🗓

🔴کنفرانس «اسلام و فرگشت» در لایدن

🔸مسأله ارتباط علوم تجربی مدرن با ادیان و به طور خاص نظریه تکامل (فرگشت) و ادیان الهی یکی از مسائل چالش برانگیز و مورد مناقشه‌ای است که در حدود یک سده اخیر ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده است.

🔸در روزهای دوشنبه و سه شنبه هفته آینده (5 و 6 جولای - 14 و 15 تیر) کنفرانسی با عنوان «اسلام و فرگشت - Islam and Evolution» به میزبانی «مرکز مطالعات شیعی دانشگاه لایدن - The Leiden University Shii Studies Initiative» برگزار خواهد شد. قرار است در این کنفرانس 16 مقاله ارائه شود که هر کدام با روشی خاص و از منظری به خصوص به مسأله اسلام و فرگشت پرداخته‌اند.

🔸هماهنگ کننده و مدیر این نشست علمی، دکتر شعیب احمد مالک استاد دانشگاه زاید در امارات متحده عربی است. او در سالهای اخیر توجه جدی به مسأله اسلام و فرگشت داشته و گذشته از سخنرانی‌های متعدد در این زمینه، امسال با همکاری انتشارات راتلج کتابی با عنوان «اسلام و فرگشت؛ الغزالی و پارادایم تکاملی مدرن» منتشر کرده است.

🔸من در این کنفرانس ارائه‌ای درباره دکتر یدالله سحابی و تفسیر تکاملی او از قرآن خواهم داشت و به طور خاص به نزاع علمی میان او و علامه طباطبایی خواهم پرداخت.

🔸به پیوست، دفترچه زمانبندی کنفرانس تقدیم می‌شود. شرکت در این کنفرانس آزاد اما مستلزم ثبت نام است. در صورتی که علاقه‌مند به شرکت در کفنرانس هستید، می‌توانید از طریق «این لینک» ثبت نام بفرمایید.

#رویداد_علمی
#علم_و_دین

@AlBasatin

📚

🔴شیخ محمدرضا اصفهانی و نقد نظریه داروین

🔸یکی از نخستین مواجهه‌های جدی عالمان شیعه با نظریه تکامل داروین، کتاب مرحوم آیت الله شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی به زبان عربی و با عنوان «نقد فلسفة دارون» بود که در دوره خود شهرتی بسیار پیدا کرد و عالمانی همچون شیخ محمدباقر کمره‌ای و امام خمینی آن کتاب را نزد مؤلفش درس گرفتند.

🔸مرحوم علامه اصفهانی در کتاب خود هم با رویکردی فلسفی-الهیاتی و هم با رویکردی علمی به نقد نظریه داروین پرداخته است. پیش از این مقالات و آثار متعددی درباره این کتاب و خصوصا با تمرکز بر نگاه فلسفی-الهیاتی آن نگاشته شده، از جمله مقاله دکتر حامد ناجی اصفهانی در مجله آینه پژوهش.

🔸دکتر امیرمحمد گمینی، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران، توجه ویژه‌ای به تاریخ مواجهه عالمان مسلمان و به‌ویژه شیعه با نظریه تکامل داروین دارد و پیش از این ترجمه و تکمیل کتاب عادل زیادات «مواجهه با داروین» را نیز در کارنامه خود ثبت کرده است. او پیش از این درباره علامه اصفهانی و کتابش یادداشت‌ها و مقالاتی نوشته بود (برای نمونه +).

🔸اخیرا مقاله‌ای جدید به قلم دکتر گمینی درباره کتاب علامه اصفهانی در ژورنال تاریخ زیست‌شناسی انتشارات اشپرینگر منتشر شده است. گمینی در این مقاله بر جنبه علمی کتاب علامه اصفهانی تمرکز کرده است و انتقادات علمی او بر نظریه داروین را بررسی کرده است.

🔸همانگونه که گمینی‌ و دیگران در این مقاله و مقالات و آثار دیگر اشاره کرده‌اند، تاریخ مواجهه عالمان شیعه با نتایج و نظریات دانش تجربی مدرن شایان مطالعه و توجه بیشتری است و تصویر غالب و رایج از مواجهه عالمان مسلمان با دستاوردهای علوم تجربه، عمدتا بر اساس مواجهه عالمان اهل سنت عرب ساخته و پرداخته شده است.

🔸مواجهه بسیاری از علمای شیعه، از جمله علامه اصفهانی با دانش تجربی مدرن، مواجهه‌ای کاملا مثبت، با ذهنی باز و آماده پذیرش بوده است. اگرچه اصفهانی در نهایت شمول تکامل بر گونه «انسان» را نپذیرفته است، اما این عدم پذیرش برآمده از نقد او به کلیت دانش مدرن نیست، بلکه او ضمن پذیرش اعتبار و ارزش دانش مدرن تلاش کرده است میان دستاوردهای دانش مدرن و فهم از متون مقدس وفاق ایجاد کند.

🔶بعد التحریر:
جناب آقای دکتر گمینی لطف کردند و این نکته را تذکر دادند که «بنده جایی نگفته ام که علمای اهل سنت با علوم جدید مخالفت کرده‌اند. آنها هم مثل محمد عبده نه تنها با علم جدید بلکه با نظریه تکامل همدل بوده‌اند.
مسأله این است که بسیاری گمان می‌کنند علمای دین همه مخالف علم جدید بودند، در حالی که نه تنها مخالف نبودند بلکه خیلی زود متوجه شدند می‌توانند از آن برای تبلیغ دین‌شان چه سنی و چه شیعه و چه حتی مسیحی استفاده کنند. البته مسیحیان در برابر تکامل مقاومت بیشتری به خرج دادند.»

#معرفی_مقاله
#علم_و_دین

@AlBasatin

🗓
مسأله علم و دین در جهان اسلام

🔸مسأله رابطه میان علم و دین تاریخچه‌ای بسیار طولانی و پرماجرا دارد. پاسخ به سوالات متافیزیک و فلسفی درباره جایگاه علم و جایگاه دین در پاسخ به سوالات بنیادین بشر و حل تعارضات میان متون مقدس (بایبل و قرآن و...)، بسیاری از اذهان برجسته متفکران و اندیشمندان علوم دینی، علوم انسانی و علوم تجربی را به خود مشغول ساخته است. مشخصاً در دو قرن اخیر و با پیشرفت‌های چشمگیر علوم تجربی و ظهور و توسعه نظریاتی همچون تکامل و فیزیک کوانتوم، مسأله رابطه میان علم و دین رونقی دیگر یافته و آثار پژوهشی بسیار زیادی در اطراف آن نوشته شده و نظریات متنوعی برای تبیین و فهم این مسأله ارائه شده است.

🔸تا حدود یک دهه پیش، در فضای آکادمیک غربی توجه چندانی به تاریخچه این بحث در میان مسلمانان و در جهان اسلام وجود نداشت و عمده پژوهش‌ها در این زمینه ناظر به اندیشمندان غربی و متفکران مسیحی بود. به عنوان مثال پژوهش ارزشمند ایان باربور (علم و دین) که به فارسی نیز ترجمه شده و بسیار مورد توجه عمومی قرار گرفته است، عمدتا ناظر به فضای تفکر مسیحی است و در توصیف مواجهه مسلمانان با مسأله علم و دین چندان موفق نبوده است. اما در دهه اخیر، توجه فضای آکادمیک غربی، به دلائلی از جمله گسترش حضور و مشارکت مسلمانان، به مواجهات مسلمانان با مسأله علم و دین جلب شده، کنفرانس‌های قابل توجهی برگزار شده و پژوهش‌های ارزشمندی منتشر گردیده است.

🔸به عنوان چند مثال پیش‌رو، در آپریل سال آینده کارگاهی در دانشگاه هلسینکی فنلاند با موضوع «متافیزیک و تاریخچه گفتمان طراحی: منظر ادیان ابراهیمی» و کنفرانسی در دانشگاه چستر انگلستان با موضوع «رابطه اسلام و علم: چارچوب‌ها و روش‌ها» برگزار خواهد شد. همچنین «شبکه بین‌المللی مطالعات علم و باور در جامعه» واقع در دانشگاه برمینگام انگلستان، جایزه‌ای برای بهترین مقالات پژوهشی درباره رابطه علم و دین در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در نظر گرفته است.

🔸این‌ها تنها نمونه‌ای از فعالیت‌های گسترده‌ای است که درباره رابطه علم و دین با تمرکز بر اسلام و در بافتار جوامع اسلامی در حال انجام است. سوال مهم اینجاست که حوزه‌ها، دانشگاه‌ها و اندیشمندان ما تا چه اندازه در این فعالیت‌های علمی مشارکت دارند و آیا خود برنامه و راهبردی برای فهم بهتر و تعمیق مطالعات علم و دین در فضای فکری ایران دارند یا اینکه در حالی که فضای علمی دانشگاهی و حوزوی ما در خمودی و خموشی است، سکان مطالعات علم و اسلام در دستان دیگران قرار گرفته است؟

#علم_و_دین
#رویداد_علمی

@AlBasatin

‌
📚

معرفی مقاله:
🔴مطالعه تطبیقی رویکرد سه متفکر معاصر مسلمان ایرانی در مسأله علم و دین
✍🏻مریم شمسایی

🔸مسأله «علم و دین» و مصادیق خاص‌تر آن همچون «تکامل و قرآن» در دوره مدرن یکی از چالش‌های بسیار جدی متفکران دینی در همه سنت‌های دینی بوده و است. اگرچه ادبیات پژوهشی پیرامون چالش‌های نظری متفکران ایرانی در این مسأله در سال‌های اخیر توسعه بسیاری یافته، اما هنوز سوالات زیادی ناپژوهیده باقی مانده است.

🔸یکی از کاستی‌های مهم پژوهش‌های پیشین در تحلیل رویکردهای اندیشمندان ایرانی به مسأله «علم و دین»، ضعف چارچوب نظری آنهاست. اغلب این پژوهش‌ها دسته‌بندی چهارگانه «ایان باربور» را مبنای مطالعه خود قرار داده‌اند و اندیشمندان ایرانی را در این چارچوب تحلیل می‌کنند. چارچوب باربور، در عین اهمیت، پیش‌فرض‌هایی را به پژوهشگر تحمیل می‌کند که الزاما قابل تطبیق بر متفکران مسلمان ایرانی نیست.

🔸مریم شمسایی، عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز، در مقاله حاضر به تبیین و کاوش نظری مبانی و استدلال‌های سه متفکر مسلمان در ایران معاصر، یعنی سید حسین نصر، مرتضی مطهری و مهدی بازرگان پرداخته است. نویسنده تلاش کرده با استفاده از مدل دهگانه تد پیترز (الهی‌دان و استاد بازنشسته الهیات سیستماتیک) در رابطه «علم و دین»، رویکرد این سه متفکر ایرانی را با یکدیگر مقایسه کند و هر یک از این متفکران را در الگوهای پیشنهادی پیترز جای دهد. اگرچه آراء هر سه متفکر پیش از این در پژوهش‌های مستقل مورد بررسی قرار گرفته است، این مقاله به سبب کاربست چارچوب نظری جدید، شایسته توجه است.

🔸این مقاله در شماره اخیر مجله «الهیات و علم - Theology and Science» منتشر شده و از طریق این پیوند قابل دستیابی است.

#علم_و_دین
#معرفی_مقاله

@AlBasatin

‌
📚

معرفی مقاله:
🔴 اغراضِ گونه‌شناسی و گونه‌شناسیِ روش‌ها
✍🏻 آدام چِن

🔸 پیشتر در یادداشتی اشاره کرده بودم که چارچوب نظری ایان باربور برای تحلیل رابطه میان علم و دین با کاستی‌هایی روبرو است و ظرفیت تحلیل دقیق همه متفکران و رویکردهای ارائه شده در مسأله علم و دین را ندارد.

🔸 آدام چن، دانشجوی دکتری منطق و فلسفه علم در دانشگاه کالیفرنیا، ارواین، در مقاله جدید خود که در مجله Zygon که ویژه مطالعات علم و دین است به چاپ رسانده، تلاش کرده با نقد چارچوب باربور و سایر چارچوب‌های رقیب آن، الگوی جدیدی برای گونه‌شناسی و دسته‌بندی روش‌های مواجهه علم و دین ارائه دهد.

🔸 او در این مقاله چهار هدف اصلی را دنبال کرده است:

1️⃣ ارائه یک طبقه‌بندی از گونه‌شناسی‌های موجود (نتیجه‌محور یا مفهوم‌محور)

2️⃣تبیین دو کاربرد گونه‌شناسی‌ها، یکی به‌عنوان طبقه‌بندی مرتبه‌ اول برای روایت نحوه ارتباط دین و علم و دوم به‌عنوان طبقه‌بندی مرتبه دوم برای روایت نحوه مواجهه پژوهشگران/آثار علمی با مسأله علم و دین

3️⃣ بحث در مورد اغراض مختلف گونه‌شناسی‌های مرتبه دوم

4️⃣ ارائه یک گونه‌شناسی جدید متمرکز بر متدلوژی‌های مورد استفاده پژوهشگران که به اهداف بخش (3) به روشی منحصر به فرد دست می‌یابد.

🔸 این مقاله از طریق این پیوند به صورت آزاد در دسترس قرار دارد.

#معرفی_مقاله
#علم_و_دین

@AlBasatin