🎙 رستاخیز خیالی

🔹در ابتدای قسمت ۲۳‍۱ پادکست هفتگی فکت‌نامه به بحث داغ روزهای اخیر کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره ارزش پاسپورت ایران در دوران قبل و بعد از انقلاب ۵۷ پرداختیم.

🔹ادعای رونمایی جمهوری اسلامی از موشک جدید خود با نام رستاخیز، ادعایی کاملا بی‌اساس است که هفته قبل زیاد دست به دست شد و ما آن را فکت‌چک کردیم.

🔹برخی با استناد به گزارش موسسه جینسا، ادعاهایی درباره میزان اصابت دقیق موشک‌ها به خاک اسرائیل مطرح کرده بودند که در این اپیزود درباره نادرست بودن آن توضیح داده‌ایم.

🔹پیام نتانیاهو به مردم ایران که مساله این روزهای آب را پیش کشیده بود، با واکنش‌های زیادی روبرو شد و ادعا شد که بحران آب در این کشور بدتر از ایران است؛ ادعایی که از ما نشان نادرست گرفت.

🔹ادای احترام یک خواننده متال به پرچم ایران، موضوع دیگری است که در این قسمت درباره آن صحبت کرده‌ایم.

🔹ویدیوی خروج نیروهای روسی نیروگاه بوشهر، ادعای نصب بیلبورد روزشمار پایان دوران خامنه‌ای در تل‌آویو و ویدیوی پربازدید یک پارتی قایقی که به جزیره کیش نسبت داده شده بود، از دیگر سوژه‌های این اپیزود هستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:02:38 مقدمه
00:04:18 نیم‌قرن با پاسپورت ایرانی؛ از سفر بدون ویزا تا فهرست سیاه
00:10:46 ادعای شاخ‌دار درباره موشک «رستاخیز»
00:17:29 آمار نادرست درباره ۳۷۰ اصابت موفق موشک به اسرائیل
00:22:54 مقایسه نادرست بحران آب در ایران و اسرائیل
00:28:00 ادعای نادرست ادای احترام خواننده‌ متال به پرچم جمهوری اسلامی ایران
00:32:57 ویدیوی قدیمی با ادعای خروج کارکنان روسی از بوشهر در روزهای اخیر
00:34:49 ادعای نادرست نصب تابلو روزشمار پایان دوران خامنه‌ای در تل آویو
00:36:17 انتساب نادرست ویدیوی پارتی در استانبول به جزیره کیش
00:39:21 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

📝 از رنگ «آبی ترکی»، «آبی ایرانی»، «سبز ایرانی» و «فیروزه‌ای» چه می‌دانیم؟

🔹ماجرای بحث توییتری درباره «آبی ترکی» با انتشار عکسی از «مسجد جامع سبز بورسا» (یشیل) در ترکیه شروع شد؛ این مسجد در اوایل دوره عثمانی با مشارکت هنرمندان تبریزی ساخته شد.

🔹رنگ کاشی‌ها حاصل فناوری ایرانی (تکنیک کوئردا سکا) و ترکیب شیمیایی کبالت و مس است؛ نه رنگی مختص ترکیه یا ایران.

🔹اسم «آبی ترکی» فقط در یک سیستم RAL تعریف شده است.

🔹«آبی ایرانی» و «سبز ایرانی» در منابعی مثل ISCC-NBS و ویکی‌پدیا ثبت شده‌اند.

🔹رنگ «turquoise» (فیروزه‌ای ترکیبی به معنی سنگ ترکی در فرانسوی) رنگ رسمی در HTML/CSS است.

🔹نام‌گذاری این رنگ‌ها بیشتر فرهنگی و ناشی از مسیرهای تجاری بوده است.

🔹تورکویز «turquoise» به معنای «سنگ ترکی» از مسیر عثمانی وارد اروپا شد؛ در حالی که منبع واقعی فیروزه، ایران بود.

🔹در مقابل، منبع لاجورد، پایه «آبی ایرانی» فقط در بدخشان افغانستان است.

🔹رنگ محراب مسجد یشیل به طیف فیروزه‌ای نزدیک است و اگرچه تصویر کمی اشباع شده، اما تغییر رنگ اساسی ندارد.

🔹نسبت دادن رنگ به یک هویت ملی (ترکی یا ایرانی) دقیق نیست؛ این طیف بخشی از یک سنت گسترده در معماری ایرانی و اسلامی و انتقال فناوری میان ایران، عثمانی و آسیای میانه است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

✅ درباره موفقیت تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک ایران چه می‌دانیم؟

🔹در روزهای اخیر برخی کانال‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی، به موفقیت تیم ایران در المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک (IOAA) به میزبانی هند، واکنش نشان دادند.

🔹در این پست‌ها اعلام شده که تیم ایران در این رقابت‌ها به مقام اول رسیده و هر پنج نفر تیم ایران مدال طلا گرفته‌اند و علاوه بر آن، گفته شده که سه نفر اول دنیا هم از ایران بوده‌اند.

🔹این خبر نیمه‌درست است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر پنج شرکت‌کننده ایران موفق شده‌اند مدال طلا کسب کنند و هیچ تیمی به جز ایران نتوانسته پنج مدال طلا به دست بیاورد و در نتیجه تیم ایران موفق‌ترین عملکرد تیمی را از جهت مدال‌ها داشته است.

🔹از سوی دیگر اما نفر اول این المپیاد که بیشترین نمره را آورده، شرکت‌کننده‌ای از کشور ایالات متحده آمریکا بوده است.

🔹بنابراین بخش اول خبر درباره موفقیت تیم ایران درست است اما بخش دوم خبر که ادعا می‌کند سه نفر اول دنیا از ایران بوده‌اند، درست نیست و به همین دلیل فکت‌نامه به آن نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ خوارزمی مبدع شکل اعداد نبوده و شکل عددنویسی امروزی ربطی به زوایای آن ندارد

🔹سال‌هاست در شبکه‌های اجتماعی ادعایی دست‌به‌دست می‌شود که خوارزمی اعداد لاتین را طراحی کرده و هر عدد بر اساس تعداد زاویه‌ها شکل گرفته است.

🔹این ادعا نادرست است. سیستم عددی رایج امروز (9–0) هندی–عربی است و منشاء آن هند باستان (قرون ۵–۶ میلادی) و مفهوم صفر است.

🔹نقش خوارزمی، ترجمه و ترویج سیستم هندی به جهان بوده است. در واقع او انتقال‌دهنده شکل اعداد بود، نه طراح آن.

🔹این سیستم عددنویسی بین قرون ۱۱ تا ۱۳ میلادی، به‌ویژه از طریق کتاب فیبوناچی در اروپا رایج شد و اعداد عربی جایگزین اعداد رومی شدند.

🔹در تاریخ، اعداد به‌طور طبیعی و بر اثر خوشنویسی تغییر کرده‌اند، نه بر اساس طراحی زاویه‌ای. مثال: صفر به صورت نقطه، ۲ خمیده، ۵ شبیه صفر کوچک، ۷ با یک زاویه ساده، ۸ دو دایره روی هم.

🔹هیچ کتاب یا نسخه خطی معتبری از طراحی زاویه‌ای اعداد توسط خوارزمی سخن نمی‌گوید؛ تصویر زاویه‌ای موجود در این ادعاها، مدرن و ساختگی هستند و در هیچ دوره‌ای این اعداد به این شکل نوشته نمی‌شدند.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به این ادعا که خوارزمی نحوه نگارش اعداد بر اساس زاویه‌های آن‌ها را ابداع/اختراع کرده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ سی‌ان‌ان با فرمانده سابق سنتکام درباره «ائتلاف جهانی علیه ایران» مصاحبه نکرده است

🔹در شبکه‌های اجتماعی متنی به شکل مصاحبه منتشر شده که به ژنرال «کنت مک‌کنزی» فرمانده سابق سنتکام (فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا) در مصاحبه با سی‌ان‌ان، نسبت داده می‌شود.

🔹در این متن ادعا شده که او می‌گوید حملات اسرائیل به ایران در «جنگ ۱۲روزه» با هماهنگی آمریکا، ناتو، کشورهای عربی، پاکستان، آذربایجان، مجاهدین خلق، نیروهای سلفی و برخی نیروهای مسلح انجام شده و اسرائیل تنها «پیمانکار» این عملیات بوده و هدف اصلی «سرنگونی ایران» بوده است.

🔹این ادعا شاخ‌دار است و متن منتشرشده، نه در وب‌سایت CNN و نه در آرشیو رسمی این شبکه وجود ندارد و هیچ رسانه بین‌المللی معتبری چنین مصاحبه‌ای منتشر کرده است.

🔹جست‌وجوها نشان می‌دهد که این متن نخستین‌بار در کانال‌های تلگرامی و برخی وب‌سایت‌های نزدیک به حکومت ایران منتشر شده و سپس در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شده است.

🔹به جز این‌ها، بررسی محتوا نیز نشان می‌دهد که لحن و ادبیات آن به‌وضوح با گفتار یک مقام نظامی آمریکایی تفاوت دارد.

🔹بنابراین با توجه به اینکه متن ادعایی کاملا بی‌اساس و بدون منبع است و محتوای آن نیز ساختگی است، فکت‌نامه به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh