🔖 اخلاق بر هر دینی مقدم است.
کسی که شعور اخلاق خود را تربیت می‌کند، به حتم می‌تواند متدین باشد؛ ولی بدان که دینداران صرف را، به فهم اخلاق، ذوقی نیست! چرا که آنان، مشق تعالیم خود را از جایی اخذ می‌کنند که اختیار دخالت خرد انسان را در آنجا، از وی سلب کرده‌اند. مراقب باش! که هیچ زمان با دستورات هیچ دینی، خرد خود را به بازی نگیری.

قوانینی که مکان تدوین آنان نامعلوم و نامرئی است، نمی‌تواند از اعتبار انسانی برخوردار باشد. من هیچ به اصطلاح پیامبری را در تاریخ ندیدم و به یاد ندارم که با اعلام ظهور خود و با عرضه‌ء کتاب خود به نام الله و یهوه و یا هر نام دیگر، خون هزاران انسان بی‌گناه را، در اقصاء نقاط جهان، بر خاک نریخته باشد.

هیچ دین تثبیت شده در زمین را، سراغ نخواهی داشت که بدون خونریزی، دوام و قوام یافته باشد... همه‌ء آن ادیانی که به قوت شمشیری، نیات خود را بر حلق توده‌ها استوار کرده‌اند، دوام و بقای خود را در تاریخ به ثبت رسانده‌اند؛ و همه‌ء آن ادیانی که قوتی بر شمشیر نداشتند، از حافظه‌ء تاریخ پاک شده‌اند.

ماندگاری هر عقیده‌ای در جهان، دلیل بر درستی آن نیست. دوام ادیان بر قلوب آدمیان، بر حسب عادت تربیت است، نه مبانی شعور و خرد.

#میثرا_اشوان

@SepehrAzadi