مولانا و عاشورا

پرتو نور برنامه شماره ۱۱۶۸. عاشورا یک واقعه تاریخ‌ساز بود که وجدان عمومی‌ مسلمانان و تاریخ سیاسی اسلام را تحت تاثیر قرار داد. این واقعه هر چند در نزد شیعیان بسیار پر‌رنگ و با صلابت است، برای بسیاری از مسلمانان غیر‌شیعی از جمله مولانا نیز الهام‌بخش و تحسین برانگیز است. مولانا همانطور که خود به صراحت می‌گوید، پیرو “مذهب عشق” بود. لذا هر کجا عاشقی می‌‌یافت، او را ارج می‌‌نهاد و بر صدر می‌‌نشاند. وقتی مولانا به واقعه عاشورا می‌نگریست، عشق را در آن متجلی میدید، و امام حسین را عاشقی پاکباز. همین است سرّ علاقه‌مندی و ارادت او به امام حسین. در این برنامه به بررسی‌ آرا مولانا در مثنوی و دیوان غزلیات در باره عاشورا و امام حسین می‌پردازیم.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
@HEntezam
👇👇👇👇

درسهای عاشورا برای مسلمان امروز

عاشورا یکی‌ از تاثیرگذارترین حوادث در تاریخ اسلام است. از این میان، شیعیان بیشترین تاثیر را از شهادت امام حسین پذیرفتند و آنرا نماد “مظلومیت” خود قرار دادند. هر ساله مراسم و آیئن‌های گسترده‌ای در پاسداشت حادثه عاشورا برگزار کردند و از این طریق ابراز و احراز هویت کردند. البته مسلمانان دیدگاه و ارزیابی واحدی از این حادثه نداشته‌اند، و هر گروه بنا بر مشرب و منظر ویژه خود، حظّ و دریافتی از آن داشته‌ است. برخی‌ از این حادثه درس‌ها و پیام‌های نیک‌ و صواب گرفتند، و برخی‌ درس‌ها و پیامهای نادرست و ناصواب. در این سخنرانی به طرح دو درس نادرستی‌ که برخی‌ شیعیان از این حادثه گرفتند می‌‌پردازیم (درس ماتم و عزا، و درس کینه و دشنام) و سپس پاره‌ای از درس‌های انسان‌ساز عاشورا به روایت علامه اقبال لاهوری (حکیم و مصلح سنی مذهب قرن بیستم) را بررسی می‌کنیم.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
@HamidEntezam 👈🏻

👇🏻👇🏻👇🏻

"شهادت حسینی"

پرتو نور برنامه شماره ۷۷۱. در تاریخ بلند اسلامی، بویژه در نحلهٔ شیعه، شهادت و شهید راستین فراوان داشته ایم. اما امام حسین (ع) را به وصف سید الشهدا (بزرگ شهیدان) می‌‌شناسیم. سوال اینجاست که ۱) از منظر اصیل دینی، شهادت چیست و شهید کیست؟ ۲) در شهادت حسینی‌ چه ویژه گی‌‌ خاصی‌ وجود دارد که آنرا ممتاز می‌‌کند و در وجدان عمومی مردم ما، چنان جایگاه رفیعی بدان می‌‌بخشد. در این برنامه به کاوش پیرامون این سوالات می‌‌پردازیم.


#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

"غالیان و عاشورا"

بزرگترین آفتی که شیعه را در طول تاریخ تهدید کرده، آفت “غلو” است (گزافه گویی و افراط در دین). از قرن اول اسلامی رفته رفته یک جریان افراطی در بین شیعیان ظهور کرد که امامان را موجودات فوق طبیعی و فوق بشر می‌‌شمرد، و در بارهٔ سرشت و شأن آنان مبالغه میکرد. امام حسین و واقعه عاشورا نیز از دستبرد این جریان انحرافی و افراطی در امان نماندند. شیعیان غالی یک سیمای افسانه‌ای و اسطوره‌ای برای امام حسین ساختند، و او را به یک موجود فوق طبیعی که تنها شمایل انسانی‌ دارد، تبدیل کردند. امام حسین و واقعه عاشورا شدیدا با امور غیبی گره خوردند، و به آفت غلو مبتلا شدند. امام حسینی‌ که امروزه در مساجد، هیات‌ها و دستجات عزاداری معرفی‌ میشود، همان امام حسین اسطوره‌ای و افسانه‌ای است که غالیان ساختند. در این سخنرانی به بررسی استحاله سیمای امام حسین توسط غالیان می‌‌پردازیم.


#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

تاریخچه غلو در شیعه

پرتو نور برنامه شماره ۱۳۶۸. در طول ۱۴۰۰ سال گذشته اندیشه شیعی دستخوش تغییرات و تحولات دامنه‌داری شده است، بطوریکه میتوان شیعه متقدم اولیه را کیفا متفاوت با شیعه متاخر امروزین دانست. کثیری از اعتقادات شیعی که بین مردم رواج دارد و روحانیون بعضا آنها را تائید و ترویج میکنند، با اسلام سازگاری ندارد (و موجب وهن خاندان پیامبر است). بزرگترین آفتی که تدریجا بر درخت تشیع نشست، آفت "غلو" و گزافه‌گویی درباره امامان است. در این برنامه به بررسی رخنه غلو در اندیشه شیعی می‌‌پردازیم.

#حمید_انتظام #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

تئوری‌های امامت در شیعه

پرتو نور برنامه شماره ۱۳۶۹. مبانی فکری و اعتقادی شیعه در ۴ قرن نخستین اسلامی دستخوش تحول گسترده‌ای شد، بویژه اصل امامت. در ابتدا شیعیان رویکرد بشری به امامان داشتند، یعنی‌ آنها را بشر متعارف و برخوردار از سرشت و ظرفیتها‌ی یک انسان می‌‌دیدند. اما رفته رفته دیدگاه رقیبی شکل گرفت که امامان را فوق بشر می‌‌پنداشت: تافته‌ای جدا بافته، برخوردار از سرشت منحصر به فرد، و دارای ظرفیت‌های ویژه‌ای که سایر آدمیان علی‌ الاصول ندارند. این یک رویکرد فرا-بشری به امامان بود. در ۴ قرن نخستین، دیدگاه بشری غلبه داشت، اما بنا به عللی تدریجا به حاشیه رفت و در نهایت در بین توده‌های مردم بکلی فراموش شد. رویکرد فرا-بشری دست بالا را پیدا کرد، و از قرن ۵ هجری بصورت دکترین رسمی‌ شیعه در آمد، و تا امروز این رویکرد در بین عالمان و روحانیون شیعه غلبه دارد. در این برنامه به بررسی این دو دیدگاه رقیب در باره امامان می‌‌پردازیم.

#حمید_انتظام #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

امامت در ترازو

پرتو نور برنامه شماره ۱۴۶۰. در برنامه "تئوری‌های امامت در شیعه" به تشریح تحول دیدگاه شیعیان درباره اصل امامت پرداختیم. در ابتدا شیعیان یک تلقی بشری از امامت داشتند، و بسیاری از آنان امامان اهل بیت را "دانشمندان پارسا" می‌‌دانستند. اما رفته رفته تلقی دیگری شکل گرفت که امامان را فوق بشر و تافته جدا بافته می‌‌پنداشت، و متعقد بود که پس از رحلت رسول اکرم خداوند امر دین را به امامان تفویض کرده است. از همین رو امامت عملا ادامه نبوت است، و امامان معصوم منبع مستقلی در قانون‌گذاری دینی محسوب می‌‌شوند. از قرن پنجم هجری بدین سو در جامعه شیعه، این تلقی فرا‌بشری دست بالا را پیدا کرد و به صورت دکترین رسمی‌ شیعه درباره امامت در آمد. در این برنامه به نقد تلقی فرا‌بشری از امامان می‌‌پردازیم، و ۴ مشکل عمده آن را بررسی می‌‌کنیم، که روی هم رفته پذیرش این تئوری را برای کسانی که قرآن کریم و عقل را حجت می‌‌شمارند، دشوار می‌‌کند.

#حمید_انتظام #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

شیعهٔ حسین (ع) کیست؟

پرتو نور برنامه شماره ۵۶۱. بدون تردید امام حسین (ع) در جامعه دینی ما مشتاقان و ارادتمندان فراوانی دارد، همانطور که در مراسم سالیانه عاشورا میتوان به وضوح ملاحظه کرد. ولی‌ شوربختانه باید اذعان کرد که این ارادت ورزی‌ها بیشتر در زبان جلوه می‌‌کند تا در رفتار. در حالیکه شیعه راستین حسین (ع) باید او را به عنوان الگوی رفتاری و شخصیتی خود بر گزیند. نزدیکترین فرد به امام حسین (به حقیقت و نه به ظاهر) کسی‌ است که منش، شخصیت و راه و رسم زندگیش شباهت بیشتری به حسین (ع) دارد. اگر ما بخواهیم امام حسین را الگوی رفتاری خودمان بکنیم، باید بدانیم که الگوی حسینی چه اوصافی دارد. در این برنامه چند ویژه گی‌ عمده شخصیت امام حسین را بررسی می‌کنیم، که ویژگی‌های شیعیان او هم هستند.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

جدال تاریخی شیعه و سنی

پرتو نور برنامه شماره ۹۶۸. پس از رحلت پیامبر اسلام، شکافی در بین پیروان او ایجاد شد که در طول زمان به شکل‌گیری دو نحله فکری تشیع و تسنّن انجامید. اختلاف بین مسلمانان ابتدا ماهیت سیاسی داشت. گروهی معتقد بودند که پیامبر علی‌ (ع) را به عنوان رهبر سیاسی منصوب کرده، و گروه دیگر معتقد بودند که پیامبر این امر را به شورا (انتخاب بزرگان صحابه) موکول کرده است. طرفداران علی‌ (ع) رفته رفته بصورت یک تشکل دینی خاص در درون جامعه اسلامی در‌آمدند که دستگاه ویژه کلام، فقه، تفسیر و حدیث خود را بوجود آوردند، گروهی که بعد‌ها “شیعیان” نامیده شدند، در مقابل گروه رقیب که علیرغم تنوع فراوان در بینش و فهم دینی، “سنیان” نامیده میشوند. البته رابطه بین شیعیان و سنیان در طول تاریخ و در جوامع مختلف یکسان نبوده است. در برخی‌ مواقع همزیستی‌ مسالمت آمیز و در پاره‌ای موارد جنگ و خونریزی در بین آنان وجود داشته است. این برنامه گفتگویی است پیرامون دو نحله دینی شیعه و سنی در جامعه اسلامی.

#حمید_انتظام #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

وَلایَت معنوی چیست؟

پرتو نور برنامه شماره ۵۸۰. پس از خطبهٔ مشهور پیامبر اکرم در روز غدیر که ایشان علی‌ (ع) را به عنوان “وَلی‌‌” معرفی‌ کردند، مفهوم “وَلایَت” بطور جدی در گفتمان مسلمانان وارد شد. این مفهوم برای شیعیان و صوفیان (که غالباً سنّی مذهب اند)، بسیار کلیدی و اساسی‌ است. درک شیعی و صوفیانه از “وَلایَت ” در کلیات بیکدیگر نزدیک است (البته آنچه امروزه “وَلایَت فقیه” نامیده میشود، نوعی تسلط و اقتدار سیاسی است که فقیهان شیعه برای خود قائلند، و نباید با ولایت معنوی که امری باطنی است، خَلط شود). مهمترین اختلاف تشیّع و تصوّف پیرامون مصداق “وَلی‌” است، نه محتوا و مفاد آن. در تلقی شیعی، اولیاء نسبت جسمانی‌-خانوادگی با پیامبر دارند و فقط ۱۲ نفرند که اولیا حقیقی‌ خداوند محسوب میشوند. اما در تصوف و عرفان اسلامی اولیاء نسبت معنوی با پیامبر دارند، نه نسبت فامیلی. لذا اولیای خداوند در هر سرزمین و هر سنّت دینی که باشند، همگی‌ از یک چشمه آب بر می‌‌دارند و یک نور را منعکس می‌‌کنند. در این برنامه به کاوش پیرامون مفهوم “وَلایَت معنوی و باطنی” می‌‌پردازیم.

#حمید_انتظام #تشیع #عرفان
🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

حدیث بندگى و آزادگى

“اگر دین ندارید، آزاده باشید”. این فریاد امام حسین در روز عاشورا در تاریخ دیانت ما طنین انداخته، و بصورت میزانی‌ برای سنجش انسانیت در آمده است. آزادگی یک فضیلت مهم انسانی‌ است که رنگ مسلک و مذهب به خود نمی‌‌گیرد. از همین رو یک فرد خدا-ناباور هم میتواند آزاده باشد. در عین حال آزادگی چون میوه‌ای است که رویش و پرورش نهالش نیازمند بستر مناسب است. هر کس سودای آزادگی دارد، باید برای پرورش این فضیلت در منش و شخصیت خود خوراک تهیه کند. آزادگی یعنی‌ چه؟ شاکله آزادگی چیست؟ آزادگی از چه منابعی تغذیه می‌‌کند؟ در این سخنرانی به بررسی این پرسش‌ها در سیاق شخصیت امام حسین می‌‌پردازیم.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

پندهایی برای پارسایان

پرتو نور برنامه شماره ۶۶۲. امام علی‌ (ع) از شخصیت‌های طراز اول مکتب توحیدی اسلام است. او عمر پرحادثه و زندگی پر فراز و نشیبی داشت. تجربیات فراوانی اندوخت و از گذاران زندگی‌ و حوادث روزگار درسها و عبرتها گرفت. ما مسلمانان مفتخریم که آن امام هُمام، محصول تجربیات خود در زندگی‌، و کشفیات معنوی و تأملاتش را (در قالب پند و اندرز) سخاوتمندانه با ما در میان گذاشته است. بسیاری از پند و اندرز‌های آن بزرگوار در نهج البلاغه ضبط شده است. در این برنامه پاره ای‌ از اندرز‌های حکیمانه امام پارسایان را بررسی می‌کنیم.

#حمید_انتظام #تشیع

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

علی‌ (ع‌) افتخار هر نبی

پرتو نور برنامه شماره ۷۶۴. مولانا در دفتر اول مثنوی در ذیل حکایتی، درک خودش از منزلت و شخصیت علی‌ (ع‌) را مطرح می‌‌کند. و همینطور نکات لطیفی پیرامون توحید افعالی و حسن سلوک با مخالفین را آموزش می‌‌دهد.

#حمید_انتظام #تشیع #مولانا

🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

درس عزّت

پرتو نور برنامه شماره ۱۶۶۲. علامه محمد اقبال لاهوری (پدر نهضت اصلاح دینی در اسلام معاصر) سروده‌ای در مدح امام حسین دارد، و گوهر حرکت او را “توحید و عزّت” معرفی‌ می‌‌کند:
ما سوی الله را مسلمان بنده نیست / پیش فرعونی سرش افکنده نیست
خون او تفسیر این اسرار کرد / ملت خوابیده را بیدار کرد
لا اله الا الله “قال” نیست، بلکه “حال” است. اورادی نیست که می‌‌بایست بر زبان برود، بلکه یک “الگوی شخصیتی‌” و “اسلوب زندگی‌” است. راه و رسم مؤمنانه زیستن است. انسان موحد (که لا اله الا الله در وجودش تحقق عینی یافته است) سرش افکنده نیست، خوار و زبون و ذلیل نیست. لذا یکی‌ از میوه‌های “لا اله الا الله” (توحید)، “عزّت” است، و حسین در کربلا آموزگار عزّت بود. در این برنامه به تشریح مفهوم “عزّت نفس” می‌‌پردازیم: ۱) عزّت نفس یعنی‌ چه؟ ۲) عزّت در چه اَشکال و صورت‌هایی در رفتار و زندگی‌ روزمره جلوه می‌کند؟ ۳) لوازم عزّت چیست؟ چگونه میتوان نهال عزّت را در وجود خود باور کرد؟ ۴) امام حسین در باره عزّت نفس چه می‌‌گوید؟

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

سِرِّ ماندگاری عاشورا

پرتو نور برنامه شماره ۱۷۶۵. واقعه عاشورا یکی‌ از فراز‌های مهم در تاریخ اسلام است، که به قوّت در حافظه تاریخی مسلمانان حضور دارد. در تاریخ بلند بشر، فجایعِ هولناک فراوان رُخ داده است، از این میان چرا عاشورا ماندگار شد؟ مولانا می‌‌گوید که ساختمانهایی بَس عظیمتر و محکمتر از خانه کعبه ویران شدند، اما این یکی‌ ماند:

کعبه را که هر دَمی عِزّی فُزود آن ز اخلاصاتِ ابراهیم بود
فَضل آن مسجد ز خاک و سنگ نیست لیک در بَنّاش، حرص و جنگ نیست

کعبه ماند چون معمارش اخلاص داشت. عاشورا نیز ماندگار شد چون معمارش (حسین) اخلاص داشت، و برای قدرت و مکنت نجنگید. در این برنامه به شرحِ فَضیلتِ اخلاص می‌‌پردازیم.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

قناعت و آزادگی

در فرهنگ شیعی از امام حسین با صفتِ "سرور آزادگان" یاد میشود، و این یک توصیفِ گزاف نیست. آزادگی صفتِ شرعی نیست که با انجامِ پاره‌ای فرائِض نصیب کسی‌ بشود، بلکه فضیلتی است که باید آنرا در وجود و شخصیت خود پرورش داد. ‌ای بسا مسلمانی که آزاده نباشد، و نامسلمانی که آزاده باشد. اما فضیلتِ آزادگی در خاکِ وجودیِ ویژه‌ای ظهور پیدا می‌‌کند. ازادگی لوازمی دارد، و یکی‌ از مهمترین لوازم آن قناعت است. البته امروزه قناعت بکلی فراموش شده است، چون با اسلوبِ زندگی‌ ماتریالیستی و جامعهٔ مصرفیِ مدرن از بیخ و بُن ناسازگار است. در عین حال آزادگی و کثیری از مطلوباتِ دیگر همچون آسودگی خاطر، عزّتِ نفس و آرامشِ درونی‌ بدون قناعت‌ورزی مُیسر نخواهد بود. در این سخنرانی به تشریحِ دو فضیلتِ ازادگی و قناعت در پرتوِ شخصیت امام حسین می‌‌پردازیم.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

تمنای مرگ

در جامعهٔ ما نامِ امام حسین یادآورِ فضیلت‌هایی همچون “عزّت” و “آزادگی” است؛ در عین حال عاشورا‌ی او حکایت از “تمنای مرگ” هم می‌‌کند. “تمنای مرگ” یک تعبیر قرآنی، و یکی‌ از شاخصه‌های عرفانِ شمس تبریزی و عرفانِ مولانا است. در بادیِ اَمر شاید عجیب بنظر برسد که مولانایی که بغایت طربناک و عاشقِ زندگی‌ بود، مشتاقِ مرگ هم بوده باشد. اشتیاق به مرگ یکی‌ از ویژه‌گی‌های اولیا الهی است، چون آنها مرگ را زیبا و مقدمه “وصال” می‌ دانند. البته تمنای مرگ به معنای بی‌ ارزش دیدنِ جان و زندگی‌، عمل انتحاری (مثل داعش) و یا روی مین رفتن نیست. تمنای مرگ برآمده از تأملاتِ عقلانی و شهودِ باطنی است. در این سخنرانی به بررسی “تمنای مرگ” در پرتو آیات قرآن کریم و آموزه‌های شمس و مولانا می‌‌پردازیم، تا عظمتِ کارِ کارستانی که امام حسین در کربلا کرد را بهتر دریابیم.

#حمید_انتظام #عاشورا #امام_حسین #تشیع
🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻

مولانا و بَلاجویان کربلا

واقعه عاشورا برای مسلمانان حاوی آموزه‌ها و پیامهای گوناگونی بوده است. امام حسین برای برخی‌، وسیله توسل و شفاعت شد، و برای برخی‌ دیگر نماد عزّت و آزادگی و ظلم‌ستیزی. اما مولانا با لِنزِ دیگری به این واقعه می‌‌نگرد: عشق و عاشقی. برای او، امام حسین نمونه یک عاشقِ پاکباز و دلیر است. امام حسین و مجاهدان کربلا در نزدِ عارفی چون مولانا عزیزند، چون دلیری‌هایی کردند که از دیگران بَر نمی‌‌آمد. آنها آماده قربانی شدن بودند. شجاعتی در عمل داشتند که تنها عشق میتواند در آدمی ایجاد کند؛ شجاعتی که عقل را حیران می‌‌کند. در این سخنرانی، گذری می‌‌کنیم به آرا مولانا پیرامونِ واقعه عاشورا.

#عاشورا #امام_حسین #تشیع #مولانا
🆔@HamidEntezam
👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻👇🏻