Нима учун одамлар нафас олишни хоҳламайдилар?

Ҳар бир инсон кун давомида очликни ёки чанқовни ҳис қилади. Aммо одам жуда камдан-кам ҳолларда нафас олиш истагини сезади, чунки нафас олиш онг томонидан бошқарилмайди. Гап шундаки, инсон танаси ҳужайралардан иборат бўлиб, улар ўсиши ва ҳаёти учун биз озиқ-овқат ва кислородга муҳтожмиз, биз уларни ҳаво билан бирга оламиз.

Туғилмаган бола онанинг қон томирлари орқали кислород олади. Aммо кейин бола туғилгач, унинг биринчи қичқириғи эшитилади, кўкрак қафасининг мушаклари ишга жалб қилинади ва ҳаво ўпкасини тўлдиради.

Шу пайтдан бошлаб ҳаётнинг охиригача одам нафас олишга мажбур бўлади, чунки унинг ҳужайралари кислородга муҳтож. Ёши билан фақат нафас олиш сони ўзгаради: чақалоқ бир дақиқада 60 та нафас олиши мумкин, катталар эса ўртача 15-16 марта нафас олишлари мумкин.

#инсон_танаси

🦔 @tipratikan

​​Нега баъзи одамлар уйқусида тишларини ғижирлатишади?

Одамларнинг тахминан 15% уйқусида тишларини ғижирлатишади. Ушбу ҳодиса бруксизм деб аталади. Тишларнинг сиқилиши шунчалик кучли бўладики, улар бўшашиб бошлайди. Бруксизм жағнинг оғриётган синдроми деб аталадиган ва оғир оғриқ билан кечадиган жиддий ҳолатга олиб келиши мумкин.

Уйқу пайтида тишларини сиқиб чиқарадиганлардан ташқари, уйғонганда жағларини онгсиз равишда сиқиб чиқарадиганлар ҳам бор. Баъзилар буни диққатини жамлаган ҳолда, бошқалари хафа бўлганда, бошқалари эса стресс ёки ғазабланганда қилишади.

Спиртли ичимликлар бруксизмни кучайтиради. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу ҳодисага кўпинча ҳиссиётлар таъсир қилади. Бруксизмга чалинган одамлар юқори даражада ғазаб ва зўриқишларни намоён қилишади. Бруксизмни психологик стресснинг жисмоний ифодаси деб таърифлаш мумкин.

Бироқ, баъзи одамлар фақат жисмоний сабабларга кўра тишларини сиқишади. Уларнинг жағлари ёки тишлари бир-бирига яхши мос келмайди, бу ноқулайлик ва оғриқни келтириб чиқаради. Улар тишларини сиқиш билан енгиллашадилар.

#инсон_танаси

🦔 @tipratikan

Танамизга сув муҳимми?

Тана вазнининг 6-8% миқдорида намликни йўқотиш одамни ҳушидан кетишга, 10% галлюцинациялар ва ютиниш рефлексининг бузилишини келтириб чиқаради. 12% суюқликни йўқотиш юрак тўхташига олиб келади.

#инсон_танаси #саломатлик

🦔 @tipratikan

Овқат ҳазм қилиш

Бизнинг ошқозон-ичак трактимиздаги овқатнинг яшаш вақти соатлаб ўлчанади. Овқат ошқозонга тахминан 7 сония ичида тушади, аммо шундан сўнг уни ҳазм қилиш ва ассимиляция қилиш жараёни бошланади, бу кўп соатларга чўзилиши мумкин.

Тезлик овқатнинг изчиллиги ва таркибига боғлиқ, шунинг учун бўтқа ёки картошка пюреси, кабобдан кўра тезроқ ҳазм бўладм. Шунинг учун овқатни яхшилаб чайнаш жуда муҳим - катта бўлаклар секинроқ ҳазм қилинади ва кам ҳазм қилинади.

#инсон_танаси

🦔 @tipratikan

Қариганимизда миямиз кичрайиб боради

60-70 йил ўтгач, нейронларнинг йўқолиши ақлий қобилиятнинг пасайишига ва хотиранинг заифлашишига олиб келади. Жараён муқаррар, аммо уни секинлаштириш мумкин.

Бу яна ёмон одатлардан воз кечишга, танангизни яхши ҳолатида сақлашга, шунингдек, оддий ақлий зўриқишларга ёрдам беради, масалан, кроссвордлар ечишга ёки шунчаки мутолаа қилишга.

#инсон_танаси #мия

🦔 @tipratikan

Қулоқларга зарар етказиш

Узоқ вақт давомида баланд овозда қулоқчинлар билан мусиқа тинглаш эшитиш қобилиятини пасайишига ва қулоқларда патологик ўзгаришларга олиб келади. Бундан ташқари, қулоқчинлар бактериялар ўсишини 700 мартагача оширади.

85 дБ дан юқори бўлган доимий шовқин мембраналарга зарар етказади ва эшитиш қобилиятини пасайтиради. Болалар учун соғлиғига зарар етказмасдан тинглашнинг рухсат этилган максимал ҳажми 70 дБ ни ташкил қилади. 140 дБ ёки ундан юқори товушлар эшитиш қобилиятини дарҳол бузади ва тезда ўлимга олиб келади.

#инсон_танаси #қулоқлар

🦔 @tipratikan

Кўпгина одамлар юрак бутун ҳаёти давомида доимий ишлайди деб ўйлашади. Aммо бу бутунлай тўғри эмас.

У қонни инсон танасининг барча аъзоларига помпалайдиган кучли насос вазифасини бажаради.

Юрак уриши маълум бир ритмга эга, яъни циклдаги паузалар мавжуд. Ўртача инсон ҳаёти давомида юрак уриши ўртасида кузатилган барча паузаларнинг қўшилиши юракнинг тахминан 20 йил давомида жим турганлигини кўрсатади.

#инсон_танаси #юрак

🦔 @tipratikan

💅 Бизнинг соғлигимиз тирноқларнинг ҳолати билан аниқланиши мумкин.

Қаришни ўрганадиган геронтологлар бундай амалиётга эга. Улар кекса одамдан соғлиғи тўғрисида сўрашда, улар тирноқларини кўрсатишини сўрашади. Уларнинг аҳволига кўра: инсон уларга қандай қарайди, қанчалик соғлом кўринади, тажрибали шифокор ҳозирги кунда инсон қанчалик соғлом эканлиги ҳақида кўп нарсаларни айтиб бериши мумкин.

Нима учун тирноқлар? Ҳақиқат шундаки, тирноқ ҳаётий орган эмас. Ва агар танада оз миқдордаги қон ва озуқа моддалари бўлса, унда улар биринчи навбатда тирноққа оқишни тўхтатадилар.

Тирноқларингиздаги оқ доғларни пайқадингизми? Улар бизга ҳаётнинг ушбу даврида танамизда озуқавий моддалар етишмаётганлигини айтишади. Ва тирноқ 6 ой ичида тўлиқ ўсиши маълум бўлганлиги сабабли, сиз танангизда йилнинг қайси вақтида озуқавий моддалар етишмаётганлигини ишончли аниқлай оласиз.

#инсон_танаси #саломатлик

🦔 @tipratikan

💀Чайнаш мушакларининг кучи

Овқатланаётганда, сизнинг жағингиз қанчалик қаттиқ ёпишганига ҳайрон бўласизми?

Ишонинг ёки ишонманг, бу шунчаки ақл бовар қилмайдиган рақам! 442 кг - бу вазн билан чайнаш мушаклари тишлаш пайтида шунча куч босади. Бундай кучли босимга дош бериш учун бизнинг тишларимиз қанчалик кучли бўлиши кераклигини тасаввур қила оласизми?!

Яна бир қизиқ факт. Эҳтимол, агар сиз жағни олдинга ва орқага силжитсангиз, унчалик баланд бўлмаган чертишни эшитасиз. Бундай ҳолда, ҳимояга тушадиган диск олдинга силжийди ва чайнаш пайтида пастки жағ зигматик камарга урилади.

#инсон_танаси

🦔 @tipratikan

Нега биз ўзимизни қитиқлай олмаймиз?

Ушбу ҳодисанинг сабаби бизнинг миямиздир. Ўзимизни қитиқламоқчи бўлганимизда, миямиз буни қаерда ва қандай частота билан амалга оширишни аниқ билади, шунинг учун бу бизнинг реакциямизни сусайтиради.

Ҳақиқий қитиқлаш лаззатланиш марказига борадиган нервларни фаоллаштиради ва агар биз ўзимизни қитиқласак, сигнал фақат ҳиссий кортексга ўтади. Ушбу ақлли ҳодиса миянинг кераксиз ҳиссий маълумотларини филтрлашнинг муҳим қобилиятини тушунтиради.

#инсон_танаси

🦔 @tipratikan

Қичишиш қандай пайдо бўлади?

Бу ички яллиғланиш ёки ҳар қандай кимёвий моддаларнинг теримизга таъсири билан боғлиқ. Эҳтимол, қичима эволюцион равишда бизда пайдо бўлган, қон сўрувчи ҳашаротларнинг реакциясидир.

Aжабланарлиси шундаки, қичишиш рецепторлари оғриқ ёки тегиниш рецепторларидан фарқ қилади. Бизда қичима пайдо бўлганида, сигнал орқа мия орқали мияга ўтади ва шундан кейингина биз тегишли буйруқни қабул қиламиз.

Биз ўзимизни қашлаганимиздан сўнг, мия мумкин бўлган оғриқни тинчлантириш учун серотонинни чиқаради. Бу қичишишнинг баъзида ҳатто бироз ёқимли бўлишини таъминлайди.

#инсон_танаси #саломатлик

🦔 @tipratikan

Менинг танам ёшга қараб қандай ўзгаради?

Ўттиздан кейин мушаклар атрофилай бошлайди ва бизнинг аероб қобилиятимиз пасаяди - бошқача қилиб айтганда, ҳар қандай жисмоний фаолиятни бажариш учун кўпроқ кислород керак бўлади.

Органлар кичраяди (мияни ҳам ўз ичига олади) ва мушак доираси заифлашиб, тиббиётда саркопения деб аталадиган жараён натижасида эскирган ўсишни бошлайди. Aсосан, бизнинг шунчаки ҳаётий кучимиз йўқолади - шунинг учун баъзан кўчада суҳбатлашаётганда бўғимларда оғриқ сезилади.

Мунтазам жисмоний машқлар бу жараённи сусайтиради, чунки сиз шунчаки мушак тўқималарининг йўқолишини янги тўқима тўпланиши билан қоплайсиз. Танангизни зўриқтириш орқали сиз унга янги соғлом ҳужайраларни ривожлантириш учун туртки берасиз. Ва агар сиз машққа мувозанатли овқатланишни қўшсангиз, унда қариш жараёни деярли сезилмайди.

#инсон_танаси #саломатлик

Дўстларингизга ҳам юборинг
🦔 @tipratikan

Дерматолог ўрнига гастроентерологга

Инсон териси ичак орқали қуйидагиларни олади:
▪️янги ҳужайраларнинг нормал қурилиши учун зарур бўлган оқсил;
▪️нафақат ташқи таъсирларга қаршилик кўрсатиш учун, балки нормал метаболик жараёнларни таъминлаш учун ҳам зарур бўлган витаминлар;
▪️янги ҳужайрали тузилмаларни қуришда иштирок этадиган ёғлар;
▪️терининг соғлом ва эластик бўлиши учун зарур бўлган углеводлар.

Доимий тери муаммолари билан оғриган одам одатда дерматологга мурожаат қилади, натижа умидида дори ёки косметика топишга ҳаракат қилади. Бунинг ўрнига, кўпинча гастроентеролог билан учрашувга бориш керак.

#инсон_танаси #саломатлик

Дўстларингизга ҳам юборинг
🦔 @tipratikan

Озиқланишнинг ташқи кўринишга таъсири

Гиповитаминоз - бу организмда витамин етишмаслиги билан боғлиқ ҳолат. Уларга ичакнинг ўткир ва сурункали шикастланиши, жигар фаолиятининг бузилиши, гормонал касалликлар сабаб бўлиши мумкин:

- A витамини етишмаслиги қуруқ тери ва шиллиқ пардаларда намоён бўлади
- Е витаминининг етишмаслиги ажинларнинг эрта шаклланишига олиб келади
- В витаминлари етишмаслиги келлик, дерматит ривожланишига сабаб бўлади ва терида ёриқлар пайдо бўлишига ёрдам беради.
- биотин етишмаслиги туфайли сочлар тушади, тишлар мўрт бўлади
- пантотеник кислотанинг етишмаслиги дерматит ва трофик яраларда намоён бўлади.

Гипомикроелементоз ҳам терининг ҳолатига салбий таъсир кўрсатади:

- калций етишмовчилиги аллергик дерматит, экзема ва алопесияга олиб келади
- селен етишмовчилиги билан сочлар тушади, ёшли доғлар ва дерматозлар пайдо бўлади, тирноқлар мўртлашади
- мис ва марганетс етишмаслиги туфайли терининг пигментацияси бузилиши мумкин.

#инсон_танаси #витаминлар

🦔 @tipratikan

👂 Aгар сиз одамнинг қулоғига совуқ сув қуйсангиз, унинг кўзлари қулоққа тескари йўналишда ҳаракат қилади, агар сиз қулоққа илиқ сув қуйсангиз, унинг кўзлари сув қуйилган қулоқ томон ҳаракатланади. Бу усул миянинг шикастланишини текшириш учун ишлатилади ва калория стимуляцияси деб аталади.

#инсон_танаси #қулоқлар #кўзлар

Дўстларингизга ҳам юборинг
🦔 @tipratikan

Нега уйқусизликдан кўзлар қизариб кетади?

Бир кунлик ишдан кейин кўзларнинг табиий намлик даражасини тиклаш учун бироз вақт керак бўлади.

Улар кечалари дам олишади, лекин агар уйқунинг қимматли соатлари улардан ўғирланган бўлса, улар қизариш билан ўзларини қасос оладилар.

Қишда қизариш кўпроқ намоён бўлади, чунки бу вақтда кўчадаги намлик муз ҳолга келади ва хонада эса кўзлар иситиш орқали қуритилади.

#инсон_танаси #кўзлар

🦔 @tipratikan

Нима учун термометрларда энг юқори ҳарорат белгиси - 42 ° C?

Aйнан шу ҳароратда қон оқсилларининг денатурацияси (коагуляцияси яъни оқсиллар йўқолиши) бошланади. Тухум пиширганда шунга ўхшаш жараён содир бўлади: шаффоф желатинли тухум оқи оқ ва зич бўлади.

Бундан ташқари, ушбу ҳароратда мияда метаболик касалликлар бошланади. Бу ҳолат ҳаётга мос келмайди, яъни ҳалокатли ҳисобланади.

#термометр #инсон_танаси

🦔 @tipratikan

Микроскоп остида тилимиз қандай кўринади?

Бу тил папилласининг фотомикрографи. Бу қора доғлар рецептор ҳужайраларининг тўпламидир.

Бу ҳужайралар филаментли папиллалар деб аталади. Улар тилнинг тегиниш ва ҳарорат сезгирлиги учун жавобгардир.

Қўзиқорин, барг шаклидаги ва йивли папиллалар таъмни ҳис қилиш учун жавобгардир.

#инсон_танаси #тил

🦔 @tipratikan