Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
📹 Бировни хотини.
Бўлган воқеа.
┄┅অঠই 🕋 ইঠঅ┅┄
📺 КАНАЛМИЗДА ИҚРОР.
🔺𝕂𝕒𝕟𝕒𝕝𝕚𝕞𝕚𝕫𝕘𝕒 𝕆𝕓𝕦𝕟𝕒 𝔹𝕠'𝕝𝕚𝕟𝕘➖⬇️
https://t.me/joinchat/AAAAAFU_ki2DuwdoBGuycg
Бўлган воқеа.
┄┅অঠই 🕋 ইঠঅ┅┄
📺 КАНАЛМИЗДА ИҚРОР.
🔺𝕂𝕒𝕟𝕒𝕝𝕚𝕞𝕚𝕫𝕘𝕒 𝕆𝕓𝕦𝕟𝕒 𝔹𝕠'𝕝𝕚𝕟𝕘➖⬇️
https://t.me/joinchat/AAAAAFU_ki2DuwdoBGuycg
.
ТУНГИ КУРКУВ.
«Тик;» этса эшикка тикилиб утирган Санобар холанинг
юраги зирк; этди. Аканинг рафтори кувонарли эмасди...
- Толиб к;ани? - деб суради Фахриддан ака дабдурустдан
зарда билан.
- Толиб... ухлаётганди... - безовталик билан жавоб
кайтарди Санобар хола.
-Чакир, гап бор!
Санобар хола шайтонлаб к;олаёзди:
- Ака, нима гаи булса, менга айтинг... Аввал мен эшита-
йин... Кейин Толибга узим бафуржа...
- Сен эшитадиган ran эмас. Чак;ир Толибни!
Шу 4OF эшик томондан:
- Нима дейсиз? - деган дагал овоз эшитилди. Жони то-
вонига тушиб кетган Санобар хола «ялт» этиб шу томонга
каради. Остонада Толиб ёвкараш килиб турарди. Аслини ол-
ганда, йигит тогасини азалдан ёмон курарди...
- Кел, бир куришиб куяйлик. Кучада дуч келиб колсанг
тескари караб утардинг. Энди бундай килмаг ин, жиян. Одам-
га каттик тегаркан...
Андак ялтокилик, андак таъна аралаш ачитиброк; сузлашга
тиришарди Фахриддин ака. Бундан кура «Сен зумрашага
жахл килишни ким куйибди?!» дегани тузук эди.
- Менга каттик тегмайди! - деди Толиб ran охангини
узгартирмай.
- Углим... - Санобар хола урнидан туриб, углининг ёнига
келди. - Кани, бор, тоганг билан куриш!
Толиб ерга караганча тураверди, к;имир этмади.
- Толиб деяпман!
Санобар холанинг овози хам илтимос, хам буйрук;
охднгида янгради.
Охири Толиб урнидан жилди. Бориб, бир суз демасдан
тогаси билан куришди. Сунг каршисига келган онасининг
ёнбошига утиб олди.
Фахриддин ака синглисига «Сен чикиб тур!» дегандай
караш к;илди.
Санобар хола ноилож йулакка чикди, лекин узок;ка кетма-
ди. Беихтиёр кулокларини динг килди. Ичкаридан акасининг овози эшитиларди:
- Сен бола нима ишлар килиб юрибсан узи?! Кунглим
бор деб, дуч келган кизни яхши кураверасанми? Осилсанг
буйинг етадиган ерни мулжаллаб осилмайсанми? - Юрагида
аллакандай алами бор-у, имкон тугилганида пайтдан фойда-
ланиб, захарли нишини санчиб олишга ахд килгандай аччик
захарханда килди Фахриддин ака.
- Яхши курган кизингнинг отасиям, онасиям бир пул-
га киммат одамлар экан агар билсанг! Мен богдан кел-
сам, улар тогдан келишади. Уй-жойлари бир ахволда экан,
дейишадими-ей! Отаси ташлаб кетган экан, дейишадими-
ей!.. Отаси аллакандай бетамиз, ипириски булмаса туртта
бола билан хотинини ташлаб кетармиди, дейишадими-ей!..
Ишкилиб, эшитмаган гапим колмади. Уша уйдан кандай
чикиб келганимниям билмайман. Энди сенга айтмокчи
булган гапимни эшит: олтиндан ясалган маъбуда булсаям
уша киздан воз кечиб куя к;ол! Узингга хам, бечора онангга
хам жавр килма, бола! Уйлаб иш тут!
Толиб бошини кутаролмай колди.
Фахриддин ака яна нималарнидир каттик-каттик гапи-
риб, афтидан, ичида йигилган барча зардобини тукиб солди
чоги, кетиш учун урнидан кузгалди.
Толиб ерга караганча тураверди.
Иулакдан онасининг йигламсираб гапирган овози олис-
олислардан, узок утмиш каъридан келаётгандек элас-элас
эшитилди:
- Отаси йук экан, дейишибдими?.. Отасини аллакандай
бетайин дейишибдими?.. Болаларимнинг отасиз эканлиги
эсимдан чиккан экан, рахмат, минг марта рахмат эслатиб
Куйганлари учун!.. Сиздан хам хафаман, ака. Шу гапларни
узимга айтиб хуя колсангиз хам буларди. Мен уларга болам-
нинг отаси бетайин эмаслигини, хато килганида кечира ол-
маганимдан ажралишни узим талаб килганимни, кейинчалик
ёрдам бераман деганида хам узим бош тортганимни, хамма-
хаммасини тушунтириб куярдим...
- Э, хуйсанг-чи шунаха гапларни! Агар уша аблах ташлаб
кетмаганида эди, бу кунлар бошингга тушмасди! Сенам жа
ТУНГИ КУРКУВ.
«Тик;» этса эшикка тикилиб утирган Санобар холанинг
юраги зирк; этди. Аканинг рафтори кувонарли эмасди...
- Толиб к;ани? - деб суради Фахриддан ака дабдурустдан
зарда билан.
- Толиб... ухлаётганди... - безовталик билан жавоб
кайтарди Санобар хола.
-Чакир, гап бор!
Санобар хола шайтонлаб к;олаёзди:
- Ака, нима гаи булса, менга айтинг... Аввал мен эшита-
йин... Кейин Толибга узим бафуржа...
- Сен эшитадиган ran эмас. Чак;ир Толибни!
Шу 4OF эшик томондан:
- Нима дейсиз? - деган дагал овоз эшитилди. Жони то-
вонига тушиб кетган Санобар хола «ялт» этиб шу томонга
каради. Остонада Толиб ёвкараш килиб турарди. Аслини ол-
ганда, йигит тогасини азалдан ёмон курарди...
- Кел, бир куришиб куяйлик. Кучада дуч келиб колсанг
тескари караб утардинг. Энди бундай килмаг ин, жиян. Одам-
га каттик тегаркан...
Андак ялтокилик, андак таъна аралаш ачитиброк; сузлашга
тиришарди Фахриддин ака. Бундан кура «Сен зумрашага
жахл килишни ким куйибди?!» дегани тузук эди.
- Менга каттик тегмайди! - деди Толиб ran охангини
узгартирмай.
- Углим... - Санобар хола урнидан туриб, углининг ёнига
келди. - Кани, бор, тоганг билан куриш!
Толиб ерга караганча тураверди, к;имир этмади.
- Толиб деяпман!
Санобар холанинг овози хам илтимос, хам буйрук;
охднгида янгради.
Охири Толиб урнидан жилди. Бориб, бир суз демасдан
тогаси билан куришди. Сунг каршисига келган онасининг
ёнбошига утиб олди.
Фахриддин ака синглисига «Сен чикиб тур!» дегандай
караш к;илди.
Санобар хола ноилож йулакка чикди, лекин узок;ка кетма-
ди. Беихтиёр кулокларини динг килди. Ичкаридан акасининг овози эшитиларди:
- Сен бола нима ишлар килиб юрибсан узи?! Кунглим
бор деб, дуч келган кизни яхши кураверасанми? Осилсанг
буйинг етадиган ерни мулжаллаб осилмайсанми? - Юрагида
аллакандай алами бор-у, имкон тугилганида пайтдан фойда-
ланиб, захарли нишини санчиб олишга ахд килгандай аччик
захарханда килди Фахриддин ака.
- Яхши курган кизингнинг отасиям, онасиям бир пул-
га киммат одамлар экан агар билсанг! Мен богдан кел-
сам, улар тогдан келишади. Уй-жойлари бир ахволда экан,
дейишадими-ей! Отаси ташлаб кетган экан, дейишадими-
ей!.. Отаси аллакандай бетамиз, ипириски булмаса туртта
бола билан хотинини ташлаб кетармиди, дейишадими-ей!..
Ишкилиб, эшитмаган гапим колмади. Уша уйдан кандай
чикиб келганимниям билмайман. Энди сенга айтмокчи
булган гапимни эшит: олтиндан ясалган маъбуда булсаям
уша киздан воз кечиб куя к;ол! Узингга хам, бечора онангга
хам жавр килма, бола! Уйлаб иш тут!
Толиб бошини кутаролмай колди.
Фахриддин ака яна нималарнидир каттик-каттик гапи-
риб, афтидан, ичида йигилган барча зардобини тукиб солди
чоги, кетиш учун урнидан кузгалди.
Толиб ерга караганча тураверди.
Иулакдан онасининг йигламсираб гапирган овози олис-
олислардан, узок утмиш каъридан келаётгандек элас-элас
эшитилди:
- Отаси йук экан, дейишибдими?.. Отасини аллакандай
бетайин дейишибдими?.. Болаларимнинг отасиз эканлиги
эсимдан чиккан экан, рахмат, минг марта рахмат эслатиб
Куйганлари учун!.. Сиздан хам хафаман, ака. Шу гапларни
узимга айтиб хуя колсангиз хам буларди. Мен уларга болам-
нинг отаси бетайин эмаслигини, хато килганида кечира ол-
маганимдан ажралишни узим талаб килганимни, кейинчалик
ёрдам бераман деганида хам узим бош тортганимни, хамма-
хаммасини тушунтириб куярдим...
- Э, хуйсанг-чи шунаха гапларни! Агар уша аблах ташлаб
кетмаганида эди, бу кунлар бошингга тушмасди! Сенам жа
осмондан олиб гапирасан-да!.. Х,алиям булсаушанинг олдига
бор!
Фахриддин ака гуё барча кургуликларнинг сабабчисини
топиб, огирликни узидан сокит килгандай чертиб-чертиб га-
пирди.
- Бормайман... бормайман...
- Бунчалик эканлигингни билганимда!..
Эшик шараклаб ёпилди.
Толиб илкис бошини кутарди. Унинг юзига караб
булмасди. (Агар рассом булганимда, когоз коралаб
утирмасдан, унинг юз киёфасини чизиб КУ колардим. Ва
бу суратнинг тагига «Таккирланган одам» деган номни ёзиб
куярдим.)
Беш дакикалар чамаси Толиб бир нуктага тикилиб колди,
сунг шахд билан урнидан турди. Эшик кесакисига бехол суя-
ниб колган Санобар хола сергак тортди ва углининг йулини
тусди:
- Каёкка?
- Йулимдан кочинг, ойи! - алам билан гапирди Толиб.
Санобар опа углининг иккала кулидан махкам ушлади:
- Каёкка бормокчисан?
- Айтсам куйворасизми?
-Ха.
- Улдираман! Гулсеварни хам, унинг ота-онасини хам!
Кейин уйларига ут куяман!
- Вой шурим...
Санобар холанинг юзи пахта булиб колди.
- Йулимдан кочинг, ойи...
- Битта кизни деб камалиб кетмокчимисан?
- Кизни дебмас!
- Эсингни йиг, жон болам, - каршилик курсатишига
Карамай Санобар хола углини кучоклаб олди. - Узингга хам,
менга хам жавр килма. Сен борлигинг учун бу дунёда яшаб
юрибман. Ишонганим-суянганим, дардкашим-сирдошим
Хам сенсан-ку! Сен борлигинг учун гамни гам деб билмадим;
ташвишлардан чарчамадим; битта йиртик калишни неча йил-
лаб киясиз, деб устимдан кулганларида хам хафа булмадим. Толибжоним улгайса х,аммаси эсимдан чикриб кетади, деган
орзу билан яшадим. Сен булсанг!.. - Санобар хола йиглай-
йиглай, углининг елкаларига шапатилаб-шапатилаб гапида
давом этди: - Сен булсанг аллакандай одамларнинг сассик;
гапларини деб узингни хароб килмокчисан! Менинг хонумо-
нимга ут куймокчисан! Шу х,ам адолатданми? Шунинг учун
яшаб юрганмидим...
Бирдан Санобар хола жим булиб к;олди.
- Ойи... - курк;а-писа овоз берди Толиб. Онадан садо
чик;мади. - Ойижон...
Толиб онасини даст кутариб олди. Санобар холанинг
боши «шилк;» этиб углининг елкасига тушди. Толиб беихти-
ёр йиглаб юборди: онаси кушдек енгил эди!
- Ие, нега мени кутариб олдинг? - хайрон булиб суради
ётокрхона эшиги олдига етар-етмас кузлари катта-катта булиб
очилиб кетган Санобар хола.
Толиб огзини очишга х,ам улгурмади, Санобар хола бир
силтаниб углининг кучогидан ерга тушди.
- Ойи, бирпас ётинг...
-Нега ётаман?.. Вой-буй, мунча рангинг окариб кетибди?
Кани, бу ёкга кел-чи.
Она-бола энсиз каравотга ёнма-ён утиршпди.
-Сизни хушингиздан кетиб колдингизми деб куркиб кет-
дим... - деди Толиб ерга к;араганча, сузларни булиб-булиб.
- Сал нарсага хушдан кетаверадиганлардан эмасман, бо-
лам. Куркма. Манави терим жуда калин, унча-мунча нарса
утмайди.
- Кийналиб кетдингиз...
- Сен ёнимда экансан, хеч качон кийналмайман. Кий-
налдим деб айтмайман х.ам.
- кизларингиз-чи?
- Учала киз хам иккаламизнинг мехмонимиз. Хадемай
«пир» этиб учаласи уч томонга учиб кетади. Охир-окибат бу
уйда мен, сен, хотининг ва болаларинг коламиз.
Толиб девордаги к;анак;адир корамтир догга узок; тикилиб
колди. Сунг догдан куз узмаган х,олда:
бор!
Фахриддин ака гуё барча кургуликларнинг сабабчисини
топиб, огирликни узидан сокит килгандай чертиб-чертиб га-
пирди.
- Бормайман... бормайман...
- Бунчалик эканлигингни билганимда!..
Эшик шараклаб ёпилди.
Толиб илкис бошини кутарди. Унинг юзига караб
булмасди. (Агар рассом булганимда, когоз коралаб
утирмасдан, унинг юз киёфасини чизиб КУ колардим. Ва
бу суратнинг тагига «Таккирланган одам» деган номни ёзиб
куярдим.)
Беш дакикалар чамаси Толиб бир нуктага тикилиб колди,
сунг шахд билан урнидан турди. Эшик кесакисига бехол суя-
ниб колган Санобар хола сергак тортди ва углининг йулини
тусди:
- Каёкка?
- Йулимдан кочинг, ойи! - алам билан гапирди Толиб.
Санобар опа углининг иккала кулидан махкам ушлади:
- Каёкка бормокчисан?
- Айтсам куйворасизми?
-Ха.
- Улдираман! Гулсеварни хам, унинг ота-онасини хам!
Кейин уйларига ут куяман!
- Вой шурим...
Санобар холанинг юзи пахта булиб колди.
- Йулимдан кочинг, ойи...
- Битта кизни деб камалиб кетмокчимисан?
- Кизни дебмас!
- Эсингни йиг, жон болам, - каршилик курсатишига
Карамай Санобар хола углини кучоклаб олди. - Узингга хам,
менга хам жавр килма. Сен борлигинг учун бу дунёда яшаб
юрибман. Ишонганим-суянганим, дардкашим-сирдошим
Хам сенсан-ку! Сен борлигинг учун гамни гам деб билмадим;
ташвишлардан чарчамадим; битта йиртик калишни неча йил-
лаб киясиз, деб устимдан кулганларида хам хафа булмадим. Толибжоним улгайса х,аммаси эсимдан чикриб кетади, деган
орзу билан яшадим. Сен булсанг!.. - Санобар хола йиглай-
йиглай, углининг елкаларига шапатилаб-шапатилаб гапида
давом этди: - Сен булсанг аллакандай одамларнинг сассик;
гапларини деб узингни хароб килмокчисан! Менинг хонумо-
нимга ут куймокчисан! Шу х,ам адолатданми? Шунинг учун
яшаб юрганмидим...
Бирдан Санобар хола жим булиб к;олди.
- Ойи... - курк;а-писа овоз берди Толиб. Онадан садо
чик;мади. - Ойижон...
Толиб онасини даст кутариб олди. Санобар холанинг
боши «шилк;» этиб углининг елкасига тушди. Толиб беихти-
ёр йиглаб юборди: онаси кушдек енгил эди!
- Ие, нега мени кутариб олдинг? - хайрон булиб суради
ётокрхона эшиги олдига етар-етмас кузлари катта-катта булиб
очилиб кетган Санобар хола.
Толиб огзини очишга х,ам улгурмади, Санобар хола бир
силтаниб углининг кучогидан ерга тушди.
- Ойи, бирпас ётинг...
-Нега ётаман?.. Вой-буй, мунча рангинг окариб кетибди?
Кани, бу ёкга кел-чи.
Она-бола энсиз каравотга ёнма-ён утиршпди.
-Сизни хушингиздан кетиб колдингизми деб куркиб кет-
дим... - деди Толиб ерга к;араганча, сузларни булиб-булиб.
- Сал нарсага хушдан кетаверадиганлардан эмасман, бо-
лам. Куркма. Манави терим жуда калин, унча-мунча нарса
утмайди.
- Кийналиб кетдингиз...
- Сен ёнимда экансан, хеч качон кийналмайман. Кий-
налдим деб айтмайман х.ам.
- кизларингиз-чи?
- Учала киз хам иккаламизнинг мехмонимиз. Хадемай
«пир» этиб учаласи уч томонга учиб кетади. Охир-окибат бу
уйда мен, сен, хотининг ва болаларинг коламиз.
Толиб девордаги к;анак;адир корамтир догга узок; тикилиб
колди. Сунг догдан куз узмаган х,олда:
Ойи, энди... совчиликка бормай куя колинг, — деди ши-
каста овозда.
- Нега?
-Кунглим совиди...
- Ростингми?
- Толиб...
- Мен айланиб келаман.
Толиб урнидан турди.
...Х,айит арафаси эди. Толиб ишдан кечрок кайтди. Бу-
нинг устига... оёкда тик туролмасди... Гирт маст эди.
Йигит зурга остона хатлади-ю, эшик кесакисига суянди.
- Ойи, ойижон...
Чопиб чикиб, углини бу ахволда курган онанинг бошидан
Куши учди.
- Ичдингми?.. Руза тутиб юрувдинг-ку! - Санобар хола
углининг култигидан тутиб хонасига олиб кирди. - Ёт, жо-
йингга ёт! Туфлингни узим ечиб оламан.
- Мендан... хафа эмасмисиз, ойи? - кузларини аранг очиб
суради Толиб.
- Хафа булдим. Шундай кунлари... шундай кунлари бе-
кор ичибсан-да! Гунок-ку бу!
Толиб куксини силади, сунг афтини бужмайтирди:
-Э!..
- Ким билан ичдинг? Руза кунлари хам ичадиган одам
бормикан?
- Санжар ишхонамга борган экан...
- Аллакаёкларга йук булиб кетганди-ку, яна пайдо булиб
коптими?
- Ишлагани кетган экан... Кунглим айнияпти, ойи...
- Вой, хозир!..
Санобар хола чопиб борганча ювиниш хонасидан тогора
олиб келди.
Толиб зурга бошини кутариб, тогорага эгилди. Укчиди,
лекин кайт килмади. Кийналиб кетди.
- Хах, болажоним-а, сенга зарилмиди?.. Ичкиликни
кутармаслигингни узинг хам билардинг-ку!
Куйганимдан ичдим, ойижон, куйганимдан...
Санобар хола каттик сесканиб тушди.
Толиб ичидаги ховурни босмокчи булгандек отзини кат-
та-катта очиб нафас олди. Бошини ёстикдан кутармокчи
булди, аммо эплай олмади, «шилк» этиб к;улади. Бугрик;иб
кетган юзида аллакандай кизил тошмалар пайдо булди.
Санобар хола уни ухлади хаёл килиб энди урнидан жила-
ётганди, тусатдан Толиб кулини узатиб гулдиради:
- Ойи...
- Мен шу ердаман, болам.
- Менга ёрдам беринг, ойи...
- Нима килай, айт, болажоним.
- Мана бу еримни куйдираётган утни учиринг, - Толиб
чап куксига онасининг кафтини босди. - Кийналиб кетдим!
Уни уйламайин десам хам хаёлимга келаверади...
Санобар хола углининг кулини юзига босди. Она унсиз
йигларди...
* * *
Эртаси эрталаб Толиб уйкудан уйгонганида Санобар хола
уйда йук эди.
Бу вактда Санобар хола шах,ар марказидаги мухташам би-
нолардан бирининг олдида турарди. Онанинг эгнида ун беш
йил аввал тиктирган одми куйлаги, ок. оралаган сочларини
яшириб турган румоли хам анчайин рангини йукотган.
Нихоят, зулукдай кора хизмат машинасидан тушиб, бино
эшиги томон келаётган басавлат кишини курган захоти Са-
нобар хола унинг истикболига шошди.
Басавлат киши аввалига эътибор бермади, аммо аёл жуда
якинига келиб колгандан кейингина ноилож куз ташлади ва
ногох, жойида такка тухтади.
- Санобар?!
- Яхши юрибсизми... - деярли пичирлаб салом берди Са-
нобар хола.
- Узинг тинчмисан?
каста овозда.
- Нега?
-Кунглим совиди...
- Ростингми?
- Толиб...
- Мен айланиб келаман.
Толиб урнидан турди.
...Х,айит арафаси эди. Толиб ишдан кечрок кайтди. Бу-
нинг устига... оёкда тик туролмасди... Гирт маст эди.
Йигит зурга остона хатлади-ю, эшик кесакисига суянди.
- Ойи, ойижон...
Чопиб чикиб, углини бу ахволда курган онанинг бошидан
Куши учди.
- Ичдингми?.. Руза тутиб юрувдинг-ку! - Санобар хола
углининг култигидан тутиб хонасига олиб кирди. - Ёт, жо-
йингга ёт! Туфлингни узим ечиб оламан.
- Мендан... хафа эмасмисиз, ойи? - кузларини аранг очиб
суради Толиб.
- Хафа булдим. Шундай кунлари... шундай кунлари бе-
кор ичибсан-да! Гунок-ку бу!
Толиб куксини силади, сунг афтини бужмайтирди:
-Э!..
- Ким билан ичдинг? Руза кунлари хам ичадиган одам
бормикан?
- Санжар ишхонамга борган экан...
- Аллакаёкларга йук булиб кетганди-ку, яна пайдо булиб
коптими?
- Ишлагани кетган экан... Кунглим айнияпти, ойи...
- Вой, хозир!..
Санобар хола чопиб борганча ювиниш хонасидан тогора
олиб келди.
Толиб зурга бошини кутариб, тогорага эгилди. Укчиди,
лекин кайт килмади. Кийналиб кетди.
- Хах, болажоним-а, сенга зарилмиди?.. Ичкиликни
кутармаслигингни узинг хам билардинг-ку!
Куйганимдан ичдим, ойижон, куйганимдан...
Санобар хола каттик сесканиб тушди.
Толиб ичидаги ховурни босмокчи булгандек отзини кат-
та-катта очиб нафас олди. Бошини ёстикдан кутармокчи
булди, аммо эплай олмади, «шилк» этиб к;улади. Бугрик;иб
кетган юзида аллакандай кизил тошмалар пайдо булди.
Санобар хола уни ухлади хаёл килиб энди урнидан жила-
ётганди, тусатдан Толиб кулини узатиб гулдиради:
- Ойи...
- Мен шу ердаман, болам.
- Менга ёрдам беринг, ойи...
- Нима килай, айт, болажоним.
- Мана бу еримни куйдираётган утни учиринг, - Толиб
чап куксига онасининг кафтини босди. - Кийналиб кетдим!
Уни уйламайин десам хам хаёлимга келаверади...
Санобар хола углининг кулини юзига босди. Она унсиз
йигларди...
* * *
Эртаси эрталаб Толиб уйкудан уйгонганида Санобар хола
уйда йук эди.
Бу вактда Санобар хола шах,ар марказидаги мухташам би-
нолардан бирининг олдида турарди. Онанинг эгнида ун беш
йил аввал тиктирган одми куйлаги, ок. оралаган сочларини
яшириб турган румоли хам анчайин рангини йукотган.
Нихоят, зулукдай кора хизмат машинасидан тушиб, бино
эшиги томон келаётган басавлат кишини курган захоти Са-
нобар хола унинг истикболига шошди.
Басавлат киши аввалига эътибор бермади, аммо аёл жуда
якинига келиб колгандан кейингина ноилож куз ташлади ва
ногох, жойида такка тухтади.
- Санобар?!
- Яхши юрибсизми... - деярли пичирлаб салом берди Са-
нобар хола.
- Узинг тинчмисан?
Бир илтимос билан келувдим олдингизга. Вактингиз
булса чеккарок;ка утиб гаплашсак... Ана, скамейка хам бор
экан...
- Йуг-э... - эркак аёл курсатган томонга караб сесканиб
кетди. Кейин бино томонга ишора килди: - Юр, кабинетда
гаплашамиз.
Эркак аёлни бинога бошлади.
Икковлон каттакон, залварли эшикдан ичкари киришла-
ри билан йулакдан келаётган калтагина юбкали, кугирчокдай
чиройли киз шошиб уларга пешвоз чикди.
- Ассалому алайкум, Турсун Ахадович. Соат ун бирга ва-
зирликка утаркансиз, йигилиш бор экан, - деди киз гуё унинг
борлигини хдм курмаётгандай Санобар холага мутлако парво
хам килмасдан.
- Хуп.
Икковлон узун йулакнинг охирида жойлашган к;абул-
хонадан утиб, мухташам кабинетга киришди. Кенг-мул хона
ажойиб мебеллар, юмшок курсилар билан жихозланган эди.
Деразага куёш нурларини утказмайдиган парда тутилган.
Эркак билан аёл узунчок столнинг икки тарафига юзма-
юз утиришди. Аммо дарров сухбатга киришиб кета олмади-
лар, гуё тилларини ютворгандек хадеганда хар иккисидан
хам садо чик;мади.
Турсун Ахадович узини вазмин, сипо тутаётган булса-
да, титраётган бармокдари унинг хаяжонланаётганини
сездириб куярди. Кабинет сохиби халидан буён зур бе-
риб бармокдарини каерга яширишни уйларди. Нихоят
кулларини стол остига олди.
Санобар хола эса айтмокчи булган сузларини минг
чигирикдан утказиб, тайёрланиб келган булса-да, дабдуруст-
дан гап бошлай олмади. Ахир урталарида оз эмас, нак ун
йиллик айрилик девори турибди...
Аллаким сассиз ва кия очилган эшикдан буйлаб кетди.
Санобар хола йуталиб к;уйди.
- Хуш... Эрталабдан йулга чикибсан... Тинчликми?..
Нимагадир Турсун Ахадович тутилиб-тутилиб гапирди.
Санобар хола аранг пичирлай олди: Толиб масаласида келгандим...
Турсун Ахадович безовталаниб колди, юзи корайиб
кетгандек булди:
- Толиб... Толибга нима булди? Тинчликми? Тезрок
гапирсанг-чи!
Санобар хола иложи борича совукконлик билан, лекин
ердан куз узмаган колда, куз ёшларини тукмасдан, шунга
карамасдан, овозидаги титрокни яшира олмаган колда якин
кунлар ичида булиб утган воцеаларни киска тарзда сузлаб
берди.
- Шунака де?! - Турсун Ахадович собик хотинининг
сузларини охиригача эшитишга сабри чидамай урнидан ту-
риб кетди. - Узича писанд килмабди-да... Бойвачча экан-да...
Газаб ичида уйланиб колган Турсун Ахадович хонада
ёкдан-бу ёкка бориб кела бошлади. Кутилмаганда бирдан
юришдан тухтаб, собик; хотинига юзланди:
- Нима килай, айт! Ишхонасига тафтишчи устига таф-
тишчи юбориб, кулини кукка совурайми уша Худойберган
деганларининг! Узи эмаклаб келсинми олдимга?
Санобар хола куркиб кетди. Хатто дилида бу ерга келга-
нига пушаймон кам булди.
- Нима килиш кераклигини айт, мен шунга караб ишга
киришаман, - деди Турсун Акадович бу сафар ётиги би-
лан.
-Бировнинг кулини кукка совуриш шарт эмас, - деди Са-
нобар хола энди бироз узига келиб. - Агар вакд’ингиз булса
бирровга кириб чиксангиз... Узингиз совчи булиб... Хар
калай, эркак киши борса...
- Совчиликка? - аввал ажабланиб колган Турсун Ада-
дович шараклаб кулиб юборди. -Дарров шунака де-
майсанми! Мен булсам... мен булсам боядан бери углимнинг
севгисини писанд килмаган, бунинг устига оиламизни
Хакоратлаган бойваччани кандай килиб чилпарчин килиб
ташласам экан деб зур бериб бош котириб ётибман.
Енгил тортган Санобар холакам кулимсираб куйди. Аммо
чин юракдан хурсанд була олмади. Бир вактлардагидек...
булса чеккарок;ка утиб гаплашсак... Ана, скамейка хам бор
экан...
- Йуг-э... - эркак аёл курсатган томонга караб сесканиб
кетди. Кейин бино томонга ишора килди: - Юр, кабинетда
гаплашамиз.
Эркак аёлни бинога бошлади.
Икковлон каттакон, залварли эшикдан ичкари киришла-
ри билан йулакдан келаётган калтагина юбкали, кугирчокдай
чиройли киз шошиб уларга пешвоз чикди.
- Ассалому алайкум, Турсун Ахадович. Соат ун бирга ва-
зирликка утаркансиз, йигилиш бор экан, - деди киз гуё унинг
борлигини хдм курмаётгандай Санобар холага мутлако парво
хам килмасдан.
- Хуп.
Икковлон узун йулакнинг охирида жойлашган к;абул-
хонадан утиб, мухташам кабинетга киришди. Кенг-мул хона
ажойиб мебеллар, юмшок курсилар билан жихозланган эди.
Деразага куёш нурларини утказмайдиган парда тутилган.
Эркак билан аёл узунчок столнинг икки тарафига юзма-
юз утиришди. Аммо дарров сухбатга киришиб кета олмади-
лар, гуё тилларини ютворгандек хадеганда хар иккисидан
хам садо чик;мади.
Турсун Ахадович узини вазмин, сипо тутаётган булса-
да, титраётган бармокдари унинг хаяжонланаётганини
сездириб куярди. Кабинет сохиби халидан буён зур бе-
риб бармокдарини каерга яширишни уйларди. Нихоят
кулларини стол остига олди.
Санобар хола эса айтмокчи булган сузларини минг
чигирикдан утказиб, тайёрланиб келган булса-да, дабдуруст-
дан гап бошлай олмади. Ахир урталарида оз эмас, нак ун
йиллик айрилик девори турибди...
Аллаким сассиз ва кия очилган эшикдан буйлаб кетди.
Санобар хола йуталиб к;уйди.
- Хуш... Эрталабдан йулга чикибсан... Тинчликми?..
Нимагадир Турсун Ахадович тутилиб-тутилиб гапирди.
Санобар хола аранг пичирлай олди: Толиб масаласида келгандим...
Турсун Ахадович безовталаниб колди, юзи корайиб
кетгандек булди:
- Толиб... Толибга нима булди? Тинчликми? Тезрок
гапирсанг-чи!
Санобар хола иложи борича совукконлик билан, лекин
ердан куз узмаган колда, куз ёшларини тукмасдан, шунга
карамасдан, овозидаги титрокни яшира олмаган колда якин
кунлар ичида булиб утган воцеаларни киска тарзда сузлаб
берди.
- Шунака де?! - Турсун Ахадович собик хотинининг
сузларини охиригача эшитишга сабри чидамай урнидан ту-
риб кетди. - Узича писанд килмабди-да... Бойвачча экан-да...
Газаб ичида уйланиб колган Турсун Ахадович хонада
ёкдан-бу ёкка бориб кела бошлади. Кутилмаганда бирдан
юришдан тухтаб, собик; хотинига юзланди:
- Нима килай, айт! Ишхонасига тафтишчи устига таф-
тишчи юбориб, кулини кукка совурайми уша Худойберган
деганларининг! Узи эмаклаб келсинми олдимга?
Санобар хола куркиб кетди. Хатто дилида бу ерга келга-
нига пушаймон кам булди.
- Нима килиш кераклигини айт, мен шунга караб ишга
киришаман, - деди Турсун Акадович бу сафар ётиги би-
лан.
-Бировнинг кулини кукка совуриш шарт эмас, - деди Са-
нобар хола энди бироз узига келиб. - Агар вакд’ингиз булса
бирровга кириб чиксангиз... Узингиз совчи булиб... Хар
калай, эркак киши борса...
- Совчиликка? - аввал ажабланиб колган Турсун Ада-
дович шараклаб кулиб юборди. -Дарров шунака де-
майсанми! Мен булсам... мен булсам боядан бери углимнинг
севгисини писанд килмаган, бунинг устига оиламизни
Хакоратлаган бойваччани кандай килиб чилпарчин килиб
ташласам экан деб зур бериб бош котириб ётибман.
Енгил тортган Санобар холакам кулимсираб куйди. Аммо
чин юракдан хурсанд була олмади. Бир вактлардагидек...
Аллакандай хижиллик, бегоналик сояси урталарига ту-
шиб турарди. Буни Турсун Ахадович хам хис килди чоги,
кулишдан тухтади, жиддий тортди. Сунг жойига кайтиб
утирди. Бир суз демасдан собик рафикасига синчиклаб ти-
килди. Гуё аёлнинг чехрасидан афсус-надоматга ухшаш ни-
мадир кидиргандай...
Пировардида Санобар хола беихтиёр:
- Мажбур булмаганимда бу ерга келиб, сизни безовта
Килмасдим, - деб юборди.
Холбуки, она бу гапни сухбат мукаддимасида айтишни
режалаштирганди...
Айни шу хакикатни эшитишни кутиб яшаб юргандек
бирдан Турсун Ахадовичнинг юраги тулиб кетди. Назарида
узига бир вактлар етказилган озорлар учун хирож сифатида
собик тан махрамини гапи билан чимдиб олмокчи булди:
- Нихоят бизга хам эхтиёж сезибсиз-да... Керак булиб
Колибмиз-да...
Ажабки, Турсун Ахадовичнинг овози узи истаганчалик
истехзоли-таънали эмас, иддао-гинадан холи, аммо нима-
гадир махзун, жуда махзун эшитилди. Буни узи хам сезди,
хайрон булди, аммо афсусланмади.
Санобар хола булса гап тагидаги нимкосани аллакдчон
фахмлаган, фахмлаши асносида аъзойи баданидан совук тер
куйилиб келганини сезган, аммо холатини сездирмасликка
узида куч топа олган эди.
Ахир таъна жуда мулойим охангда айтилсаям, бари-
бир таъна-да! Хам хиёнат, хам таъна! Х,али бу одам узини
жабрдийда хисоблаб юрган экан-да! Килар ишни килиб
Куйганидан кейин хам-а...
Санобар хола урнидан огир кузгалиб эшик томон юрди.
Аммо мана шундай, индамай кетаверишни узига эп курмади.
Хола ортига угирилди. Унинг кузлари жикка ёшга тулган
эди. Бирок корачиклар сувда акс этган оловдек ёниб турарди.
- Ха, бир вактлар менга керак эмассиз, деганман, - деди
Санобар хола сузларни дона-дона килиб. - Хозир яна уша
гапимни такрорлайман, маъносини тузукрок. англаб олинг:
«Сиз менга керак эмассиз!..
Эшик зарб билан очилдию, зарб билан ёпилди. Гуё эшик
урилгандек юзи ловуллаган Турсун Ахадович калкиб кетди.
Кулокдари тагида эса собик; рафикасининг хозиргина айтган
сузлари янгради: «Сиз мента керак эмассиз!.. Сиз менга ке-
рак эмассиз!.. Сиз менга керак эмассиз!..»
Турсун Ахадович устма-уст жиринглаётган телефонга
х,ам карамасдан шоша-пиша танщарига йул олди.
Турсун Ахадович бундан ярим соатча бурун учрашган
ерларида кичкинагина булиб, бош эгганча кетиб бораётган
собик хотинига етиб олди.
- Санобар, тухта, сенда гапим бор.
Санобар хола эса бир лахзага хам тухтамасдан, аксинча,
кадамини тезлатиб йулида давом этаркан:
-Менинг сизга гапим йук, - деди куруккина килиб. -Ай-
тадиганимни айтдим...
-Ментушундим... Эндитушундим...-ховликиб-энтикиб,
Кандайдир гайритабиий хаяжон отушида шоша-пиша тапира
кетди Турсун Ахадович. - Сенга керак булмасам хам бола-
ларга керак эдим. Лекин мен буни уша вактда тушунишни
истамадим. Кунглимга кулок тутдим...
Шу чок --
Шу сонияда...
Ён-верига, утган-кетганларга хам парво килмасдан ши-
пиллаб кетаётган аёл бирдан такка тухтади. Санобар хола-
нинг кузларида бир лахзага синчковлик ва кизикиш акс этди.
Зеро, доноликда хаттоки Сукротни ортда колдирадиган аёл-
лар хам айни кизикувчанлик туйгуси олдида ожиздирлар.
- Хуш? - деди Санобар хола довдираб туриб колган
Турсун Ахадовичга тик караб. - Кунглингизга кулок тутган
булсангиз... энди... бахтлимисиз?
Бир Караганда савол уга оддий ва жундек эди. Бирок
унинг замирига шундай какшаткич маъно яширинган эдики,
буни илгаган Турсун Ахадович беихтиёр калтираб кетди.
-Мен...
Турсун Ахадович гапира олмади. Бирдан бошини эгиб,
нигохларини ерга тикди. Бу эркак учун каршисида куёш каби
шиб турарди. Буни Турсун Ахадович хам хис килди чоги,
кулишдан тухтади, жиддий тортди. Сунг жойига кайтиб
утирди. Бир суз демасдан собик рафикасига синчиклаб ти-
килди. Гуё аёлнинг чехрасидан афсус-надоматга ухшаш ни-
мадир кидиргандай...
Пировардида Санобар хола беихтиёр:
- Мажбур булмаганимда бу ерга келиб, сизни безовта
Килмасдим, - деб юборди.
Холбуки, она бу гапни сухбат мукаддимасида айтишни
режалаштирганди...
Айни шу хакикатни эшитишни кутиб яшаб юргандек
бирдан Турсун Ахадовичнинг юраги тулиб кетди. Назарида
узига бир вактлар етказилган озорлар учун хирож сифатида
собик тан махрамини гапи билан чимдиб олмокчи булди:
- Нихоят бизга хам эхтиёж сезибсиз-да... Керак булиб
Колибмиз-да...
Ажабки, Турсун Ахадовичнинг овози узи истаганчалик
истехзоли-таънали эмас, иддао-гинадан холи, аммо нима-
гадир махзун, жуда махзун эшитилди. Буни узи хам сезди,
хайрон булди, аммо афсусланмади.
Санобар хола булса гап тагидаги нимкосани аллакдчон
фахмлаган, фахмлаши асносида аъзойи баданидан совук тер
куйилиб келганини сезган, аммо холатини сездирмасликка
узида куч топа олган эди.
Ахир таъна жуда мулойим охангда айтилсаям, бари-
бир таъна-да! Хам хиёнат, хам таъна! Х,али бу одам узини
жабрдийда хисоблаб юрган экан-да! Килар ишни килиб
Куйганидан кейин хам-а...
Санобар хола урнидан огир кузгалиб эшик томон юрди.
Аммо мана шундай, индамай кетаверишни узига эп курмади.
Хола ортига угирилди. Унинг кузлари жикка ёшга тулган
эди. Бирок корачиклар сувда акс этган оловдек ёниб турарди.
- Ха, бир вактлар менга керак эмассиз, деганман, - деди
Санобар хола сузларни дона-дона килиб. - Хозир яна уша
гапимни такрорлайман, маъносини тузукрок. англаб олинг:
«Сиз менга керак эмассиз!..
Эшик зарб билан очилдию, зарб билан ёпилди. Гуё эшик
урилгандек юзи ловуллаган Турсун Ахадович калкиб кетди.
Кулокдари тагида эса собик; рафикасининг хозиргина айтган
сузлари янгради: «Сиз мента керак эмассиз!.. Сиз менга ке-
рак эмассиз!.. Сиз менга керак эмассиз!..»
Турсун Ахадович устма-уст жиринглаётган телефонга
х,ам карамасдан шоша-пиша танщарига йул олди.
Турсун Ахадович бундан ярим соатча бурун учрашган
ерларида кичкинагина булиб, бош эгганча кетиб бораётган
собик хотинига етиб олди.
- Санобар, тухта, сенда гапим бор.
Санобар хола эса бир лахзага хам тухтамасдан, аксинча,
кадамини тезлатиб йулида давом этаркан:
-Менинг сизга гапим йук, - деди куруккина килиб. -Ай-
тадиганимни айтдим...
-Ментушундим... Эндитушундим...-ховликиб-энтикиб,
Кандайдир гайритабиий хаяжон отушида шоша-пиша тапира
кетди Турсун Ахадович. - Сенга керак булмасам хам бола-
ларга керак эдим. Лекин мен буни уша вактда тушунишни
истамадим. Кунглимга кулок тутдим...
Шу чок --
Шу сонияда...
Ён-верига, утган-кетганларга хам парво килмасдан ши-
пиллаб кетаётган аёл бирдан такка тухтади. Санобар хола-
нинг кузларида бир лахзага синчковлик ва кизикиш акс этди.
Зеро, доноликда хаттоки Сукротни ортда колдирадиган аёл-
лар хам айни кизикувчанлик туйгуси олдида ожиздирлар.
- Хуш? - деди Санобар хола довдираб туриб колган
Турсун Ахадовичга тик караб. - Кунглингизга кулок тутган
булсангиз... энди... бахтлимисиз?
Бир Караганда савол уга оддий ва жундек эди. Бирок
унинг замирига шундай какшаткич маъно яширинган эдики,
буни илгаган Турсун Ахадович беихтиёр калтираб кетди.
-Мен...
Турсун Ахадович гапира олмади. Бирдан бошини эгиб,
нигохларини ерга тикди. Бу эркак учун каршисида куёш каби
порлаб турган асл хакикатга тик караш огир эди: кузларини
кур килиб куйиши мумкин ахир...
Ичида бир нима «чирт» этиб узилиб кетгандай узини
бекол сезган Санобар хола бир амаллаб узини кулга олди ва
индамай йулида давом этди.
Турсун Ахадовичнинг музтар ахволда туришиданок аёл
аллакачон узининг саволига жавоб топганди...
* * *
Кутилмаганда фавкулодда кувончли хабар келди: Худой-
берган ака кизини Толибга беришга рози булибди! Хатто:
«Майли, сизлар истаган вактда туй киламиз, - дебди нима-
гадир эриб кетган Худойберган ака деганлари. - Факат урф-
одатларимиз сурхондарёчасига булади».
- Сурхондарёда канака урф-одатлар бор экан? - хайрон
булиб суради Санобар хола телефон оркали хушхабарни ет-
казган Турсун Ахадовичдан.
- Менам аввал хайрон булдим. Кейин суриштирсам,
узимизникидан унчалик фарк килмас экан. Факат куёв то-
монга сал огирлик тушаркан. Икки миллион сумча калин
пули, кичик ва катта туй учун бири кичикрок, лекин иккин-
чиси росмана бокилган новвос. Хуллас, яна алламбалолар
эди, эсимдан чикибди...
Ширинлик шимиб утириб бехосдан калампирни тишлаб
олгандек Санобар холанинг афти буришиб кетди. Хатто бир
неча сонияга нафаси кам чикмай колди, шекилли.
- Алло, Санобар, эшитяпсанми? Нега индамай колдинг?
хурсанд эмасмисан?
- Хурсандман. Лекин... лекин кудамиз бу ёгиниям боплаб
куйибди-ку.
-Хурсанд булсанг булди. Бу ёгини уйлама. Мен аллакачон
икки миллионлик калин пулини бериб куйдим. Бошка хара-
жатлар учун яна пул юбораман. Рози булганларининг узи биз
учун катта гап. Аслида унча катта кетишмасаям буларкан.
Узимизга карашли одамлардан экан-у... Мени курган захоти таниб колдию, дарров иккала кулини кутариб таслим булди-
куйди... Ипщилиб, углимга фойдам текканидан хурсандман...
Афтидан, Турсун Ахадович кеч булмаса миннатдорлик
сузларини кутмокда эди ва шу сабабли жим булиб колди.
Аммо собик рафикаси тарафдан бир сас келавермагач,
гушакни куйиб куйди.
Санобар холанинг елкасидан тог агдарилгандай булди.
Она узини кайтадан дунёга келгандай хис этди. Собик эри
билан унинг ишхонасида учрашиб келганидан буён юрагини
эзиб ётган тахдирли туйгу бакорда ёвдан дордай бир зумда
эриб кетди.
Энди туйга тайёргарликни бошлаб юбориш керак. Тез-
ликда. Аммо хозирча бу хакда Толибга айтмай тургани
маъкулмикин? Аввалига Манзурадан суюнчи олиши керак,
лекин хозир балконда Толиб билан гаплашиб утирибди.
Манзура узининг «кадимчилар...» хакидаги фалсафасини
янги авлод вакили булган Толибнинг миясига сингдиришга
уринаяпти.
Санобар хола аста урнидан турди ва балконга ядин келиб,
эшикдан муралади.
- Лайли-Мажнунлар бизнинг замонамизга кам сигмасди,
деганимнинг сабаби бор, - дея уктирарди бир кулига ярим
палла олма, иккинчи кулига дастаси узун ошпичокни тутган
Манзура кизгинлик билан. - Хамма замонларда пул, бойлик,
инсоннинг кайси табакага мансуб эканлиги катта ахдмиятга
эга булган. Хаттоки кал килувчи ахдмиятга. Ишонмасанг,
мана, узингни мисол килиб олайлик. Сен билан Гулсевар-
нинг мухаббати хам...
- Мен Гулсеварни Мажнун Лайлини севганчалик сев-
ган эмасман, - дея эътироз билдирди Толиб узини бепарво
курсатишга уриниб. -Шунинг учун ундан осонлик билан воз
кечиб куя колдим.
- Шошилма, хозирча сен масаланинг томонига утмай
тур. Мана, сен Гулсеварга уйланмокчи булиб совчи юбор-
динг. Лекин кизнинг отаси... Хак, оти нимайди-я... Хурсанд
акамиди...
кур килиб куйиши мумкин ахир...
Ичида бир нима «чирт» этиб узилиб кетгандай узини
бекол сезган Санобар хола бир амаллаб узини кулга олди ва
индамай йулида давом этди.
Турсун Ахадовичнинг музтар ахволда туришиданок аёл
аллакачон узининг саволига жавоб топганди...
* * *
Кутилмаганда фавкулодда кувончли хабар келди: Худой-
берган ака кизини Толибга беришга рози булибди! Хатто:
«Майли, сизлар истаган вактда туй киламиз, - дебди нима-
гадир эриб кетган Худойберган ака деганлари. - Факат урф-
одатларимиз сурхондарёчасига булади».
- Сурхондарёда канака урф-одатлар бор экан? - хайрон
булиб суради Санобар хола телефон оркали хушхабарни ет-
казган Турсун Ахадовичдан.
- Менам аввал хайрон булдим. Кейин суриштирсам,
узимизникидан унчалик фарк килмас экан. Факат куёв то-
монга сал огирлик тушаркан. Икки миллион сумча калин
пули, кичик ва катта туй учун бири кичикрок, лекин иккин-
чиси росмана бокилган новвос. Хуллас, яна алламбалолар
эди, эсимдан чикибди...
Ширинлик шимиб утириб бехосдан калампирни тишлаб
олгандек Санобар холанинг афти буришиб кетди. Хатто бир
неча сонияга нафаси кам чикмай колди, шекилли.
- Алло, Санобар, эшитяпсанми? Нега индамай колдинг?
хурсанд эмасмисан?
- Хурсандман. Лекин... лекин кудамиз бу ёгиниям боплаб
куйибди-ку.
-Хурсанд булсанг булди. Бу ёгини уйлама. Мен аллакачон
икки миллионлик калин пулини бериб куйдим. Бошка хара-
жатлар учун яна пул юбораман. Рози булганларининг узи биз
учун катта гап. Аслида унча катта кетишмасаям буларкан.
Узимизга карашли одамлардан экан-у... Мени курган захоти таниб колдию, дарров иккала кулини кутариб таслим булди-
куйди... Ипщилиб, углимга фойдам текканидан хурсандман...
Афтидан, Турсун Ахадович кеч булмаса миннатдорлик
сузларини кутмокда эди ва шу сабабли жим булиб колди.
Аммо собик рафикаси тарафдан бир сас келавермагач,
гушакни куйиб куйди.
Санобар холанинг елкасидан тог агдарилгандай булди.
Она узини кайтадан дунёга келгандай хис этди. Собик эри
билан унинг ишхонасида учрашиб келганидан буён юрагини
эзиб ётган тахдирли туйгу бакорда ёвдан дордай бир зумда
эриб кетди.
Энди туйга тайёргарликни бошлаб юбориш керак. Тез-
ликда. Аммо хозирча бу хакда Толибга айтмай тургани
маъкулмикин? Аввалига Манзурадан суюнчи олиши керак,
лекин хозир балконда Толиб билан гаплашиб утирибди.
Манзура узининг «кадимчилар...» хакидаги фалсафасини
янги авлод вакили булган Толибнинг миясига сингдиришга
уринаяпти.
Санобар хола аста урнидан турди ва балконга ядин келиб,
эшикдан муралади.
- Лайли-Мажнунлар бизнинг замонамизга кам сигмасди,
деганимнинг сабаби бор, - дея уктирарди бир кулига ярим
палла олма, иккинчи кулига дастаси узун ошпичокни тутган
Манзура кизгинлик билан. - Хамма замонларда пул, бойлик,
инсоннинг кайси табакага мансуб эканлиги катта ахдмиятга
эга булган. Хаттоки кал килувчи ахдмиятга. Ишонмасанг,
мана, узингни мисол килиб олайлик. Сен билан Гулсевар-
нинг мухаббати хам...
- Мен Гулсеварни Мажнун Лайлини севганчалик сев-
ган эмасман, - дея эътироз билдирди Толиб узини бепарво
курсатишга уриниб. -Шунинг учун ундан осонлик билан воз
кечиб куя колдим.
- Шошилма, хозирча сен масаланинг томонига утмай
тур. Мана, сен Гулсеварга уйланмокчи булиб совчи юбор-
динг. Лекин кизнинг отаси... Хак, оти нимайди-я... Хурсанд
акамиди...
Худойберган ака, — кулимсираб тузатиш киритди Толиб.
- Нима фарки бор Худойберганми, Хурсандми? Балога
йуликсин, илойим... Хуллас, кизнинг отаси рад жавобини
берди. Нима учун? Ахамият беряпсанми, конфликт битта,
факат замон ва маконда фар бор. Вок;еалар шаклангина сал
бошкдчарок, мохиятига кура эса икки томчи сувдай ухшаш...
Санобар хола угли холасининг маърузасига зурга чидаб
утирганини сезиб турарди. Бола бечоранинг лаблари кулиб
тургандай-ку, лекин юз-кузларидан бир олам кайгу ёгиларди.
Буни эса узи севган мавзуда фалсафа сузлишни яхши
курадиган Манзура тушунмасди. Бу манзарани кузатиб тур-
ган Санобар холанинг ортик сир саклашга бардоши йетмади.
- Толибжон, бошингни кутар, болам. - Санобар хола
углининг ёнига бориб, унинг сочларини мехр билан сила-
ди. - Худо зоримизни эшитганга ухшайди...
- Тушунмадим, ойи, - дея онасига к;айгули назарини тик-
ди Толиб.
Санобар хола огзининг таноби кочиб бораётганини хис
этган холда тантанали равишда эълон к;илди:
- Менга хозиргина телефон килишди. Худойберган ака
туйга рози булибди.
Толиб урнидан учиб туриб кетди. Нигохларидаги кайгу
пардаси урнини илинж ва хавотир эгаллади.
- Ростданми?
- Хализамон Гулсеваринг хам телефон килиб к;олса ке-
рак. Уз огзидан эшитсанг ишонасанми?
Уларнинг гапини беток;атланиб кузатаётган Манзура ара-
лашиб, Толибга дук; урди:
- Агар бу гап рост булса... Кайси к;из бу гапни айтиб
суюнчи олади? Уялади-ку. Гулсеваринг телефон килишини
кутиб утираверасанми? Узинг кил. Йигитсан-ку! Тугрироги,
Худо хохласа булгуси эрисан-ку!
- Тугри айтасиз, - деганча Толиб йулакка ошикди. Теле-
фон уша ерда эди. Лекин х,аяжонланиб-энтикиб колган, ву-
жуди дир-дир титраётган Толиб нимагадир телефон олдига
етмасдан чопиб ортига к;айтди. шу келишида онасини даст
кутариб олди ва гир айлантиришга тушди. Хой, эси йук; бола! Бу нима килганинг? Ерга тушир
мени, бошим айланиб кетди! - дерди Санобар хола танбех,
бергандек булиб, узи булса котиб-котиб куларди.
Них,оят Толиб онасини айлантиришни бас килди. Сунг
Санобар холани авайлаб тушираркан, кузлари бахтдан
чакнаган х,олда холасига угирилди ва фахр билан:
- Хола, билиб куйинг, уша Лайли-Мажнунларингизнинг
менинг онамга ухшаш оналари булганида хижронда колиб,
улиб кетишмасди! - деди.
Гапга уста Манзура шу зах,оти жавобни ухшатди:
- Онанг - сенинг халоскор фариштанг булади! Шуни
унутма!
Толиб яна йулакка отилди.
Бир фурсатдан сунг у эшикдан муралаб, кувонч билан хи-
тоб килди:
- Ойи, мен бир жойга утиб келаман!
Йигит жавобни х,ам кутиб утирмасдан гойиб булди. Ман-
зура кулимсиради:
- Учрашувга кетаяпти, х,ойнах,ой.
Санобар хола х,ам хушнуд жилмайди.
Толиб шу кетганча уч соатлардан сунг кайтиб келди.
Аммо... углининг машали пастрок эканлигини Санобар хола
дарров сезди.
- Нима, Гулсевар билан уришиб колдиларингми? -
усмокчилаб суради она углидан.
- Нега уришаман?
- Булмаса нега...
-Чарчадим шекилли... Бирпас ётсам майлими?
- Майли, ёта кол. Устингга адёл ташлаб куяйми?
- Йук.
Санобар хола хонадан чикди Сунг ошхонада бирров тай-
салланиб турди-да, балконга утди. Очик турган дераза рахига
куксини босганча ташкарига тикилди.
Аллакачон окшом кунган, шахар ранг-баранг чироклар ва
ой ёгдусига гарк булган, енгил шабада эсарди. Куп каватли
уйларнинг соялари улкан ва коп-кора филларни эслатарди...
- Нима фарки бор Худойберганми, Хурсандми? Балога
йуликсин, илойим... Хуллас, кизнинг отаси рад жавобини
берди. Нима учун? Ахамият беряпсанми, конфликт битта,
факат замон ва маконда фар бор. Вок;еалар шаклангина сал
бошкдчарок, мохиятига кура эса икки томчи сувдай ухшаш...
Санобар хола угли холасининг маърузасига зурга чидаб
утирганини сезиб турарди. Бола бечоранинг лаблари кулиб
тургандай-ку, лекин юз-кузларидан бир олам кайгу ёгиларди.
Буни эса узи севган мавзуда фалсафа сузлишни яхши
курадиган Манзура тушунмасди. Бу манзарани кузатиб тур-
ган Санобар холанинг ортик сир саклашга бардоши йетмади.
- Толибжон, бошингни кутар, болам. - Санобар хола
углининг ёнига бориб, унинг сочларини мехр билан сила-
ди. - Худо зоримизни эшитганга ухшайди...
- Тушунмадим, ойи, - дея онасига к;айгули назарини тик-
ди Толиб.
Санобар хола огзининг таноби кочиб бораётганини хис
этган холда тантанали равишда эълон к;илди:
- Менга хозиргина телефон килишди. Худойберган ака
туйга рози булибди.
Толиб урнидан учиб туриб кетди. Нигохларидаги кайгу
пардаси урнини илинж ва хавотир эгаллади.
- Ростданми?
- Хализамон Гулсеваринг хам телефон килиб к;олса ке-
рак. Уз огзидан эшитсанг ишонасанми?
Уларнинг гапини беток;атланиб кузатаётган Манзура ара-
лашиб, Толибга дук; урди:
- Агар бу гап рост булса... Кайси к;из бу гапни айтиб
суюнчи олади? Уялади-ку. Гулсеваринг телефон килишини
кутиб утираверасанми? Узинг кил. Йигитсан-ку! Тугрироги,
Худо хохласа булгуси эрисан-ку!
- Тугри айтасиз, - деганча Толиб йулакка ошикди. Теле-
фон уша ерда эди. Лекин х,аяжонланиб-энтикиб колган, ву-
жуди дир-дир титраётган Толиб нимагадир телефон олдига
етмасдан чопиб ортига к;айтди. шу келишида онасини даст
кутариб олди ва гир айлантиришга тушди. Хой, эси йук; бола! Бу нима килганинг? Ерга тушир
мени, бошим айланиб кетди! - дерди Санобар хола танбех,
бергандек булиб, узи булса котиб-котиб куларди.
Них,оят Толиб онасини айлантиришни бас килди. Сунг
Санобар холани авайлаб тушираркан, кузлари бахтдан
чакнаган х,олда холасига угирилди ва фахр билан:
- Хола, билиб куйинг, уша Лайли-Мажнунларингизнинг
менинг онамга ухшаш оналари булганида хижронда колиб,
улиб кетишмасди! - деди.
Гапга уста Манзура шу зах,оти жавобни ухшатди:
- Онанг - сенинг халоскор фариштанг булади! Шуни
унутма!
Толиб яна йулакка отилди.
Бир фурсатдан сунг у эшикдан муралаб, кувонч билан хи-
тоб килди:
- Ойи, мен бир жойга утиб келаман!
Йигит жавобни х,ам кутиб утирмасдан гойиб булди. Ман-
зура кулимсиради:
- Учрашувга кетаяпти, х,ойнах,ой.
Санобар хола х,ам хушнуд жилмайди.
Толиб шу кетганча уч соатлардан сунг кайтиб келди.
Аммо... углининг машали пастрок эканлигини Санобар хола
дарров сезди.
- Нима, Гулсевар билан уришиб колдиларингми? -
усмокчилаб суради она углидан.
- Нега уришаман?
- Булмаса нега...
-Чарчадим шекилли... Бирпас ётсам майлими?
- Майли, ёта кол. Устингга адёл ташлаб куяйми?
- Йук.
Санобар хола хонадан чикди Сунг ошхонада бирров тай-
салланиб турди-да, балконга утди. Очик турган дераза рахига
куксини босганча ташкарига тикилди.
Аллакачон окшом кунган, шахар ранг-баранг чироклар ва
ой ёгдусига гарк булган, енгил шабада эсарди. Куп каватли
уйларнинг соялари улкан ва коп-кора филларни эслатарди...
Кимдир елкасига кулини куйди. Кулнинг залварли кучи-
ни хис этган хода ортига угирилмасданок суради:
- Бирор гапинг борми, углим?
- Ойи... - Толиб шундай деди-ю, жим булиб колди.
- Гапиравер, болам, курима.
- Хушдан кетиб колмайман, гапиравер.
- Аник хушдан кетмайсизми?
- Йук.
- Нега бундай килдингиз?..
- Нима кипман?
-Дадамнинг олдига бормаслигингиз керак эди!
- Менинг урнимда сен булганингда нима килардинг?
- Мен бундай килмасдим!
- Йигирма йилдан кейин хам шу гапни айтармикансан?
Мен... кишининг... берган пулларини карз деб
х,исобладим... кайтаришга ахд килдим...
- Кандай килиб?
- Эртага ишлагани кетяпман. Чимкентга. Икки ой аввал
Санжар таклиф килганида йук. дегандим. Боя розилик бер-
дим. Икки ойда бемалол узимизнинг пулда икки миллион
сум ишлаб келишим мумкин экан. Туйни келганимдан кейин
Киламиз... - Тусатдан Толиб гапдан тухтади, сунг дона-дона
килиб, таъкид охангида деди: - Тушунинг, ойи, улар кизини
сизнинг углингизга эмас, амалдор Турсун Ахадовичнинг
углига беришга рози булишган!.. Менга эса отам томонидан
курсатилган бундай олижанобликнинг сира кераги йук!
- Эсингни еб куйдингми? - жах,л билан ортига уги-
рилаётган Санобар хола овози борича бакириб юборди. -
мени тириклай гурга тикмокчимисан?! Ниятинг шуми? Айт,
ниятинг шуми?
Толиб бир суз демасдан кайрилди ва шу холида, мик. эт-
масдан уйдан чикиб кетди. Угли х,озирок Чимкентга жунаб
кетадигандай вахимага тушиб колган Санобар хола чопиб
унинг ортидан ташкарига чикди.
Болалар майдончасидаги уриндикда сигарета чекиб
утирган углига кузи тушган Санобар хола енгил тортди ва
Толибнинг кузига куриниб колмаслик учун дарров ортига
кайтди. Аммо уйга кирмади. Подъезд йулагидан иккинчи
каватга кутарилди ва йулакчадаги дераза ортига бикиниб
олганча углини кузатди. Толиб узок утирди. Мана, нихоят
урнидан турди. Каергадир бормокчи шекилли, катта йул то-
мон икки-уч кадам ташлади. Шунда... шунда беихтиёр угли
ортидан талпинган Санобар хола узини деразадан ташлаво-
рай деди. Яхшиямки Толиб тусатдан ортига кайтди.
Санобар хола пилдираганча зиналардан кутарилиб уйга
кирди ва каравотига ётиб олди.
Толиб сассиз кадамлар билан гуёки пишиллаб ухлаётган
онасининг тепасига келди, оёк учида ётган адёлни онасининг
устига ох,иста ёпди.
Толиб бир неча дакика онасининг юзига тикилиб турди-
да, сунг яна оёк учида юриб йулакка чикди. Йулакдан эса яна
ташкарига...
Хонада огир сигарета иси колди. Санобар хола нимагадир
бу хидни туйиб-туйиб х.идлади. Кейин эса азобли кунлари-
ни эслаб хам йиглаб олди ва шу холида, куз ёшларига гарк
булганча ухлаб колди.
Эрталаб Санобар хола уйкудан турганида уйда Толиб йук
эди...
* * *
- Мен бу одам билан турт йилдан бери хамкорлик кила-
ман, - деди Санжар чегарадан эсон-омон утиб олганларидан
кейин сафар олдидан каквахонада утирганларида Толибга
мактаниб. - Зур одам! Шакардаги бойвачча мирзакурукдарга
ухшамайди. Кули очик, жуда сахий. Ёкиб колсанг, шартно-
мада келишилганидан ташкари кам мумайгина пул бериб
юбораверади!
Толиб кизикиб суради:
- Сен билан кандай танишгансан?
- Мол олиб борганимда.
Толиб узича синчковлик килмокчи булди:
- Канака мол?
ни хис этган хода ортига угирилмасданок суради:
- Бирор гапинг борми, углим?
- Ойи... - Толиб шундай деди-ю, жим булиб колди.
- Гапиравер, болам, курима.
- Хушдан кетиб колмайман, гапиравер.
- Аник хушдан кетмайсизми?
- Йук.
- Нега бундай килдингиз?..
- Нима кипман?
-Дадамнинг олдига бормаслигингиз керак эди!
- Менинг урнимда сен булганингда нима килардинг?
- Мен бундай килмасдим!
- Йигирма йилдан кейин хам шу гапни айтармикансан?
Мен... кишининг... берган пулларини карз деб
х,исобладим... кайтаришга ахд килдим...
- Кандай килиб?
- Эртага ишлагани кетяпман. Чимкентга. Икки ой аввал
Санжар таклиф килганида йук. дегандим. Боя розилик бер-
дим. Икки ойда бемалол узимизнинг пулда икки миллион
сум ишлаб келишим мумкин экан. Туйни келганимдан кейин
Киламиз... - Тусатдан Толиб гапдан тухтади, сунг дона-дона
килиб, таъкид охангида деди: - Тушунинг, ойи, улар кизини
сизнинг углингизга эмас, амалдор Турсун Ахадовичнинг
углига беришга рози булишган!.. Менга эса отам томонидан
курсатилган бундай олижанобликнинг сира кераги йук!
- Эсингни еб куйдингми? - жах,л билан ортига уги-
рилаётган Санобар хола овози борича бакириб юборди. -
мени тириклай гурга тикмокчимисан?! Ниятинг шуми? Айт,
ниятинг шуми?
Толиб бир суз демасдан кайрилди ва шу холида, мик. эт-
масдан уйдан чикиб кетди. Угли х,озирок Чимкентга жунаб
кетадигандай вахимага тушиб колган Санобар хола чопиб
унинг ортидан ташкарига чикди.
Болалар майдончасидаги уриндикда сигарета чекиб
утирган углига кузи тушган Санобар хола енгил тортди ва
Толибнинг кузига куриниб колмаслик учун дарров ортига
кайтди. Аммо уйга кирмади. Подъезд йулагидан иккинчи
каватга кутарилди ва йулакчадаги дераза ортига бикиниб
олганча углини кузатди. Толиб узок утирди. Мана, нихоят
урнидан турди. Каергадир бормокчи шекилли, катта йул то-
мон икки-уч кадам ташлади. Шунда... шунда беихтиёр угли
ортидан талпинган Санобар хола узини деразадан ташлаво-
рай деди. Яхшиямки Толиб тусатдан ортига кайтди.
Санобар хола пилдираганча зиналардан кутарилиб уйга
кирди ва каравотига ётиб олди.
Толиб сассиз кадамлар билан гуёки пишиллаб ухлаётган
онасининг тепасига келди, оёк учида ётган адёлни онасининг
устига ох,иста ёпди.
Толиб бир неча дакика онасининг юзига тикилиб турди-
да, сунг яна оёк учида юриб йулакка чикди. Йулакдан эса яна
ташкарига...
Хонада огир сигарета иси колди. Санобар хола нимагадир
бу хидни туйиб-туйиб х.идлади. Кейин эса азобли кунлари-
ни эслаб хам йиглаб олди ва шу холида, куз ёшларига гарк
булганча ухлаб колди.
Эрталаб Санобар хола уйкудан турганида уйда Толиб йук
эди...
* * *
- Мен бу одам билан турт йилдан бери хамкорлик кила-
ман, - деди Санжар чегарадан эсон-омон утиб олганларидан
кейин сафар олдидан каквахонада утирганларида Толибга
мактаниб. - Зур одам! Шакардаги бойвачча мирзакурукдарга
ухшамайди. Кули очик, жуда сахий. Ёкиб колсанг, шартно-
мада келишилганидан ташкари кам мумайгина пул бериб
юбораверади!
Толиб кизикиб суради:
- Сен билан кандай танишгансан?
- Мол олиб борганимда.
Толиб узича синчковлик килмокчи булди:
- Канака мол?
Аввалига газит-журнал оборганман. Эсингдами, бироз
вакт газит бозоридаям юрдим.
- Танишинг газит савдоси билан шугулланадими?
- Газит билан х,ам. Эртаги помидор-бодринг билан х,ам.
Курилиш билан хам. Хатто чорвачилик билан хам. Узи айт-
ган.
- Э-ха, сахийлиги бежиз эмас экан-да.
- Шундай одамлар хам бор, огайни... Асли козоклашган
узбеклардан экан... Хуш, тайёрмисан йулга чикишга?
-Ха.
- Яхши. Кетдик булмаса.
Ярим соатлардан кейин Санжар буюртма килган такси-
да йулга чикишди. Орка уриндивда утирган Толиб ойнадан
ташкарига караб кетарди. Лип-лип утаётган дарахтлар, дала-
лар, узокдан окариб турган кишлок; уйлари, йул четида кетиб
бораётган одамлар, аллакандай тепаликлар - бари-бариси
унинг эътиборини узига тортарди.
Толиб бора-бора зерика бошлади. Санжар билан гаплаш-
мокчи булди, лекин аллакачон уйкуга кетганди. Милла-
ти номаълум бадковок хайдовчига хар эхдимолга карши
рус тилида гап котиб курди, лекин сухбатлари ковушмади.
Тугрироги, хдйдовчи ковогини очмаган х,олда «бурк» этиб
куйди,холос.
Шундан кейин Толиб хам уриндикка суяниб олди ва
кузларини юмди. Бироздан сунг х,ам уйкуга кетди. Бирок
куп ухлай олмади. Текис йулдан кетаётган булса хам, маши-
на барибир машина-да, силкитавериб-чайкатавериб уйку бер-
мади.
Санжарга койил колиш керак. хамон килт этмасдан ух-
ларди. Гуё онасининг корнида ётгандай... «Катнайвериб бу
йулларга урганиб кетган» деган уй утди Толибнинг хаёли-
дан. Бир муддат яна ташкарига тикилди. Йук, яна уйку элит-
ди. Бу сафар бир соатдан мулрок ухлади-ёв.
Толиб уйгонганида х,амон йулда кетишаётганини курди.
Йигитнинг назарида Чимкент деганлари нари борса бир
ярим-икки соатлик йул эди. Яъни шахдрдан туксон-юз ки-
лометрлик масофада. Аммо уларнинг йулга чикканларига
аллакачон икки соатдан ошиб кетди, манзил эса куринай де-
масди. Хамон кимсасиз далалар...
Толиб буйнини чузиб машина спидометрига каради: роп-
па-роса бир юз беш километр. Лекин кани Чимкент? Жану-
бий К^озогистоннинг марказий шахри хисобланган Чимкент
кани?
- Санжар, уйгокмисан? - Уртогининг елкасига туртди
Толиб. - Анча юриб куйдик-ку. Утиб кетмадикми, ишкилиб.
- Офис Чимкентда. Лекин биз танишимнинг уйига бора-
япмиз, - дея жавоб кайтарди Санжар ортига угирилмасдан,
Каттоки кузларини х,ам очмасдан.
Толиб хотиржам булди.
Яна бирон соатлардан кейин улар аллакандай кишлокнинг
тош тукилган кучасига кириб боришди. Кучанинг икки томо-
нида окариб турган уйлар жуда оддий, куримсиз эди. Баъзи
уйларнинг томида х,аттоки оддий шифер хам йук.
Бирок улар етиб борган уй бошка уйларга мутлако
ухшамасди. Икки каватли, куш дарвозали гиштин уй жуда
хашаматли булиб, алох,ида ажралиб турарди.
Такси хайдовчисига хакини бериб жунатиб юборганидан
кейин Санжар дустини дарвозанинг бири ёнига бошлади.
-Сорибой ака, хув Сорибой ака! - дея овоз берди Санжар
кия очик дарвозадан бош сукиб.
Жавоб булмади.
- Эшикни такиллат, - деди Толиб.
- Бу ерда эшикни такиллатиб юришмайди. Тугри бости-
риб кириб бораверишади. Кани, кетдик!
Аввал Санжар ичкарига кирди, Толиб унга эргашди.
Х,овли катта ва кенг эди. Камида йигирма сотихча чикади-
ёв. Кунчикарга караган икки каватли уйнинг ёнидан яна бир
неча хонадан иборат бир каватли уй тушганди. Ховли юзаси-
нинг анчагина кисмига плита ёткизилган, гир атрофи гуллар
билан куршалган. Чорбог томон эса калин дарахтзор.
- Уйи жуда ажойиб курилган, а? - деди Санжар паст овоз-
да. - Худо хохласа, ер олсам, курасан, худди шу уйнинг про-
ектини олиб кетаман.
вакт газит бозоридаям юрдим.
- Танишинг газит савдоси билан шугулланадими?
- Газит билан х,ам. Эртаги помидор-бодринг билан х,ам.
Курилиш билан хам. Хатто чорвачилик билан хам. Узи айт-
ган.
- Э-ха, сахийлиги бежиз эмас экан-да.
- Шундай одамлар хам бор, огайни... Асли козоклашган
узбеклардан экан... Хуш, тайёрмисан йулга чикишга?
-Ха.
- Яхши. Кетдик булмаса.
Ярим соатлардан кейин Санжар буюртма килган такси-
да йулга чикишди. Орка уриндивда утирган Толиб ойнадан
ташкарига караб кетарди. Лип-лип утаётган дарахтлар, дала-
лар, узокдан окариб турган кишлок; уйлари, йул четида кетиб
бораётган одамлар, аллакандай тепаликлар - бари-бариси
унинг эътиборини узига тортарди.
Толиб бора-бора зерика бошлади. Санжар билан гаплаш-
мокчи булди, лекин аллакачон уйкуга кетганди. Милла-
ти номаълум бадковок хайдовчига хар эхдимолга карши
рус тилида гап котиб курди, лекин сухбатлари ковушмади.
Тугрироги, хдйдовчи ковогини очмаган х,олда «бурк» этиб
куйди,холос.
Шундан кейин Толиб хам уриндикка суяниб олди ва
кузларини юмди. Бироздан сунг х,ам уйкуга кетди. Бирок
куп ухлай олмади. Текис йулдан кетаётган булса хам, маши-
на барибир машина-да, силкитавериб-чайкатавериб уйку бер-
мади.
Санжарга койил колиш керак. хамон килт этмасдан ух-
ларди. Гуё онасининг корнида ётгандай... «Катнайвериб бу
йулларга урганиб кетган» деган уй утди Толибнинг хаёли-
дан. Бир муддат яна ташкарига тикилди. Йук, яна уйку элит-
ди. Бу сафар бир соатдан мулрок ухлади-ёв.
Толиб уйгонганида х,амон йулда кетишаётганини курди.
Йигитнинг назарида Чимкент деганлари нари борса бир
ярим-икки соатлик йул эди. Яъни шахдрдан туксон-юз ки-
лометрлик масофада. Аммо уларнинг йулга чикканларига
аллакачон икки соатдан ошиб кетди, манзил эса куринай де-
масди. Хамон кимсасиз далалар...
Толиб буйнини чузиб машина спидометрига каради: роп-
па-роса бир юз беш километр. Лекин кани Чимкент? Жану-
бий К^озогистоннинг марказий шахри хисобланган Чимкент
кани?
- Санжар, уйгокмисан? - Уртогининг елкасига туртди
Толиб. - Анча юриб куйдик-ку. Утиб кетмадикми, ишкилиб.
- Офис Чимкентда. Лекин биз танишимнинг уйига бора-
япмиз, - дея жавоб кайтарди Санжар ортига угирилмасдан,
Каттоки кузларини х,ам очмасдан.
Толиб хотиржам булди.
Яна бирон соатлардан кейин улар аллакандай кишлокнинг
тош тукилган кучасига кириб боришди. Кучанинг икки томо-
нида окариб турган уйлар жуда оддий, куримсиз эди. Баъзи
уйларнинг томида х,аттоки оддий шифер хам йук.
Бирок улар етиб борган уй бошка уйларга мутлако
ухшамасди. Икки каватли, куш дарвозали гиштин уй жуда
хашаматли булиб, алох,ида ажралиб турарди.
Такси хайдовчисига хакини бериб жунатиб юборганидан
кейин Санжар дустини дарвозанинг бири ёнига бошлади.
-Сорибой ака, хув Сорибой ака! - дея овоз берди Санжар
кия очик дарвозадан бош сукиб.
Жавоб булмади.
- Эшикни такиллат, - деди Толиб.
- Бу ерда эшикни такиллатиб юришмайди. Тугри бости-
риб кириб бораверишади. Кани, кетдик!
Аввал Санжар ичкарига кирди, Толиб унга эргашди.
Х,овли катта ва кенг эди. Камида йигирма сотихча чикади-
ёв. Кунчикарга караган икки каватли уйнинг ёнидан яна бир
неча хонадан иборат бир каватли уй тушганди. Ховли юзаси-
нинг анчагина кисмига плита ёткизилган, гир атрофи гуллар
билан куршалган. Чорбог томон эса калин дарахтзор.
- Уйи жуда ажойиб курилган, а? - деди Санжар паст овоз-
да. - Худо хохласа, ер олсам, курасан, худди шу уйнинг про-
ектини олиб кетаман.
Кимдир томок киргандай булди.
- Ассалому алайкум, миймонлар.
Елкалари кенг, барваста, барок кошлари тикандай, аммо
улкан бошида битта кам туки йук йилтирбош бир кимса ик-
кинчи кават зинасидан шошилмай тушиб келиб, уларнинг
каршисида тухтади.
- Ассалому алайкум. Хайрият, уйда экансиз, Сорибой
ака, - деди Санжар ялтокланиб.
- Уйдаман, кариндас, уйдаман.
Сорибой ака деганлари куришиш учун кул узатди. Сунг:
- Кани, ичкарига мархамат, - дея мулозамат килди-да,
узи мехмонларнинг олдига тушиб йул бошлади.
Улар ён томондан тушган хоналарнинг бирига киришди.
Хона унчалик катта эмасди, лекин, тан бериш керак, безакла-
ри зур, хаттоки антика дейиш мумкин.
- Сорибой ака, - дея гап бошлади Санжар нон ушатилиб,
бир пиёладан чой ичганларидан кейин, - бу йигит менинг
уртогим булади. Ун йил бир синфда укиганмиз. Хозир пул-
га муктож булиб турибди. Агар мени укам десангиз, шу йи-
гитга кам тузукрок иш топиб беринг, илтимос.
Сорибой ака йилтир бошини кашиди.
- Ишдан купи йук, - деди бироздан сунг. - Лекин бу
йигит эплай олармикан? Шахар боласи булса...
- Эплайди. Эплай олмаса узим ёрдам бериб тураман. Хуп
денг, ака!
Сорибой ака тикандай кошларини кериб Толибга юзлан-
ди:
- Курилишда ишлаш кулингдан келадими, ука?
- Заводда токарь эдим... Уйнинг ёк-бу ёгини узим ре-
монт килардим...
- Чорвадан-чи, хабаринг борми?
- Йук, - очигини тан олди Толиб.
- Ха, шахарда мол нима кидали...
- Аввал бирор кафта синаб куринг, - уртага тушди Сан-
жар. - Кайси сохага укуви булса, кейин шунга караб иш
бераверасиз-да, ака.
Яхши гап айтдинг, - маъкуллаб бош иргаб куйди Со-
рибой ака.
Шундан кейин Сорибой ака деганлари Толибни ишга
кабул килди. Узининг шахсий фирмасига. Кейин икки уртада
шартнома тузилди. Шартнома олти ойлик муддатга тузилган
эди. Бордию бу ерда ишлаш Толибга ёкиб колса, шартнома
муддатини бемалол бир йилгача чузиши мумкин экан.
Хаммаси конуний эди. Компьютерда чикарилган шартно-
ма, юмалок мухр, имзо иш берувчининг хукук ва мажбури-
ятлари, ишга кирувчининг хукук ва мажбуриятлари, маош
микдори, хаттоки форс-мажор шароитларгача...
- Ишни качондан бошлаймиз? - суради Толиб.
- Бугунча дам олинглар. Эртадан ишга киришасизлар, -
деб жавоб кайтарди Сорибой ака.
Кечаси шу хонада тунашди.
Толиб эрталаб уйгонганида ёнида Санжар йуклигини
курди. Хайрон булди. Юзини ювиб келди камки, уртоги
куринмади.
- Бир иш билан Туркистонга юбордим, - деди Сорибой
ака Толибнинг бу хусусдаги саволига жавобан. - Кечга довур
келиб колар. Кани, жигит, юмушга отдан!
- Нима килишим керак?
- Кучада машина турибди. Чикиб утира тур. Мен хозир...
Толиб илдам юриб дарвоза олдига чикди. Чикди-ю, огзи
ланг очилиб колди: шундок. эшик ёнида яп-янги «Жип» ту-
рарди.
То Толиб узига келиб олгунча ичкаридан чикиб келган
Сорибой ака рулга утирди ва йигитга ишора килди:
— Кетдик.
Йулга тушишди.
Кун анча ёйилиб кетган.
Хаво дим. Гармсел эсарди.
Чамаси бир соатлардан мулрок йул юрганларидан кейин
ласкам уйлару дарахтлардан иборат овул ва овулчалар ортда
Колиб, чул, какикий чул бошланди. Саргайган бий далалар
багридан утган ункир-чункир йулда гок чайкалиб, гок укдай
- Ассалому алайкум, миймонлар.
Елкалари кенг, барваста, барок кошлари тикандай, аммо
улкан бошида битта кам туки йук йилтирбош бир кимса ик-
кинчи кават зинасидан шошилмай тушиб келиб, уларнинг
каршисида тухтади.
- Ассалому алайкум. Хайрият, уйда экансиз, Сорибой
ака, - деди Санжар ялтокланиб.
- Уйдаман, кариндас, уйдаман.
Сорибой ака деганлари куришиш учун кул узатди. Сунг:
- Кани, ичкарига мархамат, - дея мулозамат килди-да,
узи мехмонларнинг олдига тушиб йул бошлади.
Улар ён томондан тушган хоналарнинг бирига киришди.
Хона унчалик катта эмасди, лекин, тан бериш керак, безакла-
ри зур, хаттоки антика дейиш мумкин.
- Сорибой ака, - дея гап бошлади Санжар нон ушатилиб,
бир пиёладан чой ичганларидан кейин, - бу йигит менинг
уртогим булади. Ун йил бир синфда укиганмиз. Хозир пул-
га муктож булиб турибди. Агар мени укам десангиз, шу йи-
гитга кам тузукрок иш топиб беринг, илтимос.
Сорибой ака йилтир бошини кашиди.
- Ишдан купи йук, - деди бироздан сунг. - Лекин бу
йигит эплай олармикан? Шахар боласи булса...
- Эплайди. Эплай олмаса узим ёрдам бериб тураман. Хуп
денг, ака!
Сорибой ака тикандай кошларини кериб Толибга юзлан-
ди:
- Курилишда ишлаш кулингдан келадими, ука?
- Заводда токарь эдим... Уйнинг ёк-бу ёгини узим ре-
монт килардим...
- Чорвадан-чи, хабаринг борми?
- Йук, - очигини тан олди Толиб.
- Ха, шахарда мол нима кидали...
- Аввал бирор кафта синаб куринг, - уртага тушди Сан-
жар. - Кайси сохага укуви булса, кейин шунга караб иш
бераверасиз-да, ака.
Яхши гап айтдинг, - маъкуллаб бош иргаб куйди Со-
рибой ака.
Шундан кейин Сорибой ака деганлари Толибни ишга
кабул килди. Узининг шахсий фирмасига. Кейин икки уртада
шартнома тузилди. Шартнома олти ойлик муддатга тузилган
эди. Бордию бу ерда ишлаш Толибга ёкиб колса, шартнома
муддатини бемалол бир йилгача чузиши мумкин экан.
Хаммаси конуний эди. Компьютерда чикарилган шартно-
ма, юмалок мухр, имзо иш берувчининг хукук ва мажбури-
ятлари, ишга кирувчининг хукук ва мажбуриятлари, маош
микдори, хаттоки форс-мажор шароитларгача...
- Ишни качондан бошлаймиз? - суради Толиб.
- Бугунча дам олинглар. Эртадан ишга киришасизлар, -
деб жавоб кайтарди Сорибой ака.
Кечаси шу хонада тунашди.
Толиб эрталаб уйгонганида ёнида Санжар йуклигини
курди. Хайрон булди. Юзини ювиб келди камки, уртоги
куринмади.
- Бир иш билан Туркистонга юбордим, - деди Сорибой
ака Толибнинг бу хусусдаги саволига жавобан. - Кечга довур
келиб колар. Кани, жигит, юмушга отдан!
- Нима килишим керак?
- Кучада машина турибди. Чикиб утира тур. Мен хозир...
Толиб илдам юриб дарвоза олдига чикди. Чикди-ю, огзи
ланг очилиб колди: шундок. эшик ёнида яп-янги «Жип» ту-
рарди.
То Толиб узига келиб олгунча ичкаридан чикиб келган
Сорибой ака рулга утирди ва йигитга ишора килди:
— Кетдик.
Йулга тушишди.
Кун анча ёйилиб кетган.
Хаво дим. Гармсел эсарди.
Чамаси бир соатлардан мулрок йул юрганларидан кейин
ласкам уйлару дарахтлардан иборат овул ва овулчалар ортда
Колиб, чул, какикий чул бошланди. Саргайган бий далалар
багридан утган ункир-чункир йулда гок чайкалиб, гок укдай
учиб бораётган машина хали-бери тухтайдиганга ухшамасди.
«Бу чулу биёбонда кандай ишларни бажариш мумкин?» - дея
хайрон булаётган Толиб уйлаб уйининг тагига етолмасди.
Чапдастлик билан рулни бошкариб кетаётган, йулдан куз
узмаётган Сорибой акага суз котишга эса негадир журъат
килолмади.
Них,оят атрофи харилар билан уралган катта майдон, бир
неча сарой ва пичан гарамлари кузга ташланди.
Хаво узгарди.
Сорибой ака машинани майдонга жуда якин келтириб,
машина тумшуги деярли хариларга такалгандан кейингина
чакконлик билан тормозни босди.
- Кани, тушмайсанми, жигит, - деди эшикни очиб.
Толиб тош боглангандай огир булиб колган оёкларини
базур кутариб машинадан тушди.
- Юр. Бу ерни мен «махсус зона» деб атайман.
Сорибой ака тахтадан ясалган эшикни очиб, Толиб-
ни ичкарига бошлади. Димокка пичан ва мол тунги ислари
цоришган х,аво урилди. Толиб беихтиёр бурнини жийирди.
- Манави хона сеники, - дея Толибга цуццайиб турган
паскамгина уйни курсатди Сорибой ака. -Кейин узинг кириб
томоша к;илаверасан. Хозир бу ёкка юр.
Сорибой ака эшигига каттакон кулф осилган бино томон
юрди. Бу улкан огилхона эди. Ичкарида ола-була, шохлари
мугуздай унга як;ин новвос кавш кайтариб ётарди.
-Мана шу сенинг ишхонанг! Умрингда мол бокканмисан?
Толиб секин бош чайкдди.
- Ха, нега ковогинг осилиб кетди? Пул топиш осонми
сенга? эплай олмайман деб куркаяпсанми? Курма, узоги
билан икки кунда, нари борса уч кунда кузинг пишиб колади.
Бошида нима килиш кераклигини узим тушунтириб тураман.
Толиб хайрон булиб суради:
— Бу ерда мен ёлгиз узим ишлайманми?
- Ха, нима деб уйловдинг? Ишга шерик булган пулга х,ам
шерик булади-да. Сенга эса мумай пул керак.
Давоми бор..
🌸🌼🌺
«Бу чулу биёбонда кандай ишларни бажариш мумкин?» - дея
хайрон булаётган Толиб уйлаб уйининг тагига етолмасди.
Чапдастлик билан рулни бошкариб кетаётган, йулдан куз
узмаётган Сорибой акага суз котишга эса негадир журъат
килолмади.
Них,оят атрофи харилар билан уралган катта майдон, бир
неча сарой ва пичан гарамлари кузга ташланди.
Хаво узгарди.
Сорибой ака машинани майдонга жуда якин келтириб,
машина тумшуги деярли хариларга такалгандан кейингина
чакконлик билан тормозни босди.
- Кани, тушмайсанми, жигит, - деди эшикни очиб.
Толиб тош боглангандай огир булиб колган оёкларини
базур кутариб машинадан тушди.
- Юр. Бу ерни мен «махсус зона» деб атайман.
Сорибой ака тахтадан ясалган эшикни очиб, Толиб-
ни ичкарига бошлади. Димокка пичан ва мол тунги ислари
цоришган х,аво урилди. Толиб беихтиёр бурнини жийирди.
- Манави хона сеники, - дея Толибга цуццайиб турган
паскамгина уйни курсатди Сорибой ака. -Кейин узинг кириб
томоша к;илаверасан. Хозир бу ёкка юр.
Сорибой ака эшигига каттакон кулф осилган бино томон
юрди. Бу улкан огилхона эди. Ичкарида ола-була, шохлари
мугуздай унга як;ин новвос кавш кайтариб ётарди.
-Мана шу сенинг ишхонанг! Умрингда мол бокканмисан?
Толиб секин бош чайкдди.
- Ха, нега ковогинг осилиб кетди? Пул топиш осонми
сенга? эплай олмайман деб куркаяпсанми? Курма, узоги
билан икки кунда, нари борса уч кунда кузинг пишиб колади.
Бошида нима килиш кераклигини узим тушунтириб тураман.
Толиб хайрон булиб суради:
— Бу ерда мен ёлгиз узим ишлайманми?
- Ха, нима деб уйловдинг? Ишга шерик булган пулга х,ам
шерик булади-да. Сенга эса мумай пул керак.
Давоми бор..
🌸🌼🌺
Forwarded from Zebo
😢ЧОЙ ШАМАСИ ва ПИЁЗ ПЎСТИ ҲАҚИДА
Савол:
Халқ орасида «Чой шамасини ҳар жойга ташлаб бўлмайди, у дунёда савол жавоби қийин бўлади»,
«Пиёз пустида Аллоҳнинг исми бор, уни ахлатга ташлаш ёки ёқиш мумкин эмас»,
«Анжир дарахтининг шохларини ёқиш мумкин эмас» деган гаплар бор. Бу гаплар тўғрими?
Шайх Ҳазратлари жавоб берганлар!
👇ЖАВОБ:👇
Савол:
Халқ орасида «Чой шамасини ҳар жойга ташлаб бўлмайди, у дунёда савол жавоби қийин бўлади»,
«Пиёз пустида Аллоҳнинг исми бор, уни ахлатга ташлаш ёки ёқиш мумкин эмас»,
«Анжир дарахтининг шохларини ёқиш мумкин эмас» деган гаплар бор. Бу гаплар тўғрими?
Шайх Ҳазратлари жавоб берганлар!
👇ЖАВОБ:👇
.
🍃 ТУНГИ ҚЎРКУВ.
Унинг иши бошка ерда. Зериксанг, олдингга келиб ту-
ради. Айтиб куяман. Ош-овкатингни узинг эплайсан. Ичка-
рида козон-учок;, умуман хамма нарса бор. Хабар олиш учун
одам юбориб тураман. Аммо-лекин новвосларга яхшилаб
кара. Бирортаси улиб колса мендан яхшилик кутма. Пулини
ойлигингдан уриб коламан.
- Икки ойдан кейин уйимга утиб келишим керак. Буни
Санжарга айтгандим.
- Менга айтганди. Майли, яхши ишласанг, икки ойдан
кейин уйингга бориб келасан, - деди Сорибой ака, сунг нов-
восларга кандай караш, нималар килиш кераклигини батаф-
сил тушунтира бошлади.
Умрида хаттоки битта тути х,ам ушламаган, товук кам
бокмаган Толиб Сорибой аканинг огзидан чикаётган хар
бир сузни диктат билан тингларкан, хар калай, бажари-
лиши лозим булган ишларни эплай олишига ич-ичидан
ишонди.
Факат... Факат юрагини кемирган шубха бир гашлик То-
либнинг таъбини тиррик килиб турарди.
- Мана бу нима? - дея латта-путта уралган нарсани
курсатди Сорибой ака машина олдига борганларида.
- Милтик-
- Отишни биласанми?
- Биламан.
-Бу ерда кащкирлар куп. Хушёр бул. Биронта йирткични
бу ерга якинлаштирма. Якин келганини аямасдан каншаридан
от! Терисини шилиб, тузлаб, куритиб ол-да, асраб куй- Со-
тасан вакти келганида. Ана сенга пул! Хе, сен шакарликлар
жонларингни кийнамай яшаб ургангансанлар. Каллангни
ишлатганингда бу ерларда довдираб юрмасдинг. Уйингда
утириб хам пул топардинг... Ха, майли... Узинг биласан. Ле-
кин, айтиб куяй, молга эктиёт бул. Улар сенга омонат. Кун
совигунча шу ерда туради улар. Кейин овулга олиб кетиб, ем
билан бокаман.
Шу сузларни айтганидан сунг Сорибой ака машинасига
утирдию, жунади-кетди.Толиб на бир дарахт, на бир гиёх унган чулу биёбонда,
номаълум бир нуктада ёлгиз узи суппайиб колаверди. Кулида
латта-путтага уралган милтик билан...
Сорибой ака учириб кетаётган машина ортидан
кутарилган куюк чанг кукка урлади.
Толиб чукур хурсинди.
Йигит юрагини камраган гашлик тобора кучайиб бора-
ётганини хис к;илди. Узини чалгитиш максадида ён-верини
кузатди, сунг узок-узокщарга, бепоён чулнинг куз илгамас
сархддларига, еру осмон туташган нурли чизикка нигох,ини
кадади. Ловуллаётган куёш бу ерда заминга анча якин тур-
гандай туюлар экан.
Огилхона томондан новвосларнинг муърагани эшитилди.
Толиб истар-истамай «махсус зона»га кирди. Куккайиб
турган бошпанасининг эшигини очди, аммо дафъатан ичка-
рига киролмади. Хонадан бадбуй хид анкирди. «Нима бало,
ичида одам улиб колганми?» Толиб даструмоли билан огиз-
бурнини бекитди, кейин эшикни кенгрок очиб куйди. Шу
вакт якинлашиб келаётган машина моторининг овози эши-
тилди. Толиб чопиб ташкарига чивди.
- Сенга бир гапни айтиш эсимдан чикибди, - деди маши-
надан тушиб келган Сорибой ака. - Бу ёкка юр-чи.
Хозиргина Толиб кира олмаган бадбуй хонага Сорибой
ака х,еч иккиланмасдан кириб борди.
- Манавининг ичидаги шприц билан дориларни ку-
раяпсанми? - Сорибой ака деворда осиглик турган ягир «ап-
течками очиб, Толибга якин келтирди. - Илон чакканда иш-
латиладиган укол булар. Бу ерда илонлар куп. Сен эхтиёт бул.
Бирорта новвосни илон чакадиган булса, дарров шу уколдан
биттасини урсанг, олам гулистон! Факат гафлатда колма! Ма-
нави эса газли туппонча. Илон хужум килиб колганда шартта
кузига караб отсанг, бирпасга тинчиб колади. Шунда шартта
буйнидан ушлайсан-да, оёгинг тагида мажаклаб ташлайсан
газандани. Тушундингми? Яхши.
Сорибой ака кандай тез келган булса, шундай тез кайтиб
кетди.
Толиб лол булиб, гарангсиб колаверди.
Толиб на бир дарахт, на бир гиёх унган чулу биёбонда,
номаълум бир нуктада ёлгиз узи суппайиб колаверди. Кулида
латта-путтага уралган милтик билан...
Сорибой ака учириб кетаётган машина ортидан
кутарилган куюк чанг кукка урлади.
Толиб чукур хурсинди.
Йигит юрагини камраган гашлик тобора кучайиб бора-
🌸🌼🌺
https://t.me/joinchat/AAAAAFU_ki2DuwdoBGuycg
🍃 ТУНГИ ҚЎРКУВ.
Унинг иши бошка ерда. Зериксанг, олдингга келиб ту-
ради. Айтиб куяман. Ош-овкатингни узинг эплайсан. Ичка-
рида козон-учок;, умуман хамма нарса бор. Хабар олиш учун
одам юбориб тураман. Аммо-лекин новвосларга яхшилаб
кара. Бирортаси улиб колса мендан яхшилик кутма. Пулини
ойлигингдан уриб коламан.
- Икки ойдан кейин уйимга утиб келишим керак. Буни
Санжарга айтгандим.
- Менга айтганди. Майли, яхши ишласанг, икки ойдан
кейин уйингга бориб келасан, - деди Сорибой ака, сунг нов-
восларга кандай караш, нималар килиш кераклигини батаф-
сил тушунтира бошлади.
Умрида хаттоки битта тути х,ам ушламаган, товук кам
бокмаган Толиб Сорибой аканинг огзидан чикаётган хар
бир сузни диктат билан тингларкан, хар калай, бажари-
лиши лозим булган ишларни эплай олишига ич-ичидан
ишонди.
Факат... Факат юрагини кемирган шубха бир гашлик То-
либнинг таъбини тиррик килиб турарди.
- Мана бу нима? - дея латта-путта уралган нарсани
курсатди Сорибой ака машина олдига борганларида.
- Милтик-
- Отишни биласанми?
- Биламан.
-Бу ерда кащкирлар куп. Хушёр бул. Биронта йирткични
бу ерга якинлаштирма. Якин келганини аямасдан каншаридан
от! Терисини шилиб, тузлаб, куритиб ол-да, асраб куй- Со-
тасан вакти келганида. Ана сенга пул! Хе, сен шакарликлар
жонларингни кийнамай яшаб ургангансанлар. Каллангни
ишлатганингда бу ерларда довдираб юрмасдинг. Уйингда
утириб хам пул топардинг... Ха, майли... Узинг биласан. Ле-
кин, айтиб куяй, молга эктиёт бул. Улар сенга омонат. Кун
совигунча шу ерда туради улар. Кейин овулга олиб кетиб, ем
билан бокаман.
Шу сузларни айтганидан сунг Сорибой ака машинасига
утирдию, жунади-кетди.Толиб на бир дарахт, на бир гиёх унган чулу биёбонда,
номаълум бир нуктада ёлгиз узи суппайиб колаверди. Кулида
латта-путтага уралган милтик билан...
Сорибой ака учириб кетаётган машина ортидан
кутарилган куюк чанг кукка урлади.
Толиб чукур хурсинди.
Йигит юрагини камраган гашлик тобора кучайиб бора-
ётганини хис к;илди. Узини чалгитиш максадида ён-верини
кузатди, сунг узок-узокщарга, бепоён чулнинг куз илгамас
сархддларига, еру осмон туташган нурли чизикка нигох,ини
кадади. Ловуллаётган куёш бу ерда заминга анча якин тур-
гандай туюлар экан.
Огилхона томондан новвосларнинг муърагани эшитилди.
Толиб истар-истамай «махсус зона»га кирди. Куккайиб
турган бошпанасининг эшигини очди, аммо дафъатан ичка-
рига киролмади. Хонадан бадбуй хид анкирди. «Нима бало,
ичида одам улиб колганми?» Толиб даструмоли билан огиз-
бурнини бекитди, кейин эшикни кенгрок очиб куйди. Шу
вакт якинлашиб келаётган машина моторининг овози эши-
тилди. Толиб чопиб ташкарига чивди.
- Сенга бир гапни айтиш эсимдан чикибди, - деди маши-
надан тушиб келган Сорибой ака. - Бу ёкка юр-чи.
Хозиргина Толиб кира олмаган бадбуй хонага Сорибой
ака х,еч иккиланмасдан кириб борди.
- Манавининг ичидаги шприц билан дориларни ку-
раяпсанми? - Сорибой ака деворда осиглик турган ягир «ап-
течками очиб, Толибга якин келтирди. - Илон чакканда иш-
латиладиган укол булар. Бу ерда илонлар куп. Сен эхтиёт бул.
Бирорта новвосни илон чакадиган булса, дарров шу уколдан
биттасини урсанг, олам гулистон! Факат гафлатда колма! Ма-
нави эса газли туппонча. Илон хужум килиб колганда шартта
кузига караб отсанг, бирпасга тинчиб колади. Шунда шартта
буйнидан ушлайсан-да, оёгинг тагида мажаклаб ташлайсан
газандани. Тушундингми? Яхши.
Сорибой ака кандай тез келган булса, шундай тез кайтиб
кетди.
Толиб лол булиб, гарангсиб колаверди.
Толиб на бир дарахт, на бир гиёх унган чулу биёбонда,
номаълум бир нуктада ёлгиз узи суппайиб колаверди. Кулида
латта-путтага уралган милтик билан...
Сорибой ака учириб кетаётган машина ортидан
кутарилган куюк чанг кукка урлади.
Толиб чукур хурсинди.
Йигит юрагини камраган гашлик тобора кучайиб бора-
🌸🌼🌺
https://t.me/joinchat/AAAAAFU_ki2DuwdoBGuycg
Telegram
ЎЗБЕГОЙИМ КАНАЛИ
ЗАМОНАВИЙ, ХАЁТИЙ ИБРАТЛИЙ ХИКОЯЛАР КАНАЛИ.
Тошкент.
@D_Uzbegoyim
Тошкент.
@D_Uzbegoyim
ётганини хис к;илди. Узини чалгитиш максадида ён-верини
кузатди, сунг узок-узокщарга, бепоён чулнинг куз илгамас
сархддларига, еру осмон туташган нурли чизикка нигох,ини
кадади. Ловуллаётган куёш бу ерда заминга анча якин тур-
гандай туюлар экан.
Огилхона томондан новвосларнинг муърагани эшитилди.
Толиб истар-истамай «махсус зона»га кирди. Куккайиб
турган бошпанасининг эшигини очди, аммо дафъатан ичка-
рига киролмади. Хонадан бадбуй хид анкирди. «Нима бало,
ичида одам улиб колганми?» Толиб даструмоли билан огиз-
бурнини бекитди, кейин эшикни кенгрок очиб куйди. Шу
вакт якинлашиб келаётган машина моторининг овози эши-
тилди. Толиб чопиб ташкарига чивди.
- Сенга бир гапни айтиш эсимдан чикибди, - деди маши-
надан тушиб келган Сорибой ака. - Бу ёкка юр-чи.
Хозиргина Толиб кира олмаган бадбуй хонага Сорибой
ака х,еч иккиланмасдан кириб борди.
- Манавининг ичидаги шприц билан дориларни ку-
раяпсанми? - Сорибой ака деворда осиглик турган ягир «ап-
течками очиб, Толибга якин келтирди. - Илон чакканда иш-
латиладиган укол булар. Бу ерда илонлар куп. Сен эхтиёт бул.
Бирорта новвосни илон чакадиган булса, дарров шу уколдан
биттасини урсанг, олам гулистон! Факат гафлатда колма! Ма-
нави эса газли туппонча. Илон хужум килиб колганда шартта
кузига караб отсанг, бирпасга тинчиб колади. Шунда шартта
буйнидан ушлайсан-да, оёгинг тагида мажаклаб ташлайсан
газандани. Тушундингми? Яхши.
Сорибой ака кандай тез келган булса, шундай тез кайтиб
кетди.
Толиб лол булиб, гарангсиб колаверди.
Худди мана шу дакикагача хаётда узини нималар кутиб
тургани хакида уйлаб курмаганди. Бундан уч-турт йил аввал,
мактабда укиб юрган усмир вактларида кунгли куп нарсалар-
ни орзу киларди. Билими кучли булганидан укитувчилари уни
олдинда ёркин келажак кутаётганини башорат килишарди.
Шундай гап-сузларга чин дилдан ишониб, узини аллакачон
дахо киёфасида тасаввур килишга урганиб колган йигит уни-
верситетга кириш имтиконидан йикилганидан кейин бирдан
хафсаласи пир булиб кетди.
Ёркин келажак хам, гузал ва тукин каёт х,ам бир х.овуч
аслзодалар макрига тушган, деган тушунча пайдо булди он-
гида. «Бу дунёда бирон нарсага эришмокчи булсанг бунинг
учун ёнингда зур тирговуч, чунтагинг туда пул булиши
керак экан, - деб ифодалади мазкур фикрини содда тарз-
да. - Менда эса бу нарсаларнинг иккови хам йук. Энди бил-
сам, дадам ташлаб кетган вактлардаёк менинг такдирим х.ал
булган экан аслида».
Мана шундай сузлар билан узини узи оклаган булди,
максадига эришишга моддий томондан кучи етмаслигига
узини ишонгирди. Аслида иродасизлик килганини узидан-
да яширди. Шундан кейин ёркин келажак хакида орзу хам
килмай куйди. Ярим кунглини тулдириб турган бир илинж -
мухаббатига суянди. Гулсеварга уйланади, бола-чака ортти-
ради, тамом-вассалом!
Хаёт - мовий денгиз мисоли сокин, унда хар кандай одам
рулсиз ва компассиз кемага ухшаб шамол йуналишига мос
равишда сузиб кетаверади, деб уйларди Толиб. Бирок оддий-
гина оилавий халоват х,ам осонликча насиб килмаслигини
кайдан билибди! Бу чулу биёбонда дарбадар юриши эса ту-
шига хам кирмаганди. Бунинг устига Сорибой аканинг сахро
илонлари ва очофат кашкирлар какидаги сузлари!..
Толибнинг юрагидаги гашлик энди вакима-хавотир би-
лан алмашинди. азалдан илондан куркарди. Сорибой ака-
нинг гапларидан кейин йигит ерга оёк босишдан кам чучиб
колди. Назарида чор-атрофини ллонлар галаси куршаб ол-
гандай кулокларига хар томондан вишиллаган овозлар эшитиларди.
Огилхона томондан яна новвосларнинг муърагани эши-
тилди.
Молларга емиш бериш керак! Аммо Толиб огилхонага
кайрилиб хам карамади. Хамон кулида ушлаб турган
милтик;ни култигига к;исганча хозиргина Сорибой ака маши-
насини учириб кетган иланг-биланг йул буйлаб тез-тез юриб
кетди. «...Каншаридан от, эмиш!.. Илон чакканда эмлайсан
эмиш!.. Пул топиш осонми сенга, эмиш!.. Бекорларни айтиб-
кузатди, сунг узок-узокщарга, бепоён чулнинг куз илгамас
сархддларига, еру осмон туташган нурли чизикка нигох,ини
кадади. Ловуллаётган куёш бу ерда заминга анча якин тур-
гандай туюлар экан.
Огилхона томондан новвосларнинг муърагани эшитилди.
Толиб истар-истамай «махсус зона»га кирди. Куккайиб
турган бошпанасининг эшигини очди, аммо дафъатан ичка-
рига киролмади. Хонадан бадбуй хид анкирди. «Нима бало,
ичида одам улиб колганми?» Толиб даструмоли билан огиз-
бурнини бекитди, кейин эшикни кенгрок очиб куйди. Шу
вакт якинлашиб келаётган машина моторининг овози эши-
тилди. Толиб чопиб ташкарига чивди.
- Сенга бир гапни айтиш эсимдан чикибди, - деди маши-
надан тушиб келган Сорибой ака. - Бу ёкка юр-чи.
Хозиргина Толиб кира олмаган бадбуй хонага Сорибой
ака х,еч иккиланмасдан кириб борди.
- Манавининг ичидаги шприц билан дориларни ку-
раяпсанми? - Сорибой ака деворда осиглик турган ягир «ап-
течками очиб, Толибга якин келтирди. - Илон чакканда иш-
латиладиган укол булар. Бу ерда илонлар куп. Сен эхтиёт бул.
Бирорта новвосни илон чакадиган булса, дарров шу уколдан
биттасини урсанг, олам гулистон! Факат гафлатда колма! Ма-
нави эса газли туппонча. Илон хужум килиб колганда шартта
кузига караб отсанг, бирпасга тинчиб колади. Шунда шартта
буйнидан ушлайсан-да, оёгинг тагида мажаклаб ташлайсан
газандани. Тушундингми? Яхши.
Сорибой ака кандай тез келган булса, шундай тез кайтиб
кетди.
Толиб лол булиб, гарангсиб колаверди.
Худди мана шу дакикагача хаётда узини нималар кутиб
тургани хакида уйлаб курмаганди. Бундан уч-турт йил аввал,
мактабда укиб юрган усмир вактларида кунгли куп нарсалар-
ни орзу киларди. Билими кучли булганидан укитувчилари уни
олдинда ёркин келажак кутаётганини башорат килишарди.
Шундай гап-сузларга чин дилдан ишониб, узини аллакачон
дахо киёфасида тасаввур килишга урганиб колган йигит уни-
верситетга кириш имтиконидан йикилганидан кейин бирдан
хафсаласи пир булиб кетди.
Ёркин келажак хам, гузал ва тукин каёт х,ам бир х.овуч
аслзодалар макрига тушган, деган тушунча пайдо булди он-
гида. «Бу дунёда бирон нарсага эришмокчи булсанг бунинг
учун ёнингда зур тирговуч, чунтагинг туда пул булиши
керак экан, - деб ифодалади мазкур фикрини содда тарз-
да. - Менда эса бу нарсаларнинг иккови хам йук. Энди бил-
сам, дадам ташлаб кетган вактлардаёк менинг такдирим х.ал
булган экан аслида».
Мана шундай сузлар билан узини узи оклаган булди,
максадига эришишга моддий томондан кучи етмаслигига
узини ишонгирди. Аслида иродасизлик килганини узидан-
да яширди. Шундан кейин ёркин келажак хакида орзу хам
килмай куйди. Ярим кунглини тулдириб турган бир илинж -
мухаббатига суянди. Гулсеварга уйланади, бола-чака ортти-
ради, тамом-вассалом!
Хаёт - мовий денгиз мисоли сокин, унда хар кандай одам
рулсиз ва компассиз кемага ухшаб шамол йуналишига мос
равишда сузиб кетаверади, деб уйларди Толиб. Бирок оддий-
гина оилавий халоват х,ам осонликча насиб килмаслигини
кайдан билибди! Бу чулу биёбонда дарбадар юриши эса ту-
шига хам кирмаганди. Бунинг устига Сорибой аканинг сахро
илонлари ва очофат кашкирлар какидаги сузлари!..
Толибнинг юрагидаги гашлик энди вакима-хавотир би-
лан алмашинди. азалдан илондан куркарди. Сорибой ака-
нинг гапларидан кейин йигит ерга оёк босишдан кам чучиб
колди. Назарида чор-атрофини ллонлар галаси куршаб ол-
гандай кулокларига хар томондан вишиллаган овозлар эшитиларди.
Огилхона томондан яна новвосларнинг муърагани эши-
тилди.
Молларга емиш бериш керак! Аммо Толиб огилхонага
кайрилиб хам карамади. Хамон кулида ушлаб турган
милтик;ни култигига к;исганча хозиргина Сорибой ака маши-
насини учириб кетган иланг-биланг йул буйлаб тез-тез юриб
кетди. «...Каншаридан от, эмиш!.. Илон чакканда эмлайсан
эмиш!.. Пул топиш осонми сенга, эмиш!.. Бекорларни айтиб-
сан, бойвачча! Бу ерда бир кун, х,аттоки бир соат х,ам тур-
майман. Пулинг бошингда к;олсин, кетаман!» дерди шитоб
билан юриб бораркан узига узи овоз чикариб гапирганча.
Бироздан кейин Толиб югура бошлади. Анча жойгача
югуриб борди. Харсиллаб колгандан кейин к;адамини секин-
латди. тухтамасдан, бир дакика хам дам олмасдан узок;
юрди. Ногох, иланг-биланг йул аллакаёкка гойиб булиб,
хамма томон бий далага айланиб колди. Толиб каёкка юри-
шини билмасди. Турт томони хам кимсасиз ва адоксиз кенг-
лик. Якин уртада бирор тирик жонзот куринмасди. Гармсел
гувилларди, холос.
Толиб х,олдан тойди. Лекин яна йулида давом этди.
Дуч келган томонга караб таваккалига югурди. Узок; югурди.
Оёк;лари чалкашиб, йик;илиб колмагунча югураверди, югура-
верди. Кейин гуп этиб юз тубан йик;илди...
* * *
Толиб кузларини очганида куёш уфк томон оккан, тева-
ракдан шом х,иди келарди. Йигит тип-тиник; осмонга тикилиб
ётди. Унинг юрагини бояги кизгин галаён тарк этган, локайд
булиб к;олганди.
Бироздан кейин Толиб аста урнидан туриб утирди.
Оёкларида жон йук;, бутун вужуди булаклаб ташлангандай
бех,ол-бемадор эди. Аммо мияси хар доимгидай равон ишлаб
турарди. «Бу кандай кургулик? - дерди узи узига. - Пул
топаман деб кандай балога йуликиб колдим? Х,аммасига Гул-
севарни севиб колганим сабаб булди чамаси. Мен Гулсевар-
га уйланаман демаганимда ойим совчиликка хам, дадамнинг
олдига хам бормасди. «Мехрибон» дадажонимнинг неча
йиллардан бери ухлаб ётган виждони бирдан уйгониб, ойим
чеккан изтиробларга тулов сифатида икки миллионлик товон
пули хам бермасди. Бечора ойим... Худойберган ака кизини
бева аёлнинг ёлгиз жигарбандига эмас, Турсун Ахадовичдай
амалдорнинг углига берганини фахмламади чоги... Акс
Холда орияти кузиб кетган буларди. Мана энди аллакандай
такирбош бойваччанинг омонатларига куз-к;улок булиб пода-
чилик хилишим керак. «Молларим сенга омонат» эмиш! Хе,
уша омонатларингни!.. Хозир бораману, хаммасини бугизлаб
ташлайман!..»
Жахл Толибга куч берди.
урнидан туриб атрофга аланглади ва лол булиб туриб
холди.
Зеро, яна Сорибой ака ташлаб кетган манзилга кайтиб
келганди.
Ана, сал нарида кузга ташланаётган пасхам бино...
Толиб бино томон гох тез, гох вазмин хадам ташлаб бо-
раркан, аста-секинлих билан хаёлидан новвосларни бугизлаб
ташлаш фикри уча бошлади. Ичаклари хулдираб, корни очга-
нини билдирди. Толиб кадамини тезлатди.
Эшик очик колганидан хона ичидаги хаво анча тозалан-
ганди. Лекин бадбуй хид барибир сахланиб холган. Толиб
Кулидаги милтикни девордаги михга илиб куйди-да, хона
ичини куздан кечирди. «Ёхимли хид» таратаётган матохни
топди. Бу кимдир - Толибдан аввал яшаган киши булса ке-
рак хойнахой - овхат килиш учун арчиган-у, лекин ташлаб
юбориш эсидан чиккан картошка пучохлари эди. Толиб уни
чикариб ташлади. Бу ерда инсон яшаши учун хамма нарса
бор эди: урин-тушак, козон-товок дегандай. Эшик ёнидаги
илгакда кишки кийимлар илиглик турарди. Лекин буларнинг
хаммаси шу кадар исхирт эдики, унча-мунча одамнинг таъби
тортмасди.
Толиб кизлар ичида усганидан жуда кунгли нозик эди.
Чети учган, ичи саргайган пиёлада чой ичмасди. Бундай озо-
даликка уни онаси ургатганди. Уй хамиша топ-тоза, идиш
товоклар яркираган, курпа-тушаклар паркудек оппок;, дастур-
хонда эса дог булмасди. Онасиникига ухшаш рузгор тутиш-
ни Толиб бошка хеч каерда курмаганди. Бу ерда эса...
Толиб ошкозони хуштак чалаётганига карамасдан идиш-
товокларни олиб ташкарига чикди. Уйча оркасида огзи ёпил-
ган КУДУХ бор эди. Кудукдан бир пакир шаффоф, муздай сув
тортиб олган Толиб эринмасдан идишларни ювиб тозалади.
Шундан кейингина узига егулик тайёрлашга киришди. Хал-
тадаги кокланган гуштни овкатига ишлатмади (лекин ташлаб
х,ам юбормади) - хиди ёкмади. Нима булганда х.ам шахарлик
олифта-да.
Шундан кейингина Толиб бошини эгганча жон аччигида
майман. Пулинг бошингда к;олсин, кетаман!» дерди шитоб
билан юриб бораркан узига узи овоз чикариб гапирганча.
Бироздан кейин Толиб югура бошлади. Анча жойгача
югуриб борди. Харсиллаб колгандан кейин к;адамини секин-
латди. тухтамасдан, бир дакика хам дам олмасдан узок;
юрди. Ногох, иланг-биланг йул аллакаёкка гойиб булиб,
хамма томон бий далага айланиб колди. Толиб каёкка юри-
шини билмасди. Турт томони хам кимсасиз ва адоксиз кенг-
лик. Якин уртада бирор тирик жонзот куринмасди. Гармсел
гувилларди, холос.
Толиб х,олдан тойди. Лекин яна йулида давом этди.
Дуч келган томонга караб таваккалига югурди. Узок; югурди.
Оёк;лари чалкашиб, йик;илиб колмагунча югураверди, югура-
верди. Кейин гуп этиб юз тубан йик;илди...
* * *
Толиб кузларини очганида куёш уфк томон оккан, тева-
ракдан шом х,иди келарди. Йигит тип-тиник; осмонга тикилиб
ётди. Унинг юрагини бояги кизгин галаён тарк этган, локайд
булиб к;олганди.
Бироздан кейин Толиб аста урнидан туриб утирди.
Оёкларида жон йук;, бутун вужуди булаклаб ташлангандай
бех,ол-бемадор эди. Аммо мияси хар доимгидай равон ишлаб
турарди. «Бу кандай кургулик? - дерди узи узига. - Пул
топаман деб кандай балога йуликиб колдим? Х,аммасига Гул-
севарни севиб колганим сабаб булди чамаси. Мен Гулсевар-
га уйланаман демаганимда ойим совчиликка хам, дадамнинг
олдига хам бормасди. «Мехрибон» дадажонимнинг неча
йиллардан бери ухлаб ётган виждони бирдан уйгониб, ойим
чеккан изтиробларга тулов сифатида икки миллионлик товон
пули хам бермасди. Бечора ойим... Худойберган ака кизини
бева аёлнинг ёлгиз жигарбандига эмас, Турсун Ахадовичдай
амалдорнинг углига берганини фахмламади чоги... Акс
Холда орияти кузиб кетган буларди. Мана энди аллакандай
такирбош бойваччанинг омонатларига куз-к;улок булиб пода-
чилик хилишим керак. «Молларим сенга омонат» эмиш! Хе,
уша омонатларингни!.. Хозир бораману, хаммасини бугизлаб
ташлайман!..»
Жахл Толибга куч берди.
урнидан туриб атрофга аланглади ва лол булиб туриб
холди.
Зеро, яна Сорибой ака ташлаб кетган манзилга кайтиб
келганди.
Ана, сал нарида кузга ташланаётган пасхам бино...
Толиб бино томон гох тез, гох вазмин хадам ташлаб бо-
раркан, аста-секинлих билан хаёлидан новвосларни бугизлаб
ташлаш фикри уча бошлади. Ичаклари хулдираб, корни очга-
нини билдирди. Толиб кадамини тезлатди.
Эшик очик колганидан хона ичидаги хаво анча тозалан-
ганди. Лекин бадбуй хид барибир сахланиб холган. Толиб
Кулидаги милтикни девордаги михга илиб куйди-да, хона
ичини куздан кечирди. «Ёхимли хид» таратаётган матохни
топди. Бу кимдир - Толибдан аввал яшаган киши булса ке-
рак хойнахой - овхат килиш учун арчиган-у, лекин ташлаб
юбориш эсидан чиккан картошка пучохлари эди. Толиб уни
чикариб ташлади. Бу ерда инсон яшаши учун хамма нарса
бор эди: урин-тушак, козон-товок дегандай. Эшик ёнидаги
илгакда кишки кийимлар илиглик турарди. Лекин буларнинг
хаммаси шу кадар исхирт эдики, унча-мунча одамнинг таъби
тортмасди.
Толиб кизлар ичида усганидан жуда кунгли нозик эди.
Чети учган, ичи саргайган пиёлада чой ичмасди. Бундай озо-
даликка уни онаси ургатганди. Уй хамиша топ-тоза, идиш
товоклар яркираган, курпа-тушаклар паркудек оппок;, дастур-
хонда эса дог булмасди. Онасиникига ухшаш рузгор тутиш-
ни Толиб бошка хеч каерда курмаганди. Бу ерда эса...
Толиб ошкозони хуштак чалаётганига карамасдан идиш-
товокларни олиб ташкарига чикди. Уйча оркасида огзи ёпил-
ган КУДУХ бор эди. Кудукдан бир пакир шаффоф, муздай сув
тортиб олган Толиб эринмасдан идишларни ювиб тозалади.
Шундан кейингина узига егулик тайёрлашга киришди. Хал-
тадаги кокланган гуштни овкатига ишлатмади (лекин ташлаб
х,ам юбормади) - хиди ёкмади. Нима булганда х.ам шахарлик
олифта-да.
Шундан кейингина Толиб бошини эгганча жон аччигида
муъраётган новвосларга ем беришга жунади.
... Алламахалда Толиб бехосдан сапчиб урнидан туриб
кетди. дахшатли туш курганди. Тушида йигит Сорибой
аканинг омонат новвосларини битта х,ам колдирмай суйиб
ташлаган эмиш. Хамма ёк кип-кизил кон... Улган моллар жа-
сади калашиб ётганмиш...
Юраги кукрак кафасига сигмай тез урганидан Толиб анча
вак;т узига келолмади. Куз олдидан атрофга сачраган кон ва
новвосларнинг улиги нари кетмасди.
«Жуда кизик туш,- деб уйлади тонг ёришган мах.ал анча
узига келиб. - Новвосни бугизлаш тугул жимитдай сичконни
улдиришга хам юрагим дов бермайди-ю, бутун бошли пода-
ни кириб ташлабман-а! Тушимнинг таъбири нима экан, а?..»
* * *
«Бугун саккизинчи кун... Туккизинчи... Ун иккинчи...»-
дея хар куни хотирасига «ёзиб» куярди Толиб. Бошка илож
йук. Чунки бу ерда на когоз, на калам бор. Шахарда яшаган
кунларида, хатто, тугилган кунини хам календарь сах,ифасига
кизил калам билан белгилаб куярди. Хотирасига ишонмасди-
да. Назарида хамма нарса эсидан чикиб кетадигандек тую-
лаверарди. Бу ерда инсонни хижолатдан куткарадиган на
календарь бор, на когоз-калам. Хар доим панд бериб туриш
эхтимоли булган хотирадан булак хеч нарса, х.еч нарса йук!
... Алламахалда Толиб бехосдан сапчиб урнидан туриб
кетди. дахшатли туш курганди. Тушида йигит Сорибой
аканинг омонат новвосларини битта х,ам колдирмай суйиб
ташлаган эмиш. Хамма ёк кип-кизил кон... Улган моллар жа-
сади калашиб ётганмиш...
Юраги кукрак кафасига сигмай тез урганидан Толиб анча
вак;т узига келолмади. Куз олдидан атрофга сачраган кон ва
новвосларнинг улиги нари кетмасди.
«Жуда кизик туш,- деб уйлади тонг ёришган мах.ал анча
узига келиб. - Новвосни бугизлаш тугул жимитдай сичконни
улдиришга хам юрагим дов бермайди-ю, бутун бошли пода-
ни кириб ташлабман-а! Тушимнинг таъбири нима экан, а?..»
* * *
«Бугун саккизинчи кун... Туккизинчи... Ун иккинчи...»-
дея хар куни хотирасига «ёзиб» куярди Толиб. Бошка илож
йук. Чунки бу ерда на когоз, на калам бор. Шахарда яшаган
кунларида, хатто, тугилган кунини хам календарь сах,ифасига
кизил калам билан белгилаб куярди. Хотирасига ишонмасди-
да. Назарида хамма нарса эсидан чикиб кетадигандек тую-
лаверарди. Бу ерда инсонни хижолатдан куткарадиган на
календарь бор, на когоз-калам. Хар доим панд бериб туриш
эхтимоли булган хотирадан булак хеч нарса, х.еч нарса йук!