یک عکس تاریخی از مراغه با هزاران نکته....

اصغر محمدزاده (نویسنده و مورخ)

در پژوهش بر روی داده های تاریخی نویسنده سطور همیشه از نوشتار و مستندات سیاحان اروپایی بهره فراوانی برده است.
تصویر زیر یک تصویر تاریخی از گنبد غفاریه مراغه در سال 1903 میلادی است که توسط یک سیاح فرانسوی ثبت شده است. این تصویر گرچه یک تصویر معمولی است ولی در نوع خود اطلاعات قابل توجهی ارائه می دهد.
_محل استقرار عکاس ضلع جنوب غربی بنا بود (پشت به صوفی چای)
_وضعیت فرسایش دیواره پایین و بالای طاق جناغی قبل از مرمت
_آجرچینی بالای کنگره های جناغی که امروزه اثری ازآن باقی نیست

_دیوار مرتفع قلعه شهر که از جانب شرق به غرب کشیده شده و سازه معماریش با کنگره ها و درز پیکان ها در سازه معماریش مشخص است

_باغات اطراف.گنبد که در دره صوفی چای قرار گرفته اند

_لانه لک لکی که از حیث بزرگی مشخص است چندین دهه در این گنبد
منزل نموده

_افرادی که در مقابل گنبد قرار گرفته اند که به راحتی از میان آنها می توان مردم عادی ، دیوانی و حتی راهنمای سیاح را شناسایی نمود.

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه
https://t.me/tarikhemaragheh

مهاجرت معکوس نخبگان مراغه در دوره ایلخانان مغول

✏اصغرمحمدزاده (نویسنده و مورخ)

آمار رو به افزون مهاجرت نخبگان شاید در زمره سخنان روزمره در کشور است.
پس از تشکیل حکومت ایلخانان مغول به مرکزیت مراغه دربار ایلخانی به پیشنهاد خواجه نصیر مصمم گردید تا نخبه های علمی که از مراغه به سوی بلاد عرب رفته اند را به این شهر باز گرداند. تا این شهر عظمت پیشین خود را بازیابد.
خردورزی صاحبان سیاست در آن برهه تاریخی موید این موضوع است که مغول ها این امر را به خوبی دریافته اند که منابع انسانی بر منابع مادی ارجحیت دارد.
لذا دربار ایلخانی در مراغه شخصی به نام فخرالدین لقمان بن محمد مراغی را مامور این کار نمود. او نمایندگانی به اربیل ، موصل و جزیره فرستاد و آنان توانستند پانصد خانواده را که قبل از چهل سال _طی حملات اولیه مغول _ از مراغه دور شده بودند ، را به این شهر بازگرداند.
(ابن فوطی، ج3، 120)

امیدواریم روزگاری بستر لازم برای مهاجرت معکوس صاحبان خرد پیش آید.

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه
https://t.me/tarikhemaragheh

مراغه پناهگاه مردم میاندوآب می شود.

(حمله شیخ عبیدالله کرد به میاندوآب و پناه جستن مردم آن منطقه در مراغه)

اصغرمحمدزاده
(نویسنده و مورخ)

__

سال 1259 ش. واقعه ای بر جان مردم آذربایجان لرزه انداخت. شیخ عبیدالله کرد به جهت حصول نقشه خیالی خود به مناطق مختلف آذربایجان لشگر کشید . وی هر مقاومتی را به زبان تفنگ و شمشیر پاسخ می داد.
در دنباله رو تصرفات خود به میاندوآب نیز تاخته و نیروهای تحت امر شیخ کشتار عظیمی در این شهر به راه انداخته و خانه های مردم را به آتش کشیدند. در میان این معسگر شماری از مردم میاندواب به دارالحکومه شهر پناه بوده و شماری دیگر از بی راهه به مراغه گریختند .
میرزاعلی اکبرخان منشی که وقایع را به عینه ناظر بوده، شرح وقایع را در رساله ای ای با عنوان "بیان واقع مراغه " قلمی نموده و. در بخشی پناه جستن مردم میاندوآب به مراغه را این گونه مشروح می دارد :
"... بالجمله غالب عجزه اهالی دهات و بقیه السیف اهالی میاندوآب به مراغه آمده ؛ کوچه ها و معابر و خانه ها و مساجد از آنها پر شده . همه پریشان و بی آب و نان حیران بودند . آخرالدم. از جانب حکومت مقرر شد :اهالی میاندوآب را به چهار محله مراغه تقسیم و اهل هر محله مخارج تقسیمی خود را تا چندی بدهند و همین طور معمول شد. علی خان والی _حاکم مراغه_ به قدرالامکان از اعانت و دستگیری نقدا و جنسا خودداری نمی کردند ..."

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه

https://t.me/tarikhemaragheh

اکران مستند دارالملک مراغه

چهارشنبه 12 اردیبهشت ماه

ساعت 17

سالن عبدالقادر مراغه ای

حضور برای عموم آزاد است

یکی از نخستین اتومبیل های وارده به مراغه. در سال 1318


صاحب اتومبیل میراسحاق موسوی (مشهور به موسوی لر) _ایستاده از چپ نفر پنجم _
نفر اول سمت راست : راننده اتومبیل

اولین اتومبیل در سال 1309 شخصی به مراغه توسط شخصی به نام صمصام امیرمقدم وارد شهر شد . در ادامه خاندان فتوحی و موسوی نیز صاحب اتومبیل های شخصی شدند.

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه👇
https://t.me/tarikhemaragheh

انعکاس خبر تاسیس نخستین مدرسه دخترانه جهان در مراغه
مصاحبه با روزنامه همشهری 17 اردیبهشت ماه 1403

اصغر محمدزاده (نویسنده و مورخ)

__
مسیر باورها باید تغییر یابد. زمانی که شاخصه های تاریخ ساز مقید به متون بالادستی است. نام مراغه گم می شود. انعکاس خبر " تاسیس نخستین مدرسه دخترانه جهان در مراغه" در روزنامه همشهری شاید این رای را لااقل برای برخی از افکار عموم تغییر داد که روزگاری در مراغه صحبت از نخستین آکادمی ها و مدارس علمی بود.
سرقویتی بیگی _مادر هلاکوخان مغول_ که تاسیس و پایه ریزی مدارسی در قلمرو حکومت اایلخانان مغول به ایشان منسوب است . تصمیم به ایجاد مدارس دخترانه در بخارا داشت که به دلیل بستر جامعه سنتی در این شهر این امکان بر ایشان فراهم نشد.
اما در دوران اقامت ایشان در مراغه این مهم حصول یافت و دیوار به دیوار رصدخانه مراغه مدرسه ای برای تحصیل اناث (دختران) بنا نمود. به اذعان پرفسور فرانس بروین که این مدرسه از حیث تقدم زمانی نخستین مدرسه دخترانه در دنیا به شمار می آید.
اما افتخارات مراغه در قطبیت علم جهانی محدود به همین سطور تیست ....

عضو کانال تاریخ مراغه شوید
https://t.me/tarikhemaragheh

جمعی از اهالی پهرآباد مراغه در سال ۱۳۲۴

در بعضی از اسناد نام این منطقه سپهرآباد آمده و اردشیر آوانسیان در کتاب خاطرات خود در دهه بیست نام این منطقه را «پیلاوا» ذکر نموده است.

عضو کانال تاریخ مراغه شوید
https://t.me/tarikhemaragheh

شهر دوره اشکانی « یای شهری » در مراغه؟


اصغر محمدزاده
(نویسنده و مورخ)

-------------

ولادیمیر مینورسکی از مورخین برجسته روس در کاوش بر روی شهرهای گمشده آذربایجان به نتایج قابل توجهی رسیده است .
شهرهای گازاکا , فنه سه په ، گنزک و فراآسپا شهرهای مهم آذربایجان در دوره اشکانیان به شمار می آمدند که محل قرارگیری آنها متقن نبود.
در خصوص شهر فراآسپا/فرااتا /فراآسپا طبق منابع مکتوب شهری متعلق با طبقه حاکمان بوده که کودکان و همسران شاه در آن اقامت داشته آمد.
استراپون و پلوتارک به لشکرکشی آنتونیوس فرمانده نظامی رومی به این شهر سخن گفته که رومیان به دلیل موقعیت خاص جغرافیای و حصار بزرگ و طبیعی شهر نتوانستند این شهر را تسخیر کنند.

مینورسکی در بررسی متن تاریخی جغرافیایی استرابون دو شهر بزرگ ییلاقی و قشلاقی گنزک و فراآسپا را با مفروضات قوی مکان یابی نموده است. وی می نویسد :
«جایگاه تابستانی در فراآتا و جایگاه تابستانی در گنزک بوده است »
(نام های جغرافیایی و ریشه های تاریخی آن ها در آتروپاتن ، ص ۴۲)
اما مینورسکی در ادامه از مختصات ارایه شده بطلمیوس نیز از محل قرارگیری این شهرها بهره می برد و گنزک را در شهر لیلان کنونی و فرااتا را در شمال شرقی این شهر قابل بررسی می داند و سپس در تحقیق محل آن اظهار می دارد :
«دره ای مشهور به رویین دژ که در نزدیکی مراغه قرار دارد و در سه فرسخی آن واقع بوده در ادوار بعدی غالبا به صورت پناهگاهی برای زنان به کار می رفت . به طور آزمایشی آن را با محلی که در نقشه های روسی یای شهری (شهر تابستانی) یکسان دانسته ام که در ۱۶کیلومتری بالای مراغه و در دامنه های سهند قرار دارد . اگر آن را با فراآسپا مربوط بدانیم . این ممکن همان شهر باشد که آنتونیوس کوشید تا آن را به تصرف درآورد».
(همان ، ص۴۵)

عضو کانال تاریخ مراغه شوید

https://t.me/tarikhemaragheh

اولین استاندار مراغه ای در سال ۱۳۲۲

اصغر محمدزاده (نویسنده و مورخ)
------

در آخرین روزهای سال ۱۳۲۲ در حالی که سازمان های دولتی در نتیجه اشغال دول متفق از هم پاشیده بود؛ حسن خان مقدم مشهور به ظفرالدوله به سمت استانداری آذربایجان شرقی منصوب شد. تا اوضاع به هم ریخته شده و قحطی ناشی از جنگ را سر و سامان بدهد.

حسن خان مقدم از نظر نسبی برادرزاده صمدخان شجاع الدوله به شمار می رفت و تحصیلات نظامی خود را در مدارس نظامی مظفری و آلمان و روسیه تکمیل نموده و در سال ۱۹۱۴ میلادی پس از فارغ التحصیلی از دانشکده افسری مسکو به خدمت قشون ایران درآمد.

از کارنامه درخشان حسن خان مقدم در عرصه نظامی می توان به رفع غائله شورش اسماعیل سمیتقو و بازگرداندن امنیت به ولایات غربی آذربایجان. فرماندهی سپاه غرب در جنگ جهانی دوم که تا آخرین دقایق صدور دستور ترک مقاومت از طرف مرکز، به ایستادگی در برابر تجاوز نیروهای انگلیس پرداخت ، اشاره نمود.

سرلشگر حسن مقدم واپسین سالهای عمر خود را به دلیل اختلاف با رزم آرا در خانه اربابی خود در روستای خوجامیر مراغه سپری نمود.

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه
https://t.me/tarikhemaragheh

حضور گروه صلح آمریکا در مراغه

اصغر محمدزاده (نویسنده و مورخ)
---------------

پس از آنکه زبان خارجی تحصیلی در مدارس از زبان فرانسه به زبان انگلیسی تغییر یافت . شمار قلیل مدرسین زبان انگلیسی در مدارس مختلف یکی از مشکلات اداره فرهنگ به شمار می آمد.
تا این که در میانه دهه چهل شمسی گروهی تحت عنوان «گروه صلح» با همکاری وزارت خارجه و سفارت ایالات متحده جهت تامین کمبود دبیر زبان انگلیسی تشکیل یافت.
سند پیش رو به حضور یکی از اعضای گروه صلح در مراغه در سال ۱۳۴۶ باز می گردد که در این سال شخصی به نام «ریچارد راتلیف» از سفارت آمریکا به عنوان دبیر زبان انگلیسی راهی مراغه می شود .

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه
https://t.me/tarikhemaragheh

تصویری برای توسیع دانایی در مراغه


اصغر محمدزاده (نویسنده و مورخ)

رکن اصلی دانایی سواد است . به روزگاری افرادی از جنس فرهنگ در اشاعه آن تلاش زایدالوصفی نمودند.
تصویر بالا ثبت لحظه ای است که آقای ابراهیم عزیززاده یکی از دبیران اداره فرهنگ در برنامه پیکار با بی سوادی در دهه بیست برای جمعی از روستاییان اطراف مراغه کتاب تهیه نموده تا وجهی از واژه دانایی را برای آنها تفسیر نماید.

نامش جاودان

مرحوم ابراهیم عزیز زاده سالیان مدیدی به عنوان مدیر دبیرستان فروزی از دهه سی تا چهل خدمات ارزنده ای بروز دادند

لینک عضوبت در کانال تاریخ مراغه
https://t.me/tarikhemaragheh

برای این روزها ......


اصغر محمدزاده (نویسنده و مورخ)

----------
صاحب کتاب سیاحت نامه ابراهیم بیگ در جلد سوم اثر خود ابیاتی از یک شاعر گم نام مراغی به نام بها مراغی (که به احتمال در اواسط دوره قاجار می زیسته) آورده است که در تب و تاب این روزهای مردم کشور تفسیری دگر دارد :

هان تا سررشته خرد گم‌نکنی
خود را ز برای نیک و بد گم‌نکنی

رهرو تویی و راه تویی ، منزل تو
هشدار که راه و چاه خود گم‌نکنی


لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه
https://t.me/tarikhemaragheh

روزی که هست
ولی نیست؟
(به بهانه روز قلم)

اصغر محمدزاده

_
⭐برای این که خاطر نویسنده و پژوهشگر مکدر نشده و از قافله مناسبت ها در دنیا دور نمانیم روزی از سال (۱۴تیرماه) به روز قلم مسمی شد.

اما فی الواقع این روز به سان سایر مناسبت ها (روز کارگر، معلم ، روزنامه نگار و....) نبود . حکم آن عریضه ای را داشت که پای آن امضای شاهدانی بی اطلاع در آن درج شده بود.

روز قلم از بدو نام گذاری آن در محاق قرار گرفته بود . هیچ نهادی خود را صاحب این روز نمی داند. که بر تاریک خانه دنیای آنها شمعی روشن سازد. اما چرا و به چه جهت؟

در شهری که پایمان به آن بسته شده نهادهای مختلفی روزهایی از سال را که برای اصحابی مسمی شده مراسم برگزار نموده و تحفی من باب ارج نهادن بر مقام آنها تقدیم می کنند تا فی الواقع انعکاس خوبی در جامعه از فعل خود بروز بدارند و یا از توپ و تشرهای آنها در امان بمانند .

اما چرا این نهادها برای واژه قلم و صاحبان آنها بها نمی دهند و از وجود چنین روزی بی اطلاع هستند.
دلیل آن در جایگاه واقعی صاحبان قلم نهفته است که نه برای نهاد و سازمانی خیری دارند و نه اضرار.

اما اهالی قلم واقعی در سطرهایی می زیند که دور از دنیاهای پوشالی بافته شده در اذهان عموم قرار دارد. در هیجان ها ، سیاست ها ، تعصب ها ذوب نمی شوند. زبان اعتراض شان به تقریر نیست . بلکه به تحریری است که ایهام وار بر روی کاغذی قلمی شده که غیر از خودشان کسی آن را نمی خواند....


روزی که هست. ولی نیست...

https://t.me/tarikhemaragheh

دلسوز مرد مراغه/اکبر ارفعی


اصغر محمدزاده
------------------------------

تقریبا هجده سال قبل بود که در نخستین گام ها برای پژوهش در موضوعات مختلف تاریخ مراغه با مرحوم اکبر ارفعی آشنا شدم.
نسبت به چند صد نفری که از هم سن و سالهای ایشان مصاحبه داشتم ، ارفعی متفاوت تر بود. کافی بود از ایشان در خصوص واقعه ای تاریخی در دوران معاصر سوالی داشته باشم . زمین و زمان را می گشت و به افراد مختلفی رجوع می نمود تا جواب متقن برای آن بیابد.

بخش مهمی از شخصیت ایشان زمانی برایم هویدا شد که وی از مسئولین مختلف شهری در خصوص مشکلات و مسائل مختلف شهر به عنوان یک شهروند مطالبه گری می کرد. و در این خصوص صریح اللهجه بود و پیشنهادات خود را غالبا مکتوب نموده و به مسئول ذیربط ارسال می نمود.

کافی بود مسئولی بر مطالبات به حق وی وقعی ننهد. بدون تعارف دوباره همان را از ایشان مطالبه می نمود. و بر آن پافشاری می کرد..... اگر مسئول دوباره همان طرق قبل را پیش می گرفت .... از ملایمت قبلی در رفتار خود می کاست.

او دلسوز واقعی برای یک شهر بود بی آن که پستی داشته باشد


روحش شاد

لینک عضویت در کانال تاریخ مراغه

https://t.me/tarikhemaragheh