پسوند دان، دۊن، ندۊن
اسم ٚجا نام' چاکۊنه
کش+ندۊن =کشندۊن ( مثانه، جایی که کش' خۊ مئن دأره)
وچه + ندۊن = وچندۊن (رَحِم)
زؤه+ دان = زؤهدان (رَحِم)
وره+ ندۊن = ورندۊن (دیلی که وره' اۊن ٚدل دأرن)
(🙏 جناب اکبرپۊر، امیر)

پسوند ی / یی
صفت أجی حالت ٚقید ساجه

وشنا + یی = وشنایی
(وچه' وشنایی بدأشتی خؤر بشئی چاشت بؤخؤری؟)

هنیشته + یی = هنیشتایی
هنیشتایی بتۊمبه کار هاکردن
(🙏 خانم مهدوی)

پسوند
هأسأبۊن + کأ = صفت
دؤمۊج + کأ = دؤمۊجکأ

أشینکأ
اؤرشينکأ
درينکأ
( 🙏 حمید)

دردن = دردناک
فارسی -ناک ٚپسوند' شئه گیلکی -ن همرا گۊتن

پسوند ش

اسم اجی اسم چاکۊنه
دار + ش = دارش
( دامان، جایی که دار دره)

دار+ ش = دارش
( دار ٚولگان ٚبؤمؤنسه آوی جیر کلسن )
(🙏 حمید، کۊرؤش، آقای علیزاده )

پسوند ار
صفت ٚدۊمبال هئه یۊ اۊن اجی صفت چاکۊنه
کۊل+ار= کۊلار

(🙏 خانم فتح‌اللهی)

پسوند مه

۱- صفت ٚدۊمبال هئه ؤ اۊن اجی صفت چاکۊنه
لس+مه = لسمه (لس ؤ شِل)
دگر+مه=دگرمه (ور ؤ گیج)

۲- صفت ٚدۊمبال هنه یؤ اۊن اجی اسم چاکۊنه
لس+مه = لسمه (آدم پیش بۊما شکم، تاو، دبسته‌چی شکم دئان)

۳- اسم ٚدۊمبال هنه یؤ اۊن اجی اسم چاکۊنه
چاک+مه = چاکمه (شکاف)

۴- هسابۊنه دۊمبال هنه یؤ اۊن اجی صفت چاکۊنه
دار+مه= دارمه (دؤلتمند)
گرد+مه= گردمه (محلهٓ‌مۊج، یه کس که ایرا اۊرا گرده)
خاسمه (یه کس که خلی خؤسه)

۵- هسابۊنه دۊمبال هنه یؤ اۊن اجی اسم چاکۊنه
کۊ+مه = کۊممه
(یته چۊ که اۊن اجی یه چی' کۊتۊنن)

(💡بلی چهارۊمی شۊماره مبالغه صفت ٚمفهۊم' نزیک ببۊن)

(🙏 جناب اکبرپۊر، حمید، خانم فتح‌اللهی، خانم اسدی)

پسوند: ین

مصدر ٚدۊمبال هئه یؤ اۊن اجی یه جۊر صفت ساجه قابلیت ؤ فاعلیت ٚمفهۊم اۊن ٚدل دره
امان+ین= امانین (یه چی/کس که هنه یا همان ٚقصد' دأره)
شئؤن+ین= شؤنین (یه چی که شۊن یا شئؤن ٚامکان این ٚره نئه)

هسابۊنه دۊمبال هنه يؤ اۊن اجی صفت چاکۊنه... ای صفت ٚمفهۊم ان جؤری تؤضیح مفهۊم' مؤنه.
مؤن+ین = مؤنین (یه چی که مؤنه)
(🙏 امین)

پسوند گار
ماضی بۊنه دۊمبال هنه یؤ اۊن اجی صفت چاکۊنه... ای صفت قابلیت ٚمفهۊم' خۊ مئن دأره
مۊندس+گار= مۊندسگار (یه چی/کس که مؤنه)
(🙏 جناب اکبرپۊر، امین، سید مقداد، حمید)

مبالغه مفهۊم

پسوند ائی / ایی

۱- صفت ٚدۊمبال هئه یؤ اۊن اجی اسم ساجه
سئر+ائی= سئرائی (سیرایی)
(فلاني هي سئرائي نأره)

رؤشن + ائی: رؤشنائی
(ايتأ رؤشنائی وأخه أیأ نأن)

۲- هسابۊنه دۊمبال هنه یؤ اۊن اجی اسم چاکۊنه

مير+ائی = میرائی (میرایی)
(جؤوان‌ميرائی)

گیر+ائی = گیرائی
ای عرق ازا گیرایی ندأره

۳- هسابۊنه دۊمبال هنه یؤ اۊن اجی صفت چاکۊنه

شؤر+ائي = شؤرائی*
شؤرائی سال = پۊر ورف ؤ کۊلاک ٚسال، ترسالی
(*یته دئه احتمال این هیسه که شؤر= تر ببۊن، اخر ایته ببۊن الگۊ وکهه: صفت+ائی= صفت)

(🙏 حمید)

پسوند ا
۱- هسابۊنه دۊمبال هنه یؤ اۊن اجی قابلیت ٚصفت ساجه
دۊش+ا = دۊشا
(دۊشته‌شا مال، اۊ مال که شیر دهه)

۲- هسابۊنه دۊمبال هئه یؤ اۊن اجی فاعلی اسم چاکۊنه
نیویس+ا = نیویسا
(اۊ کس که اۊنی کار نیویشتن هیسه)

۳- هسابۊنه دۊمبال هئه یؤ اۊن اجی فاعلی صفت ساجه
زن+ا = زنا
(یه چی که زنه؛
اینتا گۊ زنا هسسه)
(🙏 سید مقداد)

۱. هأسأبۊنه + ا/کا= اسم
أ مشتق ٚائسمأن ٚويشتري «مصدري معنا» دأرده.

وأرجينا/وارجينکا
دؤمۊجکا: دؤمۊختن
أشينکا، اؤرشينکا: (فا: به هم ریختگی)
درينکأ: ایتأ کار-أ خراو أکۊدن/درئن.
دس وأمۊجأ: خالي دس ٚمرأ مأئي گيفتن. دس ٚمرأ مائي گيري

گأگلف أني ايتأ اسم ٚمرأ، مشتق-مرکب ٚواجه چأکۊنه:
اسم + هأسأبۊنه + ا/کا = اسم

پاکأچینا/پاکأچینکا: ايچي-یأ کامل ؤ تۊمام چئن
خاکأشينا/خاکأشينکا: خاک-أ اؤرشين
جانأشؤرأ/جان‌شؤرؤکا: حمام، جان' شؤردن (فا: آبتني، تن شۊري)
مرز کۊنأ: مرز کۊني

۳. اسم + ا/کا / کی = اسم
مئنا/مئنکا: وسط
ايجانا/ايجانکا: باهم، تؤأمان، همراه هم
چالکا / چألکی: چال ٚزمی
تانيکا / تانیکی : گودال

۴- صفت + کا = اسم
جیرکا/جیرکه = اۊ خؤنه یا اتاق که جیر نئابۊن، یه جۊر امبار

(🙏 حمید خان)

پسوند «یاری»
ماضی بۊنه دۊمبال هئه یؤ اۊن اجی اسم ساجه
خؤند+یاری = خؤندیاری (=دعا)

پسوند مان/مۊن
۱- بۊرده‌بۊنه دۊمبال هئه یؤ اۊن اجی اسم چاکۊنه
نیشت+مان = نیشتمان
(أني کۋن نيشتمان نأره)
مرد+مان = مردمان
(شال ٚمردمان = شال‌میری، شال‌مرگی)

۲- اسم ٚدۊمبال هنه یؤ اۊن اجی اسم چاکۊنه
دیل+مان = دیلمان
(اۊ چي که شکم ٚدؤرین نئه، دل‌درۊنی)
کینگ/کۊن+مۊن/مان = کینگمۊن / کۊنمان
(اۊ قسمت تن یا شلأر اجی که دۊتته رؤن ٚمئن نئه، کینؤنه)
(🙏 حمید، عاریف، سیامک، کۊرۊش)

پسوند ه
۱- بۊرده‌بۊنه دۊمبال هئه یؤ اۊن اجی اسم چاگۊنه
سۊت+ه = سۊته (اۊ سیا چی که سۊتن اجی مؤنه)
سؤخت+ه = سؤخته (پلابۊنه، بیشتی)
رۊت+ه = رۊته (خرره، آو ٚبیاردهٓ چی، دۊرت)

۲- بۊرده‌بۊنه دۊمبال هئه يؤ اۊن اجی صفت چاکۊنه
گیت+ه = گیته (اسیر)
(🙏 کۊرۊش، عاریف)

⚡️تیساوند
تیساوند یه جۊر خالی‌وند یا بیوند ٚمۊشتق‌هاساج هیسه که فعل اجی مۊشتق هاساجه. گیلکی دل تیساوند هم تۊنه بۊرده‌بۊنه اجی واجه هاساجه هم هسایین‌بۊنه اجی.

مؤنه:
🔹 وأکه
اۊ چی که رۊخؤنه دل سألی' واکهه
وأکتن ٚهسایین بۊنه «وأکه» هیسه یؤ هیته تۊسا خؤر یته اسم ان هیسه.
یعنی وأکه+ 0= وأکه.
یته دئه وأکه ان دأريم که ویماری یه رچ دئه وگرسن ٚوأسر ایستفاده بۊن اۊن انی خؤر تیساوند ٚهمرا بساته بؤبه یا «هکه» که یه گرسا یؤ مۊسری ویماری' گؤن.

🔹 دبۊد
اۊ چی که یه چی' اۊن اجی دبدن.
دبستن ٚهسایین بۊنه. ازا هی وند انی خؤر تیساوند هيسه که یته ایسم حیساب هنه.

🔹 بس
یه جۊر وادارا هیسه آو ٚروگه مئن که آو' خۊ پۊشت دأره.
بستن ٚبۊرده‌بۊنه هیسه.

🔹 سۊج
هۊ سۊتن یا سۊجش ٚمعنی' رسأنه. فلانی' سۊج بۊمئه یعنی اۊن ٚره سخت بنیشتئه.
این انی سۊتنی هسایین بۊنه هیسه.
@gilaki_learning