‍ 🌍
#جام_جهان_نما

🔶در فرهنگ و ادب ايران، #جامِ جهان نماي جمشيد و #كيخسرو مشـهورترين نمونـه هـايِ
جام ويژه اند كه شعرا، مورخان، فرهنگ نويسـان، و پـژوهشگـران بـه كـرّات از آنهـا يـاد كرده اند.
در فرهنگهاى عموميِ قديم و جديد نيز اشاره هايي به اين دو جام ديده ميشـود.

🔻در روايتهاي حماسي و اساطيريِ ايرانِ پيش از اسلام كه به شكلِ مكتوب باقي مانده است، هيچ اشاره صريحي وجود ندارد كه بتوان آن را خاستگاه يا الگويِ كهـنِِ جـامِ جهـان نمـايِ #جمشيد يا #كيخسرو دانست. بـه همـين سـبب، محققـان از حـدود 150 سـالِ پـيش تـاكنون حدسهايي درباره منشأ و پيش نمونه باستانيِ اين جامها مطرح كرده اند.

🔺كنت دوگوبينو در سال 1869، جام جمشـيد را در ادبيـات ايـران مضموني سامي دانست و آن را با جام حضرت يوسف (ع)مقايسـه كـرد .

🔸چند دهه پس از او، هلموت ريتر در كتاب دريـاي جـان )1955( پـس از اشاره به مأخذ تورات ـ يهوديِ داستان طاس حضرت يوسف در منطق الطيرِ عطار نوشته است: »جام جمشيد نيز از همان منبع تفسير يهودى درباره سـفر پيـدايش، اخذ شده است.

🔹آيدانلو نيز نخست اين فرضيه را پذيرفته بود و با تفصيلِ بيشتري توضيح داده بود.
🔻خالقي مطلق بنابر رساله پهلويِ ماه فـروردين روز خـرداد، »پيمانـه«اي را كـه جمشـيد از دوزخ بيرون مى آورد همان جامِ گيتي نما دانسته است
🔺و چند سال پس ازآن در نظري جديد، با احتمال، جـامي بـه نـامِ »كُنـدي« را كـه در خوابگـاه پادشاهان پارس گذاشته ميشد و در گزارشِ آثنايس يوناني از سده دوم ميلادي آمـده اسـت، كهنترين نمونه #جام_جم معرفي كرده است.

🔹به عقيـده مزداپـور »جام جهان نماي كيخسر و... به خوبي ميتواند تصوري دگرگون از همـان طشـت سـيمين يـا زرين باشد كه از آنِِ هوم است و در مراسم مـذهبي كـاربرد داشـته اسـت.
🔸اكبري مفاخر نيز داستان »جمشيد و آسن خرد« = خرد فطـريِ انسـان( را در دينكـرد سوم، پيش نمونه جام جم ميدانند كه در آن جمشـيد، #آسـن_خـرد و رازابـزار ويـژه ديـوان را ميستاند. اين همان روايت است كه به صورت داستانِ جمشيد و پيمانِ گيتي در مينـوي خـرد آمده است.
♦️آيدانلو معتقـد اسـت كـه هيچيك از ابزارهاي يادشده دقيقاً و صريحاً نمونة همانند جام جهان نما در روايتهاي ايراني نيست، و به جايِ پيونددادنِ جامها و تشتهاي گوناگون با دو جام جمشـيد و كيخسـرو يـا قائل شدنِ خاستگاهي سامي ـ توراتى براي آن، شرط احتياط علمـي ايـن اسـت كـه آنهـا را نمودي از بنمايه جهانيِ »گيتى نمايي و رازگشايى« بدانيم كه در ادبيات و روايـتهـاي ملـلِ گوناگون در قالبِ وسيله هاي مختلف بروز يافته است.

⚪️گردونـه آينه وار و رازنمايِ پادشاه شكوه نيز در كفالايا با توجه بـه دوره حيـات مـاني )216 م- 274، 276، يا 277 م( فعلاً كهنترين نمود يا ابزارِ مضمونِ جهـان نمـايي در روايـتهـا و اسـاطيرِ ايراني است كه بايد در همين حد و به منزله نمونه يا وسـيله اي مشـابه جـام هـاي جمشـيد و
كيخسرو مطرح شود، و نميتوان لزوماً آن را الگو يا منشأ اين دو جام انگاشت..
🔴درحال حاضر، قديمى ترين منبعي كه در آن از »جام جهان نما« ياد شده داستان » #بيژن_منيژه« شاهنامه فردوسى است كه مطابقِ آن، اين جامِ ويژه در اختيار #كيخسرو است و او با استفاده از آن بيژن را در بن چاهي در تـوران مـييابـد ؛ زيرا داستان »بيژن و منيژه« براساسِ مـأخذي مكتوب به نظم درآمده كه منبع يا منـابعِ آن متنِ منثور نيز به يك يا چند واسطه به ادبيات ايرانِ پيش از اسلام ميرسد و ازسوى ديگر قرايني بر ديرينگيِ اين روايت و احتمالِ تعلقِ آن به دوره اشكانيان و ادب پارتي وجود دارد.

ادامه دارد...
@sobhosher

‍ 🌍#جام_گيتى_نما

♦️انتسابِ جامِ جهانبين به كيخسروِ كياني موضوعي اصيل و كهن در روايتهاي حماسي ـ اساطيريِ ايران است. البته غير از شاهنامه شواهد ديگري نيز قدمت و اصالت »جام كيخسرو« را تأييد ميكند؛ ازجمله عنصري، ظاهرا شاعرِ همروزگارِ فردوسي، در بيتي به اين جام اشاره كرده است كه نشان ميدهد در آن زمان اين جام در حـد كـاربرد در قصـايد مـدحى شناخته شده بوده است:
🔺🔻🔺
بدين گنبد او همچـو جـام كيخسـرو در او دوازده و هفت را مسير و مـدار
عنصرى

🔸در اسرارالتوحيد (574 ق ) ضمنِ روايتي درباره ابوالحسن خرقاني و بوسعيد آمده است: »شيخ بلحسن نعره اي بزد و گفت مصـراع:

🔺خسـرو همـه حـال خـويش ديـدي در جـام«
(محمدبنمنور، 1386: ج 1، 143).
اگر اين مصراع واقعاً بر زبانِ خرقاني جاري شده باشد و از خود محمدبن منور نباشد، با درنظرداشتنِ تاريخِ زندگيِ خرقاني (352- 425 ق)آن را نيزبايد از گواهي هايِ كهنِ ذكرِ » #جام_جهاننماي_كيخسرو« در ادب فارسي دانست.
🔹در دارابنامه طرسوسي نيز »كيدآور« هندي پيش از معرفيِ جـامِ مخصـوص و عجيـبِ خويش از »جام گيتينماي كيخسرو« نام ميبرد:
🔻مرا شش چيز است كه در همه ايران و روم هيچ پادشاهي را نبوده است مگر كيخسـرو را بوده است و آن جام گيتينماي بوده است كه از پاي پيل تا پاي مور در وي بديـدي كه برفتي به روي زمين، او را آن بود .

🔸قدمت و شهرت #شاهنامه، كه در آن از » #جام_كيخسرو« سخن رفتـه، باعـث شـده اسـت
🔹عده اي از محققان جامِ جهانبين را دراصل از آنِِ كيخسرو بدانند كه بعدها بـه #جمشـيد نيـز نسبت داده شده است بعضــي از پژوهشگراني كه به انتسابِ سپسينِ جام كيخسرو به جمشيد قائل اند زمانِ اين جابه جايي را از قرن ششم به بعد دانسـته انـد. مرحوم مرتضوي نيز نوشـته انـد: ظـاهراً قـديمتـرين جـايي كـه » #جـام_جـم« آمـده اسـت
طريق التحقيق سنايي است .
♦️ازسوي ديگر، به دليلِ تقدمِ زمانيِ جمشيد پيشدادي بر كيخسروِ كياني در ترتيبِ سلسله هاو شهريارانِ ايرانِ پيش از اسلام )تاريخِ ملي/ رِوايي(، عده اي از قدما جام جهاننما را دراصل متعلق به #جمشيد يا يكي ديگر از شاهانِ پيش از كيخسرو دانسته اند كه بعدها به او به ميراث رسيده است. در روايتي در منظومه بهمن نامه هنگامي كه بهمن به آرامگاه رستم ميرسـد، از
زير بالين جهان پهلوان،
🔻🔺🔻
برون كرد از او جام گيتينمـاي
كجا داشـت كيخسـرو پـاكراي
به بخشش فريدون فرخنـده پـي نمودي همه هفت كشور به كـي
)ايرانشاه بنابي الخير، 1370: 434، ابيات7392، 7393(
همانگونه كه آيدنلو پيشتر در مقالـه »جـام فريـدون« نوشـته احتمالاً مراد از »بخششِ فريدون« در بيت دومِ اين است كه #جـام_گيتـينمـا از فريـدون بـه كيخسرو رسيده است.

🔹از اين بيت عطار در الهينامه نيز:
🔺🔻🔺
نشسته بود كيخسرو چو جمشيد
نهاده جام جم در پيش خورشيد
عطار
چنين دريافت ميشود كه در نظر عطار يا پردازنده مأخذ حكايت او، »جام جهاننمـا« از آنِِِ جم بوده و بعد در اختيارِ كيخسرو قرار گرفته است.
@sobhosher

‍ 🌏#جام_جهان_نما
✨💫
چگونگي ساخته شدن جام جم✨

🔹در منابعِ متقدم پيش از قرن هشتم هيچ اشاره اي به چگونگيِ ساخته شدنِ يكـي از دو جـام #جمشيد يا #كيخسرو نيست. اما بعدها كه تركيبِ »جام جم«، شايد به دليلِ موسـيقيِ ناشـي از مجاورت » #جام« و » #جم«، مشهورتر و پركاربردتر از » #جام_كيخسرو« شـده اسـت، در بعضـي متون با جزئيات بيشتري به »جام جهاننماي جمشيد« توجه كرده و گزارشهايي از نحـوه
ساخته شدنِ آن را آورده اند.
🔺آنچنانكه سجاد آيدنلو بررسي كرده قديميترين روايت دراينباره در تواريخ شيخ اويـس از سده هشتم است:
***
و جمشيد ميخواست كه دايم او را از لشـكري خبـر باشـد و بريـد گاوسـوار ديرتـر ميرسيد كه از شرق عالم تا به غرب حكم پادشاهي او را بود. از لعل سرخ يـك جـام گيتينماي ساخت از روي نجوم و طلسمات و جام جم كه ميگويند آن بود و به سـي سال تمام كرد به مشقّت بسيار و هر وقت كه در آن #جام نگاه ميكرد واقعـه يـكسـاله ميديد پيشين و معلوم ميكرد كه در هر طرف مردم به چه مشغولاند. نكبت و نصرت لشكر او را از آنجا معلوم ميشد (قطبي اهري، 1389: 39).
🔺🔻🔺
🔸گزارشِ تواريخِ شيخ اويس افزون بر اينكه در كنار جامع التواريخ دومين

مأخذ تاريخي است كه ويژگيِ جهاننمايي را به جامِ جمشيد نسبت داده است، دو نكته جديد ديگر درباره اين جام دارد:
١- اينكه ساختنِ آن سي سال طول كشيده و اين گويا منحصر بـه روايـت همين متن است؛
٢- اينكه خاصيت اين جام چنان بوده كه جمشـيد بـا نگريسـتن در آن
حوادث يك سالِ آينده را از پيش ميديده است. 🔹در داستان بيژن و منيژه ويژگى ديگرى برجسته است. اينكه كيخسرو براي اينكه بتواند در جام جهانبين بنگرد و بيژن را بيابد #نخست در آن شير ميريزد. احتمالاً ازآنجاكـه #شـير در سـنتهـا و معتقدات بسياري از ملل آشامي مقدس و #نماد شـناخت و آگـاهي بـوده اسـت پيش از نگريستن در جام آن را با شير پر مي كنند تا كارِ رازگشـايي به درستي انجام گيرد.

ادامه دارد...
@sobhosher

‍ #موسیقی_خوب_بشنویم 🎼🎵🎶🍂🍁
#موسیقی_بیکلام

بهار دلکش ( درویش خان )

تار : #داوود_آزاد
تمبك: #جمشيد_محبى فراخور گرامى زادروزش 💐
چهارمين قطعه از آلبوم در بهار امید

راز و نياز تار و تمبك
معجزه مى كند تا شب سرد پاييزيتان چون بهارى دلكش باشد🙏🏻🥰

@sobhosher