📝📝📝« ترانه‌های اعتراضی »/بخش ششم

✍️ فریبا نظری

✅ب/۳: دوران نخست ترانه‌های اعتراضی برون‌مرزی( از میانه‌ی دهه‌ی شصت تا ۱۳۸۸)

✅پس‌از سکوت و پایان وقایع رویارویی خیابانی و #مسلحانه‌ی اعضای گروه‌های چپ‌گرا و مجاهدین خلق در سال۱۳۶۰، روند تولید ترانه‌های اعتراضی در داخل کشور( تقریباً تا سال ۱۳۶۳ )رو به کاهش و حتی توقف نهاد.
برخی‌از دلایل این امر عبارتنداز:
۱- مهاجرت بسیاری از هنرمندان به خارج از کشور
۲- #بازداشت و زندانی شدن تعدادی از هنرمندان خالق ترانه‌های اعتراضی، مانند: هوشنگ ابتهاج، سعید سلطانپور، مرجان(شهلا صافی‌ضمیر)
۳- بازداشت و زندانی شدن بسیاری از اعضای گروه‌های چپ‌گرا و مجاهدین خلق و نیز کشته شدن بسیاری دیگر از آن‌ها
۴- #مهاجرت تعدادی از سران گروه‌های سیاسی چپ‌گرا و مجاهدین خلق به خارج از کشور
۵- تعطیلی و انحلال مراکز فعالیت‌های گروه‌های نام‌برده
۶- #سانسور و کنترل شدید فعالیت‌های هنری و موسیقایی از نظر محتوا و تولید آثار جدید 
۷- توجه و تمرکز هنرمندان داخلی بر پدیده‌ی جنگ ایران و عراق باهدف تقویت انسجام ملی
۸ - محدودیت‌های #ایدئولوژیک و #فقهی برای فعالیت‌های حوزه‌ی موسیقی
۹- تولید نوحه و سرودهای #مرثیه‌گونه در رثای کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق
۱۰- فضای دوگانه‌ی #انقلابی و #ضدانقلابی در فعالیت‌های هنری
۱۱- تغییر جهت فعالیت کانون #چاووش* از محتوای اعتراضی و انحلال آن در سال ۱۳۶۳
 *( عوامل پیدایش چاووش در ابتدای دهه‌ی پنجاه، اهداف آن، پیامدهای آثار این گروه، اعضایش، محتوای آثار، تغییر سمت و سوی گروه، انشعابات آن و درنهایت انحلال این کانون در میانه‌ی دهه‌ی شصت؛ پژوهش و نوشتار مستقلی است که نیاز به فرصتی دیگر برای روایت و تحلیل دارد و در این مجال نمی‌گنجد).

✅ « در درون ایران، اگرچه ترانه اعتراض سر بلند نکرد ولی اعتراض به درون #آوازهای_سنتی نقل مکان کرد. خوانندگان برجسته کوشیدند فریادهای خفته در گلو را در قالب غزل‌هائی از حافظ و مولوی سردهند که ظرفیت تعبیر و تأویل دارند. #محمدرضاشجریان با دقت و کیاست کافی، در این گام پیشقدم شد و در برنامه معروف «همایون و بیداد» که با همکاری پرویز مشکاتیان اجرا می‌شد، یکی از دو غزل قابل تعبیر حافظ را وسیله بیان سرخوردگی‌های خود قرار داد:
آب حیوان تیره‌گون شد، خضر فرخ پس کجاست/ خون چکید از شاخ گل ابر بهاران را چه شد/
شهریاران بود و خاک مهربانان این دیار/ مهربانی کی سرآمد، شهریاران را چه شد؟»(خوشنام، محمود، مروری بر ترانه‌های اعتراض/از مشروطیت تا جنبش سبز، ۱۳۹۰).

 ✅پس‌از گذشت چندسال از آغاز #جنگ هشت ساله با عراق، و تثبیت شرایط زیستی و حرفه‌ای برخی‌ هنرمندانی که ایران را ترک کرده و در آمریکا و اروپا اقامت گزیده بودند؛ اندک اندک ترانه‌های اعتراضی، تقریباً در میانه‌ی #دهه‌ی_شصت دوباره شکل گرفته و زایشی نو یافت.
👈به تعدادی‌از این ترانه‌ها اشاره می‌شود:
🎵 ترانه« نخواب آروم گل بی‌خار و بی‌کینه»، شهیار قنبری
🎶 ترانه« سنگسار »، شعر از اردلان سرفراز، باصدای رامش، آهنگ از اسفندیار منفردزاده 
🎵 ترانه‌های «وطن،ترانه زندانی»،« خاک من، ایران من،کو»،«دوباره می‌سازمت وطن»،« نون و پنیر و سبزی »،«نامه به وطن »،«بچه‌های ایران»،«کهن دیارا» باصدای داریوش‌اقبالی، و اشعاری از احمدشاملو، سیمین بهبهانی، نادر نادرپور، شهیار قنبری، هما میرافشار، شمس‌الدین حسینی؛ و آهنگ‌: فرید زلاند، احمد پژمان ، محمد زمانی، همایون خسروی
🎶 ترانه« داروغه»، باصدای مرتضی برجسته، و شعر مسعود امینی
🎵 ترانه« وطن ای شکسته »، باصدای مرجان، شعر از علیرضا میبدی، آهنگ از عمادرام (سال ۵۹) و ترانه‌های« رویش ناگزیر»،« قدغن»، «وقت‌براندازی»، «اوین بگو»، «میهنی میسازیم»، « شهیدای شهر»، و «پرچم» در خارج از ایران با آهنگ محمد شمس. 
🎶 ترانه‌های «پاینده باد ایران»،«ایران طاعون‌زده»،« هموطن همخون»،«زنجیر ورچین» ،«خانه سرخ است»،« هلا»،«بشکن»، باصدای ابراهیم حامدی، و اشعاری از احمد شاملو، ایرج جنتی عطایی، مینا اسدی، حسین سماکار، اردلان سرفراز، تورج نگهبان؛ و آهنگ: اسفندیار منفردزاده، فرید زلاند، بابک افشار، خسرو پیشکاری، منوچهر چشم آذر
🎵 ترانه‌های« گل پونه»،«ایران ایران»،«دلم گرفته هم‌وطن» باصدای ستار، اشعار از اردلان سرفراز، شهرام شب‌پره، علیرضا میبدی؛ و آهنگ فرید زلاند، عمادرام 
🎶 و ترانه‌هایی با صدای: شاهرخ، هایده، سعید محمدی، فرامرز آصف.  

✅برخی‌از ویژگی‌های ترانه‌های اعتراضی این دوره عبارتنداز:
۱- حضور بیشتر #هنرمندان_زن( خواننده و ترانه‌سرا)
۲- بهره‌مندی از موسیقی پاپ
۳- بهره‌مندی از شعرنو و ترانه
۴- محتوای #وطن‌دوستی، یاد وطن، حسرت بازگشت به وطن، #زندگی_شاد و آرام
۵ - دوری از مضامین دینی و #ایدئولوژیک
۶- نقش کم‌رنگ گروه‌های سیاسی چپ‌گرا
۷- اقبال زیاد مخاطبین در داخل و خارج از کشور

۲۶ خرداد ۱۴۰۲

@Sociologyofsocialgroups