دریاچه‌ی ارومیه به‌سان اکوسیستمی پویا، پرورنده‌ی طیف وسیعی از ارگانیسم‌ها و میکروارگانیسم‌های جان‌سخت است که قادر به تحمل شرایطِ بس دشواری هستند که برای دیگر موجوداتْ حتی قابل تصور هم نیست. تکامل شیمیایی و زیستی میکروارگانیسم‌های جان‌سخت قابلیت کنار آمد و رویارویی با دماهای شدید، فشار زیاد، شوری در حد اشباع، خشکی و شرایط پرتوی و خلأ را به آن‌ها بخشیده است. این مقاله‌ به شکل خلاصه و ساده‌ای ماجرای رویارویی میکروارگانیسم نمک‌دوستِ دریاچه‌ی ارومیه و مقاومتی که در مواجهه با شرایط شبیه‌سازی‌شده‌ی حدی فضایی از خود نشان می‌دهد، را بیان می‌کند. http://staryab.com/2020/07/10/halovarius_mars/

امروز روز زبان‌ها است! به این مناسبت و برای بزرگداشت تنوع زبانی در جهان، ما در وبسایت اسطرلاب و وبسایت خواهرمان به زبان انگلیسی، Astrobites، سری مقاله‌های چندزبانه‌مان را معرفی می‌کنیم.

اولین مقاله از این سری، به اهمیت چندزبانه بودن در پیشبرد ارتباطات علم می‌پردازد:
http://staryab.com/2020/09/26/science_communication_multilingual/

این مقاله را به ۲۷ زبان دنیا در وبسایت استروبایتز بخوانید:
https://astrobites.org/2020/09/26/astrobites-goes-multi-lingual/

عمده‌ی جمعیت‌های ستاره‌ای پرجرم‌ترین کهکشان‌های مرکز خوشه دارای سن بالایی هستند، ولی درصد کمی از جمعیت ستاره‌ای در مرکز این کهکشان ها اخیرا به وجود آمده‌اند و در نتیجه جوان محسوب می‌شوند. یکی از سؤالات مهمی که در این مطالعات پیش می‌آید این است که گاز مورد نیاز برای این ستاره‌زایی در چنین کهکشان‌هایی با سن بالا از کجا تأمین می‌شود؟ در این مقاله از اسطرلاب پاسخی که اخیرا منجمان به این پرسش داده‌اند را بررسی می‌کنیم:
http://staryab.com/2020/12/04/young_stellar_population_central_cluster_galaxies/

مقارنه زيباي زحل و مشتري در شب يكم دي ماه در سيمين دشت، فيروزكوه. عكاس: امين جمشيدي

در عكس، يك منجم آماتور سعي مي كند با استفاده از اسطرلابي* مكان اجرام آسماني را پيدا كند. در اين روزهاي آخر سال ميلادي ٢٠٢٠، آرزو مي كنيم در سال پيش رو مردم دنيا بيشتر به علم روي آورند تا با چراغ دانش فرداهاي روشن تري داشته باشيم. اين عكس زيبا كاري از منجم آماتور و باتجربه ايراني، امين جمشيدي است.

*اسطرلاب ابزار قديمي نجومي است كه براي محاسبات نجومي استفاده مي شده است.

تقویم ایرانی بر اساس حرکت زمین به دور خورشید، تعریف شده است و از این‌رو به آن تقویم خورشیدی گفته می‌شود. این تقویم که از دقیق‌ترین تقویم‌های دنیا به شمار می‌رود، با طبیعت کاملا منطبق است؛ سال جدید با فصل بهار (در نیم‌کره‌ی شمالی) آغاز می‌شود. به لحظه‌ی آغاز یا تحویل سال، «اعتدال بهاری» گفته می‌شود. در لحظه‌ی اعتدال بهاری دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟
http://staryab.com/2016/03/19/spring-equinox-solar-calendar/

جیمز وب بزرگترین و قدرتمند‌ترین تلسکوپی است که بشر تا کنون به فضا فرستاده است. در این مقاله ابزارهای علمی این تلسکوپ را با نگاهی بر نخستین تصاویر منتشر‌شده از آن مرور می‌کنیم.

https://staryab.com/2022/07/17/jwst/

یکی از مسئله‌های چالشی که از دیرباز در نجوم رصدی وجود داشته ولی کم‌تر در سال‌های اخیر به آن پرداخته شده، وجود خطوط قوی مونوکسید کربن (CO) در طیف فروسرخ نزدیک کهکشان‌های پرجرم است. در حالی‌که اکثر منجمان منشأ این خطوط قوی را جمعیت‌های ستاره‌ای با سن متوسط (بین ۰/۱ تا ۲ گیگاسال) می‌دانند، این تفسیر در تضاد با نتایجی است که از مطالعه‌‌ی کهکشان‌های پرجرم در طول موج مرئی به‌دست می‌آید. در مقاله‌ای که اخیرا منتشر شده، نویسندگان تفسیر رایج از رصد خطوط قوی CO در طیف کهکشان‌های پرجرم را زیر سؤال می‌برند. برای این کار آن‌ها از نوع خاصی از کهکشان‌ها به نام کهکشان‌های عتیقه استفاده می‌کنند. برای آشنایی با معمای خطوط CO و هم‌چنین
کهکشان‌های عتیقه مقاله‌ی اخیر اسطرلاب را بخوانید.

http://staryab.com/2022/08/02/co_earlytypegalaxies/

مطالعات طیف‌سنجی اخیر در حوزه‌ی جمعیت‌های ستاره‌ای کهکشان‌ها نشان داده‌اند که کم‌تر از ۱٪ از جرم ستاره‌ای کهکشان‌های نوع اولیه‌ی پرجرم را ستاره‌های جوان (جوان‌تر از ۱ گیگاسال) تشکیل می‌دهند. امااین ستاره‌های جوان چگونه در چنین کهکشان‌های پیری به‌وجود آمده‌اند؟ گاز مورد نیاز برای تشکیل آن‌ها از کجا تامین شده‌است؟ آیا فرآیندهایی درون کهکشان‌های پرجرم منشأ این گاز هستند و یا این‌که فرآیندهایی خارج از کهکشان‌ها باعث تامین این گاز شده‌اند؟ برای یافتن جواب این پرسش‌ها مقاله‌ی جدید اسطرلاب را از دست ندهید.

https://staryab.com/2022/08/30/relic_galaxies/

چه پارامترهایی در شکل‌گیری حیات بر روی یک سیاره دخیل هستند؟ نشانه‌های وجود حیات در یک سیاره چیست؟ برای جست‌و‌جوی نشانه‌های زیستی کدام سیارات فراخورشیدی را رصد کنیم؟ از چه ابزارهایی برای رصد آن‌ها استفاده کنیم؟ تلسکوپ فضایی جیمز وب چگونه به ما در این زمینه کمک می‌کند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات به این مقاله وبسایت اسطرلاب مراجعه کنید:
https://staryab.com/2023/02/22/biosignature_jwst/

تاکنون حدود ۵۰۰۰ سیاره‌ی فراخورشیدی کشف شده و هزاران سیاره‌ی دیگر با ابزارهای جدید به زودی کشف خواهند شد. اما چقدر محتمل است رصدگران فرازمینی، کره‌ی زمین را کشف کنند؟ در مقاله‌ی اخیر اسطرلاب، دکتر سمیه خاکپاش توضیح می‌دهد که چگونه دانشمندانی که در حوزه‌ی هوش فرازمینی کار می‌کنند، می‌توانند احتمال رصد زمین توسط رصدگران فرازمینی را به کمک روش ریزهمگرایی گرانشی تخمین بزنند.
https://staryab.com/2023/04/30/microlensing_seti/

اگر علاقمند به نظریه‌ی میدان کوانتومی و همین‌طور مدل تورم هستید، مقاله‌ی اخیر اسطرلاب را از دست ندهید تا درباره‌ی مطالعات اخیر در رابطه با تصحیحات کوانتومی بر اختلالات تابش زمینه‌ی کیهانی بیش‌تر بدانید.

https://staryab.com/2023/07/03/cmb-2/

کاوش کیهان اولیه از اهداف اصلی تلسکوپ جیمز وب است. در این مقاله به بخشی از نخستین نتایج به دست‌آمده از رصدهای این تلسکوپ و چالشی که برای مدل استاندارد کیهان‌شناسی به وجود آورده است می‌پردازیم:

https://staryab.com/2023/07/25/webb_high-z_cosmology/

کشف سیارات فراخورشیدی یکی از موضوعات داغ دنیای نجوم است. یکی از روش‌های رایج کشف این منظومه‌ها، روش گذر است. در این مقاله این روش و جنبه‌های علمی آن را که منجر به اندازه‌گیری ویژگی‌های گوناگون منظومه‌های ستاره‌ای می‌شود، بررسی می‌کنیم:

https://staryab.com/2023/09/02/exoplanets-transit/

در این مقاله، با چالشی جدید در مقابل پارادایم ماده‌ی تاریک آشنا می‌شویم: دینامیک Milgromian یا همان MOND. این نظریه که در دهه ۱۹۸۰ توسط Mordehai Milgrom معرفی شد، با پیشنهادی جسورانه، ادعا می‌کند که در شتاب‌های بسیار کم، قوانین گرانشی متفاوت از آنچه تا به حال شناخته‌ایم عمل می‌کنند. به بیان دیگر، MOND توانسته بدون نیاز به فرض وجود ماده‌ی تاریک، توضیحی برای چرخش سریع ستاره‌ها در لبه‌ی کهکشان‌ها ارائه دهد. اما این تمام ماجرا نیست؛ در این مقاله با نگاهی دقیق‌تر به نتایج شبیه‌سازی‌ها و رصدهای اخیر، درخواهیم یافت که چگونه MOND می‌تواند پدیده‌های کیهان‌شناختی پیچیده‌تری را نیز توضیح دهد.

https://staryab.com/2024/07/18/mond/