‍‍ ‍‍ 🔷🔸پیام شریعتی برای امروز ما


🖋احسان شریعتی


🔸 در هشتادوپنجمین سالگشت زادروز دکتر علی شریعتی، پرسش اینست که از پیامِ معنوی و میراثِ فکریِ او، چه عناصری برای دوران کنونی و خطاب به جامعه و بويژه به نسل جوان فعلیّت یا موضوعیّت دارند، و دردهای امروزمان را درمان توانند بود؟
به نظر من (و البته همفکرانمان)، «میراث» شریعتی را می‌توان در سه محور خلاصه کرد: خودآگاهی‌یابی (به‌معنای وجودی، معنوی، عرفانی، اخلاقیِ مفهوم)، در برابر انواع آگاهی‌های‌کاذب «استحمار» (کهنه و نو)، آزادی‌خواهی، در برابر انواعِ سُلطه و استبداد، و عدالت‌طلبی، در برابر انواع تبعیض و استثمار. این سه بُعد را در سه وجه آثار او بازمی‌یابیم: کویریات، اجتماعیات، و اسلامیات.

🔸 پیش از انقلاب، ما در جهان و دورانی متفاوت بسر می‌بردیم که قیاس تحلیلی آن در سمپوزیوم «اکنون، ما و شریعتی» که در زادروز سال گذشته برگزار شد، ارایه شد: تفاوت دوران انقلاب‌های ضدامپریالیستی-ضددیکتاتوری، مانند رژیم گذشته، و ایدئولوژی‌های مدعی رهایی‌بخشی، دوران صورتبندی معرفتی و علمی (اپیستمه)، مبتنی بر دستآوردهای علوم انسانی و اجتماعی؛ با دوران ما که از سویی دوران موسوم به «پایان‌ها و پساها» است، و از دیگر سو، برآمدنِ انواع بنیادگرایی‌های دینی و قومی.

🔹 در چنان شرایطی، اندیشه و راه یا طرح و راه‌کار دکتر شریعتی، اتخاذ پروژهٔ رنسانس فرهنگی و رفرماسیون مذهبی بود. و او از سویی، بیشترین توفیق را در تأثیرگذاری وسیع بر اقشار گوناگون جامعه و جوانان یافت؛ و از سویی دیگر کلام ومراد او با سوءفهم‌های بزرگی نیز در نزد مخاطبان متنوع مواجه شد.
آنچه امروز از میراث او به کار امروز ما می‌آید و درد امروزمان را مرهم تواند بود، نخست، کویریات اوست که نوعی تلاش فکری و معنوی برای «خودیابی» وجودی است در دیالوگ با «دیگریِ» هر هویتی؛ و مصون‌سازی در برابر انواع باخودبیگانگی (الیناسیون). «کویریات» همان بُعد خودویژه و وجه ممیزه‌ی کار شریعتی است.

🔹 سپس، در اسلامشناسی او که سنّت را نقدِ ایدئولوژیک می‌کند، بدیل و پادزهری می‌توان استخراج کرد که جوامع مسلمان را در برابر خطر «بنیادگرایی» (رجعت به شریعت و خلافت)، ایمن می‌سازد.
آنگاه، در جامعه‌شناسیِ تاریخی شریعتی، «معنویت» عرفانی (دینی به‌معنای حقیقی یا باطنی مفهوم) با نوعی «عقلانیّتِ» انتقادی-اجتماعی، در چنان نسبتِ همآهنگ و همسویی قرار می‌گیرند که در نزد کمتر متفکر مذهبی و یا مصلح اجتماعی چنین تناسبی میان آن درون‌گرایی و این برون‌گرایی، به روشنی بیان شده باشد.

🔸 بر این سه دستآورد، وارد ساختن دو عنصر را بويژه در حوزهٔ فرهنگ مذهبی باید افزود: یکی عنصر «تاریخ»، که مقولات دینی را از انتزاع کلامی و تئولوژیک رها و به‌لحاظ علمی فهم‌پذیرتر می‌سازد؛ و دیگر عنصر «هنر» که در برابر فضای مغموم و افسرده و منفی در فرهنگ و آيبن و آداب و مناسک سنتی، انقلابی زیباشناختی را به راه می‌اندازد.
اینها، از جمله مهم‌ترین عناصر میراث آموزگار مردمی دکتر علی شریعتی اند که بويژه برای مسايل مبتلابه امروز ما هنوز و همچنان زنده و درس‌آموز اند.

🔸 و ما این عناصر را با افزودن عناصر دیگری که از تجربهٔ عملی و تمرین نظری خود که طیِ بیش از چهار دهه که از هجرت او می‌گذرد، آموخته‌ایم و با زدودن کلیهٔ سوءتفاهماتی که پیرامون اندیشهٔ او پدیدار گشته است و الزاما پیآمد فراخوان و نظریه‌های وی نبوده‌اند، اما در زمینهٔ تضمّن و تأثیر شناسی (impact study) می‌بایست مورد نقد و سنجش دقیق و عمیق قرار گیرند، برای نمونه سوءبرداشت‌های «هویت‌گرایانهٔ» مذهبی-قومی از تز «بازگشت به خویش»، و یا درک منفی از نقد «ایدئولوژیک» سنّت و دین، و یا برداشت اقتدارگرا و غیردموکراتیک از نظریهٔ «امت-و-امامت» (و دموکراسی متعهد و مهتدی)، جملگی نیازمند بازبینی و بازتعریف اند. مسئولیت خطیری که امروز چشم‌انداز و کلام «نوشریعتی» داعیهٔ آنرا خطاب به جامعه و نسل جوان آگاه، آزادیخواه، و عدالت‌طلب، با ارایهٔ راه رشد و توسعه‌ای دیگر، اعلام کرده است.

۲ آذر ۱۳۹۷

✳️ ماهنامه «شهر»، ضمیمه روزنامه «شهرآرا» (مشهد، بمناسبت ۸۵مین یادمان زادروز«شمع»: شریعتی-مزینانی-علی)

#خود_آگاهی
#آزادی_خواهی
#عدالت_طلبی
#نو_شریعتی
#هشتاد_پنجمین_سالگرد_تولد_شریعتی
#یادداشت
#احسان_شریعتی

✅ @Dr_ehsanshariati

«... در چهره‌ی همه‌ی ستمدیدگان که بعدها در تاریخ #اسلام بسیار شدند، هاله‌ای از #فاطمه پیدا بود. غصب شدگان، پایمال شدگان و همه‌ی قربانیان زور و فریب، نام فاطمه را شعار خویش داشتند. یاد فاطمه در توالی قرون، پرورش می‌یافت و در زیر تازیانه‌های بی‌رحم و خونین خلافت‌های جور و حکومت‌های بیداد و غصب، رشد می‌یافت و همه‌ی دل های مجروح را لبریز می‌ساخت.

این است که همه جا در #تاریخ ملت‌های مسلمان و توده‌های محروم در امت اسلامی، فاطمه منبع الهام #آزادی و حق خواهی و #عدالت_طلبی و مبارزه با ستم و قساوت و تبعیض بوده است.
از شخصیت فاطمه سخن گفتن بسیار دشوار است؛ فاطمه یک زن بود، آنچنان که اسلام می‌خواهد که «زن» باشد. تصویر سیمای او را #پیامبر خود رسم كرده بود، و او را در كوره‌های سختی و #فقر و مبارزه و آموزش‌های عميق و شگفت انسانی‌ِ خويش پرورده و ناب ساخته بود.

وی در همه‌ی ابعاد گوناگون "زن بودن" نمونه شده بود.
🔹مظهر يک "دختر" ، در برابر پدرش.
🔸مظهر يک "همسر"، در برابر شوی‌اش.
🔹مظهر يک "مادر"، در برابر فرزندان‌اش.
🔸مظهر يک "زن مبارز و مسئول"، در برابر زمان‌اش و سرنوشت جامعه‌اش.

وی خود يک "امام" است، يعنی يک نمونه‌ی مثالی، يک تيپ ايده‌آل برای زن، يک "اسوه"، يک "شاهد" برای هر زنی كه می‌خواهد "شدن خويش" را خود انتخاب كند.
او با طفولیت شگفتش، با مبارزه‌ی مدامش در دو جبهه‌ی خارجی و داخلی در خانه پدرش، خانه همسرش، در جامعه‌اش، در اندیشه و رفتار و زندگیش، «چگونه بودن» را به زن پاسخ می‌داد. نمی‌دانم از او چه بگویم؟ چگونه بگویم؟
خواستم از «بوسوئه» تقلید کنم، خطیب نامور فرانسه که روزی در مجلسی با حضور لوئی، از «مریم» سخن می‌گفت. گفت، هزار و هفتصد سال است که همه سخنوران عالم درباره مریم داد سخن داده‌اند. هزار و هفتصد سال است که همه‌ی فیلسوفان و متفکران ملت‌ها در شرق و غرب، ارزش‌های مریم را بیان کرده‌اند. هزار و هفتصد سال است که شاعران جهان، در ستایش مریم همه ذوق و قدرت خلاقه‌شان را به کار گرفته‌اند. هزار و هفتصد سال است که همه‌ی هنرمندان، چهره نگاران، پیکره سازان بشر، در نشان دادن سیما و حالات مریم هنرمندی‌های اعجازگر کرده‌اند. اما مجموعه‌ی گفته‌ها و اندیشه‌ها و کوشش‌ها و هنرمندی‌های همه در طول این قرن‌های بسیار، به اندازه‌ی این یک کلمه نتوانسته‌اند عظمت‌های مریم را باز گویند که:
«مریم مادر #عیسی است» و من خواستم با چنین شیوه‌ای از فاطمه بگویم، باز درماندم. ...».

📚 معلم علے‌شریعتے
مجموعه آثار ۲۱ / زن

✅ @Shariati_Group

🔵 شریعتی، معلم کدام انقلاب؟

🔅در آستانه سالگرد انقلاب #مردم / مروری دوباره بر مقاله دکتر #سوسن_شریعتی در مجله شهروند، مورخ بهمن ۱۳۸۶ تحت عنوان شریعتی، معلم کدام انقلاب؟

معروف است که #شریعتی معلم #انقلاب بود. اما ما در روزگاری به سر می‌بریم که با این هر دو مؤلفه، “معلمی و انقلاب” مشکل پیدا کرده‌ایم..!
نه معلمی چندان اعتباری دارد و نه از انقلاب، - مقصود البته نفس مفهوم انقلاب – دل خوشی هست. معلمی که در بسیاری اوقات با کلیشه پروری، آگاهی‌های کاذب، برانگیختن شور و انهدامِ شعور، دادن دستورالعمل‌هایی برای رستگاری، یکی انگاشته شد (و امروز می‌شنویم ویوا-آکادمیا viva académia) انقلاب هم که مستعد تخریب و خشونتِ انقلابیون سابق یا معتقدند که:
الف- انقلاب خوب بود، اما #اصلاحات بهتر است؛
ب- انقلاب خوب بود اما وای به حالت اگر همچنان به آن فکر کنی.
پ- یا اینکه «رفته‌ایم این راه را نه بهرام است و نه گورش» و از همین رو عطای سیاست را به لقای آن می‌بخشند، چه به قصد کسب آن و چه به منظور در افتادن با آن.

در نتیجه یا باید بشوی #اصلاح‌طلب یا کارگزار سازندگی و یا فعال فرهنگی. در هر سه حال شریعتی با همان خاطره معلمی‌اش در انقلاب می‌ماند روی دستمان!

🔹آیا شریعتی معلمی بود انقلابی؟
در #معلم بودنش که تردیدی نیست. در محتوای تعلیمش می‌شود تا اطلاع ثانوی بحث کرد. لااقل تا زمانی که مواد آموزشی او، بزنگاه‌های زیستی ما باشد: نسبت #سنت و #مدرنیته، نسبت شرق و غرب، نسبت #عقل و #ایمان، نسبت سنت و #مذهب، #ایدئولوژی و #فرهنگ، اینکه پروژه اجتماعی اصلاح دینیِ او همانی بود که بعداً نامش #اسلام_سیاسی شد! و مبنای #دین و #حکومت؟
بازگشت به خویشتن او رقیب بنیادگرایی بود و یا همدست او؟ اینکه #عدالت طلبی او در برابر #دموکراسی خواهی بود؟ چپ بود یا لیبرال؟ چیز دیگری خواست و چیز دیگری شد؟ و…

🔹بیایید لجبازی کنیم و امیدوار بمانیم: شریعتی سال‌ها است که «ما» ی مذهبی را عصبانی می‌کند، «ما» ی اجتماعی را تحریک می‌کند و «ما» ی خلوت نشین را مضطرب و به این معنا «معلم انقلاب» باقی می‌ماند، حتی اگر معلمی و انقلاب امری از مد افتاده باشد..!

#انقلاب_۵۷
✅ @Shariati_Group

🔗 مطالعه متن کامل

📽 | تأملی بر برخی از دلایل اساسی عدم توازن ساخت و ساختار اقتصادی کشور و تاثیرگذاری مخرب امتداد تفکر نئولیبرالیستی

📚 گفتگو با دکتر #شهريار_زرشناس

#عدالت_طلبی #لیبرالیسم #سرمایه‌داری #نئولیبرالیسم

✅ @Shariati_Group