Bir daryoga ikki marta tushib bo‘lmaydi

Sayfiddin Jo’rayev, siyosatshunos olim

Keyingi vaqtlarda “qadrdon do‘stlarimiz” ancha faollashib qoldilar. Bir qarasang migrantlarni hech qanday asossiz kuch ishlatish tashkilotlariga majburan olib ketishadi, bir qarasang ijtimoiy tarmoqlarda Markaziy Osiyodagi qo‘shni davlatlarimiz bo‘yicha hatto nafsiniyatimizga tegadigan uydirmalar, ig‘volar tarqatiladi. Bir qarasang yoshlarimizni Ukraina urushiga jalb qilishga. Bu ham yetmaganidek, terroristlik, ekstremistik guruhlarga “verbovka” qilishga harakatlar ochiqdan-ochiq olib borilyapti. Hattoki ayrim rasmiy strukturalarning vakillari tomonidan yoshlarimiz terroristik guruhlarga yollanayoganini eshitib turibmiz. Xalqaro axborot maydonida biz to‘g‘rimizda nojo‘ya xabarlarni tarqatib, yomonotliq qilishga urinayaptilar.

G‘alati ishlar bu bilan cheklanmayapti. Masalan, qo‘shni davlatimiz Qozog‘istonning hududiy mudofaa to‘g‘risidagi qonunini yerdan olib yerga urishayapti. Aslini olganda, bu ichki ishlarimizga aralashish-ku! Qiziq, Qozog‘iston suveren davlat ekanini bilmaydi, desam xato bo‘lur-a, demak mo‘maylikka emas, balki o‘z ta’siriga tortishga, o‘z qarashlarini tiqishtirishga harakat qilishayapti.

Endi men diplomat emasman-u, lekin vatanparvarman. Qarang, hukumat qonun va diplomatik kelishuvlar asosida ayrim kuchlarni o‘zining qurolli kuchlariga “verbovka” qilganliklari uchun “zaderjat’” qilsa, diplomatik aloqalar darajasini pasaytiramiz, deb do‘q-po‘pisa qilishayapti. To‘g‘risi, bu qip-qizil shantaj-ku. Lekin men o‘ylanib qoldim: agar shunday bo‘lsa, bunaka diplomatik munosabatlarning keragi bormi o‘zi?

Men lekin bir narsani yaxshi bilaman: to‘g‘ri, biz kichkina davlatmiz, lekin biz baribir qudratli xalqmiz, bunaqa provokatsiyalarga uchraymiz. Bizni birlashtiruvchi tariximizga va salohiyatimizga mos strategiyamiz bor. Hech bo‘lmasa Temur otamizning kitobini o‘qisangiz, bizning kimligimizni bilib olasiz. Xalqimiz o‘z qadrini biladi va bu uchun kurasha oladi.

Bizni, ayniqsa yoshlarimizni har xil “nayrang”lar bilan ta’sir doirasiga va qonunga zid tashkilotlarga tortishga harakat qilayotganlar bilib qo‘ying: u davrlar o‘tib ketgan.
Bizni yo‘limizdan hech kim qaytara olmaydi. Buyuk Geraklit aytganidek, “bir daryoga (suvga) ikki marta tushib (cho‘milib) bo‘lmaydi”. Ya’ni demoqchimanki, ayrim “imperiyacha qarashlar va harakatlar”ning davri o‘tib ketgan, buni tiklashga behuda harakat qilmanglar demoqchiman.

Biz kichkina davlat bo‘lsak ham katta davlatlar xalqlarini hurmat qilamiz, ular bilan teppa-teng til topishayapmiz, chunki biz qudratli davlatmiz. Shuningdek, ig‘vogarlarga zarur zarba berishga ham kuchimiz yetadi. Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanuvchilarga maslahat: har qanday ig‘voga uchmang.

Strategic Focus: Central Asia

“Qayga bormay, boshda do‘ppim,
G‘oz yurarman gerdayib,
Olam uzra nomi ketgan
O‘zbekiston, o‘zbegim”.

❤️

Assalomu alaykum, do’stlar! Sizlardan yuqoridagi so’rovnomadan o’tishingizni yana bir bor so’raymiz. Bu biz uchun muhim.

https://t.me/StratFocusCA/2614

Nega biz kanalimizda katta postlar chiqaramiz?

Qisqa Tik-tok videolar va Instagram rilslar davrida, ya’ni axborot 15 soniyalik videolar va qisqa postlarga siqilib qolgan zamonda, katta matnlar bilan ishlash qobiliyati noyob va qimmatli ko‘nikmaga aylanmoqda. Kuzatuvchilarimizdan biri to‘g‘ri ta’kidlaganidek: “odamlar katta matnlarni o‘qish, ularni anglash va ulardan zavqlanishdan to’xtadilar”. Bu oddiygina odatni yo‘qotish emas — bu fikrlash, tahlil qilish, faktlarni taqqoslash va mantiqiy zanjirlarni tuzish qobiliyatining susayishidir.

Katta matnlar — bu shunchaki sahifadagi so‘zlar emas. Bu — miyani mashq qildirish, e’tiborni saqlab qolishni, manzarani to‘liq ko‘ra olishni va g‘oyalar o‘rtasidagi bog‘liqliklarni topishni o‘rgatadigan mashqdir. Qisqa formatlardan farqli o‘laroq, ular ma’lum kuch va harakat talab qiladi, lekin aynan shu harakat bizni aqlliroq, chuqur va mustaqil fikrlaydigan qiladi. Axborot ko‘pincha 1-2 ta gap darajasiga soddalashtiriladigan zamonda murakkab matnlarni tahlil qila olish qobiliyati — manipulyatsiya va yuzaki xulosalardan himoya qiladigan haqiqiy super kuchdir.

Biz kanalimizda katta matnlar chiqaramiz, chunki ishonamiz: tahlil — bu tezkor xulosalar chiqarish emas, balki mavzuga ongli tarzda chuqur kirib borishdir. Biz shunchaki axborotni iste’mol qilishingizni emas, balki fikrlashni, savollar berishni va javoblarni topishni o‘rganishingizni xohlaymiz. Ha, bu vaqt va kuch talab qiladi, ammo natija bunga arziydi — siz dunyoni aniqroq va chuqurroq ko‘ra boshlaysiz.

Siz bu haqda nima deb o‘ylaysiz?

Strategic Focus: Central Asia

Ukrainaning Kreml shartlari asosidagi “tinchlik”ni qabul qila olmasligi sabablari
 
Roman Sheremeta, siyosatshunos olim
 
Ukraina tirik qolish uchun kurashmoqda, u Rossiya tajovuziga qarshi o‘zini himoya qilmoqda. G‘arbdagi ayrim siyosatchilar unga "tinchlik" evaziga hududlardan voz kechishni taklif qilishmoqda, ammo bu xotirjamlik keltirmaydi — aksincha, butun bir millatning yo‘q bo‘lishiga olib keladi.
 
Birinchidan, Rossiya tinchlik istamaydi — u Ukrainani butunlay yer yuzidan yo‘q qilishga intilmoqda. Okkupatsiya bu shunchaki yerlarni egallash emas, balki ukrain madaniyati, tili va milliy o‘zligining yo‘q qilinishidir. Donetsk, Lugansk yoki Qrim kabi bosib olingan hududlarda ukrain tilida gapirish xavfli bo‘lib qolgan, kitoblar yoqilmoqda, ukrain tarixini o‘rgatgan o‘qituvchilar o‘ldirilmoqda. Moskva madaniy genotsid uyushtirmoqda.
 
Ikkinchidan, tarix shuni ko‘rsatadiki, "tinchlik" nomi ostidagi okkupatsiya urushdan ham yomon. 1835-yilda Chatem orollaridagi tinch moriorilar yerlarini maorilarga ulashmoqchi bo‘lishgan, ammo bunga javoban ular yo‘q qilingan, qullikka olingan va ularning madaniyati butunlay yo‘q qilingan. Ukrainada ham 1919-yildagi mustaqillik urushi mag‘lubiyat bilan yakunlanganidan so‘ng va SSSR tarkibiga kirgach, dahshat boshlandi: 1932–1933 yillardagi Golodomor (ochlik) 7 milliongacha odamning hayotini oldi, ukrain ziyolilari otib tashlandi, maktablar va kitoblar taqiqlangan. Kommunistlar puxta ishlab chiqilgan rejalar asosida ukrain millatini yo‘q qilishga intilgan.
 
Uchinchidan, okkupatsiya odamlarni qarshilik ko‘rsatish imkoniyatidan mahrum qiladi. Qanchalik og‘ir bo‘lmasin, urush odamga o‘z yeri, sha’ni va oilasi uchun kurashish imkonini beradi. Okkupatsiya ostida esa qarshilik deyarli imkonsiz bo‘lib qoladi — odamlar jimjitlikda, guvohsiz o‘ldiriladi yoki bostiriladi. Buchada Rossiya qo‘shinlari chekinganidan so‘ng ommaviy qabristonlar topilgan — ular orasida faqat ukrain tarixiga bo‘lgan muhabbati uchun o‘ldirilgan o‘qituvchilar ham bor edi.
 
To‘rtinchidan, G‘arbda ayrimlar taklif qilayotgan Rossiya bilan muzokaralar yo‘l orqali tinchlikka emas, balki taslim bo‘lishga olib boradi. Yon berish agressiyani to‘xtatmaydi, balki uni rag‘batlantiradi. Rossiya o‘z maqsadlarini yashirmaydi: u Ukrainani to‘liq nazorat qilishni, uning xalqini va madaniyatini yo‘q qilishni istaydi. Hududlardan voz kechish millionlab odamlarni qutqarmaydi, balki ularni dahshatliklarga va genotsidga mahkum qiladi.
 
Xulosa qilib aytsak, Ukraina kurashni davom etadi, chunki Rossiya shartlari asosidagi "tinchlik" — millatning o‘limidir. Tarix bizga o‘rgatadi: agressorga yon berish tinchlik keltirmaydi, faqat yovuzlikni kuchaytiradi. Ukraina faqat o‘zining erkinligi uchun emas, balki adolat uchun kurashmoqda — butun dunyoga ko‘rsatmoqda: genotsidga qarshi turish — haqiqiy tinchlikka olib boradigan yagona yo‘ldir.

Strategic Focus: Central Asia

Markaziy Osiyoda xavfsizlik va razvedka integratsiyasi: mintaqaviy tartibotning yangi paradigmasi tomon
 
Egamberdiev Nodirbek, mustaqil ekspert

2025-yilda Markaziy Osiyo muhim burilish nuqtasida turibdi. Uzoq vaqt davomida Rossiya, Xitoy, AQSh va yaqinda Turkiya hamda Fors ko‘rfazi davlatlari kabi yirik kuchlar o‘rtasidagi geosiyosiy raqobat zonasi sifatida qaralgan ushbu mintaqa, endilikda o‘z xavfsizlik landshaftini o‘zgartirishga intilmoqda. Afg‘onistondan kelayotgan tahdidlar, iqtisodiy nomutanosibliklar va siyosiy ishonchsizliklar mavjud bo‘lishiga qaramay, razvedka hamkorligi va harbiy modernizatsiya sohasidagi yangi tendensiyalar Markaziy Osiyo davlatlarining o‘z mintaqaviy tartibotini shakllantirishga bo‘lgan intilishini ko‘rsatmoqda.

2025-yilning fevralidan aprelgacha bo‘lgan davrda uchta asosiy voqea mintaqaviy xavfsizlik transformatsiyasini tezlashtirdi:

1. Qirg‘iziston–Tojikiston chegara bitimi. 2025-yil 13-martda Qirg‘iziston va Tojikiston prezidentlari o‘zaro chegarani belgilash bo‘yicha tarixiy bitim imzoladilar. Bu bitim, 2021 va 2022-yillarda Batken va Isfara hududlarida yuz bergan qurolli to‘qnashuvlardan so‘ng, muhim yutuq hisoblanadi. Bitim doirasida chegara o‘tkazish punktlari qayta ochildi va transport aloqalari tiklandi. Biroq, Farg‘ona vodiysida suv resurslari bo‘yicha mavjud bo‘lgan ziddiyatlar hali ham hal qilinmagan.

2. Toshkentda maxsus xizmatlar rahbarlari uchrashuvi. 2025-yil 25-aprelda O‘zbekiston Markaziy Osiyodavlatlari razvedka va xavfsizlik xizmatlari rahbarlarining birinchi mintaqaviy sammitini o‘tkazdi. Ushbu uchrashuv tarixiy ahamiyatga ega bo‘lib, mintaqaviy xavfsizlik sohasida yangi bosqichni boshlab berdi. O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning tashabbusi bilan tashkil etilgan ushbu sammitda terrorizm, ekstremizm, giyohvandlik savdosi va kiberxavfsizlik kabi umumiy tahdidlarga qarshi birgalikda kurashish strategiyalari muhokama qilindi.

Mazkur sammit Markaziy Osiyo davlatlarining o‘zaro razvedka axborot almashinuvini institutsional asosda yo‘lga qo‘yish, operativ va strategik darajada muvofiqlashtirilgan xavfsizlik siyosatini yuritish va mintaqaviy xavf-xatarlarni baholashdai ntegratsiyalashgan yondashuvni shakllantirishga qaratilgan dastlabki real qadami sifatida qaralmoqda. Sammit, shuningdek, O‘zbekistonning mintaqaviy xavfsizlik arxitekturasi bo‘yicha yetakchi rol o‘ynashga bo‘lgan harakatini ochiq ko‘rsatdi. Tashabbuskorlik, diplomatik faoliyat va neytral tashqi siyosiy kurs asosida O‘zbekiston mintaqaviy xavfsizlikda "oraliq vositachi" va "koordinatsion markaz" vazifasini bajara boshladi. Bu holat O‘zbekistonning mintaqaviy diplomatiyasida xavfsizlik yo‘nalishi tobora markaziy o‘rin egallayotganidan darak beradi.

Strategic Focus: Central Asia

Markaziy Osiyoda xavfsizlik va razvedka integratsiyasi: mintaqaviy tartibotning yangi paradigmasi tomon - 2 qism

3. KXSHTning faollashuvi. Toshkentda o’tkazilgan maxsus xizmatlar sammitidan keyin Rossiya boshchiligidagi Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkiloti (KXSHT) 2025-yil aprel oyida Tojikistonning Afg‘oniston bilan chegarasini mustahkamlashga qaratilgan "Maqsadli Davlatlararo Dastur"ni qayta ishga tushirdi. Bu dastur 2013-yildan beri faoliyat yuritmayotgan edi. KXSHT Bosh kotibi Imangali Tasmagambetov Dushanbeda dasturning birinchi bosqichini e’lon qildi, ammo bu harakat Rossiyaning mintaqadagi ta’sirining pasayganligini ko‘rsatadi. Chunki dastur 12 yil davomida faol bo‘lmaganligi uchun bunga ishonchsizlik belgisi sifatida qaralishi mumkin.

2024-yilda Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Tojikiston va Ozarbayjon ishtirokida “Birlestik-2024” nomli harbiy mashg‘ulotlar o‘tkazildi. Bu mashg‘ulotlar Rossiya va Xitoy ishtirokisiz o‘tkazilgan ilk mintaqaviy harbiy mashg‘ulotlar bo‘lib, mintaqaviy xavfsizlikda mustaqil harakat qilishga bo‘lgan intilishni ko‘rsatdi.

Markaziy Osiyo davlatlarining razvedka imkoniyatlarini integratsiyalashga bo‘lgan qarori, ikki tomonlama bog‘liqliklardan ko‘ra ko‘proq ko‘ptomonlama tashabbuslarga o‘tishni anglatadi. Bu borada O‘zbekiston yetakchilik qilmoqda. Prezident Shavkat Mirziyoyev xavfsizlik islohotlarini o‘z tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida belgiladi. O’zbekistonning islohotlari sun’iy intellekt, robototexnika va uchuvchisiz uchish apparatlarini (UUA) o‘z ichiga olgan ilg‘or texnologiyalarni harbiy va razvedka tizimlariga integratsiyalashni o‘z ichiga oladi. Bu, ayniqsa, Afg‘oniston bilan chegaradagi xavflarni aniqlash va oldini olishda muhim ahamiyatga ega.

Qozog‘iston esa o‘zining mudofaa sanoatini rivojlantirishga e’tibor qaratmoqda. Mudofaa Sanoatini Rivojlantirish Jamg‘armasi tashkil etilib, Turkiya, Fors ko‘rfazi davlatlari va Xitoydan investitsiyalar jalb qilinmoqda. Biroq, harbiy xarajatlarning cheklanganligi va ilg‘or texnologiyalarni integratsiyalashdagi qiyinchiliklar Qozog‘istonning tezkor transformatsiyasini cheklashi mumkin.

Tojikiston esa iqtisodiy cheklovlar va Rossiyaga bog’liqlik tufayli xavfsizlik sohasida modernizatsiyani amalga oshirishda qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Prezident Emomali Rahmon 2025-yil fevral oyidagi murojaatida bu muammolarni tan oldi.

Yana bir etiborli jihati Markaziy Osiyo maxsus xizmatlari rahbarlari sammiti Hindiston-Pokiston o‘rtasida harbiy to‘qnashuvlar boshlangandan keyin o’tkazildi. Agar Hindiston-Pokiston o‘rtasida urush boshlansa, bu bilvosita, ammo sezilarli darajada Markaziy Osiyodagi xavfsizlik muhitiga ta’sir qiladi. Afg‘oniston o‘rta bo‘g‘in sifatida yanada notinch bo‘ladi, va bu fon razvedka integratsiyasini yanada asoslash uchun foydalanilishi ehtimoldan yiroq emas.

Strategic Focus: Central Asia

Markaziy Osiyoda xavfsizlik va razvedka integratsiyasi: mintaqaviy tartibotning yangi paradigmasi tomon - 3 qism

Afg‘onistondagi “Islomiy Davlat – Xuroson”(ISKP) guruhi Markaziy Osiyo uchun asosiy xavfsizlik tahdidi bo‘lib qolmoqda. 2024-yil mart oyida Moskvadagi Crocus City Hall konsert zaliga uyushtirilgan hujumda ISKP tomonidan Tojikiston fuqarolari ishtirok etganligi aniqlangani ham mintaqadagi xavfsizlikka bevosita aloqadorligi bilani zohlanadi.

ISKPning Afg‘oniston shimolida 5,000 ga yaqin jangchisi mavjud bo‘lib, ular orasida ko‘plab Markaziy Osiyo fuqarolari, ayniqsa tojiklar va o‘zbeklar bor. 2022-yilning mart va aprel oylarida ISKP Afg‘onistonning Sherxon-Bandar yaqinidan O‘zbekistonning Termiz shahri tomon to‘rtta raketa uchirdi. Raketalar shaharga yetib bormadi, biroq bu hujum O‘zbekiston xavfsizlik tizimini hushyorlikka undadi. Shuningdek, Tojikistonning Shamsiddin Shohin tumanidagi chegara posti ISKP tomonidan o‘qqa tutilgani haqida xabarlar bo‘lgan.

Bu voqealar ISKPning nafaqat Afg‘oniston ichkarisida, balki uning tashqarisida — Markaziy Osiyoda ham operatsion salohiyatga ega bo‘lishga harakat qilayotganini ko‘rsatadi. Jangarilar mintaqadagi ijtimoiy-iqtisodiy muammolardan (ishsizlik, diniy savodsizlik, ijtimoiy adolatsizlik)foydalanib, yoshlar orasida radikallashuvni kuchaytirishga urinmoqda va ularni Afg‘onistondagi lagerlarda tayyorlash orqali mintaqaviy barqarorlikka tahdid solmoqda. Bu holat, ayniqsa, Tojikiston va O‘zbekiston uchun jiddiy xavf tug‘diradi.

Afg‘onistondagi beqarorlik, narkotrafik, terrorizm va zamonaviy xavf-xatarlar fonida bu uchrashuv mintaqaviy davlatlar uchun faqat imkoniyat emas, balki zarurat sifatida paydo bo‘ldi. Bu esa mintaqadagi davlatlarning o‘z xavfsizlik arxitekturasini mustaqil, moslashuvchan va integratsiyalashgan shaklda qayta qurishga intilayotganini yaqqol ko‘rsatmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Netanyaxu qonxo‘rlikda Gitlerni ortda qoldirdi

Hech shubhasiz, yahudiy harbiy jinoyatchilari ustidan xalqaro sud bo‘ladi — xuddi Germaniya jinoyatchilari ustidan bo‘lganidek. Isroil G‘azo sektorini tiklaydi va Germaniya qanday qilib Isroilga tovon puli to‘lagan bo‘lsa, shunday qilib Falastinga reparatsiya to‘laydi.

Fashistlarning Buxenvald konslagerida 1937-yildan 1945-yilgacha — 8 yil ichida — Germaniya tomonidan 56 ming kishi o‘ldirilgan. 2023-yil 7-oktabrdan beri, ya’ni 1,5 yil ichida, Isroil 61 700 kishini o‘ldirgan — yo‘q qilish tezligi 5 baravar yuqori.

Al Jazeera xabariga ko‘ra, 2025-yil 18-mart kuni Isroil o‘t ochishni to‘xtatish rejimini buzganidan 2025-yil 30-aprelgacha G‘azo sektorida yahudiy radikallar 2308 kishini, jumladan 595 nafar bolani o‘ldirgan. Hozir esa oziq-ovqat blokadasi sharoitida Isroil armiyasi falastinliklarni oziq-ovqatsiz qoldirish uchun ularning qishloq xo‘jaligi ekinlarini yo‘q qilmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Ar-Riyod uchun Isroil bilan aloqalarni normallashtirish - siyosiy o’z joniga qasd qilishga teng

Oxirgi vaqtlarda aksariyat eskpertlar yaqin kelajakda Isroil va Saudiya Arabistoni o‘rtasidagi tinchlik bitimi imzolanishi deyarli imkonsizligini ta’kidlamoqda. Nega? Quyida sabablarini tahlil qilamiz — ular mintaqadagi kengroq tendensiyalar va AQShning xalqaro siyosatdagi yondashuvini aks ettiradi.

Mega-bitim orzusi

Ikki yil avval ko‘pchilik AQSh ko‘magida Saudiya Arabistoni va Isroil o‘rtasidagi munosabatlar normallashishi mumkinligiga ishongandi. Bu g‘oya uch asosiy shartni o‘z ichiga olgan: 1) AQSh va Saudiya Arabistoni o‘rtasida harbiy xavfsizlik bitimi; 2) AQShning Saudiya Arabistoniga fuqaroviy yadroviy dastur yaratishda yordam berishi; 3) Isroilning Falastin bilan tinchlik sari qadamlar qo‘yishi.

Bayden ham, Tramp ham bu g‘oyani faol ilgari surgan. 2025-yil yanvar oyida Isroilning AQShdagi yangi elchisi “bitim tarixga hech qachon bunchalik yaqin bo‘lmagan” deya ta’kidlagan edi. AQShning Isroildagi elchisi Mayk Hakabi esa Ibrohim bitimlarini kengaytirib, Saudiya Arabistoni va Fors ko‘rfazi davlatlarini ham qamrab olishga va’da bergandi. Ammo hozir bu bitim ishlab chiqilishiga olib kelgan omillar yo‘qoldi.

Nima o‘zgardi?

Saudiya Arabistoni – Eron munosabatlari. Avvallari Ar-Riyod Eron tahdidiga qarshi AQShdan xavfsizlik kafolatlari izlagan. Lekin 2025-yilda vaziyat tubdan o‘zgardi: Saudiya bilan Eron o‘rtasidagi aloqalar iliqlashmoqda. Saudiya mudofaa vazirining Tehronga tashrifi va Eron rahbariyati bilan muzokaralari bunga misol. Saudiya Arabistoni hatto AQShning Eronga qarshi harbiy amaliyotlari uchun o‘z hududini ishlatishga yo‘l qo‘ymasligini e’lon qildi. Bu holat AQSh bilan harbiy bitim zaruratini kamaytiradi, ayniqsa, Vashingtonning Ukraina bo‘yicha ikkilanmalari ortidan AQSh kafolatlariga bo‘lgan ishonch so‘ngan bir paytda.

Isroilsiz yadro dasturi. Saudiya Arabistoni AQSh bilan fuqaro yadro dasturi bo‘yicha bitimga yaqinlashgan, ammo bu jarayonda Isroil bilan munosabatlarning normallashuvi tilga olinmayapti. AQSh energetika vaziri ikki tomonlama muzokaralar muvaffaqiyatli ketayotganini tasdiqladi.

Falastin masalasi. Bitimning eng murakkab jihati — Isroil va Falastin o‘rtasidagi munosabatlar. 2022-yilda shakllangan Isroilning radikal hukumati falastinliklarga har qanday murosa qilishni qat’iyan rad etadi. G‘azo urushi va G‘arbiy Sohildagi keskinlik bu pozitsiyani yanada kuchaytirdi. Saudiya esa avvalgi pozitsiyasiga qaytdi: normallashuv faqat Falastin davlati tuzilsa amalga oshadi. Isroilning hozirgi siyosatini hisobga olganda, bu shart amalga oshmaydi.

Nega Saudiya Arabistoni bitimga bormaydi?

Isroilning arab va musulmon dunyosidagi obro‘si hozir eng past darajada. Bosh vazir Netanyaxu Xalqaro jinoiy sudda urush jinoyatlari uchun ayblanmoqda, Isroil esa Xalqaro sudda genotsidda ayblanmoqda. Bunday sharoitda Ar-Riyod uchun Isroil bilan aloqalarni normallashtirish — siyosiy o’z joniga qasd qilish bilan barobar. Isroil G‘azoda urushni davom ettirmoqda, G‘arbiy Sohildagi zo‘ravonlikni qo‘llab-quvvatlamoqda va G‘azoni yashash uchun yaroqsiz holga keltiryapti. Netanyaxuning Falastin davlatini Saudiya hududida tashkil qilish taklifi esa vaziyatni yanada og‘irlashtirdi.

AQSh nima qilishi mumkin?

Vashington normallashtirishga intilmoqda, lekin u bir narsani tushunishi kerak: agar Isroil Falastin, Eron va hattoki Suriya bo‘yicha siyosatini o‘zgartirmasa, bitim imkonsiz. Ayni paytda Isroil Asad qulagach Suriyada zarbalar va okkupatsiyani kuchaytirmoqda. Shuning uchun AQSh siyosiy resurslarini samarasiz maqsadlarga emas, boshqa ustuvor yo‘nalishlarga yo‘naltirishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Saudiya-Isroil tinchligi haqidagi umidlar mintaqaviy va global haqiqatlar bilan to‘qnash keldi. Hozirgi sharoitda normallashtirish deyarli imkonsiz. Har ikki tomonning keskin pozitsiyalari va o‘zgarayotgan geosiyosiy muhit bu jarayonni yaqin orada jonlantirishga imkon bermaydi.

@erontahlili

Yaqin kunlarda Putin haqida yangi hujjatli film chiqishi ma’lum bo’ldi. Unda tomoshabinlar ilk bor prezidentning Kreml hududidagi kvartirasini ko‘rishadi. Interyerdagi eng ko‘zga tashlanadigan detallardan biri bu imperator Aleksandr III portreti. Ko’rinib turibdiki, Putin Aleksandr III ga o’xshagisi kelyapti. Xo’sh, bu imperator nimasi bilan mashhur?

Aleksandr III (1845–1894) — 1881-yildan 1894-yilgacha Rossiyani boshqargan. U quyidagi siyosiy qarashlari va amaliy harakatlari bilan tanilgan:

1. Kontrreformalarga asoslangan siyosat — otasi Aleksandr II suiqasd natijasida halok bo‘lganidan keyin, Aleksandr III liberallik yo‘lidan voz kechdi va mutlaq monarxiyani kuchaytirdi. U senzurani kuchaytirdi, universitetlar mustaqilligini chekladi va mahalliy boshqaruv organlari (zemstvo) ustidan nazoratni keskin kuchaytirdi.

2. “Rossiyalashtirish” siyosati — “Rossiya — faqat ruslar uchun” degan g‘oyani faol ilgari surdi. Bu siyosat Polsha, Finlyandiya, Kavkaz va Markaziy Osiyodagi milliy ozchiliklar huquqlarining cheklanishiga olib keldi.

3. Tashqi siyosatda tinchlikparvarlik — uning hukmronligi davrida Rossiya yirik urushlarga aralashmagan. Shu sababli u “Tinchlikparvar” deb nomlangan. U mojarolardan qochishga va ichki barqarorlikni mustahkamlashga intilgan.

4. Iqtisodiy o‘sish — uning davrida Rossiyada sanoat rivoji tezlashdi, xususan, Transsibir magistrali qurilishi boshlandi.

5. Mutlaq konservatizm timsoli — Aleksandr III qattiq markazlashgan boshqaruv va islohotlarga qarshi bo‘lgan siyosatning ramziga aylangan edi.

Rossiyaning hozirgi rahbari Aleksandr III ga o’xshaydimi?

Strategic Focus: Central Asia

Assalomu aleykum, do’stlar! “O‘zbekistonlik dindorlar nimani istaydilar?” mavzusidagi so‘rovnomada ishtirok etishga taklif qilamiz. 15 ta savoldan iborat 3 daqiqalik so’rovnomada faol ishtirok etishingizni so’raymiz.

Ishtirokingiz uchun rahmat!

Strategic Focus: Central Asia