«پیچیده‌ها چگونه عمل می‌کنند؟»

#تا_دقایقی_دیگر

❇️ انجمن علمی #ژرفا که یک انجمن علمی بین رشته‌ای است، امروز ساعت 13:30 در سالن #جابر یک گردهمایی خاص برگزار می‌کند با موضوع «سیستم‌های پیچیده» که در آن تعدادی از اعضای هیئت علمی از دانشگاه‌های مختلف کشور صحبت خواهند کرد.

https://t.me/zharfa90/2484

🔸 از نکات جالب این برنامه پوشش زنده آن از طریق آبارات است.

http://m.aparat.com/zharfa/live

@sharifdaily

«جهان پیچیده ما»

❇️ در نگاه اول رابطه درست و حسابی بین فروپاشی بورس، گذار فاز یک ماده، ساختار مغز و اینترنت نمی‌توان متصور شد؛ یکی در حوزه اقتصاد، یکی در حوزه ترمودینامیک و مکانیک آماری، دیگری در حوزه زیست‌شناسی و علوم اعصاب و آخری در حوزه شبکه‌های رایانه‌ای. اما امروزه اقتصاددان‌ها، فیزیک‌پیشه‌ها، پژوهشگران حوزه مغز و اعصاب و کامپیوتری‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که همه این سیستم‌ها احتمالا یک ویژگی مشترک دارند و آن پیچیده بودن است. پیچیدگی‌ای که رفتار سیستم را از رفتار تک تک اجزای آن متمایز می‌سازد.

🔸 سه‌شنبه هفته گذشته انجمن علمی #ژرفا با همکاری انجمن‌های علمی #فیزیک، #شناسا و #همبند سمینار #سیستم‌های_پیچیده را در سالن جابر برگزار کرد که در عین مختصر و مفید بودن با استقبال بسیار خوبی از شریف و سایر دانشگاه‌ها روبه‌رو بود.

🔸 گزارش این سمینار به قلم #سینا_هوشنگی و یادداشتی پیرامون موضوع سیستم‌های پیچیده به قلم #عباس_کریمی را در تلگراف و سایت روزنامه بخوانید.

@sharifdaily

«ژرفا هم دست به قلم شد»

❇️ انجمن علمی #ژرفا هم بالاخره به خیل عظیم نشریه‌داران در شریف پیوست و اولین شماره‌اش را اول این هفته به دست خوانندگانش رساند.

🔸 ژرفانامه جدیدترین نشریه‌ای است که در شریف متولد شده و قصد دارد هم از دانشگاه و دانشجو بگوید، هم سری به فلسفه علم و الهیات بزند، هم سراغی از دستاوردهای علمی ایران بگیرد و هم آخرین اخبار علمی فیزیک را کنکاش کند.

🔸 شماره اول این نشریه را از کانال ژرفا می‌توانید بخوانید.

@sharifdaily

«چند پیشنهاد کرونایی»

❇️ کانال انجمن علمی #ژرفا با توجه به شیوع #کرونا در فضای حقیقی و مجازی، چند #پیشنهاد برای دانستن دقیق‌تر و عمیق‌تر درباره این ویروس نسبت به پست‌های وایرال‌شده در شبکه‌های اجتماعی آماده کرده است.

🔸 حالا که حداقل تا شنبه دانشگاه تعطیل است، بد نیست نگاهی به این پیشنهادها بیندازید.

@sharifdaily

«یک روز برای فیزیک»

❇️ سال‌های قبل #روز_فیزیک یک روز بود در آذر که درهای دانشکده‌های فیزیک دانشگاه‌های مختلف به روی علاقه‌مندان و به‌ویژه دانش‌آموزانی دبیرستانی باز می‌شد و سخنرانی و ارائه و آزمایش و دیگر برنامه‌های جذاب فرصتی می‌شد برای آشنایی بیشتر مردم جامعه با علمی که ادعای توصیف طبیعت را دارد.

🔸 امسال و در شرایط دورباشی که به سر می‌بریم، روز فیزیک کمی متفاوت شده است. بچه‌های انجمن علمی #رستا و #ژرفا آخر هفته آخر ماه آخر پاییز را گذاشته‌اند برای روایت «چند خط از داستان جهان».

🔸 چهارشنبه دکتر #افشین_منتخب، عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه شیراز درباره «برخی پدیده‌های جالب در فیزیک سیستم‌های پیچیده» ارائه می‌دهد. پنج‌شنبه ارائه دکتر #امین_فرجی، عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف پیرامون «انقلاب‌های مهم فیزیک در قرن بیستم» است و جمعه هم «فیزیک، سلول و حیات» موضوع ارائه #علی_فرنودی، دانشجوی دکترای دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر مهمان در ENS-Lyon خواهد بود. همه ارائه‌ها از ساعت ۱۸ شروع می‌شود.

🔸 در کنار ارائه‌ها، مجموعه‌ای از مقالات و معرفی کتاب‌ها و کلیپ‌ها نیز در این چند روز در کانال انجمن‌های علمی رستا و ژرفا منتشر می‌شود.

🔸 #انجمن_علمی_فیزیک هم برنامه روز فیزیک ۹۹ را پنج‌شنبه و جمعه از ساعت ۱۰ تا ۱۴:۳۰ برگزار می‌کند. برای ثبت‌نام در این برنامه هم سری به سایت این انجمن بزنید.

@sharifdaily

«ناسازگاری هیجان‌انگیز در مدل استاندارد»

❇️ مدل استاندارد ذرات بنیادی، نظریه‌ای تقریبا برای همه چیز است؛ از طبقه‌بندی ذرات زیراتمی تا نیروهای الکترومغناطیس، هسته‌ای ضعیف و هسته‌ای قوی. در واقع اگر گرانش هم با گراویتون رام شود، قید تقریبا را می‌توان با خیال راحت پاک کرد و مدل استاندارد را نظریه‌ای برای همه فصول به حساب آورد. مشاهده بوزون هیگز در سال ۲۰۱۳ هم اعتبار این مدل را نزد فیزیک‌پیشه‌ها تا حد تقدس بالا برد اما ذره میون دو روز پیش در آزمایش Moun g-2 در شتاب‌دهنده فرمی آمریکا سر سازگاری با مدل استاندارد نداشت و همین فیزیک‌دان‌های ذرات بنیادی را حسابی به تکاپو انداخته است.

🔸 میون ذره‌ای از خانواده فرمیون‌ها (در مقابل بوزون‌ها) و از گروه لپتون‌ها (در مقابل کوارک‌ها) است، یعنی چیزی شبیه الکترون و با همان بار الکتریکی اما بیش از ۲۰۰ برابر سنگین‌تر. میون هم مانند الکترون یک گشتاور مغناطیسی دارد که به بار الکتریکی و اسپین کوانتومی‌اش مربوط است. گشتاور مغناطیسی میون از روی مدل استاندارد قبلا محاسبه شده اما با آزمایش‌های تجربی متفاوت بوده و آزمایش دو روز پیش Moun g-2 در فرمی این تفاوت را بیش از پیش کرده و شاید راهی به سوی یک فیزیک جدید و کامل‌تر شدن مدل استاندارد گشوده است.

🔸 انجمن فیزیک آمریکا در یک داستان مصور کوتاه سعی کرده با زبانی ساده، خلاصه‌ای از داستان گشتاور مغناطیسی میون و آزمایش اخیر در فرمی را روایت کند. #امید_ظریفی در انجمن علمی #ژرفا ترجمه این داستان مصور را آماده کرده تا زحمت شما برای هم‌دما شدن با فیزیک‌دان‌های فرمی کم و کم‌تر شود.

🔸 اگر هم هیجان و کنج‌کاوی و حوصله‌تان در روز آدینه بهاری بیش از این حرف‌هاست، مقاله مفصل مجله کوانتا را از دست ندهید. کنفرانس خبری، سیمنار علمی و ویدئوی کوتاه فرمی‌آدم‌ها هم برای تتمه هیجان و کنج‌کاوی و حوصله‌تان نسخه خوبی به شمار می‌رود.

©@Zharfa90
@sharifdaily

«آن فوتون را گربه برد»

❇️ مکانیک کوانتومی از همان اولش که ماکس پلانک برای توجیه تابش جسم سیاه دست به دامانش شد، این‌قدر برای مردم ناشناخته و مبهم بود که بازار شبه‌علم هم در کنارش حسابی رونق گرفت و مخاطب پیدا کرد. جلوتر آمدن و پیشرفت کردن و ترکیبش با فناوری هم دیگر نور علی نور شد تا هر شبه‌علم عجیب‌وغریبی را برای باورپذیری مخاطب یک صفت کوانتومی بچسبانند تهش و به خورد شنونده و بیننده بدهند. این اواخر هم بحث‌هایی مثل درهم‌تنیدگی کوانتومی، محاسبات کوانتومی، اطلاعات کوانتومی، مخابرات کوانتومی، رایانه‌های کوانتومی و ...های دیگر کوانتومی از هرجا و ناکجایی به گوش می‌رسد.

🔸 انجمن علمی #ژرفا به همین بهانه و برای ارضای حس کنجکاوی مخاطبان کوانتوم‌ندیده و کوانتوم‌نشنیده‌اش گردهمایی شماره ۲۶ خود را به موضوع «درهم‌تنیدگی و فناوری‌های کوانتومی» اختصاص داده است؛ یک گردهمایی مجازی و سه‌روزه که قرار است خلاصه مفیدی از درهم‌تنیدگی کوانتومی و فناوری‌های مرتبط با آن در اختیارتان قرار دهد.

🔸 امروز از ساعت ۱۷ #وحید_جان‌نثاری، دانشجوی دکترای دانشکده فیزیک شریف درباره «درهم‌تنیدگی چیست؟» صحبت می‌کند. فردا نوبت به «مخابرات کوانتومی» می‌رسد و ارائه دکتر #محمد_رضایی از مرکز کوانتوم شریف. روز سوم هم اختصاص دارد به میزگردی با موضوع «فناوری‌های کوانتومی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها در ایران».

🔸 #رادیو_ژرفا نیز شماره سوم خود را در آستانه این گردهمایی منتشر کرده و در آن به سرفصل‌های زیر پرداخته است:
▫️مفهوم فیزیک کوانتوم و مخابره کوانتومی
▫️اهمیت فناوری کوانتومی
▫️برشمردن مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در دنیا

🔸 این شماره از رادیو ژرفا را در Castbox می‌توانید بشنوید.

@sharifdaily

«به دنبال آشفتگی‌ها بروید»

❇️ وقتی کارشناسی فیزیک را تمام کردم – حدود هزارسال پیش (به طنز) – دنیای فیزیک در نظرم چون اقیانوس وسیع و کاوش‌نشده‌ای می‌رسید که وادارم می‌کرد قبل از آغاز هرگونه کار تحقیقاتی به خوبی آن را ترسیم و بررسی کنم. چگونه می‌توانستم بدون دانستن همه کارهایی که قبلا انجام شده، کاری انجام دهم؟ خوشبختانه، در سال اول تحصیلات تکمیلی، این شانس را داشتم که در دست فیزیک‌دانان خبره‌ای بیفتم که در برابر وسواس من اصرار داشتند که باید کار را شروع کنم و در ادامه هر چه که لازم هست فرا گیرم. مسئله توانستن یا نتوانستن بود (شنا کردن یا غرق‌ شدن در همان اقیانوس استعاری). در کمال تعجب، متوجه شدم که این راه نتیجه می‌دهد و موفق شدم که خیلی سریع دکترای فیزیک بگیرم. اگرچه هنگام دریافت آن تقریبا چیزی درباره فیزیک نمی‌دانستم، اما درس بزرگی فرا گرفتم: این‌که هیچ‌کس همه‌چیز را نمی‌داند و شما هم مجبور نیستید همه‌چیز را بدانید.

🔸 درس دیگری که باید آموخته شود، با استفاده از همان استعاره اقیانوس‌شناسی من، این است که در حالی که شنا می‌کنید و غرق نمی‌شوید، باید آب‌های صعب‌العبور را مقصد قرار دهید. زمانی که در اواخر دهه ١٩۶٠ در MIT تدریس می‌کردم، یکی از دانشجویان به من گفت که می‌خواهد به جای کار روی حوزه‌ای که من در آن کار می‌کردم، یعنی فیزیک ذرات بنیادی، به نسبیت عام بپردازد، زیرا اصول نسبیت عام کاملا شناخته شده بود، در حالی که فیزیک ذرات بنیادی به نظر او بسیار آشفته می‌آمد. برای من جالب بود که او دقیقا دلیل بی‌نقصی برای عکس انتخابی که قصد انجام آن را داشت ارائه کرده بود. فیزیک ذرات حوزه‌ای بود که هنوز امکان کارهای خلاقانه‌ی فراوانی داشت. در دهه ١٩۶٠ واقعا آشفته و بهم‌ریخته بود، اما از آن زمان تاکنون تلاش بسیاری از فیزیک‌دانان نظری و تجربی توانسته آن را مرتب کند و همه‌چیز (خب، تقریبا همه‌چیز) را در یک نظریه زیبا که به مدل استاندارد معروف است، کنار هم بگذارد. توصیه من این است که به دنبال آشفتگی‌ها بروید. آن‌جا جایی است که جذابیت‌ها وجود دارد.

🔸 توصیه سوم من احتمالا سخت‌ترین توصیه است. این که خود را برای تلف کردن وقت ببخشید. از دانشجویان خواسته می‌شود تنها مسائلی را حل کنند که استادان‌شان می‌دانند حل‌پذیر است (مگر این‌که استادی به شکلی غیرمعمول بی‌رحم باشد). علاوه بر این، اهمیتی ندارد که این مسائل از نظر علمی مهم باشند یا نه، برای گذراندن واحد درسی باید آن‌ها را حل کرد. اما در دنیای واقعی، دانستن این‌که کدام مسئله‌ها مهم هستند، بسیار دشوار است و هرگز نخواهید دانست که آیا زمانی در تاریخ حل خواهند شد یا نه. در آغاز قرن بیستم، تعدادی از فیزیک‌دانان برجسته، از جمله لورنتس و آبراهام، در تلاش بودند تا نظریه‌ای برای الکترون بسازند. این سعی تا حدودی به این منظور بود که بفهمند چرا تمامی تلاش‌ها برای شناسایی اثرات حرکت زمین درون اتر ناکام مانده است. اکنون می‌دانیم که آن‌ها در حال کار بر روی یک مسئله اشتباه بودند. در آن زمان، هیچ‌کس نمی‌توانست نظریه موفقیت‌آمیزی برای الکترون ارائه کند، زیرا مکانیک کوانتوم هنوز کشف نشده بود. نبوغ آلبرت اینشتین در سال ١٩٠۵ منجر به فهم این شد که مسئله صحیحی که باید بررسی شود، تأثیر حرکت در اندازه‌گیری مکان و زمان است. همین امر او را به سمت نظریه نسبیت خاص سوق داد. از آن‌جایی که هرگز مطمئن نخواهید شد که کدام مسئله برای کارکردن صحیح است، بیش‌تر زمانی که در آزمایشگاه یا پشت میز کار خود می‌گذرانید به هدر می‌رود. اگر می‌خواهید خلاق باشید، باید عادت کنید که بیش‌تر اوقات خلاق نباشید و در اقیانوس علم غوطه‌ور شوید.

🔸 در پایان، درباره تاریخ علم، یا حداقل تاریخ رشته علمی خود، چیزی بیاموزید. پیش‌پاافتاده‌ترین دلیل برای این کار، کاربرد آن برای خود شماست. به عنوان مثال، هر از گاهی دانشمندان با معتبر انگاشتن یکی از مدل‌های بیش از حد ساده‌انگارانه از علم که توسط فلاسفه‌ای چون فرنسیس بیکن، کارل پوپر و توماس کن مطرح شده، از راه به در می‌شوند. بهترین پادزهر در برابر فلسفه علم، کسب اطلاع از تاریخ علم است. از همه مهم‌تر، تاریخ علم می‌تواند کار شما را برایتان ارزشمندتر جلوه دهد. به عنوان یک دانشمند، احتمالا پولدار نخواهید شد. دوستان و اقوام‌تان احتمالا نمی‌فهمند که در حال انجام چه کاری هستید و اگر در زمینه‌ای مانند فیزیک ذرات بنیادی کار می‌کنید، حتی نمی‌توانید رضایتی آنی از نتایج کارتان داشته باشید. اما می‌توانید با درک این‌که کارتان بخشی از تاریخ علم است، رضایت زیادی کسب کنید.

🔸 #ترجمه #طاهره_پرتو از سخنرانی استیون واینبرگ در یکی از جلسات علمی دانشگاه مک‌گیل در ژوئن ٢٠٠٣ را در وب‌سایت #ژرفا می‌توانید بخوانید.

©@Zharfa90
@sharifdaily

«گر تو بهتر می‌زنی»

❇️ کمتر از یک ساعت دیگر مراسم اعلام برندگان #نوبل_فیزیک در سال ۲۰۲۱ برگزار می‌شود.

🔸 انجمن علمی #ژرفا برای پیش‌بینی درست یکی از برندگان نوبل امسال یک چالش طراحی کرده است؛ اگر حدسی درباره برندگان نوبل فیزیک دارید، نام یکی از آنها را اینجا می‌توانید ثبت کنید.

🔸 جایزه چالش هم یک نسخه از کتاب «معماهایی برای کشف عالم»، نوشته دکتر #کامران_وفا است که دکتر #حسام‌الدین_ارفعی به فارسی ترجمه کرده و به زودی روانه بازار می‌شود.

@sharifdaily

«آخر هفته با رستا، آخر هفته با فیزیک»

❇️ انجمن علمی #رستا به مناسبت #روز_فیزیک آخر این هفته می‌خواهد «چند خط از داستان جهان» را برای دانش‌آموزها و علاقه‌مندان فیزیک روایت کند؛ دو ارائه علمی، معرفی کتاب و انتشار پادکست و نشریه و البته یک اتاق فرار در یک آزمایشگاه مجازی فیزیک.

🔸 دو روز اول به ارائه‌های علمی اختصاص دارد؛ چهارشنبه دکتر #نیما_خسروی، استاد دانشگاه شهید بهشتی از «کیهان‌شناسی خیلی خیلی مدرن» می‌گوید و پنج‌شنبه #پویان_مینایی، دانشجوی دکترای فیزیک شریف از ارتباط بین «فیزیک، مهندسی، فناوری». هر دو ارائه ساعت ۱۷ برگزار می‌شود.

🔸 علاوه بر معرفی دو کتاب و انتشار یک شماره پادکست و ویژه‌نامه فیزیکی نشریه نیم‌خط که با همکاری انجمن علمی #ژرفا آماده شده، برای روز جمعه «رستیواکتیو» که یک اتاق فرار با معماها و چالش‌های فیزیکی‌ست، تدارک دیده شده است.

🔸 برای ثبت‌نام در این رویداد مجازی سه‌روزه از طریق لینک زیر اقدام کنید و اگر حس می‌کنید دوست و آشنا و قوم و خویش و رفیقی را به فیزیک می‌تواند ترغیب کند، از معرفی‌اش دریغ نورزید.

https://academy.rastaiha.ir

@sharifdaily