آکادمی وفاق؛ رویکردهای جامعه شناختی؛

♦️نگاهی اجمالی به "اوپنهایمر" آخرین فیلم کریستوفر نولان!

✍دکترمحمدحسن علایی
(دانش آموخته فیزیک و جامعه‌شناسی )

اوپنهایمر؛ آخرین فیلم کریستوفر نولان روایت زندگی اوپنهایمر سازنده ی بمب اتمی نابودگر ناکازاکی هست افت و خیزهای زندگی عاطفی؛ علمی و اجتماعی وی در طول ۳ ساعت فیلم به معرض تماشا گذاشته می شود و چالش های وی در هر یک از این ساحات به اجمال مطرح می گردد. از ارتباطات علمی وی با فیزیکدانانی چون آلبرت انیشتین و هایزنبرگ و ... تا تعلق وی به کمونیسم ..‌تا بحران های عاطفی وی ..تا تحقیقات وی در خصوص شکاف هسته ای و ساخت بمب اتم و حمله اتمی آمریکا به ژاپن و نهایتا پیامدهای اجتماعی؛ اخلاقی و سیاسی آن برای اوپنهایمر...
اوپنهایمر (انگلیسی: Oppenheimer) یک فیلم دلهره‌آورِ زندگی‌نامه‌ای حماسی به نویسندگی و کارگردانی کریستوفر نولان است که در سال ۲۰۲۳ اکران شد. نولان فیلم‌نامه این فیلم را بر اساس کتاب پرومته آمریکایی، پیروزی و تراژدی جی رابرت اوپنهایمر به رشته تحریر درآورده است. داستان فیلم دربارهٔ زندگی جی. رابرت اوپنهایمر، فیزیک‌دان نظری آمریکایی است که به عنوان «پدر بمب اتمی» شناخته شده‌است.
بسیاری از منتقدان و مخاطبان حرفه ای سینما، کریستوفر نولان را، در شمار کارگردانان برتر حال حاضر سینمای جهان قلمداد می کنند، نولان در فیلم "میان ستاره ای" هم که در عداد کارهای موفق وی قلمداد می شود ضمن محک خویش در ژانر علمی-تخیلی، و با موفقیت نسبی در اجرا و تکنیک، به سراغ مضامین سترگی از جمله عشق، تقدیر ، زمان و رستگاری بشر می رود که به هر روی نشانگر جسارت و شهامت کم نظیر اوست، قابلیت های مدیای سینما و جلوه های ویژه و ابزارها و در کل تکنولوژی به کار گرفته شده در فیلم به نحوی درون ماندگار در عصری که علم و تکنیک بر آن هژمونی یافته است به خدمت انتقال پیام درآمده است، اما درست به دلیل سیطره ی همین فضای باینری، دیجیتالی و تکنیکال، امکان به نمایش درآوردن دغدغه های متافیزیکی کارگردان را از او سلب کرده است. هر چند بس بعید می نماید که در منظومه ی مفهومی کارگردان بتوان مجموعه ی منسجمی از مفاهیم متافیزیکی را دنبال کرد.
از طرف دیگر محیط زیستی که به واسطه تصرف علوم جدید در طبیعت، تخریب شده است در جهان نولانی معلوم نیست با چه منطقی دوباره قرار است با توسل به علم رستگاری را برای ساکنین این کره ی ویران به ارمغان بیاورد! وقتی منجیان آن دوباره به دانشمندان و تکنسین ها و متخصصین ناسا متوسل می شوند.
دغدغه های کریستوفر نولان، در دو ساحت علم و متافیزیک، دور می زنند اما دچار نوعی اختلال می گردند طوری که یافته هایی که در دیسکورس علم مطرح هستند با مقولات متافیزیکی تصادم پیدا می کنند، به دیگر سخن، کریستوفر نولان تلاش می کند برای پرسش های متافیزیکی پاسخ های علمی دست و پا کند، به نحوی که به تمامه خود را از توضیحات متافیزیکی که از جانب فیلسوفان تحلیلی یاوه پنداشته می شوند، بی نیاز معرفی کند و این درست همان لبه پرتگاهیست که نولان را با همه ی بزرگی اش در عالم سینما، به دره هنر نیهیلیستیک پرتاب می کند هر چند سویه های مازاد تلاش های وی، به نحوی هنرمندانه، صحنه های درخشانی را آفریده است، اما در نهایت ماحصل کار وی در ردیف تولیدات سوبژکتیویستی نیهیلیسم فعال جای می گیرد و این درخشش های بی بنیاد، داغی بزرگ بر دل مخاطبان اندیشه ورز نولان، می گذارد. تو گویی امکان گذر از نیهیلیسم دنیای جدید، حتی در آثار هنرمندان بزرگی مثل نولان هم، قابل پیگیری نیست.
اوپنهایمر اما از وجوه سیاسی هم اهمیت پیدا می کند آن هم پس از تجربه ی فاجعه ی غزه که زخمی عمیق بر چهره‌ی وجدان انسانیت است. چالش بین نهاد علم و سیاست در روزگار مدرن، نمایش ضرورت‌ها و اجتناب ناپذیری‌های جنگ در زندگی انسان ها، تامل بر سر قابلیت بازدارندگی سلاح های اتمی و ‌‌‌... اما آنچه به نگرانی نگارنده می افزاید، عدم پرداخت فیلم نولان به فجایع حمله و جراحت‌های غیرقابل باور آن است و این شائبه را به ذهن مخاطب متبادر می کند که فیلم با اصل شمردن روایت دنیای شخصی اوپنهایمر از طرح مسائل اساسی دیگر که بر عالم ما سایه افکنده است طفره می رود و باری دیگر جلوه ی نیهیلیسم فعال را در سینمای پرطمطراق نولان آشکار می سازد.

260 viewsDr Alaei, edited 09:52