#چرخه_عدالت_درشاهنامه ⚖️ 💫

📖
٢- نظارت شهریار بر امور
در #شاهنامه، شهریار، مسئول است. نیک و بد کارها به وی برمی گردد.از این رو بر اجرای همه کارها نظارت دارد. از آرا و نظر خردمندان بهره می جوید و کارداران و نزدیکان خود را از خردمندان برمی گزیند.

🔸برخی از داستان‌هایی که آمده، نشان می‌دهد شهریار به طور ناشناس، وارد دهی می شود و یا با دیدن ویرانه به پرس و جو می‌پردازد. وی معتقد است خداوند کسی را که باعث بیداد است، مؤاخذه خواهد کرد. پس باید همه امور در راستای داد و بخشش باشد و دست اندرکاران نیز به شایستگی انجام وظایف کنند. قبل از پرداختن به نظارت شهریار، برخی از ویژگی های کارداران شاه را بیان می کنیم.
🔺🔻🔺
سپهبد که مردم فروشد به زر
نیابد بدین بارگه برگذر
کسی را کند ارج این بارگاه
که با داد و مهرست و با رسم و راه
چو بیدار دل کارداران من
بدیوان موبد شدند انجمن
پدید آید از گفت یک تن دروغ
از آن پس نگیرد بر ما فروغ
به بیدادگر بر مرا مهر نیست
پلنگ و جفا پیشه مردم یکیست
هر آن کس که او راه یزدان بجست
به آب خرد جان تیره بشست
بدین بارگاهش بلندی بود
🔺🔻🔺
🔸بر #موبدان ارجمندی بود #سپاهیان از بازوهای اجرایی شهریار در اعمال داد می باشند. دولت به سپاه برای دفاع از تمامیت ارضی و حفاظت سلطنت نیاز دارد.

🔹تعبیر #فردوسی، این است که سپاه چون دیواری است که سرزمین را در برابر هجوم دشمنان حفظ می کند. زیبایی سرزمین به استحکام این دیوار بستگی دارد. اگر دیوار بشکند همه چیز غارت خواهد شد.
🔻🔺🔻
که ایران چو باغیست خرم بهار
شکفته همیشه گل کامگار
سپاه و سلیحست دیوار اوی
چه باغ و چه دشت و چه دریا چه راغ
نگر تا تو دیوار او نفگنی
دل و پشت ایرانیان نشکنی
کز آن پس بود غارت و تاختن
خروش سواران و کین آختن سپاه ـ نگه دارنده سلطنت

🔸سپاه از ملزومات اساسی حکومتداری و کارکردش در حمایت از دولت می باشد. برای ورود به بحث سپاه و نیاز آن به ثروت، به مفهوم و کارکرد پهلوانان و جهان‌پهلوانی در شاهنامه می پردازیم.
🤴از زمان #کیومرث تا #فریدون، مفهوم جهان‌پهلوانان و پهلوانی نداریم. شاید بتوان چینن استنباط کرد که تفکیکی بین نقش جهان‌پهلوانی و شهریاری شکل نگرفته؛ در واقع، جهان‌پهلوان، همان پادشاه بوده است.از زمان #منوچهر، پهلوانان 💪🏻به وجود می آیند که #سام، معروف ترین آنهاست. البته این نقش، فرعی است.

ادامه دارد...
💫⚖️

‏@sobhosher

‍ ‍ #پهلوانان_شاهنامه 💪
💪💪۱- #نریمان
بهر دوم

🔸#نیرم، در اوستا صفت جهان‌پهلوان است و این اسطوره همان نریمان پدر سام و جد رستم است. نام نریمان از صفت «نئیرمنو»، یعنی نیرومند و نرینه پیدا شده که بعدها او را به صورت پهلوانی درآورده‌اند. صفت نئیرمنو را در اوستا به گرشاسپ دادند و همین نام است که در شاهنامه گاهی به صورت نیرم یا #نریمان مشاهده می‌شود.
🔹قوم نریمان در سرزمین زابل سکونت داشت و نریمان یکی از پهلوانان متقدم زابل است. #منوچهر هنگام مرگ نصایحی به فرزندش نوذر نمود که در مواقع تهدید و خطر دشمنان، فقط از #سام فرزند نریمان کمک بجوید. شاهنامه سوای کشور زابل از #نیران هم در جوار ایران یاد می‌کند و از این یادآوری معلوم می‌شود که دو کشور ایران و نیران مجاور هم بودند. «سام‌نریمان» بسیار مورد اعتماد منوچهر بود:
🔻🔺🔻
که تا شاه مژگان به هم برنهاد
ز سام‌نریمان بسی کرد یاد
چو نامه بر سام‌نیرم رسید
یکی باد سرد از جگر بر کشید
🔻🔺🔻
نریمان در زمان فریدون در صحنهٔ سیاسی نظامی ایران پدیدار شد، زال حادثه مرگ نریمان را هنگامی که رستم برای اوّلین بار به جنگ دشمنان می‌رفت، به او باز گفت. در جنگی بزرگ نریمان و فریدون همراه سپاهیان به محاصرهٔ دژ سپند سرگرم بودند که ناگهان سنگی از بالای دیوار قلعه بر سر نریمان فرود آمد و او را بکشت.

@sobhosher

‍ ‍ #پهلوانان_شاهنامه 💪
💪💪۱- #سام
بهر نخست
🔹#سام، در شاهنامه نامِ پدر #زال و نياي رستم است؛ امّا واژه سام در ادبيات اوستايى #و پهلوي در اصل نام خاندان و قبيله‌اي است كه #گرشاسب پهلوان بزرگ اوستايي بدان تعلق داشته است.
گاه اين گرشاسب پهلوان در متون اوستا و پهلوي، مجازاً سام خوانده شده است.
🔺سام در شاهنامه، پدر زال و جدّ رستم نيز داراي كردار شگفتى همچون اژدها كشي است با اينحال، او فقط يكي از بندگان شاه است و نبايد او را با گرشاسب اساطيري اوستا و ادبيات پهلوي كه از شاهان به شمار مي‌آيد، اشتباه گرفت.

🔸شكستگي، عامل تحول شخصيت گرشاسب اساطيري
🔻آنچه كه سبب تحول و تغيير شخصيت گرشاسب اساطيرى به گرشاسب شاهنامه روي داده است، «شكستگى» يا پراكندگي اين شخصيت بوده است.
شكستگى، يكي از عوامل تغيير و تحول در اسطوره‌هاي ايرانى(بهار، 1385: 50 و 53) است.
🔺شكستگي عبارت از آن است كه بدنه يك افسانه كهن بر اثر گذر زمان فراموش مي‌شود اما اجزاي آن به صورت‌هاي پراكنده، آشكار مي‌شود. يكي از همين قطعات شكسته شخصيت گرشاسب اوستا، سام شاهنامه است.

@sobhosher

‍ ‍ #پهلوانان_شاهنامه 💪
💪💪٢- #سام
بهر دوم
🔹 سام در #شاهنامه
🔻سام در اوستا، نام خانداني بوده است و گرشاسب قهرمان ادبيات ديني ايران باستان منسوب به همين خاندان سام در متون اوستايي و پهلوي بوده است.
🔺در #شاهنامه امّا، سام در قالب شخصيت مهمترين پهلوان عصر فريدون و در بار منوچهر پيشدادي ظاهر گرديده و تبديل به پدر زال و نياي رستم شده است. سام، نخست در داستان فريدون و منوچهر به عنوان يكي از پهلوانان لشكر است كه فريدون در پاسخ به سلم و تور ـ كه براي پدر پيغام داده و از كشتن برادر و كرده خويش ابراز پشيماني نموده و از فريدون خواسته‌اند سر از كين آنان پاك كند و منوچهر را به نزد آنان بفرستد ـ مي‌گويد كه آنان منوچهر را نخواهند ديد مگر با سپاه و گرز و همراهي نامداراني چون سام:
🔺🔻🔺
ابا نامداران لشـــكر به هم
چو سام نريمان و گرشاسب جم
شاهنامه، دفتر يكم، ب692)
🔸در جنگ سلم و تور با فريدون و منوچهر، نيز سام به عنوان يكي از دليرترين مبارزان در ميمنه سپاه ايشان بوده است و سرانجام در درباره منوچهر پيشدادي سام، عنوان جهان پهلوان دارد:
🔻🔺🔻
جهان پهلــــوان سام برپاي خاست
چنين گفت كاي خسرو داد و راست...
مرا پهلـــــواني نياي تــــــو داد
دلم را خرد هوش و راي تو داد
(شاهنامه، همانجاابيات 30 و 39)

@sobhosher

‍ ‍ #پهلوانان_شاهنامه 💪
💪💪٢- #سام
بهر سوم
🔹 شخصيت سام،‌در حماسه ايران و شاهنامه، داستان‌هايي را به خود اختصاص داده است.

♦️ اژدها كشي سامِ شاهنامه
بنا بر شاهنامه، سام، پهلوان عصر منوچهر پيشدادي و نياي رستم، نيز كردار مردانه‌اي همچون كشتن اژدهاي كَشَف رود را كه بالاي او همچون كوه بود و نهنگ خشمگين را از آب به كام خود بر مي‌كشيد و حرارت دهانش چنان بود كه همه پرندگان در هوا مي‌سوختند و درندگان توان ايستادن در برابر او را نداشتند به انجام مي‌رساند. سام نريمان، نخست با افكندن سه تير پياپي، آن اژدها را نيمه جان ساخته و سرانجام به يك زخمِ گرز، او را از پاي مي‌افكند:
🔺🔻🔺
زدم بر سرش گرزه گاو چهر
بر او كوه باريد همچون سپر
شكستم سرش چون سر زنده پيل
فرو ريخت زو زهر چون آب نيل
به زخمي چنان شد كه ديگر نخاست
زمغزش زمين گشت با كوه راست...
مرا سام يك زخم از آن خواندند
جهان زرّ و گوهر برافشاندند
(شاهنامه،دفتر يكم:ابيات1024 تا1029).

@sobhosher

‍ ‍ #پهلوانان_شاهنامه 💪
💪💪٢- #سام
بهر پايانى
#سام_و_زاده_شدن_زال
گويى در آغاز جوانی سام صاحب فرزند نمی‌شد فردوسی این موضوع را تلویحاً در قسمت اندر زادن زال گزارش می‌کند. زمانی‌که زال به دنیا آمد همهٔ موهای سرش سفید بود از دایگان کسی جرئت نکرد این خبر را به سام بگوید یک هفته خبر مسکوت ماند. عاقبت دایه‌ای شیردل پیش سام آمد خبر تولّد را به سام گفت و وی سريع به شبستان آمد و کودک را سپید موی دید بسیار برآشفت و چون از داشتن چنين فرزندى ننگ داشت، او را در دامنهٔ البرزکوه رها کرد. اما پس از سال‌هاى به جستجوى فرزند رفت و او را يافت.

خاندان سام از مهمترین خاندان‌های ایرانی در شاهنامه فردوسی است. این خاندان مرزبان سیستان هستند و در بسیاری از جنگ‌های ایران حضور دارند.

🔹در داستان سام نامه(كه اين كتاب به اشتباه بهخواجوى كرمانى نسبت داده شده است)

🔺#سام از نسبى عالى برخوردار است او فرزند پهلوانى نامدار به نام نريمان و شاهزاده خانم بلخى است
💪🏻 قدرت فوق انسانى او از كودكى نمايان است
به گونه اى كه در چهارده سالگى از نيروى جسمى شگفت انگيزى برخوردار است
🔺🔻🔺
چو ده ساله عمرش گذشته چهار
نيارست شد چرخ بااو دچار
به سرپنجه دست از دليران ببرد
به زربخشى آب از كريمان ببرد
خواجوى كرمانى
🔻🔺🔻
اوچنان نيرومند است كه باموجودات اهريمنى بدون هراس از هيكلشان مبارزه ميكند.

📚 منظومهٔ سام‌نامه، از سوی انتشارات مرکز پژوهشی میراث مکتوب به تصحیح وحید رویانی در ۷۸۴ صفحه به قطع وزیری به چاپ رسیده‌است.

@sobhosher

.
#سوزنی_به_خویشتن

از #جمشید تا #ضحاک(نگاهی دیگرگون به #شاهنامه)
فراز ٨–
باور کارسازی نیروهای فرازمینی(٢)

🔹ضحاک در خواب سرنگونی خویش را می بیند و:

یکی بانگ برزد، به خواب اندرون،
که لرزان شد آن خانه یِ بیسُتون!

رویای او، « بودنی کار = فرمان گریز ناپذیر چرخ» است که موبدان می دانند ولی یارای گفتنشان نیست! تا یکی دل به دریا می زند و سرنوشت بی گریز ضحاک را با او می گوید:

کسی را بود زین سپس تخت تو،
به خاک اندرآرد سر ِ بخت تو؛
زند بر سرت گرزه یِ گاوروی
ببنددت وُ آرَد از ایوان به کوی
🔺🔻🔺
پس از فراز و نشیبها، همان «بودنی» رُخ می دهد و ضحاک به همان شیوه که موبد گفت، در بند می شود!

🔸داستانها، آنگونه به ما رسیده که در نگاه نخست، نیروی مردم به هیچ انگاشته می شود!!
باز آن که همانگونه که در زنجیره نوشتار «راز رهایی نیاکان از ساستار ضحاک» پس از برداشتن پوسته ها دیدیم، این مردم بودند که با پرهیز از شتاب، به توان افزایی و سازماندهی پرداختند و با دستیابی به برتری فناوری، برای نخستین بار در جهان به #مس دست یافتند و جنگ افزارهای فلزی، ایشان را در چیرگی بر ضحاک یاری داد!

🔹« #رویاباوری» و برتر دانستن نیروهای فرازمینی، بر هزاران سال تاریخ ما سایه افکنده و همیشه مردم را از به دست گرفتن سرنوشت خویش بازداشته!

🔸در شاهنامه، افزون بر ضحاک، نمونه خواب و رویای #سام و #افراسیاب و #پیران ویسه و #سیاوخش و #گودرز و #كیخسرو و #کتایون و #انوشیروان و ... سرنوشت سازند!
🔹در بن مایه های مذهبی نیز از خوابهای بسیار گفته شده که رویای فرعون و عزیز مصر پرآوازه ترند! در تاریخ ما، خواب پدر آل بویه و امیران غزنین و شاه اسماعیل و... هتا چنگیزخان نیز گویای باور به یاری نیروهای ناپدیدار (دست غیب!) در سرنوشت مردم است!

🔸« #رویا» و «#جادو» دو انگاره بنیادین و مهادین مردمانی است که برای پرسشهای دشوار، در پی پاسخهای آسانند! و از رنجِ اندیشیدن (دشوارترین کار جهان!) گریزانند!
🔺نماد این سرنوشت گرایی و گریز از اندیشه و خرد را امروز نیز در گرایش مردم به گزیریدن(تصمیم گیری) های سرنوشت ساز از راه مروا (فال) می بینیم!

🔹شکافتن پوسته ها و پیرایه های بسته شده به تاریخ و بررسی درست بینانه یِ نخستین خیزش تاریخی و نخستین سرنگونی تاریخی ساستار (ضحاک)، گویای آن است که در پی بی انجامی کنشهای پراگنده (ارمایل و گرمایل!) ؛ «بریدن از آسمان» و «بهره از داناییها و تواناییهای خویش» و «سازماندهی» بود که آریاییان را به پیروزی رساند.
(ن.ک: زنجیره «راز رهایی نیاکان از ساستار ضحاک»)

سخن دنباله دارد. ایدون باد.
یاری نامه:
جامعه شناسی خودکامگی – دکتر رضاقلی

@ShahnamehToosi
@sobhosher