🎙 گوزن‌ها

🔹در قسمت ۲۳۰ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره توافق اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجی‌گری آمریکا و ماجرای کریدور زنگزور و ادعاها درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعاهایی درباره صادرات برق ایران به افغانستان، استفاده از پنل‌های خورشیدی در آلمان و روشی عجیب برای کاهش مصرف برق، از جمله موضوعات مرتبط با بی‌برقی‌های این روزهای ایران است.

🔹ادعای ممنوعیت نامگذاری کوروش و شرایط مادران برای نامگذاری و دریافت شناسنامه نوزادان، دو سوژه مرتبط با یکدیگر هستند که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

🔹استفاده از نیش و زهر زنبور در درمان سرطان، ادعایی تکرار شونده در شبکه‌های اجتماعی است که فکت‌چک آن را در این قسمت مرور کردیم.

🔹همزمان با مراسم اربعین در ایران و عراق، تصاویری با ادعای ذبح آهو و گوزن در این مراسم مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹ویدیویی با ادعای کشف یک کفش تاریخی و خاص در لرستان، ادعای کشف مجسمه باستانی کوروش در اعماق خلیج فارس و داستان منتسب به زوج آمریکایی که ۲۵ سال در اقیانوس زندگی کرده‌اند، از جمله سوژه‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر بود که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

✈️ نیم‌قرن با پاسپورت ایرانی؛ از سفر بدون ویزا تا فهرست سیاه

🔹در روزهای اخیر بار دیگر مساله اعتبار پاسپورت ایرانی به موضوعی داغ در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. در نیم‌قرن گذشته، جایگاه پاسپورت ایران در جهان تغییرات چشمگیری داشته است.

🔹در دهه ۱۳۵۰، پاسپورت ایران «اعتبار عملی» بالایی داشت؛ ایرانی‌ها بدون ویزا به بریتانیا می‌رفتند، پرواز مستقیم به لندن و نیویورک برقرار بود و بیشتر سفرها کوتاه‌مدت، تجاری، گردشگری یا تحصیلی بودند.

🔹طبق آمار ۱۹۷۹، حدود ۱۱۷ هزار ایرانی به بریتانیا برای اقامت زیر ۱۲ ماه وارد شدند و بیش از ۵۱ هزار دانشجو در آمریکا تحصیل می‌کردند.

🔹سال ۱۴۰۴، پاسپورت ایران در شاخص هنلی رتبه ۹۰ از ۹۸ و در شاخص آرتون رتبه ۹۰ از ۱۰۱ را دارد؛ تنها ۱۳ تا ۱۶ کشور وضعیت بدتری دارند.

🔹دسترسی بدون ویزا یا ویزای بدو ورود به حدود ۴۲ مقصد محدود است؛ عمدتاً کشورهای همسایه و چند مقصد پراکنده در آفریقا و آسیا.

🔹نیم قرن پیش، ایران به ترکیب «مقاصد توسعه‌یافته و اقامت‌های بلند» دسترسی داشت و امروز تمرکز بر معافیت‌های منطقه‌ای و اقامت‌های کوتاه‌مدت است.

🔹کیفیت مقصدها افت کرده و اتصال هوایی مستقیم به مراکز اقتصادی جهان جای خود را به مسیرهای ترانزیتی داده است.

🔹در گذشته، الگوی غالب «سفر، نه مهاجرت» بود. امروز محدودیت‌های حقوقی و سیاسی، دامنه و تکرار سفر را کاهش داده است.

🔹رتبه پایین پاسپورت ایران بیشتر به دلیل سیاست‌های ویزای سخت‌گیرانه کشورهای توسعه‌یافته و انزوای سیاسی-اقتصادی است، نه فقط تعداد مقاصد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ مقایسه نادرست بحران آب در ایران و اسرائیل

🔹در واکنش به سخنرانی اخیر بنیامین نتانیاهو درباره بحران آب در ایران، برخی مدعی شدند که «بحران آب در اسرائیل شدیدتر از ایران است.»

🔹استناد بعضی از این افراد، به شاخص تنش آبی (نسبت برداشت آب به منابع تجدیدپذیر) است که در اسرائیل بیش از ایران است.

🔹این برداشتی نادرست از شاخص تنش آبی است. بله شاخص تنش آبی در اسرائیل بیشتر از ایران است، ولی این به معنی بحرانی بودن اوضاع در اسرائیل نیست.

🔹اسرائیل حدود نیمی از مورد نیاز خود برای مصارف کشاورزی، خانگی، صنعتی و صادرات به اردن و فلسطین را از طریق بازیافت و نمک‌زدایی تامین می‌کند. در ایران اما، کل آب مصرفی، از منابع تجدیدپذیر برداشت می‌شود که به صورت نامتوازن در جغرافیای پراکنده هستند.

🔹هیچ گزارشی از کمبود آب برای مصارف خانگی، صنعتی یا کشاورزی در اسرائیل منتشر نشده، در برخی گزارش‌ها به خشکسالی و تغییرات اقلیمی در این کشور اشاره شده، اما این ارتباطی با بحران تامین آب ندارد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «بحران آب در اسرائیل شدیدتر از ایران است» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 گوزن‌ها

🔹در قسمت ۲۳۰ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره توافق اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان با میانجی‌گری آمریکا و ماجرای کریدور زنگزور و ادعاها درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ادعاهایی درباره صادرات برق ایران به افغانستان، استفاده از پنل‌های خورشیدی در آلمان و روشی عجیب برای کاهش مصرف برق، از جمله موضوعات مرتبط با بی‌برقی‌های این روزهای ایران است.

🔹ادعای ممنوعیت نامگذاری کوروش و شرایط مادران برای نامگذاری و دریافت شناسنامه نوزادان، دو سوژه مرتبط با یکدیگر هستند که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

🔹استفاده از نیش و زهر زنبور در درمان سرطان، ادعایی تکرار شونده در شبکه‌های اجتماعی است که فکت‌چک آن را در این قسمت مرور کردیم.

🔹همزمان با مراسم اربعین در ایران و عراق، تصاویری با ادعای ذبح آهو و گوزن در این مراسم مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹ویدیویی با ادعای کشف یک کفش تاریخی و خاص در لرستان، ادعای کشف مجسمه باستانی کوروش در اعماق خلیج فارس و داستان منتسب به زوج آمریکایی که ۲۵ سال در اقیانوس زندگی کرده‌اند، از جمله سوژه‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی در روزهای اخیر بود که در این قسمت به آنها پرداخته‌ایم.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:53 مقدمه
00:03:41 از «دالان زنگزور» یا «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه جهانی» چه می‌دانیم؟
00:10:34 چند ادعای نادرست درباره قرارداد رضاشاه و آتاتورک و ربط آن به «زنگزور»
00:17:26 ادعای نادرست درباره صادرات بی‌وقفه برق ایران به افغانستان
00:21:19 نام کوروش برای پسران در ایران ممنوع نشده است
00:26:15 ادعای گمراه‌کننده درباره حقوق مادر در ایران برای دریافت شناسنامه نوزاد
00:29:51 ادعای نادرست تاثیر فوری و قطعی نیش زنبور بر درمان سرطان
00:35:54 پنل‌های خورشیدی در آلمان و مقایسه هزینه آن با مصالح سنتی
00:39:31 ایده عجیب قرار دادن کلید در جعبه فیوز برای کاهش مصرف برق
00:44:14 گوزن‌های ذبح‌شده اربعین در عراق، گوزن زرد ایرانی نیستند
00:47:27 ادعای نادرست در مورد کشف کفش مفرغی در لرستان
00:49:10 ادعای نادرست کشف مجسمه باستانی کوروش در خلیج‌فارس
00:52:26 قصه شاخ‌دار پیدا شدن یک زوج پس از ۲۵ سال زندگی در اقیانوس
00:56:38 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ تصویر نادرست از دیدار تولیت آستان قدس با مسئولین بخش زنان

🔹در شبکه‌های اجتماعی تصویری منتشر شده که مدعیست «دیدار تولیت آستان قدس با مسئولین بخش زنان در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۴۰۴» است. این تصویر به‌خاطر پوشش زنان حاضر در جلسه، بازخورد بسیاری در شبکه‌های اجتماعی داشت.

🔹در ایران و زبان فارسی، عبارت «آستان قدس» برای «تولیت مرقد امام رضا»، (آستان قدس رضوی) به‌کار می‌رود و برای اماکن مقدس شیعیان در عراق از واژه «عتبات عالیات» استفاده می‌شود.

🔹این تصاویر مربوط به ایران نیست و این جلسه اواخر تیرماه در عراق و در شهر کربلا و در «آستان قدس حسینی» برگزار شده است.

🔹پرچم و لوگوی پشت سر سخنران این جمع نیز نشان می‌دهد که ارتباطی با آستان قدس در ایران ندارد.

🔹پیش‌تر دیدارهایی با پوشش‌های نسبتا مشابه این عکس در ایران برگزار شده بود و احتمالا همین مساله موجب باورپذیری ادعای اخیر شده است.

🔹اما این ادعا که این عکس در ایران و در یکی از دیدارهای آستان قدس بوده، «نادرست» است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست ادای احترام خواننده‌ لهستانی به پرچم [جمهوری اسلامی] ایران

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که ادعا می‌کند خواننده‌ای لهستانی به نام «نرگال» را در حال تعظیم به پرچم ایران نشان می‌دهد.

🔹این ویدیو ابتدا در صفحه‌ای به نام IranSupport منتشر شد که حامی مواضع جمهوری اسلامی در موضوع فلسطین و اسرائیل است و انتشار این ویدیو را نیز در همین راستا (حمایت از جمهوری اسلامی) تفسیر کرده است.

🔹این ویدیو مربوط به مناقشات اخیر ایران و اسرائیل نیست، بلکه قدیمی و مربوط به اکتبر ۲۰۲۲ (آبان ۱۴۰۱) است.

🔹ویدیو، کنسرت گروه اکستریم متال لهستانی «بهیموث» به رهبری «آدام (نِرگال) دارسکی» را در هامبورگ آلمان نشان می‌دهد.

🔹در پایان این کنسرت، نرگال یک پرچم سبز و سفید و قرمز و بدون هیچ نشانی را روی سن به اهتزاز در آورد و بعد از آن، او و اعضای گروهش به جمعیت ادای احترام کردند.

🔹در آن زمان این ویدیو با هشتگ‌های مرتبط با اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران منتشر شد که تلویحاً حمایت نرگال از این اعتراضات را مطرح می‌کرد.

🔹در ویدیوهایی که از کنسرت هامبورگ در حساب‌های کاربری این گروه منتشر شد، برخی ایرانیانی که می‌گفتند در کنسرت حضور داشته‌اند، در بخش نظرات، از حمایت این گروه متال از اعتراضات سراسری مردم ایران و ادای احترام آنها به پرچم تشکر کردند.

🔹نرگال در شهریور ۱۴۰۱ نیز در واکنش به کشته شدن مهسا امینی، حمایت خود از حقوق زنان و حقوق بشر در ایران را اعلام کرده بود.

🔹حمل پرچم سه‌رنگ ایران بدون نشان، اقدامی است که برخی مخالفان جمهوری اسلامی برای نشان دادن فاصله‌گذاری خود از حاکمیت انجام می‌دهند.

🔹فدراسیون فوتبال آمریکا نیز در آذر ۱۴۰۱ پرچم ایران را بدون نشان «الله» در حمایت از معترضان ایرانی به نمایش گذاشته بود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که این خواننده به پرچم جمهوری اسلامی ایران تعظیم و بدین ترتیب از مواضع حکومت ایران دفاع کرده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره موشک «رستاخیز»

🔹محمد حسینی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد و معاون پارلمانی پیشین رئیس‌جمهور، مدعی شده ایران موشکی به نام «رستاخیز» ساخته که رونمایی شده و آماده شلیک است.

🔹حسینی ویدیویی را منتشر کرده که مدعیست این موشک ۱۴ متر طول و ۲۷ تن وزن دارد و مجهز به کلاهک دوگانه هسته‌ای و EMP است.

🔹در هیچ منبع معتبر داخلی یا بین‌المللی نامی از موشکی به نام «رستاخیز» وجود ندارد و رسانه‌های معتبر جهان نیز گزارشی درباره آن منتشر نکرده‌اند.

🔹جمهوری اسلامی ایران فاقد سلاح هسته‌ای است و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم چنین ادعایی را تأیید نکرده‌اند.

🔹فناوری EMP در ابعاد نظامی عمدتا نیازمند انفجار هسته‌ای در ارتفاع بالاست. هیچ شواهدی از دسترسی ایران به چنین قابلیتی وجود ندارد.

🔹ویدیوی منتشرشده مربوط به موشک‌های خانواده فاتح-۱۱۰ یا نسخه‌های ارتقایافته آن (ذوالفقار/دزفول) است که طول و وزنشان بسیار کمتر از این ادعاهاست.

🔹تصاویر استفاده‌شده در ویدیو نیز قدیمی و آرشیوی از رزمایش‌های سپاه هستند، نه مربوط به یک موشک جدید.

🔹برخی عکس‌های منتسب به «رستاخیز» نیز ساختگی هستند.

🔹مشابه همین ادعا چند هفته پیش درباره موشک «خرمشهر-۵» مطرح شد که آن هم نادرست بود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ انتساب آمار نادرست به موسسه جینسا درباره اصابت ۳۷۰ موشک ایران به اسرائیل

🔹در روزهای اخیر، در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان این ادعا دست‌به‌دست می‌شود که «طبق گزارش موسسه امنیتی جینسا در آمریکا، ایران در جریان نبرد ۱۲ روزه با اسرائیل، ۵۷۰ موشک شلیک کرد که ۳۷۰ موشک به خاک اسرائیل اصابت کرد؛ یعنی بیش از ۶۵ درصد موفقیت در نفوذ و اصابت دقیق!»

🔹این ادعا نادرست است و چنین آماری در گزارش جینسا نیست.

🔹در گزارش موسسه «جینسا» آمده که جمهوری اسلامی ایران در فاصله ۱۳ تا ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ حدود ۵۷۴ موشک بالستیک میان‌برد به سمت اسرائیل شلیک کرد و سامانه‌های پدافند چندلایه اسرائیل (آهنین، فلاخن داوود و پیکان) بخش عمده‌ای از این موشک‌ها را رهگیری کرده‌اند.

🔹بر اساس این گزارش، تنها حدود ۵۷ موشک توانسته‌اند به مناطق مسکونی یا اهدافی در خاک اسرائیل برخورد کنند.

🔹به عبارت دیگر، مطابق محاسبات موسسه جینسا، از مجموع حدود ۵۷۴ شلیک، تنها حدود ۱۰ درصد موشک‌ها به اهداف اصابت کرده‌اند.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به ادعاهای منتسب به گزارش موسسه جینسا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ انتساب نادرست ویدیوی پارتی در استانبول به جزیره کیش

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی فارسی منتشر شده که یک مهمانی قایقی (Boat Party) را در ساحل نشان می‌دهد و ادعا شده که این ویدیو در «جزیره کیش» ایران ضبط شده است.

🔹این ادعا نادرست است و در بخش‌های مختلف ویدیو پرچم ترکیه و لوگوی گروه "Boil Room" که یک گروه برگزاری مهمانی در ترکیه است دیده می‌شود.

🔹بر اساس اطلاعات موجود، گروه Boil Room روی برگزاری مهمانی‌های قایقی در تنگه بسفر و جزایر اطراف استانبول متمرکز است، نه خارج از ترکیه.

🔹کوه‌های پوشیده از درخت در کنار ساحل که در ویدیو دیده می‌شود، با اقلیم جزیره کیش، که کوهستانی نیست و از کم‌ارتفاع‌ترین و مسطح‌ترین جزیره‌‌های ایران در خلیج فارس به شمار می‌رود، همخوانی ندارد.

🔹ارتفاع نسبی جزیره کیش از سطح دریا حدود ۳۲ متر و بلندترین نقطه آن حدود ۴۵ متر است. از این رو محل ضبط این ویدیو در جزیره کیش نیست.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که ویدیوی یادشده مربوط به جزیره کیش یا هر نقطه‌ای از ایران است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ از «مهندس شهرام پروین» و شبه‌علم «انرژی ارگون» چه می‌دانیم؟

🔹در شبکه‌های اجتماعی، ویدیویی قدیمی منتشر شده که مدعی است «مهندس شهرام پروین با انرژی ارگون، ابرها را بارور می‌کند».

🔹پروین از اوایل دهه ۱۳۹۰ مدعی است با دستگاهی به نام «آکومولاتور» می‌تواند سامانه‌های بارشی را از هزاران کیلومتر دورتر به ایران جذب کند.

🔹هیچ سند علمی یا مقاله پژوهشی از او منتشر نشده و حتی شرکت آب نیرو که مدتی حمایت لجستیکی در اختیارش گذاشته بود، کار او را تأیید نکرده است.

🔹کارشناسان هواشناسی و محیط زیست در همان زمان تأکید کردند روش او از نظر علمی اثبات‌ناپذیر است و با قوانین فیزیک جو سازگار نیست.

🔹«انرژی ارگون» مفهومی است که ویلهلم رایش در دهه ۱۹۳۰ مطرح کرد و در دهه ۱۹۵۰ به‌دلیل ادعاهای شبه‌علمی دادگاه آمریکا حکم به جمع‌آوری و انهدام دستگاه‌های او داد.

🔹سازمان جهانی هواشناسی می‌گوید فناوری‌های معتبر بارورسازی ابرها تنها اثر محدود و محلی دارند و ادعاهای اثرگذاری وسیع و جذب سامانه‌های بارشی اساساً غیرعلمی‌اند.

🔹ادعای «بارورسازی ابرها با انرژی ارگون به‌دست شهرام پروین» یک نمونه آشکار شبه‌علم است و واقعیت ندارد.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست نصب تابلو روزشمار پایان دوران خامنه‌ای در تل‌آویو

🔹ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منتشر شده که ادعا می‌کند یک تابلوی روزشمار با شمارش معکوس برای پایان دوران خامنه‌ای را در تل‌آویو نشان می‌دهد.

🔹این ویدیوها با اعداد مختلف روزشمار (مثلاً ۵۶ روز یا ۲۲ روز) پربازدید شده‌اند.

🔹این ادعا صحت ندارد و هیچ منبع موثقی این تصاویر و خبر را تأیید نمی‌کند.

🔹ساختمان مورد ادعا، تئاتر هبیما Habima در تل‌آویو است که محل برگزاری بسیاری از تجمعات ضدجنگ در این شهر به شمار می‌رود.

🔹هیچ خبری با این مضمون ادعایی درباره ساختمان این تئاتر در منابع انگلیسی یا عبری وجود ندارد.

🔹علاوه بر این، بررسی دقیق تصاویر نشان می‌دهد که این ویدیوها ساخته هوش مصنوعی هستند.

🔹اکانت TelAviv_Tehran که منبع اولیه این ویدئو بوده، قبلاً هم از تصاویر و ویدیوهای ساخته‌شده با هوش مصنوعی استفاده کرده و همین ویدیو را با اعداد روزشمار متفاوت چندین‌بار منتشر کرده است.

🔹پیش از این در اردیبهشت ۱۴۰۳، خبر نصب پوسترهایی با عنوان «آغاز پایان جمهوری اسلامی» در اورشلیم منتشر شد که فکت‌نامه به آن نشان نیمه‌درست داده بود.

🔹از این رو فکت‌نامه به ادعای نصب تابلوی روزشمار پایان دوران خامنه‌ای در تل‌آویو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ تصویر جعلی از انتظار رهبران اروپایی پشت دفتر ترامپ

🔹در حاشیه دیدار رهبران کشورهای اروپایی با دونالد ترامپ، تصویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که ادعا می‌کرد سران اروپایی در راهرویی در کاخ سفید نشسته‌اند و منتظر ورود رئیس‌جمهوری آمریکا هستند.

🔹این تصویر به‌عنوان نمونه‌ای از «تحقیر» رهبران اروپایی از طریق ترامپ تعبیر شده، اما این عکس جعلی است و این ادعا نادرست است.

🔹نگاهی دقیق‌تر به تصویر، نشانه‌های متعددی را آشکار می‌کند که ثابت می‌کند تصویر واقعی نیست و با هوش مصنوعی درست شده است.

🔹وجود پاها و کفش‌های اضافی، جزئیات چهره‌ها و بدن‌ها، ناهماهنگی در طراحی‌های کف زمین و تفاوت لباس‌های افراد با آنچه در عکس‌های واقعی این دیدار به چشم می‌خورد، از جمله نشانه‌های جعلی بودن این تصویر است.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به ادعای واقعی بودن این عکس، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار ساخت ربات حاملگی انسان‌نما

🔹در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایران و جهان خبری منتشر شده مبنی بر اینکه «چین نخستین ربات انسان‌نما با رحم مصنوعی را ساخته که می‌تواند نوزاد زنده به دنیا بیاورد».

🔹خبر، ادعا می‌کرد مخترعی به نام ژانگ کی‌فنگ این پروژه را طراحی کرده، نمونه اولیه سال آینده عرضه می‌شود و قیمت آن حدود ۱۰ هزار پوند است.

🔹همه اسامی، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها، پروژه‌ها و قیمت‌های مطرح‌شده در این خبر، ساختگی است و هیچ مدرک علمی یا گزارش معتبری چنین فناوری را تایید نمی‌کند.

🔹فناوری «رحم مصنوعی» آن‌طور که در این شایعه مطرح شده، وجود ندارد. بشر حتی قادر به شبیه‌سازی کامل فرآیند بارداری در محیط آزمایشگاهی نیست.

🔹دانشگاه فناوری نانیانگ وجود چنین فرد یا پروژه‌ای را رد کرده و هیچ تحقیق علمی درباره «ربات حاملگی» انجام نشده است.

🔹سایت شرکت Kaiwa Technology که نامش در این شایعه مطرح شده، سال‌هاست به‌روز نشده و هیچ ارتباطی با رحم مصنوعی ندارد.

🔹ادعا شده که این خبر در نمایشگاه جهانی ربات در پکن، اعلام شده، اما نه نامی از ژانگ در فهرست شرکت‌کنندگان است و نه شرکت کایوا تکنولوژی از غرفه‌داران بوده است.

🔹رسانه‌های نسبتا معتبری که این خبر را منتشر کرده بودند، آن را حذف کردند و دلیلی برای انتشار اولیه آن ارائه نکرده‌اند.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره از کنترل خارج شدن خودرو الکتریکی در کالیفرنیا

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده و در آن یک ماشین برقی را نشان می‌دهد که از کنترل خارج شده و به اتومبیل دیگری برخورد می‌کند.

🔹در توضیح این ویدیو ادعا شده که این حادثه بخاطر نقص فنی خودروهای برقی است که خودرو را ناگهان از کنترل خارج می‌کند؛ اما این ادعا نادرست است.

🔹این تصادف چند روز قبل در آمریکا رخ داده و گشت بزرگراه کالیفرنیا اعلام کرده که راننده تحت تأثیر مواد بوده و نقص فنی در خودرو یافت نشده است.

🔹راننده دستگیر شده و در جریان تحقیقات نیز مشخص شد که این خودرو در حالت خودران (Autonomous Mode) نبوده است.

🔹در نتیجه، فکت‌نامه به این ادعا که خودروی الکتریکی فورد موستانگ در حالت اتومات بوده و از کنترل خارج شده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 رستاخیز خیالی

🔹در ابتدای قسمت ۲۳‍۱ پادکست هفتگی فکت‌نامه به بحث داغ روزهای اخیر کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره ارزش پاسپورت ایران در دوران قبل و بعد از انقلاب ۵۷ پرداختیم.

🔹ادعای رونمایی جمهوری اسلامی از موشک جدید خود با نام رستاخیز، ادعایی کاملا بی‌اساس است که هفته قبل زیاد دست به دست شد و ما آن را فکت‌چک کردیم.

🔹برخی با استناد به گزارش موسسه جینسا، ادعاهایی درباره میزان اصابت دقیق موشک‌ها به خاک اسرائیل مطرح کرده بودند که در این اپیزود درباره نادرست بودن آن توضیح داده‌ایم.

🔹پیام نتانیاهو به مردم ایران که مساله این روزهای آب را پیش کشیده بود، با واکنش‌های زیادی روبرو شد و ادعا شد که بحران آب در این کشور بدتر از ایران است؛ ادعایی که از ما نشان نادرست گرفت.

🔹ادای احترام یک خواننده متال به پرچم ایران، موضوع دیگری است که در این قسمت درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ویدیوی خروج نیروهای روسی نیروگاه بوشهر، ادعای نصب بیلبورد روزشمار پایان دوران خامنه‌ای در تل‌آویو و ویدیوی پربازدید یک پارتی قایقی که به جزیره کیش نسبت داده شده بود، از دیگر سوژه‌های این اپیزود هستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ نقل‌قول نادرست منتسب به رییس‌جمهوری سنگال درباره دلیل انحلال پارلمان این کشور

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که رئیس‌جمهور سنگال گفته «مجلس شورا را منحل کردم و با بودجه آن نیروگاه خورشیدی ساختم. مردم به برق بیشتر از نمایندگان وراج و بی‌خاصیت نیازمندند».

🔹این ادعا نادرست است. رئیس‌جمهور سنگال، باسیرُو فای، در سپتامبر ۲۰۲۴ پارلمان این کشور را منحل کرد، اما دلیل آن تنش‌ها میان دولت و پارلمان بر سر اصلاحات مورد نظر فای بود، نه استفاده از بودجه آن برای خرید پنل‌های خورشیدی.

🔹فای پس از انحلال، به سرعت انتخابات مجدد برگزار کرد تا مجلسی همسو با اصلاحات خود تشکیل دهد.

🔹اگرچه بحث‌های مربوط به انرژی و تامین برق جزو اصلاحات مورد نظر فای بود و سنگال با مشکلاتی در تامین برق مواجه است (نرخ دسترسی به برق حدود ۸۴٪ است و ۷۰٪ تولید برق از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود)، اما انحلال پارلمان به منظور تحقق وعده‌های انتخاباتی و اصلاحات اساسی، از جمله برنامه‌های توسعه‌ای برای دسترسی کامل به برق و استقلال انرژی، بود.

🔹تصویر منتشرشده به همراه این خبر نیز مربوط به ماکی سال، رئیس‌جمهور پیشین سنگال است که در سال ۲۰۱۶ در مراسم افتتاح یک سایت تولید انرژی فتوولتائیک دیده می‌شود. ماکی سال هرگز پارلمان را منحل نکرد.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 درباره پروژه انتقال گوزن زرد ایرانی به اسراییل چه می‌دانیم؟

🔹اکانت «اسرائیل به فارسی» در شبکه‌های اجتماعی پستی منتشر کرد و نوشت که چهار گوزن زرد ایرانی به کمک تیمسار منوچهر خسروداد در روزهای منتهی به انقلاب ۱۳۵۷ برای حفاظت به اسرائیل منتقل شدند و اکنون چند گله از گوزن زرد ایرانی در اسرائیل زندگی می‌کنند.

🔹در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ شمسی، تصور می‌شد گوزن زرد ایرانی که زیستگاه آن در بخش‌های مختلفی از خاورمیانه است، منقرض شده؛ اما با تلاش‌هایی از جمله همکاری یک متخصص آلمانی و سازمان شکاربانی ایران، تعدادی از این گوزن‌ها در خوزستان پیدا و به آلمان و دشت ناز ساری منتقل شدند.

🔹این اقدامات منجر به افزایش جمعیت گوزن زرد ایرانی و کاهش خطر انقراض آن در اوایل دهه ۱۳۵۰ شد.

🔹از دو دهه پیش از انقلاب سال ۵۷ در ایران، اسراییل در قالب طرحی برای بازگرداندن حیواناتی که در کتاب مقدس به آنها اشاره شده بود، به این سرزمین، تلاش می‌کرد و موفق به بازگرداندن برخی از آنها مثل گور آسیایی، اوریکس‌ (تیزشاخ) و شترمرغ‌ شد.

🔹آن زمان ژنرال آویراهام یوفه از اسرائیل، با شاهزاده عبدالرضا پهلوی و رشید جمشید (مدیر وقت سازمان محیط زیست ایران) برای انتقال گوزن‌ها مذاکره کرد و سال ۱۳۵۷، عبدالرضا پهلوی با اعطای چهار گوزن زرد به سازمان طبیعت اسرائیل موافقت کرد.

🔹آذر ۵۷، با وجود مشکلات متعدد چهار گوزن ماده در آخرین پرواز شرکت العال (El Al) از تهران به تل‌آویو منتقل شدند.

🔹در گزارش‌های قدیمی‌تر به نقش منوچهر خسروداد یا نیروی هوایی شاهنشاهی در این باره اشاره‌ای نشده؛ اما در سال‌های اخیر، برخی منابع از جمله خبرنگاری به نام Karmel Melamed و وبسایتی عبری، تصویری از یک لوح یادبود در اسرائیل منتشر کرده‌اند که به افتخار ژنرال منوچهر خسروداد، به دلیل کمک او در انتقال این گوزن‌ها، نصب شده است.

🔹آنها می‌گویند خسروداد با کمک خلبانان نیروی هوایی شاهنشاهی در انتقال این گوزن‌ها نقش داشته است. با وجود شرح جزئیات خروج گوزن‌ها از ایران، مشخص نیست نقش دقیق خسروداد و نیروی هوایی شاهنشاهی در این انتقال چه بوده است.

🔹در سال ۱۳۹۹، جمعیت گوزن زرد ایرانی در اسرائیل حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ رأس تخمین زده شد. در ایران نیز طبق گفته مسئولان در سال ۱۴۰۳، جمعیت این حیوان حدود ۳۰۰ رأس است.

🔹پیش‌تر جمعیت این حیوان در ایران به ۷۰۰ رأس رسیده بود، اما بخشی از آن در جزیره اشک دریاچه ارومیه به دلیل مشکلات زیست‌محیطی از بین رفت.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار درباره کشف موجودات ناشناخته انسان‌نما در اعماق اقیانوس

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که دو موجود عجیب در اعماق دریا را نشان می‌دهد و ادعا می‌شود حاصل کشف باتیسکاوف است.

🔹این ادعا شاخ‌دار است و جست‌وجوی معکوس تصویر نشان می‌دهد این صحنه‌ای ساختگی از سریال Dead Like Me محصول سال ۲۰۰۳ است و این موجودات، «Gravelings» نام دارند؛ موجودات خیالی مرتبط با مرگ.

🔹هیچ گزارش علمی یا خبری معتبری درباره کشف موجودات ناشناخته با این ظاهر در اعماق دریا منتشر نشده است.

🔹در عمق ادعایی (بیش از هزار متر) به دلیل فشار و نبود نور، امکان حیات به شکل انسان‌نما وجود ندارد.

🔹تنها حدود ۲۰ درصد کف اقیانوس‌ها با فناوری‌های مدرن نقشه‌برداری شده است و احتمالا هنوز گونه‌های ناشناخته زیادی وجود دارند. همین، بستری برای گمانه‌زنی، رمز و راز و داستان‌سرایی فراهم می‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh