🔴 بنیادگرایی دینی و شبح نظام خلافت

♻️ ابوطالب آدینه وند


@Bonyadbazargan


🔳 در ماه اخیر خبرها از قدرت گیری داعش در موزامبیک در جنوب شرقی قاره آفریقا بود. داعش پس از تصرف شهر پالما در این کشور ، ترور و وحشت را در آنجا به اوج رسانده است.


🔹نفوذ و گسترش داعش با اینکه پدیده ای جهانی است اما در هر گوشه جغرافیای جهانی عوامل عینی و ذهنی خاص خود را نیز دارد که البته اکنون سخن بر سر عوامل عینی و ذهنی خاص نیست بلکه در این یادداشت کوتاه به شبح برپایی خلافت در ذهنیت بخش بزرگی از مسلمانان به عنوان محملی برای گروه‌های اقتدارگرا توجه داده می شود.

🔳 پس از فروپاشی خلافت( امپراطوری) عثمانی همیشه نسبت دین و قدرت محل توجه و تامل متفکران و نیز عامه مسلمین بوده است و ذهنیت تبعیت دین از دولت و دولت دینی غلبه تاریخی داشته و هنوز پایدار است یعنی دولت شرعی که بتواند احکام شریعت را چنان که در سنت سلف بوده است برپا دارد و نه درازنای زمانه نسخی را موجب شده و نه دگرگونی ها و پیچیدگی‌های جامعه جدید تغییری در حقوق و قوانین و سبک زيست پدید آورده است و همه چیز در ارجاع به سنت جمود یافته معنا می یابد.

🔹علاوه بر آن در کشاکش ۱۵۰ سال گذشته تکاپویی در واکنش به انحطاط جوامع اسلامی و تهاجم غرب و نیز روند پیشرونده مدرنیسم در جهان، در بین جوامع اسلامی و نیز متفکران آن شکل گرفته و پویش هایی را موجب شده است. در دنیای اسلام سه تکاپوی بزرگ جنبش اسلامی( اعم از نوگرایان و رفورماتورها تا سلفی ها) ، جنبش ناسیونالیستی و همچنین جنبش چپ مارکسیستی در قرن اخیر پویایی داشته است که البته در نگاه بسیاری از مسلمانان این پویش ها نتوانسته اند بر بحران های جوامع اسلامی چیره شوند و اوضاع مسلمانان را سامان دهند.

🔳 پاسخ بنیادگرایان در وضعیت بحرانی فروپاشی خلافت و مدرنیسم پیشرونده و غرب مهاجم و البته انحطاط تاریخی و فرهنگی چندین سده ، غیریت سازی در برابر مدرنیسم از طریق نفی آن و جاهلیت شمردن آن و مظاهرش بود . طیف بنیادگرای از جنبش اسلامی راه مقابله با آن را " شریعت" مداری دانستند چنانچه متفکرانی چون سید قطب براین باور بود.

🔹قطب مدرنیته را جاهلیت جدید می دانست که باید به تاسی از پیامبر به ستیز و "جهاد " با آن پرداخت و با کسب و تصرف قدرت، استقرار شریعت را رقم زد و با جهاد آن را توسعه داد و دولت و خلافتی اسلامی و عالم گیر برپا کرد. دگر نکته اینکه در نگاه بنیادگرا دیگر سخن از nation و جغرافیای سیاسی نیست و قرارداد سایس-پیکو نتوانست به تکوین دولت-ملت سازی در بین کشورهای مسلمان پس از فروپاشی عثمانی منجر شود بلکه به جای این تقسیمات تصنعی، هنوز مفهوم عقیدتی امت محل توجه است امتی که هر جا مسلمانی یا دست کم اکثریت مسلمانی هست آنجا را جغرافیای خود می داند و در نتیجه پی جوی تاسیس بخشی از نظام خلافتی فرویخته.

🔳 در این نگاه معطوف به تصرف قدرت، اسطورهِ خلافتِ عالمگیر بر ذهنیت بسیاری از مسلمانان چیره است و شبح خود را بر همه چیز من جمله خود شریعت انداخته است و عملا شریعت را تابع مقتضیات خود ساخته است اینچنین زمینه ذهنی آماده، درکنار عوامل عینی سیاسی و اجتماعی است که موصل را آماده پذیرش خلیفه خود خوانده ابوبکر البغدادی نمود. این پدیده به این نکته توجه می دهد که در رویکرد موید ملازمت دین و شریعت با قدرت، عموماً خواسته و یا ناخواسته این دین است که تابع مقتضیات قدرت می شود از این رو در تجربه تاریخی بشر و نیز جوامع اسلامی قرون پیش و اخیر، رویکرد اقتدارگرا، دین را تابع قدرت و سلطان و خلیفه می نماید بنابراین رویای دولت دینی به دین دولتی استحاله می یابد.

🔹استقرار خلافت و سلطانیسم اسلامی در طی قرون متمادی بخش مهمی از حافظه تاریخی مسلمانان است و خلافتهای اسلامی و سلاطین سنی و شیعه به مثابه "اسلام پناه" حضور داشتند. اما اکنون در جوامع اسلامی عموما حکومت‌های سلطانی و یا ریاست جمهوریهای مادام العمر سکولار حضور دارند که در هم تنیده با جامعه خود نبوده و نیز فرایند دولت - ملت سازی در آنها روندی غیرطبیعی و سزارینی دارد و با هر تنش در قدرت مرکزی و یا اسقاط آن هویت های بنیادگرا یک آلترناتیو مهم هستند.

🔳 با وصف شرایط پیش گفته، شریعت استقرار یافته با جهاد به رویایی برای طیف از مطرودین اجتماعی و سیاسی با هویت اسلامی است. شبحی که تا قبل از جنایات آشکار برای بخشی از سلفی ها و سنت گرایان نیز دلبری داشت. اما این پرسش اساسی و معرفتی هنوز پا برجاست که نسبت بین دین(شریعت) و قدرت چیست؟ نسبت ادغام و تلازم یا نسبت تفکیک و احتراز نهادی؟ نسبت جدایی ستیزه جویانه و یا نسبت مدنی؟

🔷 کانال بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان
@Bonyadbazargan

ادامه در لینک زیر :
https://bit.ly/2QSZ98C


#داعش
#بنیادگرایی
#خلافت_اسلامی
#سلطانیسم_اسلامی


https://t.me/iranfardamag