دنباله رو و مقلد اعیان و اشراف در باور و عمل به این امور بودند.
#زهرا_حاتمی
#طلسم
#تناولی
#قاجاریه
#پهلوی
منبع: کانال مردمنامه
@mardomnameh
@Tavaana_TavaanaTech