〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « بنِ مضارعِ #برشتن »
واژۀ برشته کاملاً برایتان آشناست: نانِ برشته.
اما آیا تا حالا فکر کرده‌اید که برشته از چه مصدری است؟
مصدرش برشتن است.
▫️-مؤلفانِ فرهنگِ بزرگِ سخن بنِ مضارعِ برشتن را نمی‌دانسته‌اند و به جایش نشانۀ پرسش (؟)گذاشته‌اند.
▪️آقای صفرزاده بنِ مضارعِ برشتن را در فرهنگِ کوچکِ زبانِ پهلوی، تألیفِ #مکنزی، یافته است:
#بِریز.
🔺پس #بِریز بنِ مضارعِ #برشتن است، همان که به صورتِ پس‌وندواره در واژۀ قدیمیِ نخودبِریز به کار رفته‌است.
نخودبِریز یعنی نخودبریزنده؛ نخودبرشته‌کن؛ کسی که نخود بو/ تفت می‌دهد.
اصطلاحِ عامیانۀ قدیمیِ سوز و بریز به معنیِ گریه‌زاری است.
سوز و بریز یعنی سوختن و برشتن (برشته شدن) از شدتِ ناراحتی.
🔻در این‌جا هم بریز همان بنِ مضارعِ برشتن است و ربطی به #ریختن ندارد.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: © مکنزی، دیوید نیل، فرهنگِ کوچکِ زبانِ پهلوی، ترجمۀ مهشیدِ میرفخرایی، تهران: پژوهش‌گاهِ علومِ انسانی و مطالعاتِ فرهنگی، ۱۳۷۹.
brištan, brēz-
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « بنِ مضارعِ #برشتن »
واژۀ برشته کاملاً برایتان آشناست: نانِ برشته.
اما آیا تا حالا فکر کرده‌اید که برشته از چه مصدری است؟
مصدرش برشتن است.
▫️-مؤلفانِ فرهنگِ بزرگِ سخن بنِ مضارعِ برشتن را نمی‌دانسته‌اند و به جایش نشانۀ پرسش (؟)گذاشته‌اند.
▪️آقای صفرزاده بنِ مضارعِ برشتن را در فرهنگِ کوچکِ زبانِ پهلوی، تألیفِ #مکنزی، یافته است:
#بِریز.
🔺پس #بِریز بنِ مضارعِ #برشتن است، همان که به صورتِ پس‌وندواره در واژۀ قدیمیِ نخودبِریز به کار رفته‌است.
نخودبِریز یعنی نخودبریزنده؛ نخودبرشته‌کن؛ کسی که نخود بو/ تفت می‌دهد.
اصطلاحِ عامیانۀ قدیمیِ سوز و بریز به معنیِ گریه‌زاری است.
سوز و بریز یعنی سوختن و برشتن (برشته شدن) از شدتِ ناراحتی.
🔻در این‌جا هم بریز همان بنِ مضارعِ برشتن است و ربطی به #ریختن ندارد.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: © مکنزی، دیوید نیل، فرهنگِ کوچکِ زبانِ پهلوی، ترجمۀ مهشیدِ میرفخرایی، تهران: پژوهش‌گاهِ علومِ انسانی و مطالعاتِ فرهنگی، ۱۳۷۹.
brištan, brēz-
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #بدرقه »
حرفِ اضافۀ «#به» در اصل #بَد یا پَد بوده‌است و امروزه نیز هنوز با تلفظِ بِد کاربردِ محدودی دارد:
بِدان: به آن
بِدین: به این
بِدین ترتیب: به این ترتیب
بِدین وسیله: به این وسیله
واژۀ بَدرَقة یا بَذرَقة عربی‌شدۀ (مُعرّبِ) بَدرَهِ فارسی است، که مرکب از دو جزءِ بَد (به) + ره (راه) است.
بدرقه یعنی به راه با کسی رفتن برای محافظتش.
بدرقه کردن: همراهی کردن، مشایعت کردن برای خداحافظی
بعضی فرهنگ‌نویسانِ عربی جزءِ اولِ بدرقه، یعنی بد، را همان واژۀ بد (مقابلِ خوب) پنداشته و در ریشه‌شناسی‌اش به خطا رفته‌اند و آن را «راهِ بد» (!) معنی کرده‌اند:
البَذرَقة مأخوذة مِن بَد و راه في الفارِسیة و مَعناهُ الطّریقُ الرّديء. (ذیلِ اقرب‌الموارد)
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #بدرقه »
حرفِ اضافۀ «#به» در اصل #بَد یا پَد بوده‌است و امروزه نیز هنوز با تلفظِ بِد کاربردِ محدودی دارد:
بِدان: به آن
بِدین: به این
بِدین ترتیب: به این ترتیب
بِدین وسیله: به این وسیله
واژۀ بَدرَقة یا بَذرَقة عربی‌شدۀ (مُعرّبِ) بَدرَهِ فارسی است، که مرکب از دو جزءِ بَد (به) + ره (راه) است.
بدرقه یعنی به راه با کسی رفتن برای محافظتش.
بدرقه کردن: همراهی کردن، مشایعت کردن برای خداحافظی
بعضی فرهنگ‌نویسانِ عربی جزءِ اولِ بدرقه، یعنی بد، را همان واژۀ بد (مقابلِ خوب) پنداشته و در ریشه‌شناسی‌اش به خطا رفته‌اند و آن را «راهِ بد» (!) معنی کرده‌اند:
البَذرَقة مأخوذة مِن بَد و راه في الفارِسیة و مَعناهُ الطّریقُ الرّديء. (ذیلِ اقرب‌الموارد)
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #هگرز
آیا می‌دانستید که واژۀ هرگز در اصل هَگَرز hagarz بوده‌است؟
پس ناصر خسرو حق داشته که گفته:
ناید هَگَرز از این یله گوباره/
جز درد و رنجِ عاقلِ بی‌چاره
(دیوان اشعار قصیده ۲۱۰)
هرگز هَگَرز را مشمارید نادرست/
زیرا که اصلِ هرگزِ ما بوده آن هَگَرز
یه وقت فکر نکنین اشتباهِ تایپیه. ناصر خسرو خیلی دقیق‌تر از من و شما تایپ می‌کرده. 😁
📚: گزین‌گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #هگرز
آیا می‌دانستید که واژۀ هرگز در اصل هَگَرز hagarz بوده‌است؟
پس ناصر خسرو حق داشته که گفته:
ناید هَگَرز از این یله گوباره/
جز درد و رنجِ عاقلِ بی‌چاره
(دیوان اشعار قصیده ۲۱۰)
هرگز هَگَرز را مشمارید نادرست/
زیرا که اصلِ هرگزِ ما بوده آن هَگَرز
📚: گزین‌گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
✨ « #آژیر»، واژه‌ای فارسی است، نه فرانسوی.
#آژیر air (1) . نوعی #صوت ممتد با طنین مخصوص برای هشدار دادن یا آگاه کردن از خبری آژیر آتش نشانی آژیر پلیس آژیر حمله هوایی آژیر خطر آژیر سفید .
آژیر آمبولانس ها از دور شنیده میشود محمود (۲) ۳۷ ۲ دستگاه یا وسیله ای که صدای آژیر (م. (۱) تولید میکند (ص .) (قد)
#پرهیز کننده
برحذر ز بدخواه روز و شب آژیر بود / .... فردوسی (۱۱۷۲۳) ۴ (قد) #هشیار و آماده
شیر دهدشان به پای مادر آژیر
کودک دیدی کجا به پای خورد .شیر (منوچهری (۱۶۴) ۰
سپه را بیارای و آژیر باش
شب و روز با ترکش و تیر باش. (فردوسی ۱۱۴۲۳).
واژۀ آژیر، البته به معنایی متفاوت و در عینِ حال مرتبط با معنای امروزی‌اش، از قرن‌ها قبل در فارسی به کار رفته‌است، از جمله در شاه‌نامه.
📚: فرهنگ بزرگ سخن
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
✨ « #آژیر»، واژه‌ای فارسی است، نه فرانسوی.
#آژیر air (1) . نوعی #صوت ممتد با طنین مخصوص برای هشدار دادن یا آگاه کردن از خبری آژیر آتش نشانی آژیر پلیس آژیر حمله هوایی آژیر خطر آژیر سفید .
آژیر آمبولانس ها از دور شنیده میشود محمود (۲) ۳۷ ۲ دستگاه یا وسیله ای که صدای آژیر (م. (۱) تولید میکند (ص .) (قد)
#پرهیز کننده
برحذر ز بدخواه روز و شب آژیر بود / .... فردوسی (۱۱۷۲۳) ۴ (قد) #هشیار و آماده
شیر دهدشان به پای مادر آژیر
کودک دیدی کجا به پای خورد .شیر (منوچهری (۱۶۴) ۰
سپه را بیارای و آژیر باش
شب و روز با ترکش و تیر باش. (فردوسی ۱۱۴۲۳).
واژۀ آژیر، البته به معنایی متفاوت و در عینِ حال مرتبط با معنای امروزی‌اش، از قرن‌ها قبل در فارسی به کار رفته‌است، از جمله در شاه‌نامه.
📚: فرهنگ بزرگ سخن
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #ناقلا»
واژه ناقلا به معنی زرنگ و زیرک، از دو جزء تشکیل شده است.
نا (پیشوند) + قلا در ترکی به معنی آسان).
بنا بر این ناقلا در اصل یعنی کسی که راحت و آسان گول نمی‌خورد.
در ترکی استانبولی kolay یعنی آسان و راحت.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
🌐: موسسه لغت‌نامه دهخدا
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #ناقلا»
واژه ناقلا به معنی زرنگ و زیرک، از دو جزء تشکیل شده است.
نا (پیشوند) + قلا در ترکی به معنی آسان).
بنا بر این ناقلا در اصل یعنی کسی که راحت و آسان گول نمی‌خورد.
در ترکی استانبولی kolay یعنی آسان و راحت.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
🌐: موسسه لغت‌نامه دهخدا
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #مادر»
احتمالاً شما هم متوجهِ تشابهِ آواییِ واژۀ فارسیِ «مادر»
و واژۀ انگلیسیِ mother شده‌اید.
آیا فکر می‌کنید این تشابه تصادفی است؟
نه، به هیچ وجه تصادفی نیست. علتِ تشابهشان این است که هر دو از ریشۀ هند و اروپاییِ مشترک‌ِ -mater* هستند.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #مادر»
احتمالاً شما هم متوجهِ تشابهِ آواییِ واژۀ فارسیِ «مادر»
و واژۀ انگلیسیِ mother شده‌اید.
آیا فکر می‌کنید این تشابه تصادفی است؟
نه، به هیچ وجه تصادفی نیست. علتِ تشابهشان این است که هر دو از ریشۀ هند و اروپاییِ مشترک‌ِ -mater* هستند.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #نوستالژی »
واژۀ فرانسویِ nostalgie (نوستالْژی) از ریشۀ لاتینی و یونانی و متشکل از دو جزء است که روی‌ِهم‌رفته دردِ بازگشت معنی می‌دهند.
این عبارت در یونان باستان شکل نگرفت، بلکه محصول تلاش‌های تحقیقی پزشک سوئیسی یوهانس هوفر است که علاوه بر نوستالژی، دو واژهٔ دیگر نیز برای بیماری‌ای که کشف کرده بود پیشنهاد داد: مونومانی و فیلوپاتریدومانی که پذیرفته نشدند.
🔹 تشابهِ واژه #نوستالژی با واژه‌های مختوم به -لوژی (logie-)، مانندِ بیولوژی و رادیولوژی، باعث شده که بعضی‌ها آن را به غلط نوستالوژی تلفظ کنند.
📚: سایت Etymology ( ریشه شناسی واژه‌ها)
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #نوستالژی »
واژۀ فرانسویِ nostalgie (نوستالْژی) از ریشۀ لاتینی و یونانی و متشکل از دو جزء است که روی‌ِهم‌رفته دردِ بازگشت معنی می‌دهند.
این عبارت در یونان باستان شکل نگرفت، بلکه محصول تلاش‌های تحقیقی پزشک سوئیسی یوهانس هوفر است که علاوه بر نوستالژی، دو واژهٔ دیگر نیز برای بیماری‌ای که کشف کرده بود پیشنهاد داد: مونومانی و فیلوپاتریدومانی که پذیرفته نشدند.
🔹 تشابهِ واژه #نوستالژی با واژه‌های مختوم به -لوژی (logie-)، مانندِ بیولوژی و رادیولوژی، باعث شده که بعضی‌ها آن را به غلط نوستالوژی تلفظ کنند.
📚: سایت Etymology ( ریشه شناسی واژه‌ها)
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 #فرودگاه
واژۀ فارسیِ «فرودگاه» از دو جزء تشکیل شده‌است: فرود + -گاه.
«فرود» کوتاه‌شدۀ «فرودآمدن» است و «-گاه» هم پس‌وندِ مکان است.
بنا بر این فرودگاه یعنی محلِ فرودآمدنِ هواپیما.
🔸اما می‌دانیم که فرودگاه هم محلِ فرودآمدنِ هواپیماست و هم محلِ به هوا برخاستنِ آن. می‌بینیم که در ساختِ این واژه فقط به یک جنبه از مفهوم توجه شده‌است. این پدیده در واژه‌سازی طبیعی است و نباید آن را ضعف تلقی کرد.
🔹جالب است که در زبانِ عربی به جنبۀ دیگرِ مفهوم توجه کرده‌اند: «مَطار»، به معنیِ فرودگاه، اسمِ‌مکان از طیر و طَیَران و به معنیِ محلِ پرواز یا «پروازگاه» است.
🔺در زبانِ انگلیسی فرودگاه را «بندرِ هوایی» دانسته‌اند: airport از دو جزءِ air (هوا) و port (بندر) تشکیل شده‌است.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 #فرودگاه
واژۀ فارسیِ «فرودگاه» از دو جزء تشکیل شده‌است: فرود + -گاه.
«فرود» کوتاه‌شدۀ «فرودآمدن» است و «-گاه» هم پس‌وندِ مکان است.
بنا بر این فرودگاه یعنی محلِ فرودآمدنِ هواپیما.
🔸اما می‌دانیم که فرودگاه هم محلِ فرودآمدنِ هواپیماست و هم محلِ به هوا برخاستنِ آن. می‌بینیم که در ساختِ این واژه فقط به یک جنبه از مفهوم توجه شده‌است. این پدیده در واژه‌سازی طبیعی است و نباید آن را ضعف تلقی کرد.
🔹جالب است که در زبانِ عربی به جنبۀ دیگرِ مفهوم توجه کرده‌اند: «مَطار»، به معنیِ فرودگاه، اسمِ‌مکان از طیر و طَیَران و به معنیِ محلِ پرواز یا «پروازگاه» است.
🔺در زبانِ انگلیسی فرودگاه را «بندرِ هوایی» دانسته‌اند: airport از دو جزءِ air (هوا) و port (بندر) تشکیل شده‌است.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #استکان» واژه‌ای روسی به معنای پیاله است .
واژه روسی стакан نیز برگرفته از زبان‌های ترکی
tostakaanبه معنی کاسه چوبى است.و خود این زبان‌های ترکی این واژه را در نهایت از واژهٔ فارسی «دوستکان»، «دوستگان»، یا «دوستکام» گرفته شده‌است که یعنی «معشوق»، «شرابی که با معشوق خورند» و «پیالهٔ بزرگ»..
🔸اما برخی آن را برگرفته از عبارت «East tea can» به معنای «ظرف چای شرقی» می‌دانند که ساختگی و درحد یک شوخی اینترنتی است و هیچ منبع معتبر علمی یا تاریخی ندارد.
🔹اینگونه توضیح یا توجیه ناشناخته‌ها در حوزۀ ریشۀ کلمات را #ریشه‌شناسی_عامیانه می‌نامند که در آن کلمات صرفاً برپایۀ شباهت آوایی و نوشتاری بررسی و واکاوی می‌شوند و برایشان تاریخ یا داستان ساخته میشود.
✍🏻: #گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
📚: @cheshmocheragh
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #استکان» واژه‌ای روسی به معنای پیاله است .
واژه روسی стакан نیز برگرفته از زبان‌های ترکی
tostakaanبه معنی کاسه چوبى است.و خود این زبان‌های ترکی این واژه را در نهایت از واژهٔ فارسی «دوستکان»، «دوستگان»، یا «دوستکام» گرفته شده‌است که یعنی «معشوق»، «شرابی که با معشوق خورند» و «پیالهٔ بزرگ»..
🔸اما برخی آن را برگرفته از عبارت «East tea can» به معنای «ظرف چای شرقی» می‌دانند که ساختگی و درحد یک شوخی اینترنتی است و هیچ منبع معتبر علمی یا تاریخی ندارد.
🔹اینگونه توضیح یا توجیه ناشناخته‌ها در حوزۀ ریشۀ کلمات را #ریشه‌شناسی_عامیانه می‌نامند که در آن کلمات صرفاً برپایۀ شباهت آوایی و نوشتاری بررسی و واکاوی می‌شوند و برایشان تاریخ یا داستان ساخته میشود.
✍🏻: #گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
📚: @cheshmocheragh
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #لاک‌پشت » 🐢
تَغار نوعی ظرفِ بزرگِ گود، شبیهِ تشت یا لگن، از جنسِ سفال است: تغارِ پُر از ماست.
تغارِ چوبی را در قدیم لاوَک یا لاک می‌نامیدند.
🐢لاک‌پشت را به این دلیل چنین نامیده‌اند که انگار لاکِ/ لاوَکِ/ تغارِ وارونه‌ای بر پشت دارد.
نام‌های دیگرش یعنی کاسه‌پشت و سنگ‌پشت نیز کمابیش همین تشبیه را می‌رسانند.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher
🔍 #راز_واژه
درود
🔅 « #لاک‌پشت » 🐢
تَغار نوعی ظرفِ بزرگِ گود، شبیهِ تشت یا لگن، از جنسِ سفال است: تغارِ پُر از ماست.
تغارِ چوبی را در قدیم لاوَک یا لاک می‌نامیدند.
🐢لاک‌پشت را به این دلیل چنین نامیده‌اند که انگار لاکِ/ لاوَکِ/ تغارِ وارونه‌ای بر پشت دارد.
نام‌های دیگرش یعنی کاسه‌پشت و سنگ‌پشت نیز کمابیش همین تشبیه را می‌رسانند.
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها
در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐
@sobhosher