#پوشش_بانوان_قوم_کلهر
#کلهری_وستن
#قوم_کلهر
#ایران
✢کلهرستان✢
پوشش کهن باستانی و اشرافی بانوان قوم کلهر
▫️چنگیز محمدی
سربند بانوان قوم کلهر «سروین» نام دارد. از دیرباز در میان زاگرس‌نشینان «کلهری‌وستن» (= کلهری‌بستن) مشهور بوده است. کلهری‌وستن به‌معنای نوع ویژۀ پوشش کامل سروین و کولنجه و خفتان بانوان کلهر است. سروین کلهری احتمالاً برگرفته از همان شمایل تاج‌مانندِ ملکه‌های ایران باستان است. در آثار به‌جا‌مانده از زنان طبقۀ اشراف اشکانی سربندی شبیه به سروین کلهری دیده می‌شود.
پارچۀ «سروین» ابریشم نقش‌دار است که به آن «پرند» گفته‌اند. پارچۀ خفتان و کولنجه از جنس مخمل در رنگ‌های سبز و سرخ و آبی است. در دنبالۀ بخش پشت سروین، چند متر پارچۀ ابریشمین آوایزان است. نام پارچۀ سروین، با نقش‌های اصیل ایرانیِ گل نیلوفر و ترمه، و به رنگ سفید و سرخ با زمینۀ سیاه، «گولونی» نام دارد. در کلهری به نقش‌های سرخ و سفید گلونی «توق» می‌گویند. اندازۀ پارچۀ گولونی سروین کلهری، در ابعاد بزرگ و کوچک آن، از سه تا شش متر به‌هم‌پیوسته است.
در میان کلهرها چند نوع «کوا» (قبای) بلند زنانه وجود داشته و دارد. یکی از آنها «کولنجه» نام دارد. جنس کولنجه از مخمل ضخیم، با آستینی تا حدود ساعد، و بلندی آن تا حدود ساق پا است. لبه‌ها و یقه و قسمت‌هایی از کولنجه و خفتان را در قدیم با نخ‌ها و نوارهایی از طلا و نقره اخراج‌دوزی کرده‌اند. امروزه از نوارهای طلایی‌رنگ برای لبه‌های کولنجه و خفتان استفاده می‌شود. نوع اخراج‌ِ (به‌کلهری اغراژ / اغراج) کولنجه ضخیم‌تر و پهن‌تر از اخراج‌های خفتان است. کولنجه نوعی قبای بلند بانوان کلهر است. کولنجه را گاهی بر روی خفتان می‌پوشند. آستین خفتان کوتاه‌تر از آستین کولنجه است. وقتی کولنجه را بر روی خفتان می‌پوشند، از ناحیه آستین و مچ دست تا ابتدای ساعد، اخراج‌دوزی ظریفِ طلایی‌رنگ زیرین خفتان نمایان می‌شود، و اخراج‌دوزی ضخیم‌تر لبۀ آستین کولنجه از ساعد به سمت آرنج، زیبایی این پوشش را دوچندان می‌کند. در کولنجه و خفتان علاوه‌بر پارچۀ مخمل، از پارچه‌های زربافت هم استفاده می‌شود.
نوع دیگر کولنجه را که نازک‌تر و درازتر است، «زوون» (= زِبون) می‌گویند. زوون از مخمل یا جنس پارچه‌های نرم و درازتر از کولنجه با اخراج‌دوزی کمتر است. «سَلته و زوون» نیز نوع دیگری از پوشش‌های بانوان کلهر، شبیه به خفتان و کولنجه است. کلهرها کمتر از پوشش جلیقه (جلیسقه) استفاده می‌کرده‌اند. سلته و زوون نیز کمتر در میان بانوان کلهر رایج بوده‌است.
پوشش کت‌مانند دیگر «خفتان» نام دارد. خفتان از جنس مخمل با اخراج‌دوزی کمتر از کولنجه و کمی نازک‌تر از آن است. خفتان دارای آستین کوتاه‌تر تا حدود مچ دست، و در قسمت سینه، یقه‌ها و لبه‌های اخراج‌دوزی پهن‌تر از کولنجه است. این قسمت‌ها هنگامی که کولنجه را بر روی آن می‌پوشند، نمایان است. خفتان را گاهی زیر کولنجه، و گاهی هر کدام را جداگانه می‌پوشند.
نوع دیگری، شبیه کولنجه با پارچۀ مخملِ نازک‌تر، و بلندتر از آن، با اخراج‌دوزی کمتر را «کمرچین» می‌گویند.
«مایشته» نیز نوعی شال ابریشمین یا حریر، به رنگ سفید بوده که زنان آن‌را بر روی دوش می‌انداخته‌اند، و گوشه‌های جلو آن‌را در قسمت سینه می‌بسته‌اند.
قبایی مانند عبای ملا‌ها، که پوششی در ایران قدیم بوده، در میان کلهرها «بتیه» نام دارد. بزرگان گاهی آن‌را بر تن می‌کرده‌اند و عمومأ به رنگ زرد بوده‌است و آن‌را «بتیه‌زرد» می‌گفته‌اند. نوع سیاه‌رنگ و چادرمانند آن، با کمی تفاوت در جنس و اندازه که زنان مسن آن‌را می‌پوشند، «بتیه» نام دارد. تمام قسمت‌های سروین و بتیۀ زنان در سوگواری به رنگ سیاه است.
خوشا وه خودان آی کلهرگان
له باوگ و دالگ گورا زایه‌و خان
عالم حیرانِ ناوو نیوندان
اصالت دایم ها له خیوندان
هنای کولنجه ئیوه خَین وه شانا
خوَر چه‌وی بسید وه آسمانا
گنجین، یاقوتین، مرجان‌و درّین
الحق مایه‌شیر ویشه‌ی کلهرّین
https://t.me/shiankalhor
#کلهری_وستن
#قوم_کلهر
#ایران
✢کلهرستان✢
پوشش کهن باستانی و اشرافی بانوان قوم کلهر
▫️چنگیز محمدی
سربند بانوان قوم کلهر «سروین» نام دارد. از دیرباز در میان زاگرس‌نشینان «کلهری‌وستن» (= کلهری‌بستن) مشهور بوده است. کلهری‌وستن به‌معنای نوع ویژۀ پوشش کامل سروین و کولنجه و خفتان بانوان کلهر است. سروین کلهری احتمالاً برگرفته از همان شمایل تاج‌مانندِ ملکه‌های ایران باستان است. در آثار به‌جا‌مانده از زنان طبقۀ اشراف اشکانی سربندی شبیه به سروین کلهری دیده می‌شود.
پارچۀ «سروین» ابریشم نقش‌دار است که به آن «پرند» گفته‌اند. پارچۀ خفتان و کولنجه از جنس مخمل در رنگ‌های سبز و سرخ و آبی است. در دنبالۀ بخش پشت سروین، چند متر پارچۀ ابریشمین آوایزان است. نام پارچۀ سروین، با نقش‌های اصیل ایرانیِ گل نیلوفر و ترمه، و به رنگ سفید و سرخ با زمینۀ سیاه، «گولونی» نام دارد. در کلهری به نقش‌های سرخ و سفید گلونی «توق» می‌گویند. اندازۀ پارچۀ گولونی سروین کلهری، در ابعاد بزرگ و کوچک آن، از سه تا شش متر به‌هم‌پیوسته است.
در میان کلهرها چند نوع «کوا» (قبای) بلند زنانه وجود داشته و دارد. یکی از آنها «کولنجه» نام دارد. جنس کولنجه از مخمل ضخیم، با آستینی تا حدود ساعد، و بلندی آن تا حدود ساق پا است. لبه‌ها و یقه و قسمت‌هایی از کولنجه و خفتان را در قدیم با نخ‌ها و نوارهایی از طلا و نقره اخراج‌دوزی کرده‌اند. امروزه از نوارهای طلایی‌رنگ برای لبه‌های کولنجه و خفتان استفاده می‌شود. نوع اخراج‌ِ (به‌کلهری اغراژ / اغراج) کولنجه ضخیم‌تر و پهن‌تر از اخراج‌های خفتان است. کولنجه نوعی قبای بلند بانوان کلهر است. کولنجه را گاهی بر روی خفتان می‌پوشند. آستین خفتان کوتاه‌تر از آستین کولنجه است. وقتی کولنجه را بر روی خفتان می‌پوشند، از ناحیه آستین و مچ دست تا ابتدای ساعد، اخراج‌دوزی ظریفِ طلایی‌رنگ زیرین خفتان نمایان می‌شود، و اخراج‌دوزی ضخیم‌تر لبۀ آستین کولنجه از ساعد به سمت آرنج، زیبایی این پوشش را دوچندان می‌کند. در کولنجه و خفتان علاوه‌بر پارچۀ مخمل، از پارچه‌های زربافت هم استفاده می‌شود.
نوع دیگر کولنجه را که نازک‌تر و درازتر است، «زوون» (= زِبون) می‌گویند. زوون از مخمل یا جنس پارچه‌های نرم و درازتر از کولنجه با اخراج‌دوزی کمتر است. «سَلته و زوون» نیز نوع دیگری از پوشش‌های بانوان کلهر، شبیه به خفتان و کولنجه است. کلهرها کمتر از پوشش جلیقه (جلیسقه) استفاده می‌کرده‌اند. سلته و زوون نیز کمتر در میان بانوان کلهر رایج بوده‌است.
پوشش کت‌مانند دیگر «خفتان» نام دارد. خفتان از جنس مخمل با اخراج‌دوزی کمتر از کولنجه و کمی نازک‌تر از آن است. خفتان دارای آستین کوتاه‌تر تا حدود مچ دست، و در قسمت سینه، یقه‌ها و لبه‌های اخراج‌دوزی پهن‌تر از کولنجه است. این قسمت‌ها هنگامی که کولنجه را بر روی آن می‌پوشند، نمایان است. خفتان را گاهی زیر کولنجه، و گاهی هر کدام را جداگانه می‌پوشند.
نوع دیگری، شبیه کولنجه با پارچۀ مخملِ نازک‌تر، و بلندتر از آن، با اخراج‌دوزی کمتر را «کمرچین» می‌گویند.
«مایشته» نیز نوعی شال ابریشمین یا حریر، به رنگ سفید بوده که زنان آن‌را بر روی دوش می‌انداخته‌اند، و گوشه‌های جلو آن‌را در قسمت سینه می‌بسته‌اند.
قبایی مانند عبای ملا‌ها، که پوششی در ایران قدیم بوده، در میان کلهرها «بتیه» نام دارد. بزرگان گاهی آن‌را بر تن می‌کرده‌اند و عمومأ به رنگ زرد بوده‌است و آن‌را «بتیه‌زرد» می‌گفته‌اند. نوع سیاه‌رنگ و چادرمانند آن، با کمی تفاوت در جنس و اندازه که زنان مسن آن‌را می‌پوشند، «بتیه» نام دارد. تمام قسمت‌های سروین و بتیۀ زنان در سوگواری به رنگ سیاه است.
خوشا وه خودان آی کلهرگان
له باوگ و دالگ گورا زایه‌و خان
عالم حیرانِ ناوو نیوندان
اصالت دایم ها له خیوندان
هنای کولنجه ئیوه خَین وه شانا
خوَر چه‌وی بسید وه آسمانا
گنجین، یاقوتین، مرجان‌و درّین
الحق مایه‌شیر ویشه‌ی کلهرّین
https://t.me/shiankalhor