عشق و شناخت

عشق، شناختنِ دیگری را آسان‌تر می‌کند و دشوارتر. وقتی عاشق کسی هستیم، از شناختنِ او لذت می‌بریم و جزئیات رفتار، گفتار و احساساتش برایمان مهم می‌شود؛ می‌خواهیم او را بشناسیم تا به او نزدیک‌تر شویم و احساس آشنایی کنیم. ما بیش از هر کس دیگری به او امنیتِ آشکارگی می‌دهیم و با این کار به خود واقعی او نزدیک‌تر می‌شویم. گفته‌اند که عمیق‌ترین شناخت زمانی اتفاق می‌افتد که عاشق چیزی یا کسی هستیم. عشق در این حالت، شوقِ دانستن به ما می‌دهد.

امّا عشق، سویه و گونه دیگری هم دارد؛ جایی که دیگری را نمی‌شناسیم  و نمی‌خواهیم که بشناسیم. اینجا جایی است که تصویر محبوبمان بیشتر ساخته خود ما است تا واقعیت او. ما به سراغ شناختنِ او نمی‌رویم چون می‌ترسیم آنی نباشد که فکر می‌کنیم و آنگاه دوباره تنهایی، ناکامی و ورشکستگی عاطفی به سراغمان بیاید. ما نه‌تنها از شناخت او سر باز می‌زنیم که به او امکان خود بودن هم نمی‌دهیم. از او می‌خواهیم که خودت نباش و گاه برای پنهان کردن واقعیتش به خشونتی عاشقانه متوسل می‌شویم. عشق، در این حالت، راه را بر آشکارگی دیگری و شناخت او می‌بندد.

امّا کدام یک عشق را زنده نگه می‌دارد؟ شناختنِ خود واقعی محبوب یا چشم بستن بر حقیقت او؟

#محمود_مقدسی

🆔 @Sayehsokhan

▫️▫️آیا مرگ چیزی برای خواستن باقی می‌گذارد؟


مرگ‌آگاهی به ما چه می‌آموزد؟ می‌گوید نخواه، رها کن و کناره بگیر چون وقتی مرگ هست، هیچ چیزی نمی‌ارزد؟

می‌گوید بخواه، رها نکن، کناره نگیر اما حواست باشد که تا وقتی مرگ هست، هرچیزی به هر بهایی نمی‌ارزد؟ (چیزها را بخواه اما به بهایی معقول و نه با هر رنج و محنتی).

یا می‌گوید بخواه، رها نکن، کناره نگیر، هر بهایی هم که داشت؟ (اصلاً وقتی مرگ هست عقلانیتِ هزینه و  فایده دیگر چه معنایی دارد، همه‌اش تمام می‌شود).

راستش نمی‌توانم دفاع قاطعی از موضعم بکنم، اما من مسئله را به صورت دوم می‌فهمم: تا زنده‌ای بخواه ولی وزنِ چیزها را با حقیقت میرایی‌ات بسنج. اگر چیزی صرفاً در مقیاسِ جاودانگی خواستنی بود و بهای زیادی داشت، برای من که هر لحظه ممکن است بمیرم، نمی‌ارزد. در این حالت، داشتنِ چیزها با هر بهایی نمی‌ارزد، بودن با آدم‌ها هم و حتی خودِ زنده بودن هم‌. 

در این نگاه، آگاهی به مرگ به تنهایی قدرت بی‌اعتبار کردن خواست‌های ما را ندارد‌؛ تنها ترازویمان را تغییر می‌دهد و خواست‌های دور و دراز و وهم‌های ناشی از روزمرّگی و فریبِ فرهنگ را از میان می‌برد.

#محمود_مقدسی
🆔 @Sayehsokhan

▫️گوش سپردن به زنان

از زنان گفتن، کار دشواری است. ما مردها وقتی می‌خواهیم از زنان و زنانگی حرف بزنیم، یادمان می‌رود که چیز زیادی نمی‌دانیم. یادمان می‌رود که تجربۀ دستِ اوّلی از زن بودن نداریم. یادمان می‌رود که هرقدر همدل و همراه، امّا در سویِ بهره‌مندترِ بازی ایستاده‌ایم. یادمان می‌رود که گفتن از کسی هرقدر خیرخواهانه، ممکن است تحمیلِ تعریفی به او باشد. یادمان می‌رود که زن بودن، امری انتزاعی نیست و زنانگی ممکن است در هر زنی سیمای خاص خودش را داشته باشد.

برای همین، شاید بهترین کار، سخن نگفتن از زنان و گوش‌سپردن به آن‌ها باشد. شاید بهترین کار این است که بگذاریم زنان "باشند"، هرقدر جدید، متفاوت یا ناآشنا. شاید بهترین همراهی از سوی ما این باشد که بگذاریم زن بودن، خودش خودش را تعریف کند. 

#محمود_مقدسی
@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan

▫️مرد بودن یعنی چه؟

مرد بودن یعنی چه؟  این پرسشی است که بسیاری از ما پاسخی برای آن نداریم. موضوعی است که حتی چندان تبدیل به مسئله هم نشده است. زن بودن به‌ دلیل تبعیض‌های تاریخی و رنجِ مضاعف زنان، تبدیل به مسئله شده است امّا مرد بودن، گویی آنچنان بدیهی و از پیش حاضر یا چنان کم اهمیت است که نیاز به پرسش ندارد.

امّا مرد بودن بیش از آشکارگی و وضوح، خالی و گنگ است. این گنگی در ایران امروز تشدید هم شده است: جایی که حاکمیت با قوانینش، از یک سو قدرتی بیهوده و حتی شرم‌آور به ما مردان داده است تا ابزاری برای انقیاد زنان باشیم و از سوی دیگر، چیزی که از ما در برابر خودش می‌خواهد اختگی، سکوت و درمانده بودن است.

در جامعه هم اوضاع چندان بهتر نیست: مردان موجوداتی کم‌احساس تصویر می‌شوند که بیشتر در پیِ میل جنسی‌اند، درگیرِ رقابتِ قدرت و ثروتند، اگر دستشان برسد خواسته یا ناخواسته به زنان آسیب می‌زنند، حق ندارند ضعیف باشند، خیلی‌هایشان وابسته به مادرانشان می‌مانند و کودکانی با هیکل بزرگ دانسته می‌شوند که در نهایت زنی باید باشد و آن‌ها را جمع کند.

می‌دانم تصویرم کامل نیست و حتی کمی بدبینانه است و قطعاً وجوه مثبتی هم در تعریف مردان وجود دارد. امّا دوست داشتم کمی از فشار و گنگی روزمرّه‌ای که خودم و بسیاری مردان دیگر (و نه همه) تجربه می‌کنیم بنویسم. ما مردان بیش از آنکه فکرش را بکنید دچار سردرگمی و مسئله هویت هستیم.

#محمود_مقدسی

@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan

▫️دو‌پارگی

خودی دوپاره را زندگی می‌کنم. بخشی از من زندگی می‌کند، کار می‌کند، می‌خوابد، بیدار می‌شود و با آدم‌ها حرف می‌زند.  بخش دیگری از من امّا مدام در حال قدم زدن، به یادآوردن، بهت‌زده شدن، غمگین شدن، امیدوار شدن و مرورکردن است.

بخشی از من اینجاست، در همین نیمه‌های بهمن، و باران و سرما و نزدیک شدنِ عید را تجربه می‌کند و بخش دیگری از من جایی در نیمه‌های آبان ایستاده است و به روزهای بعد فکر می‌کند. بخشی از من دارد کار و زندگی‌اش را می‌کند انگار که همه چیز عادی است و بخشی از من هر روز صبح با این فکر از خواب بیدار می‌شود که مدت‌ها است هیچ چیز عادی نیست، نه اقتصاد، نه سیاست، نه فرهنگ و نه هیچ چیز دیگری.

با خودم فکر می‌کنم این دوپارگی فقط محدود به من نیست. خیلی‌های دیگر هم این روزها حالِ خودشان را نمی‌فهمند. این دوپارگی محصولِ مواجهه با واقعیت در عینِ انکارِ آن از سوی مراجع قدرت است؛ محصول تجربه بی‌واسطه بحران در عین سکوت درباره آن است؛ محصول به یادآوردنِ لحظه به لحظه در عینِ تلاش برای پوشاندن و به فراموشی سپردن، محصول بودن و انکار شدن.

این دوپارگی من را با همه چیز غریبه کرده است. انگار دارم در بیداری خواب می‌بینم یا در خواب، می‌دانم که خوابم و واقعیت چیز دیگری است.

#محمود_مقدسی
@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan

▫️زیستنِ مدام با دروغ


روح‌انگیز شریفیان (رمان نویس) در مصاحبه‌اش با بی‌بی‌سی می‌گوید: "سانسور بخشی از وجود ما شده است و معلوم نیست اصلاً چه زمانی ممکن است بتوانیم از خودسانسوری رهایی پیدا کنیم". این را که می‌شنوم، با تمام وجود حس‌اش می‌کنم. از اولین روزهای مدرسه تقریباً در همه جا تجربه‌اش کرده‌ام.

دیدم زمانی را به یادنمی‌آورم که آزادانه فکر کرده باشم، آزادانه حرف زده باشم، مراعات هزار چیز مختلف را نکرده باشم و در درونم و با خودم در آشتی بوده باشم. دیدم در تمام این سال‌ها فاصله زیادی میان احساسات و باورهایم و میان باورها و اعمالم بوده است. خیلی چیزها را حس می‌کردم امّا جرئت جدی گرفتن و قبول کردنشان را نداشتم و خیلی چیزها را می‌فهمیدم اما نمی‌توانستم به زبانشان بیاورم یا بر اساسشان عمل کنم. همین حالا هم خیلی چیزها در من هست که علیرغم تمام تلاش‌هایم برای نترسیدن، حتی فکرِ ابراز کردنشان را هم نمی‌کنم.

من به حقیقت عادت نکرده‌ام. در گفتگوها، روی درو دیوار، در کتاب‌ها، در محل کار و ... نتوانسته‌ام حقیقت را بدون نقاب و بی‌مانع تجربه کنم. من اکنون حتی رویای روشنی از زیستن آزادانه با حقیقت و در حقیقت را ندارم.

گاهی اوقات فکر می‌کنم این خودسانسوری، این اطاعتِ پیش‌دستانه، این ترس و این زیستنِ مدام با دروغ‌های کوچک و بزرگ، منشاء اصلی اضطراب‌های بسیاری از ما هستند.

#محمود_مقدسی

@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan

▫️درباره شجاعت و صراحتی که این روزها نه فقط در سیاست که در فرهنگ عمومی‌ هم تغییرات چشمگیری را رقم زده است:

گفت: شجاعت مُسری است، ترس هم همینطور. این همه دعوا و هُل دادن لازم نیست. خودت باش، کارت را بکن، آدم‌های دیگر تو را می‌بینند و این دیدن کار خودش را می‌کند. این دیدن بیشتر از هر فریاد یا دعوایی اثر می‌کند.

گفت: صراحت داشتن هم مُسری است؛ از آدمی به آدم دیگر سرایت می‌کند، از بخشی از زندگی به بخش دیگر و از یک اتفاق به اتفاق دیگر‌. صریح بودن را یک بار که یاد بگیری، آرام آرام در مواقع دیگر هم صریح حرفت را می‌زنی یا کارت را می‌کنی.

گفت: شجاعت و صراحت مُسری‌اند و به سختی کسی می‌تواند آن‌ها را ببیند و اثر نپذیرد. نیازی به دعوا نیست.خودت باش، صریح و شجاع. آن وقت، هر کسی که در درونش اشتیاق مشابهی داشته باشد، شاید آرام امّا از تو اثر می‌پذیرد. تو خودت را باش و بگذار بودنت کار خودش را بکند. این بزرگترین کارِ تو است‌.

#محمود_مقدسی

@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan

▫️معلّمی و خطرکردن


معلّمی‌کردن در ایرانِ سال‌های اخیر نوعی خطرکردن است. خودت را در تنگنایی قرار می‌دهی که اگر لذّتی جبرانِ خستگی‌هایت را نکند، از پا می‌افتی.

از یک سو درآمدت آنقدر کافی نیست که خستگی‌ها و خشم‌های مراقبت را تا حدّی از تو بگیرد و از سوی دیگر، شاگردانت هم با احساسات منفی، دلزدگی‌ها و سردرگمی‌هایی روبرو هستند که به مراقبت‌ها و کمک‌های تو بیش از هر زمان دیگری نیاز دارند.

آن‌ها سوالاتی دارند که پاسخی برایشان نداریم و جدّیتی در پرسشگری دارند که برای ما چندان آشنا نیست. این بچه‌ها صراحت و صرافت بیشتری هم دارند و هرچند چنین چیزی ممکن است برایمان تحسین‌برانگیز باشد امّا کار با آن دشوار است.

معلّمی‌کردن در این روزها یعنی دویدن، احساساتِ سخت و سنگین دانش‌آموزان و دانشجویان را در برگرفتن، با پرسش‌‌های دشوار سر و کله زدن و به سختی راهی برای ترمیم و بازیابی خود پیداکردن.

گاهی فکر می‌کنم یکی از مهمترین ضرورت‌های معلّمی در ایران امروز، یافتن اشتیاق و لذّتی است که آدم را در این حرفه نگه‌دارد. برق نگاه و رشد آدم‌ها، یادگرفتن‌ مدام و نیازِ خود آدم به مراقبت‌کردن، تا حدّی کار می‌کند. امّا این نسخه‌ نه فراگیر است و نه همیشه کارا. برای همین همچنان از خودم می‌پرسم چطور می‌شود این روزها معلّمِ "به قدر کافی" خوبی بود؟

#محمود_مقدسی

@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan

▫️او کجا رفته است؟



گفت: ادلّه علیه جاودانگی رو آدم تا وقتی می‌تونه بخونه و باهاشون همدل باشه که عزیزی رو از دست نداده باشه.

گفتم: یعنی چی؟

گفت: وقتی عزیزی رو از دست میدی، دیگه نمی‌تونی عقلانی و بی‌طرف به موضوع فکر کنی. نمی‌تونی فکر کنی عقلم میگه آدما می‌میرن و تموم میشن. یا عقلم میگه دلایلِ جاودانگی کافی نیستن.

گفتم: خب اون وقت چه فکری می‌کنی؟

گفت: دلت میخواد همه این حرف‌ها اشتباه باشن. دلت میخواد یک جور جاودانگی وجود داشته باشه. حالا دیگه تو یک دلیل اضافه به نفع جاودانگی داری. تو، لااقل یک نفرو توی اون جای رازآلود داری که دلت میخواد اونجا باشه. دلت میخواد آدما با مرگشون تموم نشن.

گفتم: یعنی تو الان نظرت نسبت به قبل عوض شده؟

گفت: نمی‌دونم. فقط می‌دونم نه می‌تونم اون عقلانیت سرد قبل رو داشته باشم و نه می‌تونم به تصویر دقیق و با جزئیاتی که خیلی‌ها از آخرت میدن باور داشته باشم.

گفتم: پس چطور فکر می‌کنی؟

گفت: نوسان می‌کنم‌. گاهی فکر می‌کنم آدما با مرگشون تموم میشن. گاهی فکر می‌کنم یک جور جاودانگی وجود داره و گاهی هم غبار غلیظی تمام ذهنمو می‌گیره‌. می‌دونی، از بعد اون اتفاق می‌تونم به راز فکر کنم. می‌تونم بفهمم رازبودنِ جاودانگی یا فناپذیری یعنی چی؟ می‌تونم در موردش سکوت کنم و توی خیالم، دلیل داشته باشم براس اینکه اون هنوز جایی توی این هستی زنده است.

#محمود_مقدسی
@TheWorldasISee
🆔  @Sayehsokhan

▫️نامرئی بودن

نامرئی بودن، تجربه‌ی ترسناکی است؛ مثلاً نامرئی بودن یک بچه در خانواده‌اش، نامرئی بودن یک سالمند در جمع‌ها، نامرئی بودنِ یک مهاجر در میان مردم کشور جدید، نامرئی بودنِ یک آدم عادی در جمعی از آدم‌های متخصص، نامرئی بودنِ آدم غمگین در میان آدم‌های شاد، نامرئی بودن یک معتاد در شهر، نامرئی بودن آدم‌های بی‌کس در اداره، دادگاه و ... .

نامرئی بودن، مردن در عینِ زندگی است. آدمِ نامرئی، انگار وجود ندارد. وقتی ما را نمی‌بینند یا برایشان مهم نیستیم، خودمان را از دست می‌دهیم. بقایمان به خطر می‌افتد. گُم می‌شویم.

این با خلوت داشتن و حریم خصوصی فرق دارد. گم شدن خوب است، اگر امید یا اطمینانِ پیداشدن داشته باشی. گُم‌شدنی که هیچ‌کس نباشد که تو را پیدا کند، ترسناک است. نامرئی بودن، چنین گُم شدنی است. برای همین است که اینقدر تلاش می‌کنیم برای مرئی شدن.

مرئی شدن با مشهور یا محبوب بودن هم فرق دارد. مرئی شدن یعنی وقتی آدم‌ها به تو می‌رسند، حتی لحظه‌ای درنگ کنند. تو را ببینند، کاری با تو داشته باشند، اصلاً با تو دعوا کنند، ولی حس کنی هستی.

ممکن است بگویی آدم‌های کمی نامرئی هستند. امّا اینطور نیست. دردِ نامرئی بودن، رازی است که آدم‌ها کمتر درباره‌اش با هم حرف می‌زنند. تنها وقتی پیش کسی و با کسی مرئی می‌شوند، ممکن است از این بگویند که چه دردی کشیده‌اند.

  من نامرئی بودن را تجربه‌ کرده‌ام. مرئی شدن را چشیده‌ام و مرئی شدنِ آدم‌ها و برقِ نگاهشان را دیده‌ام.

#محمود_مقدسی
@TheWorldasISee
🆔 @Sayehsokhan