زمان و زانین-1

شروع راهی که جان مقصد است...

درود و ارادت.
و تبریک دوباره‌ی سال نو.

سروران؛ خواهران و برادران عزیز همشهری و همزبان کورمانج!
کانالی که آغاز به کار می‌کند، یک هدف عمده دارد، آن نیز؛ آموزش نوشتن و خواندن زبان کوردی (به لهجه‌ی کورمانجی) است.
هر انسان معاصر ایرانی و به‌ویژه هر کورد خراسانی که می‌کوشد درک علمی و عملی از رسالت و اهداف ملی- فرهنگی خود داشته‌باشد، این سه نکته‌ی مهم را می‌داند که؛
یک: زبان‌های کشور ما، میراث فرهنگی این مملکت محسوب می‌شوند و حفظ و ترویج آنها، مصداق عینی حراست از داشته‌های تاریخی ماست.
دو: یک زبان، بدون تمهید نوشتن و خواندن - آن‌هم به شکل علمی و آموزش‌پذیر- پایا و پویا نخواهد بود.
سه؛ زبان کوردی خراسان، به دلایل متعدد مورد غفلت واقع شده و مصداق این غفلت، ننوشتن و نخواندن است که به مرور، زبان ما را از کارکردها و اهمیت ارتباطی‌اش دور کرده‌است. این غفلت فاجعه‌بار، گرچه متاسی از سیاست‌های غلط ضدفرهنگی بوده‌است، اما خودمان نیز در پیاده‌سازی آن مقصر و موثر بوده‌ایم...
حال چه باید بکنیم؟
اکنون، نظر به سیاست‌های ملی روزآمد و میل عمومی به رونسانس فرهنگی، این کانال آموزشی به عنوان یکی از کارگروههای فرهنگی شمال خراسان، بر آن است که؛ اصول کلی خواندن و نوشتن کوردی را در همراهی و هماهنگی با شما همزبانان عزیز و دلسوز و آینده‌نگر، تمرین کند.
پیش از برداشتن هر گامی، چند پیش‌نیاز مهم وجود دارد که می‌باید به آن توجه داشته‌باشیم؛
1- لطفا، هر هموطن همدل و همزبانی را که مایل و مشتاق نوشتن و خواندن به زبان مادری کوردی است، به این کانال معرفی یا به آن اضافه بفرمایید.
2- فرهنگیان عزیز بخش هزارمسجد و شهرستان کلات، نظر به این که طبق مصوبه‌ی مجلس قرار است در محور آموزش ادبیات قومی قرار بگیرند، مناسب است که بیشترین همت و حمایتشان را مصروف این کلاس مجازی کنند.
3- خواهش اکید این است که؛ دختران و خواهران عزیز ما، به عنوان کانون‌داران خانواده و محور تربیت نسل و حافظان اصلی زبان مادری، در راه آموزش خواندن و نوشتن زبان خویش (کوردی) پرچمدار و پرکار باشند...
4- لطفا مطالب این کانال را با بزرگواری و دقت بخوانید و لطفا کیبورد مخصوص کوردی‌نویسی را دانلود و نصب بفرمایید.

طول حیات این کانال بسته به استقبال شما سروران عزیز و اتمام کار فراگیری است و صد البته، برای شما که با رسم‌الخط‌های رایج فارسی-عربی و انگلیسی آشنایید، فراگیری رسم‌الخط یا راهنوشت یا رێنڤیس کوردی، به هر دو حروف لاتینی و آرامی، بسیار آسان است.
از شماره‌ی بعد، به همت و همراهی شما اهل زبان و دانش، کلیات و جزئیات آموزش خواندن و نوشتن به زبان کوردی را پی خواهیم گرفت.
در این کانال، کسی استاد دیگران نیست و سپاهی لایین، صرفا به مدد شما، تجارب خود از کوردی‌نوشتن را به خواهران و برادرانش منتقل می‌کند.
«زمان و زانین»؛ نقش و کارکرد زبان کوردی را در زمانه‌ی حاضر، آموزش، ارزیابی، طراحی و ترویج می‌کند و برای من، هیچ لذتی فراتر از این نخواهد بود که ببینم شما زبان مادری‌تان را با اشتیاق و التذاد و بی‌عیب، می‌نویسید، می‌خوانید و بر اساس آن، دوره‌ی نوین و زرینی از دانش و بینش را تجربه می‌کنید.
برادر کوچکتان؛ علیرضا
https://t.me/zeman_zanin

بهترین صحفه کیبورد کردی
#کوردی_لاتینی
#کوردی_آرامی
#فارسی
#انگلیسی

دوستان عزیزم
این دو یادداشت‌ که ذیلا تقدیم می‌شوند، پیشتر نوشته و منتشر شده‌اند. نشر دوباره‌ی آن‌ها صرفا یک یادآوری مقدمه‌وار است. ملاحظه‌ی این متون تقریبا کلیات کوردی نویسی را به شما می‌نمایاند و البته احتمالا ایجاد پرسش‌هایی هم می‌کند. هدف من طرح این پرسش‌ها و پاسخ‌دهی تدریجی به آن است. پیشاپیش از کلیه‌ی عزیزانم که احیانا متن و نکته‌ای برایشان تکراری است، پوزش می‌خواهم🙏🌷👇

وەرن کوردی بنڤیسنی

هەڤالنۆ، ئازیزنۆ، کوردنۆ
دەمباش و کاروبار خواش🌺

من ڤا بیراوەرا قۆل و قچک، وە ئجازەیا مامۆستایێن رێزمێن و رێنڤیسا کوردیێ نڤیسیه سا کو بزانن، هەرکەس کاینه نڤیسینا کوردی ل چەند خەتان و ل دانەکێ بهێڤووسه:

ئەگەر کیبوردا کوردی له مۆبایلا وه هەیه، کار تەمامه. چون هوون راهەت دهێڤووسن.

ل نڤیسینا ئارامیێ، ته￸نێ￸ کافیه ل موردێ هورووفێ کوردی چەند تشتان بزانن:

یەک:
سیستما نڤیسینا کوردیا ئارامیێ ل سەر ئەساسا تەرکیب کرنا سامت (بێ دەنگ) و موسەڤتان (دەنگداران) ئه. مینا ئەلفبایا ئنگلیسی کو پێش یا پشتی هەر سامتێ، موسەڤتەک هەیه.
میناک:
Kordi/کوردی
ئەلبەت کوردی ل رێنڤیسا لاتینی kurdî تێ نڤیسین.
رێنڤیسا لاتینیا کوردی ژی پر ئاسانه کو کاینن ل پۆل و کلاسێن مامۆستەیان، بهێڤووسن.

دو:
گەرێ بزانن کو ل رێنڤیسا کوردیا ئارامیێ، هورووفێ هەڤ مەخرەجێ (هەڤدەنگ) ئەرەبی، گشتێ وه گەپەکێ تێنه نڤیسین. دەلیل ژی ڤایه کو ئه￸م ڤان گەپکانا بگشتی ب دەنگەکی بلێڤ دکنی.
تەماش کن👇

"ز": ژ شوونا: ز، ض، ظ، و ذ
"س": ژ شوونا؛ ص، ث، س
هـ : ژ شوونا ح و هـ
ت: ژ شوونا ت و ط
هـ : ژ شوونا "ح" و "ه " فارسی. مینا: هەسەن/هاجی.
موهم:
ە : نیشانا فەتهه یه. مینا: وەرە - ل نڤیسینێ نەبایەد فاسلە بکەڤە ناڤ سامت و موسەڤتان.
ێ: کەسره کشیده یه. مینا: لێ/ رێ/ مالێ
ئ: پرتر ل ئەڤەلێ کەلیمان تێ و ل شوونا دو گەپان: "ع" و "آ" . مینا: ئشق/ ئادەم/ شێئر
ۆ: زەمەیا کەشیده یه:
مینا: ئاپۆ/ هەڤالۆ/ لۆ/ گۆت..
و: زەمەیا قۆله،
مینا: تو/ کو/ دو
ڤ: ڤاڤێ مەلفووزه، مینا: چاڤ/ ناڤ/ باڤ/ ڤرا
و: ڤاڤێ نامەلفووزه. یانێ بلێڤ نابه.
مینا: وەرە/ وار/ ئێوەز
وو: مینا "او" ل فارسی یه.
میناک: چوو/ زوو/ بوو

* بەنا وه تەوافوقێ، ل ناڤ گەپکێن دەنگدار، کەسره￸یا قۆل نێ نڤیسین.
دەما کو ل ناڤ دو سامتان تو موسەڤت تونەبه، هەرەکەتێ ناڤ وان کەسرە یه: مینا:
بر/ پر/ برا/ برن/ بزن و...

ئەگەر ئهتمالەن تشتەکێ دن ژی هەبه، هوون ئازیزانا، ل هەفتەیەکێ خوەندن و نڤیسینێ، ب خوه فام دکن و دهێڤووسن.
قچکێ مەزنان؛ سپاهی لایین
https://t.me/joinchat/SgUrmM2oWWkCbXWE

لطفا زبانمان را درست بنویسیم!

چنان‌که می‌دانید بنا به صلاحدید جمعی از دانایان و دلسوزان فرهنگ و زبان کوردی در خراسان بزرگ، تصمیم گرفته‌شد که 1400، به عنوان «سال نوشتن و خواندن به زبان کوردی»، نام بگیرد و امیدوار باشیم کوردهای فرهنگ‌دوست و فهیم این خواهش را جدی بگیرند.
چنان‌که می‌دانید، در حال حاضر زبان کوردی به دو رسم‌الخط لاتینی و آرامی نوشته‌ می‌شود؛
رسم‌الخط لاتینی، بر مبنای حروف الفبای لاتینی و رسم‌الخط آرامی، بر مبنای همین حروف فارسی آشنا شکل گرفته‌است با اندک تعاریف و مختصاتی متفاوت که به لزوم علمی‌نگاری بر اساس ترکیب صامت‌ها و مصوت‌ها برمی‌گردد.
اگر ترکیب و تعداد جمعیت کوردهای جهان و ویژگی‌های زبان‌شناختی زبان کوردی و گویش‌هایش را درنظر بگیریم، شمار کسانی که به راهنوشت کوردی لاتینی معتقدند بیشتر است و لاتینی نویسی، از جهات علمی و اقتصادی مقرون به‌صرفه‌تر است.
اما، در خراسان بنا به دلایلی، به‌ویژه در فضای رسمی، عجالتا رسم‌الخط آرامی برای آموزش عمومی، مناسب‌تر به‌نظر می‌رسد.
این مقدمه را به‌ناچار عرض کردم، فقط برای بازگویی و تاکید بر دو نکتەی مهم:
هـ در کوردی همان «هـ» ی فارسی است، ولی حرف"ه/ ـه"، در نوشتار کوردی آرامی، بر خلاف فارسی، صرفا نقش فتحه دارد. یعنی به عنوان مثال، اگر در فارسی می‌نویسیم "که" و این کلمه را با کسر "کاف" می‌خوانیم، در کوردی همین واژه به فتحه ختم می‌شود و باید دقت کنیم و بفهمیم که برای نوشتن معادل کلمه‌ی «بیا» در کوردی، باید از دو فتحه استفاده کنیم و بنویسیم: وەرە.
برای نوشتن کلمەی «بردن» در کوردی فقط کافی است که بنویسیم: برن. و لازم نیست به تبع فارسی‌نوشتن، بنویسم: بەرەن! این‌ نوع نوشتن غلط است و کلمه‌ی «برن» با فتح "ب" و "ر"، در کوردی وجود خارجی ندارد. کسره‌ی کوتاه در کوردی آرامی، نشانه ندارد و همین که بنویسم «برن» خودش کافی است.
کسره‌ی بلند هم، با کاراکتر و واج مخصوص «ێ» نشان داده می‌شود. بنابر این برای اینکه بنویسیم:
دوستم حسن که همکار من است، ما را به خانەاش برد و همسرش، در تنور، برایمان نان روغنی پخت"، می‌نویسیم؛
هەڤالێ من هەسەن، کو هەڤکارێ منه، ئەم برنێ مالا خوە و ژنا وی، ل تەندوورێ سا مه را فەتیر پاتن».
نکتەی دوم که با نکته‌ی نخست بی‌ربط نیست، این است که؛
هرچند ممکن است در برخی لهجه‌های کورمانجی از جمله لهجه‌ی اهالی هزارمسجد، حروف ربط و اضافه‌ی "که" و "در" و "از"، به صورت: "ک" و "له" و "ژه"، نوشته و گفته شود، ولی ما برای استانداردسازی و علمی‌نویسی و آموزش‌پذیر کردن زبانمان، ناچاریم لهجه‌ی اکثریت کوردها را ملاک قرار دهیم و این سه واژه را به‌صورت "کو"، "ل" و "ژ" بنویسیم.
و این مهم است که ما، به جای تمرکز بر تلفظ‌های لهجه‌ای و منطقه‌ای، به ملاک‌های علمی و دستورزبانی کوردی، توجه و تاسی کنیم.
#سپاهی_لایین

https://t.me/joinchat/SgUrmM2oWWkCbXWE

زمان و زانین‌-2

یک نکته، یک پیش درس؛

دو سوال مهم؛
آیا می‌دانیم فرق نوشتن و نقاشی کشیدن چیست؟
آیا می‌دانید که آنچه من در این لحظه می‌کنم، نقاشی است، نه نگارش؟
رسم‌الخط فارسی ما یک ایراد بزرگ دارد و آن هم این‌ است که، به تبعیت از رسم‌الخط عربی، کلمات فارسی را باید به مدد حرکات فتحه و کسره و ضمه خواند. در واقع حرکات، به جای آن که مثل دیگر رسم‌الخط‌ها بخشی از کلمه باشند، مازاد بر حروف و باری بر دوش خط اند! حال آنکه در یک رسم‌الخط راستین و استاندارد، حروف و حرکات، باید روی یک خط با هم و درکنار هم قرار بگیرند تا به یاری هم امکان خوانش پیدا کنند.
مثلا شما کلمه‌ی «حسن» را چطور می‌خوانید و چگونه می‌نویسید؟
در رسم‌الخط کنونی فارسی، واژه‌ی «حسن» بسته به اینکه با فتح یا ضم ح آغاز شود و س آن ساکن باشد یا مفتوح، به چندین شکل خوانده می‌شود.
در حال حاضر شما «حسن» را به هر شکل که دلتان بخواهد می‌‌توانید بخوانید و اگر معنای کلمه در جمله مشخص نباشد، شما به احتمال قول کلمه را اشتباه می‌خوانید. و این در حالی است که هیچ کوتاهی و گناهی متوجه شما نیست. مقصر این اشتباه، نارسایی نگارش کلمه و و نقص رسم‌الخط است.
کل تلاش و دغدغه‌ی رسم‌الخط یا رێنڤیس کوردی این است که شما را از این شک و تردید دربیاورد و کمک کند که شما همانند الفبا و کلمات لاتینی که نگارش و خوانش آن با اقل خطا همراه است، زبان مادری‌تان را بدون اشتباه بنویسید و از نوشتن آن لذت ببرید.
روی این حساب، کلمه‌ای مانند «حسن» بسته به اینکه اسم خاص باشد یا صفت و قید، به‌گونه‌ی متفاوتی نوشته می‌شود... مثلا؛
از ترکیب سه صامت و دو مصوت کمک گرفته می‌شود و کلمه‌ی حسن به شکل واقعی خودش یعنی؛ «حەسەن»، نوشته می‌شود.
در کلمه‌ی حسن؛
سه حرف صامت داریم؛
ح ، س ، ن
و دو مصوت داریم که هر دو فتحه اند و معمولا نوشته نمی‌شوند و زمینه‌ی اشتباه‌خوانی و بدفهمی ما را فراهم می‌کنند.
حالا اگر برای مصوت‌ فتحه، چنین کاراکتری در نظر بگیریم؛ «هـ / ە» و سپس صامت‌ها و مصوت‌ها یا در اصطلاح کوردی «دەنگدار و بێ‌دەنگ»ها را کنار هم بگذاریم، حاصل می‌شود:
حەسەن...
این معادل همان است که در انگلیسی می‌نویسیم:
Hasan
که البته در املای انگلیسی، یک s آن به دلیل خاص، دبل می‌شود.
همین واژه، در کوردی با رسم‌الخط لاتینی، به شکل آسانتری نوشته می‌شود؛
Hesen
و تنها تفاوتی که ملاحظه می‌کنید در تعریف حرکت فتحه برای حرف e است. چرا برای حرف فتحه از حرف a استفاده نمی‌کنیم؟ برای اینکه این کاراکتر در رسم‌الخط کوردی لاتینی، یک نقش خاص دیگر دارد و آن هم صرفا به جای «الف» است.
برای همین است که مثلا می‌نویسیم؛
حەسەن هات.
Hesen hat.
دقت کنیم که حروف هر کلمه باید کنار هم باشند و فاصله افتادن میان حروف، کلمه را تکه تکه و بی‌معنی می‌کند. مثلا کلمەی حەسەن نباید بە شکل «حه سە ن» نوشته شود. این دیگر حسن نیست، یک واژەی سەپارە است!
بنابر این، در نگارش کوردی با رسم‌الخط آرامی، رعایت «نیم‌فاصله» یک الزام علمی مهم است و مهم است که گوشی همراه شما، صفحه‌کلید کوردی داشته‌ باشد.
در این کانال یک نمونه کیبورد مناسب پیشنهاد شده‌است، ولی شما می‌توانید از بازارهای مجازی نت، نرم‌افزار و کیبورد متناسب باگوشی خود را دانلود و نصب و استفاده کنید.
اکنون، شما هم جمله‌ی زیر را به‌عنوان تمرین برای خودتان بنویسید؛
حەسەن، ژ کەلا رەواتێ هاته لاهینێ.
Hesen, ji kela rewatê hate lahînê...
فعلا بدرود. ارادتمند؛ سپاهی لایین

https://t.me/zeman_zanin