На жаль, нядаўна памёр ягоны родны брат Дзіма. Вядомы брэсцкі антыфашыст. У свой час адcядзеў за бойку з фашнёй. Дзіма быў класным футбалістам, з вострым пачуццём гумару. Часам аж занадта вострым. Хлопец сарвігалава. На жаль, апошнія гады трошкі меў праблемы з алкаголем, хварэў. У мінулым годзе ён памёр пасля аперацыі. Брату не ўдалося з ім развітацца. Сапраўдны гарэза Дзіма жыў хутка і яскрава. Ад яго я некалі пачуў выраз: "Што, хлопцы, лепім расход". Вось ён і зляпіў расход, крыху заўчасна. Што цікава, і ён, аказваецца, бавіўся ў паэзію. Таму далучыўся і колькі ягоных вершаў. Яны з брашуры, якую ў памяць аб Дзіму выдала ягоная сяброўка. Дазваляю падзяліцца.

Калі ў каго ёсць магчымасць, варта падтрымаць бацькоў гэтых берасцейскіх братоў. Можна праз мяне ці АЧК Беларусь. На іх долю выпаў цяжкі іспыт: вязніца старэйшага і смерць малодшага сыноў. Але яны трымаюцца, як трымаюцца і іншыя бацькі зняволеных таварышаў. Усім ім мая пашана.

Калі, як не ліпеньскай ноччу аб вечным? Бадай кожны і кожная з нас думалі аб смерці. Былі сведкамі пахаванняў дзядоў, бацькоў, сваякоў, сяброў. Смерць заўсёды побач. Смерць тое, пра што мы ведаем напэўна. Усіх і ўся чакае смерць. Калі я быў маленькі я баяўся смерці бацькоў. Але гэта было даўно.

Ці страшна мне паміраць? Не. Але сустракацца з канчынай не спяшаюся. Пакуль. Не хочацца развітвацца з гэтым светам загаддзя. Паміраць не страшна, страшна заставіць пасля сябе распачатыя справы, пакінуць абавязкі і людзей, за якіх ты нясеш адказнасць.

Мне вельмі блізкі экзістэнцыялізм. Не толькі гэтая плынь у філасофіі, але яна перад усім. Разважанні К'еркегора, Сарта, Камю... Дастаеўскага не люблю, Ніцшэ фрагментамі, ну і усе гэтыя Хайдэгер, Бубер, Франкл, Гамбровіч...таксама выбарачна. Часткова ад кожнага. І зусім крыху ад Бердзяева.

Экзістенцыялізм мае шматлікія перакрыжаванні з анархізмам, дзе свабода і жыццё чалавека ў эпіцэнтры разваг. Некалі мне вельмі зайшлі "Анархические письма" Пятра Рабава. Калі чытаў іх, пачуў і пазнаў свае думкі і самога сябе. Але гэта было даўно, трэба будзе перачытаць. Ягоная лекцыя па тэме. І часткова тут.

Самотнасць, жыццё ў сістэме скончаных, не вечных, каардынат нараджаюцца з самых глыбокіх закаморкаў душы, з нетраў свядомага і несвядомага. У розных творцаў шмат выдатных разважанняў на тэму смерці і самотнасці. Адная з маіх самых любімых гэта песня Dead Can Dance "The Carnaval is Over". Калі будзеце развітвацца са мной, абавязкова паслухайце яе.

Зараз я не баюся ніякіх смерцяў. Абы без пакутаў. Абы без болю для блізкіх людзей. Абы паспець яшчэ зрабіць нешта добрае. Страху няма. Ёсць туга па вечнасці. Аб гэтым падрабязней іншым разам.

Если же завтра я вдруг не проснусь,
Вы не спешите включать самовар,
И извещать не бегите бульвар,
Если случайно я бездны коснусь.

Несколько лиц громогласно взгрустнут,
Скажут, что чел был реально крутой,
Метром сорудует ловко портной,
Вы им не верьте, их скорбь это плут.

Пару друзей (их реально кропаль)
Обескураженно скажут: как так?
Не лейкемия, не тиф и не рак,
Кое-кто сразу наполнит стопарь.

Чёрной печалью семья задрожит,
Горе Янчески алмазы взорвёт.
Только ксендзам не платите, народ.
Только и не ставьте гранитных мне плит.

Кофе готов и стоит на плите.
Эй, не грустите, вам утро дарю!
Свидимся, лично вам дверь отворю
В вечность, которая вся в темноте.

2017 г.

Чэхаў казаў, што кароткасць - сястра таленту. Калі верыць гэтаму афарызму, то у мяне талент адсутнічае. Мне цяжка пісаць кароткія формы.

Гісторыкі з натуры такія пісакі, якім падабаецца распісвацца максімальна шырока. Так, каб усе падрабязнасці, факты, працэсы апісаць плюс свае думкі вылажыць. У гэтым захапленні гісторыкі падобныя да цырульнікаў. Толькі тыя заўсёды імкнуцца як мага больш валосся зрэзаць, а гэтыя як мага больш тэксту стварыць.

І калі ў кнізе можна даць волю слову, то ў артыкулах ўсё рэгламентавана. Кожную тэму трэба заганяць у рамкі. Прычына банальная - абмежаванні па колькасці знакаў для артыкула. Мне, як і іншым калегам і калежанкам, вельмі балюча скарачаць свае навуковыя тэксты. Гэта як крамсаць па-жывому, адразаючы кавалак свайго дзецішча. Жудасны фармалізм. Таму зайздрошчу белай зайздрасцю тым, хто здольны важныя думкі змясціць у кароткія формы. Але гэта тычыцца прозы, таму што з рыфмамі прасцей.

Не сакрэт, што шмат хто з вядомых паэтаў і паэтак гуляўся з вершамі-карантышамі. Думаю, што многа людзей ведае на памяць прынамсі адное чатырохрадкоўе яшчэ з часоў школы. Іх лёгка запомніць і зацытаваць, калі трапляецца аказія. У мяне такіх мікрарыфмаванак шмат, а яшчэ больш не захавалася.

Часцяком бывае (раней рэгулярна), што калі я прачынаўся, то першай гімнастыкай для мазгоў з'яўляліся менавіта такія чатырохрадкоўя. Ляжыш-рыфмуеш. Не ведаю адкуль гэта ўзялося, але розум сам абіраў ранішнюю паэтычную зарадачку такога кшталту, а там глядзі - увесь дзень можа і ў песню ператварыцца.

Для меня всего навалом,
Для меня тебя так мало,
Для тебя меня немного,
Для тебя всего два слога.

2004 г.

***

Не хочу дороги,
Ветра и камней,
Поломаю ноги,
Не поеду к ней.

2005 г.

***

Молочные мысли,
Фруктовые цели,
Давно все прокисли
И заплесневели.

2002 г.

***

Я посадил цветы
На железобетоне,
Чтобы знала ты,
Что мы не тонем.

2004 г.

***

Пусть барабан дрожит в пыли,
И лето корчится от боли,
Я изменил свои пароли,
Меня за это не вини.

2014 г.

Пакуль у свеце паміраюць рок-зоркі, а ў беларускай медыясферы абмяркоўваюць дзікпікі аднога вядомага мудака, ва Украіне адбываюцца важныя сацыяльна-палітычныя падзеі. Там іншыя мудазвоны, назавем іх вельмі агульна алігархатам, прыймаюць і падпісваюць антысацыяльныя законы.

Я не буду нічога раіць украінскаму грамадству, яно самое здольна (спадзяюся) разабрацца, як рабілі гэта неаднойчы. Хоць і не з'яўляюся нейкай гаворачай галавой-палітолагам, але ва украінскай рэчаіснасці трошкі арыентуюся. Штодзённа украінскія навіны пачаў чытаць з часоў Еўрамайдану. Я знаёмы з гісторыяй гэтай краіны і моцна звязаны персанальна. Рэгулярна падтрымліваю Калектывы Салідарнасці і заахвочваю ўсіх, у каго ёсць фінансавая магчымасць, рабіць тое самае. І я згодны з таварышамі (напрыклад, 1, 2, 3), што на нашых вачах адбываецца адкат да часоў Януковіча. І вельмі рады, што ўсё ж такі людзі павыходзілі на вуліцы, каб выразіць сваё меркаванне. Свае думкі на тэму свавольства ВР і прэзідэнта, якія толькі накідваюць лайно на вентылятар падчас вайны. У такія хвіліны думаеш, што вайна вайной, а іерархія, улада і прадстаўніцкая дэмакратыя згодна з раскладам.

Можна сказаць, ой, нешта слабыя пратэсты. А каму пратэставаць? Большасць ідэйных людзей на фронце, шмат хто выехаў ці ўцёк ад прымусовай мабілізацыі (і яны маюць на гэта цалкавітае права). А тым, хто выйшлі, рэспектую. Трэба ціснуць на колькі гэта магчыма.

Крык душы прысвячаю ў тым ліку украінскім палітыкам.

Ебаная буржуазия,
Я ненавижу вас по полной,
Вы страх и боль - гармонбазия.
Ваш штиль нарушат наши волны.

Прослойка денег прокажённых,
Вам мало нищеты на ужин,
Мажоры дети, муклы жёны,
Желчь изнутри, но блеск снаружи.

Продажная планета сказок:
Рукоплескания, обманы...
Пир лести, не порвите связок.
Банкет с икрой для вас, гурманы.

Гнилая каста кредиторов,
Где не нашёл себе стези я,
Мне ближе вольный дух просторов.
Будь проклята, буржуазия!

2017 г.

Лета - пара адпачынку або прынамсі час, каб трошкі перавесці дух, успомніць школьныя канікулы, наладавацца сонейкам.

У дзяцінстве мы ніколі сям'ёй адмыслова не ездзілі "на юга". Часам з сястрой бывалі ў летніх лагерах, але пераважна праводзілі лета на вёсцы на Шчучыншчыне ці ў бабулі ў Берасці (ў прыватным доме).

Пра мора я ведаў з кіно. У маіх бацькоў было шмат відэакасет. Адна з іх з фільмам "Прыватны курорт" (1985 г.), дзе можна пабачыць пачынаючага Джоні Дэпа. У вольным бацькоўскім перакладзе VHS была падпісана як "Гостиница в курорте". Мне, 7-8 гадоваму хлопчыку, камедыя, у адрозненні ад кінакрытыкаў, вельмі падабалася (Маямі, трошачкі эротыкі, прыгоды). Пазней курорты ў мяне асацыяваліся менавіта з гэтым фільмам.

Апошнія гады я даволі мала гляджу серыялаў, але нядаўна сястра параіла паглядзець "Белы Лотас". На сон. Не сказаў бы, што фільмам я захапіўся, але другі сезон, з выдатнай музычнай застаўкай і сюжэтам пра пачуцці і адносіны ў парах і паміж парамі, мяне зачапіў. Там я пабачыў сябе, змагаючагася з унутранымі смокамі расхістанага кахання. Творцы глыбока калупнулі. Пры гэтым засталося месца для думак і асабістай інтэрпрэтацыі, бо сцэнар недагаварыў некаторыя ключавыя моманты.

Магчыма, што на ўзроўні падсвядомасці гэты серыял неяк мяне трыгернуў. Бо з'явілася прага паехаць падалей ад дрэнных навін, штодзённай палітычнай завірухі, бясконцай працы і ліпеньскай непагадзі цэнтральнай Еўропы. Ляжаць тыдзень на пляжы ці каля басейна для мяне было б пераборам. Мы з маёй спадарожніцай жыцця больш па актыўнаму турызму. Але жыццё кароткае і, каб не патануць у манатоннасці актывісцкай і прафесійнай дрыгвы і не выгарэць, вырашалі сумясціць прыемнае з карысным. Карацей, знайшлі last minut all inclusive. Я падумаў, урэшце даведаюся, што гэта за звер такі. Столькі чуў, але самому ніколі не давадзілася бываць у такіх адпачынках. І вось я прадаў нырку (хэх, мая таварышка кажа, што з такім паслуговым спісам панка, як у мяне, мае ныркі ніхто ніколі не купіць), і мы патрапілі "ў гасцініцу на курорце", амаль як у фільме з дзяцінства. Толькі на востраў Геліяса. Адмывацца ад паўсядзённасці турбот.

Досвед цікавы - паглядзець на розных адпачываючых і ўсю сістэму гатэльную, але нічога надзвычайнага. Галоўнае ва ўсёй паездцы тое, што дачка была на сёмым небе. І тое, што яна авалодала плаваннем і ўрэшце пачала плаваць самастойна. Ганаруся ❤️

Всё проходит
я туда же
может даже
я быстрее
грязь выходит
я потею
лето скажет
брось дурное
я сама
тебя помою

2007 г.

Даволі катэгарычна, але нешта ў гэтым ёсць. Цікава, што там кажуць пра 50 і 60 гадоў 😎

As the saying goes—

If you're not an anarchist at twenty, you've got no guts.

If you're not an anarchist at thirty, you've got no heart.

If you're not an anarchist at forty, you've got no brains.

https://tochangeeverything.com/

Учора прачытаў навіну, што ў Горадні адкрылі новую "рюмочную" з паэтычнай назвай "Онегин". І я б на такую лухту не звяртаў нават увагі, калі б не факт, што адкрылі яе на месцы "Несцеркі". Гэта ўжо чарговая сімвалічная атака русского мира на еўрапейскую спадчыну нашага шматкультуровага горада. Нядаўна будынак закрытай уладамі Польскай Мацежы Школьнай (якая ў свой час праклала мне шлях на вучобу ў Польшчу) быў перададзены ў валоданне Консульства РФ.

Некалькі гадоў запар гэты першы гарадзенскі веган-бар, дзе можна было пакаштаваць смачныя веганскія прысмакі (ці да часоў "Несцеркі" у горадзе быў фалафель?), адыгрываў ролю асаблівай культурніцкай прасторы. Там ладзіліся канцэрты вельмі разнастайнай музыкі, вечарыны з танцамі, выставы. У бары можна было паіграць у настолькі, паглядзець кіно, прачытаць вершы. І самае важнае - сустрэць сяброў, старых знаёмых, таварышаў.

"Несцерка" мясцілася ў будынку гарадзенскага драмтэатра на маляўнічых склонах на беразе Нёмана, непадалёк гістарычных замкаў, касцёлаў і цэркваў. Месца - казка.

Хаця будынак (мой равеснік), які з'яўляецца адной з візітак горада, быў пабудаваны на месцы старога бернардынскага манастыра, знішчананага савецкай уладай, мне ён заўсёды падабаўся. І на спекталі я заўсёды хадзіў з задавальненнем. Я ведаю, што для некаторых ён з'яўляецца антысімвалам горада. Шкада манастыра, але наш тэатр выдатны помнік позняга савецкага мадэрнізму. Адзін з лепшых на ўсёй постсавецкай прасторы і Усходняй Еўропе.

Улетку ўсе мерапрыемствы, якія адбываліся ва ўтульным веган-бары, непазбежна расшыраліся на тэрыторыю каля тэатра. Так бы мовіць, мела месца нефармальная акупацыя прытэатральных тэрыторый.

У Горадні ў тыя часы я бываў наездамі, але заўсёды знаходзіў час на "Несцерку". І на праніклівыя размовы пад каньячок, і на блазнерскія тусоўкі пад вогненную ваду. Ды і прыймалі мяне там душэўна 😉 Мне давялося пабываць на крутых імпрэзах і адчуць вельмі прыемныя хвілі. Сустрэць людзей, якіх не бачыў дзесяцігоддзямі, завесці новыя цудоўныя знаёмствы. У тым ліку там я сустрэў дзяўчыну, з каторай меў прыгоду падчас асабістага крызісу 2018 г., калі ўрэшце зразумеў архітэктуру сваёй душы. Там я слухаў споведзь за грахі маладосці іншай дзяўчыны, з якой трошкі фліртаваў у 18 гадоў. Там я прычапіўся да асобы з цішоткай Чэгевары, пытаючыся, ці яна ведае, хто гэта і якія ў яго былі погляды. Аднойчы за барам я размаўляў па-беларуску з кімсьці з калектыву (Ронікам ці Дзімам Масалём), а нейкі маладзён замаўляў сабе фалафель. І ён такі: "А вы заўсёды па-беларуску размаўляеце?" Я кажу: "А што дзіўнага, што ў Беларусі па-беларуску гутараць?" Ён такі: "Дзякуй, паважаю, класна!" І прыемна здзіўлены паціснуў мне руку.

"Несцерка" мела свой непаўторны гарадзенскі вайб, які стваралі людзі. І менавіта яны - галоўная каштоўнасць. Гэта было "сваё" месца ў сэрцы Горадні. Хлопцы і дзяўчаты, якія прыдумалі і пабудавалі яго - прадстаўнікі і прадстаўніцы мясцовай анарха-панк сцэны. Прастора ў тэатры была яе натуральным працягам, адпавядаючы духу часу. А яе крыніцамі - КБМўскія гаражы, лецішча Хамяка, падворак за 1 школай...

Не мне падрабязна распавядаць пра "Несцерку". Калектыў можа пра гэта столькі інфы накідаць, што хопіць на сцэнар для серыяла. Таксама не хачу занадта ідэалізаваць гэную прастору, бо, як і ва ўсім, былі, канешне і цёмныя бакі. Гаворка нават не пра мусароў і чэкістаў, якія пільна прыглядаліся месцу. Не пра гарадскіх чынушаў, які прыдумлялі праблемы на роўным месцы. Гэта пра людзей, якіх трошкі прайшло праз "Несцерку". Не буду называць імёнаў, але ў познія часы існавання бару адна з асоб калектыву накатала заяву мянтам на іншую асобу. Для мяне гэта недапушчальна. Гэта хутчэй вынятак і "Несцерка", фунцкыянуючы на умовах кааператыву, заўсёды была бліжэй да нашых ідэалаў. Проста людзі горшыя чым ідэі, да якіх апелююць. Але гэта мае суб'ектыўнае меркаванне і не мяняе цёплых успамінаў аб цудоўным месцы і часах яе баявой славутасці.

І адрабінку гэтай славутасці я заставіў для патомкаў у выглядзе друкаванага слова - невялічкага інтэрвью, якое рабіў гадоў 8 таму з калектывам "Несцеркі". Матэрыял выйшаў у анархісцкім часопісе "Inny Świat".

Верш ніжэй пісаўся па матывах адной гучнай імпрэзы ў "Несцерцы", жнівеньскай ноччу па дарозе на Дзевятоўку. Адзін з маіх любімых. Адсюль:

Саша "Нефер". Рукописи из шкатулки. Москва: Радикальная теория и практика, 2021.

PS Калі хто не ведае, то Н.Н.Н.Н.З. гэта песня гурта Наив (Никогда Никто Никого Не Забудет).

Кровь иногда бывает цвета хрустящих злаков,
Запаха спящих кошек, крика кипящих раков,
Я себя сам влюбляю в радужных лесбиянок
И в малолетних художниц в Гродно во время пьянок,
Позже кричу от боли, бью об асфальт андроид,
Меряем город шагами, слышу слова: не стоит...
Голос друзей старинных искреннен и спокоен,
Гнев - инженер трагедий, распорядитель воен.
Сон, у кого просил я вылечить боль отравы
Дома, валяясь в ознобе, ругая девиц лукавых,
Скажет, что смелых сказок вновь прорастут бутоны,
Жги ловеласа пижаму, пепла развей тонны,
Пепел - свояк праха, перхоть кудрявой богини,
Отвага - шампунь от страха, от пепла избавит иней.
Коньяк к языку прилипнет, джинсы в крошках бизе,
Плевать на её заёбы, ведь Н.Н.Н.Н.З.
Так Чача кричал со сцены, с батей был разговор,
Тащит сосед старый, обоссаный сукой ковёр...
И тут меня осенило, нафиг себя сушить?
Я тот, кто рисует сердцем, тот, кто достоин жить.
Саня Герцен был прав: себя, а не мир спасайте,
Слова держите, не лица, на гэбэшном сайте...

2018 г.