🔴 اداره‌ی شورایی به مثابه‌ی سنت چپ ایران


☑️ زمانی که از آلترناتیو «اداره‌ی شورایی» سخن به میان می‌آید برخی می‌پندارند که این یک ایده‌ی جدید یا حداکثر متأثر از تجربه‌ی «شوراهای مردمی» سال ۱۳۵۷ است. این در حالی است که برخی گمان می‌کنند ایده‌ی مذکور تقلیدی از «شوروی» است و «شوراها» اشاره به «کشور شوراها» دارد.

☑️ باید گفت که حدود ۱۱ سال قبل از وقوع انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه که به موجب آن نام کشور به «شوروی» تغییر پیدا کرد، ما در ایران تجربه‌ای بسیار غنی در «دموکراسی» را از سر گذراندیم: تجربه‌ی «انجمن‌های شورایی مشروطیت».
حدود دو سال قبل از وقوع انقلاب مشروطه در مرداد ماه ۱۲۸۵ (برابر با ۱۹۰۶ میلادی)، مردمان به تنگ آمده از ظلم و ستم سلطنت قاجار که پیش‌تر در قالب جنبش‌هایی اعتراضی نسبت به «امتیازات استعماری» صدای دادخواهی‌شان را بلند کرده بودند (نظیر «جنبش تنباکو»)، در قالب «انجمن‌‌هایی مخفی» متشکل شدند و «فرمان مشروطه» را با محوریت «تشکیل مجلس شورای ملی» به شاه قاجار (مظفرالدین‌شاه) تحمیل کردند.

☑️ با تشکیل «مجلس شورای ملی اول»، و روشن شدن این نکته که اکثریت نمایندگان را رجالی تشکیل دادند که یا ملاک بوده و یا از روحانیت، انجمن‌ها قانع نشدند که هستی‌شان را به حالت تعلیق درآورند و همه چیز را معطوف به تصمیمات مجلس کنند. از طرفی دیگر مضاف بر شهرهای بزرگ، در بسیاری از روستاها نیز «انجمن‌»هایی ظهور کردند که خواست‌های رادیکالی نظیر «تقسیم زمین‌های اربابی بین دهقانان» داشتند. مجلس برای کنترل این قبیل شوراها مبادرت به تصویب «قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی» کرد تا در واقع جلوی فعالیت این انجمن‌های رادیکال را که «انجمن‌های آزاد» (غیر رسمی) خوانده می‌شدند بگیرد. اما آنان به مبارزه‌ی خود برای تعمیق مشروطه ادامه دادند و از برپایی «مجالس سخنرانی سیاسی» تا «تحصن» و تا «ترور مستبدین» (نمونه‌ی «انجمن مجازات») ابایی نداشتند. همین «انجمن‌ها» بودند که در برابر «کودتای محمدعلی‌شاه» و «به توپ بسته شدن مجلس» مقاومت کردند ت اانقلاب دوم مشروطه با «فتح تهران» رقم خورد.

☑️ به این ترتیب باید گفت که سابقه‌ی «دموکراسی شورایی» که از آن بارها و بارها سخن گفته‌ایم به «مشروطه»ی خودمان باز می‌گردد. این یک تلاش بومی برای استقرار دموکراسی رادیکال بود. آنان که از «مجلس مؤسسان» سخن می‌گویند یا که دل در گرو «دموکراسی پارلمانتاریستی» دارند باید بدانند که «دموکراسی شورایی» آن شکل و مبارزه‌ای بود که «مشروطه» را باعث شد و حتی به «مجلس» مشروعیت داد. اما مجلس کمر به قتل شوراها بست و دست آخر هم ثمر این کارش هم «برآمدن رضاخان» با ایده‌ی «جمهوری‌خواهی» و تبدیل گام به گام آن به «تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی» بود.

☑️ دست آخر باید گفت که سخن از «شوراها»، «دموکراسی شورایی» و «چپ شورایی» ریشه در تاریخ نزدیک به ۱۲۰ ساله‌ی مبارزات سیاسی این سرزمین دارد. شاید اشتباه نباشد اگر بگوییم شعار ما چنین است:

✊ پیش به سوی احیای دموکراسی شورایی ایران.


#دموکراسی_شورایی
#انجمن‌های_شورایی
#انقلاب_مشروطه
#انجمن‌های_ایالاتی_ولایتی
#چپ_شورایی
#شوروی

@sarkhatism