⚫️ در خصوص آتش‌سوزی اتفاق افتاده در آزمایشگاه ژئوتکنیک دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی شریف

خبر بسیار تلخ و متاثر کننده است. صبح سه‌شنبه نوزدهم اردیبهشت، آزمایشگاه ژئوتکنیک دانشکده عمران دانشگاه صنعتی شریف طعمه حریق شده و طی خسارتی باورنکردنی، متاسفانه تمامی تجهیزات آن از بین رفته است. خسارت مادی وارد شده بسیار شدید و چیزی در حدود 500 میلیارد تومان برآورد شده است! ضرر مادی از یک طرف، و از طرف دیگر دود شدن و از بین رفتن تلاش معنوی و زحمات حداقل سی ساله چندین نسل از دانشجویان، محققین و اساتید محترمی که این آزمایشگاه با تلاش و کوشش آنها توسعه یافته و تکمیل شده بود به شدت آزار دهنده و زجرآور است.

بنده سه دوره تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری خود را در دانشگاه صنعتی شریف گذراندم و با افتخار خود را همیشه عضو کوچکی از این مجموعه گرانقدر می‌دانم. این افتخار را داشتم که هم در دوره کارشناسی ارشد و هم در دوره دکتری، بخش آزمایشگاهی پایان‌نامه‌های خود را در آزمایشگاه ژئوتکنیک دانشکده عمران انجام دهم و چه بسیار خاطراتی که از آن دوره دارم. برای بنده تک‌تک بخشهای آزمایشگاه، تکنسین‌های زحمتکش قدیمی و کارشناسان محترم، یادآور زمان دانشجویی و عشق و علاقه‌ وافر به تحصیل و محیط دانشگاهی بود. پیش خودم فکر می‌کردم با توجه به این حجم سرمایه مادی و معنوی، ای‌کاش توجه بیشتری به سیستم‌های خودکار اطفاء حریق و هشدار ایمنی می‌شد.

از طرف دیگر به دانشجویان عزیزی فکر می‌کنم که به شدت درگیر انجام آزمایشهای خود بوده‌اند و امید داشتند با اتمام آنها و دفاع از پایان‌نامه‌شان و چاپ مقالات بتوانند ثمره تلاش خود و اساتیدشان را شاهد باشند و جشن بگیرند. واقعا سخت است که در میانه یا انتها و حتی اوایل کار با چنین مصیبتی روبرو شد! به‌شخصه اگر در این زمینه کمکی از اینجانب برآید دریغ نخواهم کرد. امیدوارم همگی این عزیزان بتوانند تحقیقات خود را به سرانجام برسانند. هرچند جبران این خسارت در کوتاه‌مدت بسیار دشوار و سخت است اما ایمان دارم با تلاش دانشجویان عزیز و متفکر و زحمات و راهنمایی اساتید معزز گروه ژئوتکنیک، این آزمایشگاه مجددا بازسازی شده و جریان پیوسته و زیبای علم‌آموزی و پژوهش در آن ادامه خواهد یافت، انشاءاله ...

✳️ بعد از بخش اولیه سخنرانی که طی آن توضیحاتی در خصوص انواع مدلهای رفتاری و خصوصیات و ویژگیهای آنها داده شد، پروفسور Carter به بحث درباره فاکتورهای مهم در انتخاب مدل رفتاری مناسب برای حل مسائل مقدار مرزی پرداخت.

در اینجا مضمون مثلی که در پایین اسلاید نوشته شده آن است که انتخاب مدل مناسب نباید بی جهت پیچیده و سخت شود. کلیات و اصول مهم هستند.

✳️ اصول کلی در انتخاب مدل مناسب بر پایه نوع خاک، نوع بارگذاری و ویژگیهای خاص مسئله مورد نظر است.

در این اسلاید هم به اهمیت مسیر تنش در مدلسازی رفتاری اشاره شده است.

✳️ بطور کلی یک مدل رفتاری جامع باید برای انواع و اقسام مسیرهای تنش، پاسخگو باشد. همانطور که تصویر نشان می‌دهد در انواع مختلف مسائل مقدار مرزی، المانهای خاک تحت تاثیر مسیرهای تنش متفاوت قرار می‌گیرند. پس انتظار بر آن است که مدل مناسب بتواند برای تمام این حالات پاسخ خوبی ارائه نماید. اما واقعی این است که چنین شرایطی عملا مقدور نیست.

✳️ دلیل اصلی آن است که عمده مدلهای رفتاری ارائه شده بر اساس چارچوب‌های متفاوت، در نهایت برای یک یا چند مسیر تنش مشخص کالیبره و امتحان می‌شوند. وقتی پروسه Train و Test مدل رفتاری برای مسیر تنش خاصی انجام شده باشد و پاسخهای مناسبی هم دریافت کرده باشیم، نهایتا می‌توان انتظار داشت که در عمل، مدل مذکور برای همان مسیر تنش (stress path) به شکل مناسب جوابگو باشد. بدون درنظرگیری این بخش در زمان بررسی عملکرد مدل، جامعیت‌بخشی به عملکرد آن در شرایط متفاوت بارگذاری صحیح نیست.

✳️ در این تصویر هم ویژگیهای مسائل مختلف مهندسی ژئوتکنیک، از نظر نوع بارگذاری، سطح کرنش، تسلیم (کرنشهای پلاستیک) و نیازهای اصلی در مدل رفتاری مورد بحث قرار گرفته است.

به‌عنوان نمونه در مسئله ساخت خاکریزها، ممکن است ملاحظات خاص مدل رفتاری مورد استفاده، رفتار با تابعیت زمانی باشد (ساخت خاکریز بر خاک‌های نرم و وقوع خزش)

یا در مسائل گودبرداری و یا ساخت سازه‌های حائل، نکته مهم در انتخاب مدل رفتاری، استفاده از سختی با تابعیت سطح تنش (و نه سختی ثابت) است. این مسئله سبب برآورد صحیح‌تر میزان بالازدگی خاک در کف گود خواهد شد.

✳️ لطفا به جهت مسیرهای تنش نشان داده شده در گوشه شکلها هم توجه بفرمایید. در مسائل گودبرداری، با توجه به ترخیص تنش، مقدار تنش موثر میانگین ('p) قطعا کاهش خواهد یافت و این وجه تمایز آن با مسیر تنش در مسائل ساخت خاکریز است.

✳️ این مورد نیز اسلاید جالبی است. در واقع، مدل‌های رفتاری موجود در نرم‌افزارهای مختلف ژئوتکنیکی نشان داده شده‌اند.

✳️ طبق توضیحات زیر شکل، تاریخ تهیه اسلاید سپتامبر 2021 است. علت ذکر تاریخ آن است که با گذشت زمان، مدلهای رفتاری بیشتری به هر یک از این نرم‌افزارها اضافه می‌شوند.

✳️ نکته دیگر آنکه دو مدل Mohr-Coulomb و Modified Cam Clay در تمامی نرم‌افزارهای نوشته شده در شکل موجود و قابل کاربرد هستند.

✳️ در این اسلاید هم پاسخ ChatGPT در خصوص مدلهای رفتاری موجود در نرم‌افزاهای معمول مهندسی ژئوتکنیک مشاهده می‌شود.