📝📝📝 اسلام، دین حق‌جویان جهان

✍🏼سید حمید حسینی

✅ مهم‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعی که قرآن بارها دربارهٔ آن سخن گفته و حتی ارزش توحید را در پرتو آن تبیین کرده، دعوت به زندگی حساب‌شده و هدفمند است. در این کتاب آسمانی علاوه بر تأکید بر اهمیّت دین، تعریف و ویژگی‌ِ روشِ درستِ زندگی به بهترین شکل تشریح شده است.

✅قرآن کریم دینی را که معرفی و به‌سوی آن دعوت می‌کند با ویژگی‌های گوناگونی چون دین حق ، دین خدا ، دین استوار و پابرجا ، دین حنیف ، دین خالص ، ملّت ابراهیم و صراط مستقیم توصیف کرده است، ولی هیچ‌یک از این عناوین را نمی‌توان تعریف مشخصی برای دین دانست.

✅تعریف صریح و روشن قرآن از روش حساب‌شدهٔ زندگی که ده‌ها بار بر آن تأکید کرده «اسلام» است. خداوند با تعبیر «إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللَّـهِ الْإِسْلَامُ» تنها همین دین را به‌رسمیت شناخته و با عبارت «وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ» صراحتاً اعلام کرده است که جز دین اسلام را از کسی نمی‌پذیرد. همان‌گونه که اسلام را دین پسندیده توصیف کرده و به مؤمنان توصیه نموده جز در حال اسلام از دنیا نروند.

✅کلیدی‌ترین نکته در فهم معنای دین حق، یافتن مفهوم اسلام از نظرگاه قرآن است. چرا که گروهی از مسلمانان در برداشتی سطحی، اسلام را معادل مذهب و فرقهٔ خود می‌دانند و در حالی که دقیقاً نقطهٔ مقابل مقصود این آیات را فهمیده‌اند، برخی از احکام و رفتارهای خشن و تنگ‌نظرانه‌ را بر همین مبنا به قرآن نسبت می‌دهند.

✅برای نزدیک شدن به مقصود اصلی قرآن از واژهٔ اسلام توجه به چند نکته ضروری است:

1️⃣ قرآن تنها از یک دین سخن می‌گوید و هرگز تعبیر «ادیان» را به‌کار نبرده است. این کتاب آسمانی نه‌تنها دین و امت هیچ پیامبری را با دیگری مقایسه و از هم تفکیک نمی‌کند، بلکه پیروان همهٔ انبیا را امتی واحد می‌داند که متأسفانه خود را از هم جدا کرده و هر یک به دسته و گروه خود دلخوش شده‌اند.

2️⃣ دین و دعوت همهٔ انبیای الهی در قرآن اسلام نامیده شده است. بر اساس آیات این کتاب، ابراهیم و یعقوب (علیهما‌السلام) به فرزندانشان توصیه می‌کردند جز در حال اسلام نمیرند. همان‌گونه که یوسف (علیه‌السلام) از خدا می‌خواست او را در حال اسلام از دنیا ببرد و موسی (علیه‌السلام) پیروان خود را مسلمین می‌نامید و فرعون در حال غرق شدن اعلام کرد ایمان آورده و جزو مسلمین است و حواریان عیسی (علیه‌السلام) نیز خود را مسلم می‌دانستند.

3️⃣ یکی از اهداف به‌کارگیری تعبیر اسلام در قرآن، مقابله با انحصارطلبی و مرزبندی‌های مذهبی است. چنان‌که در اعتراض به یهودیان و مسیحیانی که فقط همکیشان خود را اهل نجات و بهشت می‌دانستند، این ادعای خودخواهانه را آرزوی آنان می‌خواند و اسلام یعنی تسلیم شدن در برابر خدا و نیکوکاری را برای نجات کافی اعلام می‌کند.

4️⃣ همان آیه‌ای که تنها دین قابل قبول را اسلام معرفی می‌کند نیز اگر در سیاق آیات قبلش بررسی شود، پیامش در مقابله با انحصارگرایی دینی آشکار می‌گردد. زیرا در آنجا سخن از این است که حتی پیامبرانِ صاحبِ کتاب و حکمت هم اگر با پیامبری جدید مواجه شوند باید در برابر حقیقت تازه‌ای که به آن رسیده‌اند سر تسلیم فرود آورند.

5️⃣ تأکید مکرر قرآن بر «حنیف» بودن دین حق و اعلام فطرت، عقل و تفکر مشترک انسانی به‌عنوان تنها راه تشخیص راه درست زندگی به‌خوبی نشان می‌دهد دین مقبول قرآنی چیزی جز تبعیت از وجدان بشری نیست. توضیح این نکته در ادامهٔ مباحث تقدیم خواهد شد.

#دین_حنیف ۲
@hamidhossaini
🆔 @MostafaTajzadeh

‍ 📝📝📝 استکبار دینی

✍🏼سید حمید حسینی

✅ اگرچه یکی از اهداف دین مبارزه با کبر و خودبرتربینی و فلسفهٔ بسیاری از مناسک آن، تمرین فروتنی است، اما بی‌توجهی به آسیب‌های دینداری کار را به‌ جایی می‌رساند که آنچه برای درمان استکبار آمده بود، تشدیدکنندهٔ این درد می‌شود.

✅از نگاه قرآن، ریشهٔ نخستین کفر، خودبرتربینی است (بقره، ۳۴) و لجاجت و عداوت دشمنان انبیا نیز از همین سرچشمه می‌جوشد. (اعراف، ۷۶ و ۸۸) لذا خدا از مستکبران بیزاری می‌جوید (نحل، ۲۳) و ضمن سفارش به افتادگی در برخورد با دیگران، از هر گونه تکبر و فخرفروشی ابراز تنفر می‌کند. (لقمان، ۱۸)

✅اهمیت فروتنی و نقش ویرانگر خودبزرگ‌بینی به‌حدی است که خداوند متعال همهٔ متکبران را از حقیقت محروم می‌داند (اعراف، ۱۴۶) و دگراندیشانی را که اهل تکبر نیستند نزدیک‌ترین افراد به مودت مؤمنان به‌شمار می‌آورد (مائده، ۸۲) و کسانی که اهل افتادگی باشند را عباد الرحمن می‌خواند. (فرقان، ۶۳)

✅خطر بزرگی که در این زمینه وجود دارد این است که نفس آدمی دین را نیز بهانه‌ای برای تکبر قرار می‌دهد. لذا قرآن ضمن هشدار در این‌باره، ادعای برخی دینداران که خود را تافتهٔ جدابافته (مائده، ۱۸)، مصون از عذاب (آل‌عمران، ۲۴) و تنها نجات‌یافتگان می‌دانند (بقره، ۱۱۱) به‌عنوان نمونه‌هایی از خودبرتربینی دینی مذمت می‌کند.

✅اما قرآن از خطر بزرگ‌تری نیز سخن گفته که کمتر به آن توجه شده و آن این است که گروهی از دینداران از فرط خودبرتربینی برای جان و مال دگراندیشان احترامی قائل نیستند؛ لذا با استناد به اینکه آنها نباید بر مؤمنان «سبیل» داشته باشند، حقوقشان را نقض و اموالشان را تصاحب می‌کنند. (آل‌عمران، ۷۵)

✅طرفه اینکه قرآن نه‌تنها باور را در برخورداری از حقوق طبیعی تأثیر نداده، بلکه دربارهٔ نیکی به دگراندیشانی که جنگ‌افروزی نمی‌کنند و رفتار عادلانه با آنها سفارش نموده (ممتحنه، ۸) و تنها جایی که از «نفی سبیل» بر دیگران سخن گفته در آزار نرساندن به کافرانی است که به صلح رو آورده‌اند. (نساء، ۹۰)

✅آنچه در این‌ میان، تأسف و شگفتی را برمی‌انگیزد، بی‌توجهی بسیاری از فقها به تأکید قرآن دربارهٔ نفی سبیل مسلمانان بر کافرانِ مسالمت‌جو و استناد آنها به آیهٔ ۱۴۱ سورهٔ نساء برای ساختن قاعدهٔ «نفی سبیل بر مؤمنان» است که بهانهٔ نقض حقوق دگراندیشان را فراهم می‌آورد و کار استکبار دینی را به ستمکاری دینی می‌رساند.

✅ این در حالی است که هم سیاق آیه و هم روایات اهل بیت‌ (علیهم‌السلام) در تفسیر آن به‌روشنی نشان می‌دهد که این نفی سبیل مربوط به قیامت است و با توصیف شرایط داوری نهایی میان انسان‌ها می‌گوید: روزی که حقایق آشکار شود، کافران هیچ حجت و دلیلی در برابر مؤمنان نخواهند داشت.

#دین_حنیف ۲۱

@hamidhossaini
🆔 @MostafaTajzadeh