📝📝📝انقلاب مشروطه، لائیک، سکولار و تئوکراتیک نبود
✍🏻مرحوم داود فیرحی
✅گروه‌های زیادی اعم از لما، روحانیون، #روشنفکران، تجار، وعاظ و حتی برخی بدنه دولت قاجار در انقلاب مشروطه نقش داشتند، اما در این میان تجار سهم بسزایی در حمایت مالی انقلاب مشروطه داشتند. متقابلاً علما نیز به توجیه و تبیین انقلاب مشروطه می‌پرداختند.
✅ادوارد براون در همین رابطه می‌گوید: «این از معجزات تاریخ است که در ایران و برخلاف کشورهای جهان، مذهب حامی یک #انقلاب_دموکراتیک شد» و یا در جایی دیگر گفته است: «مذهب تمامی اعتبار، قدرت و دانش خودش را در اختیار مشروطه قرار داد و زمینه را برای پذیرش قانون اساسی فراهم کرد».
✅در #انقلاب_مشروطه علاوه بر تجار، سه گروه تئورسین فعال وجود داشتند که کارشان تبیین و توجیه مردم بود؛ اولین گروه مراجع بودند که وظیفه‌شان تبیین و توجیه رابطه مذهب با قانون اساسی جدید بود. آن‌ها این‌طور تبیین می‌کردند که انقلاب مشروطه و دولت مدرن، خلاف دیانت نیست، بلکه در راستای دیانت است، چون در برخی کشورهای جهان این موضوع کاملاً بالعکس بود، یعنی دیانت در مقابل دموکراسی قرار می‌گرفت.
✅دومین گروه فعال در انقلاب مشروطه، #وعاظ بودند. وعاظ به نوعی نقش روزنامه‌نگاران امروز را ایفا می‌کردند. آن زمان منبر یک رسانه شفاهی به حساب می‌آمد و مانند شبکه‌های اجتماعی و روزنامه‌های امروزی بود. بسیاری از این وعاظ، روزنامه نیز منتشر کردند که از سرشناسان این گروه، آقا جمال واعظ اصفهان، معروف به شهید انقلاب مشروطه و دیگری ثقه‌الاسلام تبریزی است.
✅سومین گروه فعال در انقلاب #مشروطه، #حقوقدانان بودند که نه توانایی تئوری‌پردازی داشتند و نه توانایی بسیج مردمی. اما آن‌ها بیش از هر چیز توانایی‌شان تبیین ایده‌های مشروطه و تبدیل آن به اصول و مواد قانون اساسی بود که از سرشناسان این دسته می‌توان به محمدعلی #فروغی اشاره کرد.
✅گروه چهارمی هم در انقلاب #مشروطه نقش داشتند و آن فعالان سیاسی و یا به تعبیری سیاستمداران بودند. این دسته توانایی اداره مجلس و برگزاری انتخابات را داشتند. از سرشناسان این گروه می‌توان به سیدحسن #تقی‌زاده و مرحوم مدرس اشاره کرد.
✅مسئله اصلی در انقلاب مشروطه به عهده مذهب بود. انقلاب مشروطه در ایران ملهم از انقلاب ۱۷۸۹ فرانسه است. در انقلاب فرانسه، اصول سه‌گانه آزادی، برابری و برادری مورد توجه بود. در انقلاب مشروطه به این سه اصل توجه می‌شد. انقلاب مشروطه، انقلاب لائیک و سکولار نبود، این انقلاب در نوع خود، مدرن و مذهبی بود، اما سنتی و به تعبیری تئوکراتیک نبود.
✅انقلاب مشروطه عرصه پیوند مذهب، #دموکراسی و تجدد است که از دل آن قانون اساسی بیرون آمد. مدرنیته در دنیا همیشه دموکراتیک نیست. بسیاری از تجددها دموکراتیک نیستند، مثلاً حکومت‌های کمونیستی و سوسیالیستی مدرن بودند، اما دموکراتیک قلمداد نمیشوند. انقلاب مشروطه ایران، نزدیک‌ترین تجربه به انقلاب مشروطه انگلستان است.
✅اینکه تشیع یک انقلاب دموکراتیک را رقم زده، نشان می‌دهد که این مذهب می‌تواند پشتوانه دموکراسی باشد، اما شرط آن این است که یک آناتومی داشته باشیم و تبارشناسی کنیم و بفهمیم چطور چنین تجربه‌ای رقم خورد، در این زمینه باید به برخی رساله‌های گمنام و ناشناخته آن زمان رجوع کرد که یک نمونه آن «رساله در حقوق و وظایف ملت» است که قبل از استبداد صغیر نوشته شده و اکنون در سایت کتابخانه مجلس با عنوان دست‌نوشته‌های مجلس موجود و قابل دسترسی است. این رساله، فلسفه سیاسی مشروطه را تبیین می‌کند.
✅در توجیه مذهبی انقلاب مشروطه باید به برخی متون و شخصیت‌های فقهی توجه داشت. یکی از این شخصیت‌ها شیخ مرتضی انصاری است که بنیان‌گذار فقه جدید شیعه به‌شمار می‌رود. شیخ مرتضی انصاری برای حوزه‌های علمیه در ایران، شبیه کانت است برای آلمانی‌‌ها. نوشته‌های او مانند مکاسب و رسائل، جزء متون پایه و اصلی حوزه هستند و کسی این کتاب‌ها از جمله #مکاسب را بخواند و خوب بفهمد، یکی از شرایط قضاوت، اجتهاد و حتی فتوا را کسب کرده است.
@MostafaTajzadeh
✍🏻مرحوم داود فیرحی
✅گروه‌های زیادی اعم از لما، روحانیون، #روشنفکران، تجار، وعاظ و حتی برخی بدنه دولت قاجار در انقلاب مشروطه نقش داشتند، اما در این میان تجار سهم بسزایی در حمایت مالی انقلاب مشروطه داشتند. متقابلاً علما نیز به توجیه و تبیین انقلاب مشروطه می‌پرداختند.
✅ادوارد براون در همین رابطه می‌گوید: «این از معجزات تاریخ است که در ایران و برخلاف کشورهای جهان، مذهب حامی یک #انقلاب_دموکراتیک شد» و یا در جایی دیگر گفته است: «مذهب تمامی اعتبار، قدرت و دانش خودش را در اختیار مشروطه قرار داد و زمینه را برای پذیرش قانون اساسی فراهم کرد».
✅در #انقلاب_مشروطه علاوه بر تجار، سه گروه تئورسین فعال وجود داشتند که کارشان تبیین و توجیه مردم بود؛ اولین گروه مراجع بودند که وظیفه‌شان تبیین و توجیه رابطه مذهب با قانون اساسی جدید بود. آن‌ها این‌طور تبیین می‌کردند که انقلاب مشروطه و دولت مدرن، خلاف دیانت نیست، بلکه در راستای دیانت است، چون در برخی کشورهای جهان این موضوع کاملاً بالعکس بود، یعنی دیانت در مقابل دموکراسی قرار می‌گرفت.
✅دومین گروه فعال در انقلاب مشروطه، #وعاظ بودند. وعاظ به نوعی نقش روزنامه‌نگاران امروز را ایفا می‌کردند. آن زمان منبر یک رسانه شفاهی به حساب می‌آمد و مانند شبکه‌های اجتماعی و روزنامه‌های امروزی بود. بسیاری از این وعاظ، روزنامه نیز منتشر کردند که از سرشناسان این گروه، آقا جمال واعظ اصفهان، معروف به شهید انقلاب مشروطه و دیگری ثقه‌الاسلام تبریزی است.
✅سومین گروه فعال در انقلاب #مشروطه، #حقوقدانان بودند که نه توانایی تئوری‌پردازی داشتند و نه توانایی بسیج مردمی. اما آن‌ها بیش از هر چیز توانایی‌شان تبیین ایده‌های مشروطه و تبدیل آن به اصول و مواد قانون اساسی بود که از سرشناسان این دسته می‌توان به محمدعلی #فروغی اشاره کرد.
✅گروه چهارمی هم در انقلاب #مشروطه نقش داشتند و آن فعالان سیاسی و یا به تعبیری سیاستمداران بودند. این دسته توانایی اداره مجلس و برگزاری انتخابات را داشتند. از سرشناسان این گروه می‌توان به سیدحسن #تقی‌زاده و مرحوم مدرس اشاره کرد.
✅مسئله اصلی در انقلاب مشروطه به عهده مذهب بود. انقلاب مشروطه در ایران ملهم از انقلاب ۱۷۸۹ فرانسه است. در انقلاب فرانسه، اصول سه‌گانه آزادی، برابری و برادری مورد توجه بود. در انقلاب مشروطه به این سه اصل توجه می‌شد. انقلاب مشروطه، انقلاب لائیک و سکولار نبود، این انقلاب در نوع خود، مدرن و مذهبی بود، اما سنتی و به تعبیری تئوکراتیک نبود.
✅انقلاب مشروطه عرصه پیوند مذهب، #دموکراسی و تجدد است که از دل آن قانون اساسی بیرون آمد. مدرنیته در دنیا همیشه دموکراتیک نیست. بسیاری از تجددها دموکراتیک نیستند، مثلاً حکومت‌های کمونیستی و سوسیالیستی مدرن بودند، اما دموکراتیک قلمداد نمیشوند. انقلاب مشروطه ایران، نزدیک‌ترین تجربه به انقلاب مشروطه انگلستان است.
✅اینکه تشیع یک انقلاب دموکراتیک را رقم زده، نشان می‌دهد که این مذهب می‌تواند پشتوانه دموکراسی باشد، اما شرط آن این است که یک آناتومی داشته باشیم و تبارشناسی کنیم و بفهمیم چطور چنین تجربه‌ای رقم خورد، در این زمینه باید به برخی رساله‌های گمنام و ناشناخته آن زمان رجوع کرد که یک نمونه آن «رساله در حقوق و وظایف ملت» است که قبل از استبداد صغیر نوشته شده و اکنون در سایت کتابخانه مجلس با عنوان دست‌نوشته‌های مجلس موجود و قابل دسترسی است. این رساله، فلسفه سیاسی مشروطه را تبیین می‌کند.
✅در توجیه مذهبی انقلاب مشروطه باید به برخی متون و شخصیت‌های فقهی توجه داشت. یکی از این شخصیت‌ها شیخ مرتضی انصاری است که بنیان‌گذار فقه جدید شیعه به‌شمار می‌رود. شیخ مرتضی انصاری برای حوزه‌های علمیه در ایران، شبیه کانت است برای آلمانی‌‌ها. نوشته‌های او مانند مکاسب و رسائل، جزء متون پایه و اصلی حوزه هستند و کسی این کتاب‌ها از جمله #مکاسب را بخواند و خوب بفهمد، یکی از شرایط قضاوت، اجتهاد و حتی فتوا را کسب کرده است.
@MostafaTajzadeh