‍ «مسئلۀ اندیشۀ ایرانشهری و فاشیسم»


چندی است که اندیشمندانی ایرانی در تلاشند مفهوم «ایرانشهر» را به عنوان نظریه‌ای کلان تبیین کنند. سیدجواد طباطبایی و شروین وکیلی را در این میان بهتر می‌شناسم. اندیشمندانی که در جستجوی مفهومی روشن و کارآمد از «ایرانشهر»ند آشکارا دغدغه‌ای ملی‌گرایانه دارند. در مقابل، گروهی دیگر از اندیشمندان هم نسبت به تعبیر و مفهوم «ایرانشهر» بسیار حساسند و آن را دائم به باد انتقاد می‌گیرند. اما مسئله زمانی به جدلی محض تبدیل می‌شود که ایدۀ ایرانشهری را ایده‌ای فاشیستی می‌نامند (و طبعاً نظریه‌پردازان آن را هم به طور غیرمستقیم فاشیست می‌نامند). در میان این منتقدان صدای یوسف اباذری و ناصر فکوهی از همه بلندتر بوده است.

از آنجا که تمام کتاب‌هایی که تا کنون منتشر کرده‌ام یا به طور مستقیم دربارۀ فاشیسم بوده یا به طور غیرمستقیم در نهایت به فاشیسم می‌رسیده است، چندی پیش در نشستی دربارۀ اندیشۀ ایرانشهری قرار شد دربارۀ نسبت احتمالی میان فاشیسم و اندیشۀ ایرانشهری نظرم را بگویم.

نکتۀ نخست این‌که در نظر برخی، بخشی از منش روشنفکرانه این است که پیوسته هشدار دهند فاشیسم در حال ظهور است. بخشی از روشنفکران و اندیشمندان در صد سال گذشته بخشی از کار روزانه‌شان این بوده است که در مورد فاشیسم هشدار می‌داده‌اند. و البته در بسیاری از موارد این هشدار را اشتباه می‌داده‌اند و اصلاً با دادن آدرس غلط خود به ظهور فاشیسم واقعی کمک کردند.

بگذارید بزرگ‌ترین و مهلک‌ترین مثال تاریخی را در این باره بیاورم. جبهۀ کارگری (یا پرولتاریا) پس از جنگ جهانی اول به دو جناح تقسیم شد: جناحی که دموکرات بود یا همان سوسیال‌دموکراسی، و جناحی که کمونیست بود. در اکثر کشورهای اروپایی جناح سوسیال‌دموکرات اکثریتِ جامعۀ کارگری و جناح کمونیست اقلیت بود. همزمان می‌دانیم که فاشیسم نیز در اروپا در حال ظهور بود و هدفش سرکوب هر دو جناح کارگری و نابودی مارکسیسم بود. اما در این میان کمونیست‌ها با هدایت استالین خطای بزرگی مرتکب شدند. آن‌ها جناح دیگر کارگری، یعنی سوسیال‌دموکراسی را متهم کردند به این‌که فاشیسم است (نام این نظریه را هم گذاشتند «سوسیال‌فاشیسم») و نزاعی سازش‌ناپذیر میان دو جناح کارگری درگرفت. در نهایت، این نظریۀ به شدت نادرست باعث شد جبهۀ کارگری در اروپا نتواند متحد شود و در نتیجه راه برای به قدرت رسیدنِ وخیم‌ترین نوع فاشیسم در آلمان هموار شد. وقتی هیتلر آمد و همه را قلع و قمع کرد معلوم شد فاشیسم چیست و فاشیست کیست! بنابراین، کسی که تاریخ را خوب خوانده باشد، باید نسبت به دادن آدرس غلط حساس باشد.

در سخنرانی‌ای که در پیوست این نوشتار آمده، کوشیدم دربارۀ نسبت احتمالی میان «فاشیسم» و «اندیشۀ ایرانشهری» گمانه‌زنی کنم. بگذارید در این‌جا جان کلام را بگویم و برای توضیح و تفصیل آن می‌توانید فایل را بشنوید:

۱. وقتی از «فاشیسم» صحبت می‌کنیم، منظورمان کدام فاشیسم است؟ قطعاً باید تعریف روشنی از فاشیسم داشته باشیم. و این یعنی باید بر حسب تجربیات تاریخی سخن بگویم. بنابراین، مبنای شناخت ما فاشیسمی است که در اروپا بین سال‌های ۱۹۱۹ تا ۱۹۴۵ بر اروپا حاکم بود.

۲. من فرض را بر این نهاده‌ام که اندیشۀ ایرانشهری نوعی «اندیشۀ محافظه‌کارانه» است. یعنی همۀ نظریه‌پردازی‌ها دربارۀ رویکرد ایرانشهری در نهایت در زمرۀ اندیشه‌های محافظه‌کارانه می‌گنجد.

۳. بر این اساس، کوشیدم رابطه میان «فاشیسم» و «محافظه‌کاری» را طبق نمونه‌های عینی تاریخی بررسی کنم.

۴. با بررسی مثال‌های تاریخی نتیجه گرفته‌ام برخلاف ادعا و تصوری که می‌شود، هرگز نمی‌توان ارتباط علت و معلولی، یا حتا نوعی خویشاوندی نزدیک میان فاشیسم و محافظه‌کاری یافت. یعنی فاشیسم همان‌قدر که ریشه در راست‌گرایی دارد، به همان اندازه نیز در لیبرالیسم و چپ‌گرایی ریشه دارد. و در صحبت‌ها با نمونه‌های تاریخی نشان می‌دهم فاشیست‌ها پیوند ذاتی با محافظه‌کاران نداشتند.

۵. شرح می‌دهم که فاشیسم اتفاقاً برآمده از «بی‌ریشگی» است. در حالی که «محافظه‌کاری» می‌کوشد از بی‌ریشه شدن مردم جلوگیری کند. بنابراین، حتا می‌توان ادعا کرد محافظه‌‌کاری می‌تواند جلوی ظهور فاشیسم را بگیرد.

۶. در نهایت، نتیجه می‌گیرم، طبق الگوهای تاریخی، ارتباط ارگانیک و ذاتی میان اندیشۀ ایرانشهری و فاشیسم وجود ندارد. زیرا اتفاقاً چون اندیشۀ ایرانشهری محافظه‌کارانه است و بر ریشه‌ها تأکید می‌کند به عنوان عاملی برای جلوگیری از بروز فاشیسم باید از آن استقبال کرد.

شرح و بسط این نکات کلی را در فایل پیوست بشنوید. این سخنرانی را در دی ماه ۹۷ در نشستی با حضور دکتر شروین وکیلی در خانۀ گفتمان شهر انجام دادم. در فایل پیوست می‌توانید سخنرانی دکتر وکیلی را نیز بشنوید.

مهدی تدینی
#سخنرانی، #فاشیسم، #ایرانشهر
@tarikhandishi

🔎 نگاهی به توئیت‌های منتخب روز:

https://twitter.com/sam_jafarian/status/1337085104305410054?s=21

✅ علی اکرمی:
«شاید بدانید که مراغه در آذربایجان شرقی قرار دارد ولی نمی‌دانید موسسه خیریه عمران مراغه ۲۵۰۹ متر زمین از شهرداری تهران در منطقه سعادت‌آباد دریافت کرده‌است.
مصطفی سید هاشمی رییس هیات مدیره این شرکت همچنین رئیس هیات مدیره مخابرات ایران؛ توسعه اقتصادی تدبیر و چند هولدینگ دیگر است.»

✅ عباس عبدی:
نمی دانم چرا برخی از این اصولگرایان انقلابی همچنان خواب آمدن ترامپ را می‌بینند؟ چون با تصویب طرح مجلس، نیامدن ترامپ هم مشکلی را برای انتخابات ۱۴۰۰ ایجاد نمی‌کند. این طرح همه پیش‌بینی‌ها را کرده که تحریم‌ها برنگردد. نگران نباشید.

✅ Reza Kadkhodazade:
اینجا روستایی در #ارومیه است. ساکنانش #آذری و #کرد و #آشوری. با یک #کلیسا و مسجد کنار هم. خواستم داخل‌شان را ببینم؛رهگذری گفت: «روبرو خانۀ پیرزنیه که اسمش ایران خانمه؛ کلیداشون دست اونه»!
باری در #ایرانشهر کلیسا و مسجد، آرام و زیبا در کنار همند؛ چون کلیددار آنها #ایران_خانم است!

✅ Javadi Yeganeh:
بیش از ٩٠درصد کارکنان گروه بهداشتی #فیروز به مدیریت جناب سیدمحمد موسوی، #افراد_دارای_معلولیت هستند.
معلولیت محدودیت است، اما ناتوانی نیست. وقتى مشاغل متناسب با توانمندى افراد در نظر گرفته شود، همه افراد می‌توانند فعالانه باری از جامعه خود بردارند.
#معلولیت_بدون_محرومیت

✅ ابراهیم الله‌بخشی:
به #بهنام_محجوبی اطلاع دادن که دادستانی جواب پزشکی قانونی رو رد کرده است.
درصورتی که ماه پیش به مادرش زنگ زدن و گفتن واسه پاره ای از توضیحات به پزشکی قانونی مراجع کند.
مادر بهنام از کرمان ۱۰۰۰ کیلومتر راه اومده، کلی دوندگی کرده و ازش پول گرفتن و بهش گفتن که جواب مثبت است.

✅ Radio Zamaneh:
فاطمه تمیمی، پژوهشگر مطالعات فرهنگ بومی عرب که داستان‌های مردم در روستاهای عرب نشین را مستندسازی می‌کرد، توسط نیروهای امنیتی در منزلش در در شهرستان ماهشهر بازداشت شد.

✅ sogand:
صبا زنگ زد گفت دارن میبرنش قرچک، مامانم گفته منم ببرید قرچک، ولی گفتن دادستان گفته فقط صبا.
اگه اسم این شکنجه نیست پس چیه؟
خوب مادرمم ببرید،چرا انقدر عذابش میدید؟
#صبا_کردافشاری
#راحله_احمدی
#قرچک
#اوین

✅ Elham Mohammadnejad:
ديشب از طرف وزارت اطلاعات رفتند خونه خواهرم نازنين محمدنژاد و نازنين رو با خودشون بردند. امروز از اطلاعات زنگ زدند به پدرم كه كاري نكنيد، تا وضعيت مشخص بشه.
نازنین دانشجو بوده و دستی به قلم. نه فعال سياسي بوده هرگز و نه عضو هيچ گروه و فرقه اي. آزادش كنيد.
#نازنين_محمدنژاد_را_آزاد_كنيد

✅ حامد سیاسی راد:
#ویدا_ربانی روزنامه‌نگار و فعال سیاسی زندانی در آخرین تماس با خانواده‌ش اعلام کرده که از بند انفرادی خارج شده، اعتصاب غذا نیست و در صحت کامل قرار دارد.

✅ مصطفى كواكبيان:
در هياهوي اقدام مجلس برای "لغوتحریم‌ها" (که بدون مشورت با رئیس شعام و وزير خارجه با سرعت برق تصویب، تأیید و ابلاغ شد) مدعیان مديريت شهري دسته‌گل جدیدی علیه "حاکمیت مردم" به آب دادند! و در اصلاحیه "لایحه مالیات برارزش افزوده" اختیار "شوراهای اسلامی" برای"وضع عوارض شهری "را حذف كردند.

✅ Farrokh Negahdar:
آیت‌الله یزدی هم از دنیا رفت. آیا نام ایشان در حافظه مظلومان نیز به نیکی ماندگار خواهد شد؟
امروز بر خاک رئیس سابق دستگاه قضا فقط صاحبان قدرت به عزا ایستاده‌اند، بی حضور هیچ مظلومی.
یاد آیت‌الله منتظری گرامی.

✅ محمد سالاری:
با تصویب لایحه مالیات برارزش افزوده، اختیارات #شوراهای_شهر به عنوان یکی از بزرگترین #تشکل_مدنی کشور که به نوعی دستاورد #قانون_اساسی و در راستای عملیاتی شدن #مردم_سالاری و #دموکراسی و تحقق #جمهوریت نظام بوده است، از بین رفته است.

✅ داوود حشمتی:
حناچی گفته از تیم قالیباف ملکی به مساحت حدود ۶ هزار متر مربع را در محدوده بزگراه همت_تقاطع امام علی (ع) پس گرفتیم. همچنین از خانم مشیر «همسر آقای قالیباف» و آقای طلایی نیز املاک را پس گرفتیم.
تکرار کن ۶هزارمتر
طلایی ساده زیست منزلش کجاست؟
#املاک_دورهمی

✅ Hanie soltanpour:
راه‌آهن خواف هرات با سخنرانی به ‌زبان فارسی رییس راه‌آهن افغانستان و با ترانه‌ی خراسانی بیا بریم باغ افتتاح شد. این راه‌آهن باعث خروج از انزاوی اجتماعی از خواف در ایران تا هرات، رونق اقتصادی برای مردم و دوکشور و تسهیل عبور و مرور میشود. قرارست این خط آهن از هرات به مزارشریف برود



🆔 @MostafaTajzadeh

📝📝📝 «ساختارشکنی یک توییت»

🔻🔻🔻یادداشتی از نادر صدیقی منتشر شده در وب‌سایت #مشق_نو

از متن:

🖊اکنون دیگر زیر نور تورِ ۶کشوری ظریف باید آن توییت جنجالی را به گونه‌ای دیگر خواند: آری، به اردوغان نگفته بودند شعر زیبای ارس که او در باکو خواند «مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادری‌شان ایران است.»

🖊 اگر می‌گفتند، قطعاً ساختار سخنرانی او تغییر می‌یافت. شعر جدایی ارس را با جدایی لاچین برنمی‌آمیخت و مفهوم جدایی را منحصر به سال‌های اشغال شوشا و دیگر شهرهای آزاد شده قره‌باغی از یوغ اشغال‌گری ناسیونال-فاشیستی 28 سال اخیر نمی‌کرد

🖊فاصله‌گیری از میهن‌گرایی قانون اساسی-بنیاد یعنی دعوت به تجزیه طلبی. این نوع خاص از ایران‌گرایی قومیتی و غیر‌مدنی و بیگانه با قانون اساسی، ربطی به ایران بزرگ و تمدنی ندارد و بستر تولد و بازتولید آن، ماتریس یازده سپتامبری و وضعیت جنگ‌آسای پساسپتامبری است

🖊 درچنان فضایی بود که برخی ایرانشهرنویسان و قطبی‌سازان «عثمانی-صفوی» امروز، در امتداد پیشروی تانک‌های امریکایی در قلب صحاری عراق مفاهیم آشنای «سنی»، «شیعه»، «عرب» و «ایران» را در معرض آشنایی‌زدایی خشونت‌گرایانه قرار داده و واژگان «بنیادگرایی سنی» و «مثلث سنی» و یا «ائتلاف انتخاباتی شیعی» را به تعبیت از رسانه‌های جنگ ابداع، ترویج و تبلیغ کردند، یعنی شکل بومی شده همان مرزبندی‌هایی که در آن‌سوی مرزهای ملی توسط جریان‌های ایران‌هراسی به شکلی دیگر بازتولید می‌شد

🔸متن کامل این یادداشت را در لینک زیر بخوانید یا در موبایل خود بر روی Instant View کلیک کنید
tinyurl.com/y22plqea

#نادر_صدیقی #ایران #ایرانشهر #جواد_ظریف

🔸 نشانی تلگرام «مشق نو»:
t.me/mashghenowofficial

🔸 نشانی وب‌سایت «مشق نو»:
http://mashghenow.com

🔎 نگاهی به توئیت‌های منتخب روز:

https://twitter.com/TirdadBonakdar/status/1434967680608579590?s=09

✅مریم مسعود: ‏
بعد از مدت ها بالاخره از روحيه آزاديخواهی مردم‌ام به وجد آمدم و اشك شوق اين بار، بر گونه‌هايم جاريست.
‏زنده باد كابل، زنده باد مزار شريف، زنده باد دايكوندي، زنده باد زنان افغانستان كه ساكت ننشستند. طالب هيچ تغييري نكرده است، اين ما هستيم كه تغيير كرده ايم، ما ساكت نخواهيم نشست.

✅ حمیدرضا شکوهی:
برای توسعه تمام میادین #نفت و گاز ایران به ۲۰۰ میلیارد دلار نیاز داریم و کاری نمیکنیم!اما #عراق با یک قرارداد با #توتال، ۲۷ میلیارد دلار یکجا جذب کرد!نخست‌وزیر عراق هم در امضای قرارداد بود و این یعنی عزم ملی برای توسعه!ما هم #تحریم را نعمت میدانیم و پیشرفت عراق را تماشا می‌کنیم!

✅ H_Mayeli:
اصرار بر #فربهی_مناسک، درون تهی شدن دین از معنا را در پی دارد. در این شرایط مناسک عاشورا حتی به وقت اپیدمی با سماجتی خاص انجام می‌شود؛ اما به وقت استفاده از انبان معرفتی #امام_حسین و دفاع از #مقاومت_پنجشیر سرها در گریبان فرو و رسانه میلی به #روابط_عمومی طالبان تنزل می‌یابد!
#احمد_مسعود

✅ جواد امام:
دم خروس یا قسم حضرت عباس!؟
#جمهوری_اسلامی بر همراهی با مردم #افغانستان تاکید می کند ولیکن در عمل باشنیدن صدای مظلومیت ودادخواهی این #مردم شاهد بی تفاوتی تلخ و دردناکی هستیم.
#طالبان همان جنایتکار دیروز است.
متاسفانه آنچه مشاهده می شود جمهوری اسلامی است که تغییر کرده!؟
#مقاومت
#پنجشیر

✅ amir bahari:
قیمت بلیت کنسرت هفته آینده‌ی ابی در استانبول از هشت‌صدو‌ُسی هزار تومن شروع می‌شه تا حدود دوازده میلیون تومن بلیت‌ها به طور کامل فروش رفتند
ظرفیت سالن :
6300
نوع سالن:
سرپوشیده
ملیت مخاطبان:
ایرانی
محل سکونت مخاطبان:
اغلب ایران
نتیجه‌گیری رو می‌سپارم به خودتون:))

✅ مجید حصارکی:
بعد از #پنجشیر مشخص شد که ما در سوریه پیاده نظام روسیه بودیم...

✅ Adel Akbarimajd:
بعد از تقدیم سوریه به روسیه و ترکیه و تقدیم آذربایجان به اسرائیل و ترکیه حالا تقدیم افغانستان به پاکستان و عربستان. مبارک نهادهای بالادستی که سیاست خارجی جمهوری اسلامی را تعیین می‌کنند.

✅ جبهه مقاومت ملی:
زینب مزاری دختر شهید عبدالعلی مزاری:
از مردم هزاره خود میخواهم به فرا خوان احمد مسعود لبیک گفته ایستاد شوید.

✅ حامد میرزاحسینی:
پیروزی‌های پنجشیر در ابعاد گوناگونی قابل بررسی است و بدون شک تا همین امروز هم رویای استقرار باثبات طالبان را به محاق برده است. اما یک پیروزی مهم پنجشیر را باید بیداری حس هم‌دلی و غیرت ملی میان ایرانیان اکثرا شیعه و فرزندان ایران بزرگ فرهنگی اکثرا سنی‌مذهب دانست.

✅ Azar Mansoori:
محبوبیت #احمد_مسعود در بین ایرانیان و فعالان مدنی کشورهای همسایه و مقاومت #پنجشیر می توانست و می تواند، هم عاملی برای فشار #دیپلماتیک به #طالبان برای تشکیل #دولت_فراگیر_ملی باشد و هم عاملی برای خلق #همبستگی_ملی و #امید_جمعی.
افسوس که استاد از دست دادن فرصت ها هستیم.
#panjshir

✅ کمپین معلولان:
ظلم بی‌پایان به معلولان
سهمیه ۳٪ استخدام معلولان در بخشنامه وزارت کشور ذبح شد
۳۷۴ فرد معلول از تبدیل وضعیت در شهرداری‌های کشور بازماندند
جمالی‌نژاد معاون وزیر و رئیس سازمان شهرداری‌ها وعده داد اما اقدامی نکرد
بهزیستی به جای شکایت،بی‌سروصدا مکاتبه کرد

✅ سهند ایرانمهر:
راز دل‌ربایی احمد مسعود در محاسبات یا استراتژی جنگی درست ‌و‌غلط او نیست. او مرهم چشمهای جوانانی شده است که به تراخم پیران این منطقه مبتلایند. جوانی که ‌به نظم پیران و منطق جوانانی که دچار پیری زودرس شده‌اند، تن نمی‌دهد.سیاست به ریشخندش می‌گیرد اما جهان بیش از سیاست، امید می‌خواهد

✅ Javad Heydarian:
یک عده دارند این تلقی را بوجود می‌آوردند که انگار حامیان مقاومت مردمی #پنجشیر و مردم افغانستان علیه تروریست‌های طالبان در ایران، خواهان دخالت نظامی ایران هستند. خیر چنین نیست. تنها خواسته این است از طالبان حمایت نکنید و منافع ایران و مردم افغانستان را لحاظ کنید و نتیجه را ببینید!

✅ محمد مطلق:
واکنش ایرانی‌ها به مسئله #پنجشیر درست مثل واکنش آنها به زلزله کرمانشاه، سیل گلستان و لرستان، بی آبی خوزستان یا همه‌گیری کرونا در سیستان و بلوچستان است. خیلی‌ها تا صبح بیدار می‌مانند، خبرها را پی‌گیری می‌کنند و اشک می‌ریزند.
مرزهای استعماری نتوانسته #ایرانشهر را تکه پاره کند.

✅ Maryam Vahidian:
مفسدین اقتصادی که آزاد هستن ولی #امیرعباس_آذرم‌وند تا همین اواخر دو تا شغل همزمان داشت و دم بازداشت هم به دوستاش سپرده بود براش شغل دوم پیدا کنیم. وثیقه ۵۰۰ میلیونی رو برید برای همپیالگی‌های مفسد خودتون ببرید! ما نداریم!


🆔@MostafaTajzadeh