Новый сборник Евгения Рубашко — «Хлебные крошки»

Вышел сборник тюремных стихов и текстов Евгения Рубашко, беларусского анархиста и активиста, который с 2021 года находится в заключении.
Женя задумал написать сборник текстов ещё после его первых административных задержаний в 2020 году. Вскоре он был задержан снова - и до сих пор находится в неволе по делу "Прамень".

Женя, не сломленный жестокостью системы, написал более пятидесяти стихотворений, в которых делится своими мыслями и чувствами. «Хлебные крошки» показывает его внутренний мир, сохранившийся несмотря на пытки, судебное преследование и долгие годы в тюрьме.

🍞 Заказать сборник можно по ссылке: https://www.sabotage.ninja/product/hlebnye-kroshki-evgenij-rubashko/

Сёння магло б споўніцца 42 гады Пашу Крыштопіку, больш вядомаму як “Крыштоп”. Паўлік быў анархістам, музыкам, панкрокерам (гарадзенскія олды павінны памятаць гурт Баста-Баста!) і проста цудоўным чалавекам. Заўсёды быў гатовы дапамагчы, ніколі не адмаўляў, пазычаючы людзям грошы, свае гітары, ці ахвяруючы свой час і самога сябе. Яшчэ ён класна гуляў у футбол. Лепш за мяне. Увогуле, Паша быў дабраком, але з даволі складаным лёсам.

У падлеткавым узросце на вёсцы ён патрапіў (бадай са старэйшым кузэнам) у моцную аварыю на матацыкле. Тады ў яго абгарэла каля 40% цела, шрамы засталіся на ўсё жыццё. Думаю, гэта быў першы сур’ёзны траўматычны досвед. 

Мы вучыліся ў адной школе, але не былі знаёмыя. Пасля 8 класа паступілі ў розныя ліцэі, я на філалагічны профіль, ён на фізыка-матэматычны. Абыдвое былі нефармаламі, жылі на адным раёне, то і бачылі часцяком адзін аднаго. У яго быў лепшы сябар Юра Г., яны заўсёды тусілі разам і вось улетку 2000 г. нас урэшце пазнаёміла агульная сяброўка. І мы сталі сябрамі вадой не разліць. Увесь 11 клас мы праводзілі разам. Літаральна кожны дзень. Цягам года мы не бачыліся мо толькі 3 дні. Тады мы ўтрох вельмі зблізіліся. Сапраўднае юнацкае сяброўства. Бунтарскае, рамантычнае і шчырае.

Школа скончылася. Прыйшла пара раставання. Я паехаў на вучобу ў Польшчу, Юра ў Менск, Паўлік не паступіў у Менск (а павінен быў, бо хлопцам быў разумным – вельмі шмат чытаў, але ж выбраў не той факультэт) і застаўся ў Горадні. Гэта трошкі яго падкасіла. Працаваў, вучыўся на завочным, моцна сканэкціўся з гарадзенскай анарха-панк сцэнай. Аднак наша сяброўства не скончылася, мы працягвалі моцна сябраваць і сустракацца, калі я прыяжджаў. Ён таксама ка мне прыганяў у Польшчу.

Некалі, калі я яшчэ вучыўся ў Любліне, Паша прыехаў з іншым, у той час вядомым, лідска-гарадзенскім тусоўшчыкам Д. да мяне стопам. Пазней мы паехалі цягніком у Кракаў. Я дамовіўся з кандуктарам і атрымалася хлопцаў давесці без квіткоў. Пазней ён яшчэ некалькі разоў быў у нас у Польшчы. І я да ягозавітваў, калі ён жыў у Менску. На 30-х днях народзінаў разам гудзелі і ў яго, і ў мяне. Ох, колькі слаўных дзянькоў мы перажылі разам!

І ўсё было б выдатна, калі б не адное “але”. Паша хварэў. У яго дыягназавалі біпалярны афектыўны разлад, так званую біпалярачку. На колькі я разумею, хвароба была спадчынная. (Дарэчы, бацька ягоны быў ў 90-я сур’ёўзным мусарам, перспектыўным, бандзюкоў лавіў, але спіўся, ператвараючыся ў гародніну).

Біпалярачку нельга вылячыць. І гэта трагедыя, якая ставіць стыгму на ўсё жыццё. Першыя праявы і зрывы мелі месца прыкладна ў 2005 годзе. Паўлік чуў галасы, прыдумляў розныя сітуацыі, тварыў чарнуху і адпаведна падарожнічаў па дурках. У гарадзенскай яго добра ведалі. Я, натуральна, таксама праведваў яго там. Лепш ад такіх месцаў трымацца здалёк. Не толькі праз усю сістэму “лячэння”, але і праз тутэйшых бывальцаў, часцяком агрэсіўных і неадэкватных. Бываў Паша і ў менскіх “Навінках”.

Я быў сведкам некаторых ягоных зрываў і гэта было жахліва. Ягоныя вочы станавіліся празрыстымі і напаўняліся вар’яцкай пусткай. Што ён мне толькі не распавядаў. Гледзячы на яго, я імкнуўся адагнаць смутак і адчай. Шчыра кажучы, я быў апошняй асобай, якая пагадзілася з ягонай хваробай. Увесь час я ўспрымаў яго як здаровага чалавека. Не хацеў прызнаваць біпалярку. І ён мог бы больш-менш функцыянаваць нармальна, калі б пастаянна прыймаў лекі, не дазваляў сабе алкаголь і каб не трапляў у крытычныя, крызісныя, сітуацыі. А такія, як самі разумеце, здарадіся даволі часта. То на прыватным фронце не  атрымалася, то на працы канфлікты, то палітычна-матываваныя сітуацыі... Гэта дапамагалі яму з’язджаць з рэха. Асабліва крызісы назіраліся са зменай надвор’я: пачатак вясны і  канец восені, але і ўзімку, і ўлетку таксама.

Біпалярачка – страшная хвароба. Калі ты пачуваешся добра, то пачынаеш адстаўляць на бок лекарствы, трошкі выпіваць, думаеш, што ўсё добра і пакрысе губляеш сувязь з рэальнасцю. Крок за крокам кіруешся ў бездань. А мусарская рэчаіснасць ды шэрыя беларускія восені не спрыяюць пазітыўнаму стану здароўя ды ментальнай роўнавазе. Тым больш у чалавека з тонкай душой.

Паша быў ідэйным анархістам і сумленным таварышам. З ім заўсёды было прыемна ўдзельнічаць у акцыях. У пэўным сэнсе ён быў для мяне прыкладам. Ён першы пачаў дзейнічаць больш адважна, натхняючы і мяне. Не раз меў прыгоды з мянтамі. Некалькі разоў мы разам з ім траплялі ў непрыемныя сітуацыі, але гэта застаўлю на іншыя аповяды.

Некалькі гадоў запар у нас была традыцыя хадзіць на старую чыгунку і 1 верасня сустракаць світанак на ўскраінах нашага района Дзевятоўкі. Сёння гэта ўжо не ўскраіны, ды і чыгункі той няма. І Паўліка няма.   
    
Апошні перыяд жыцця ён жыў у Варшаве, у тым ліку на сквотах, мы сустракаліся, тусілі. На жаль, ён звязаўся з жанчынай, у якой таксама былі ментальныя праблемы. Гэта была ускосная прычына ягонага чарговага зрыву. За некалькі дзён да Новага 2018 Года ён прайграў вайну са сваёй хваробай...

Ці можа ўсё ж такі выйграў? Бо стаміўся ад гэтага дурнавата-несправядлівага свету і вырашыў урэшце паставіць кропку і завяршыць сваё шматпакутнае жыццё. Пашка скочыў пад цянгік у варшаўскім метро, аб чым мы даведаліся толькі праз некалькі дзён, хіба 2 студзеня. Мы заняліся фармальнасцямі, каб праз консульства цела даставіць у Горадню. Ну як мы, мая таварышка жыцця, бо я быў у татальным чорным і халодным космасе... Пазней было пахаванне ў Горадне.  

Парадаксальна, але сваёй смерцю ён даў новае жыццё мне. Уз’яднаў мяне з адным дарагім мне чалавекам. Неўзабаве я стаў бацькам. Калі б нарадзіўся хлопчык, то быў бы Паўлам.

Такія людзі як Крыштоп – частка мяне. Калі лепшы сябар кранаецца вечнасці, свет назаўсёды мяняе сваё аблічча. Адразу пасля смерці Пашы я кінуўся быў пісаць некролаг у часопіс „Inny Świat”, але не змог сабрацца з думкамі, ні слова не выдавіў з сябе. І толькі праз некалькі месяцаў, сакавіцкім ранкам, я выкрычаў гэты верш. Гэтыя радкі я часта паўтараю сам сабе, сярод штодзённай самотнасці і мітусні. 
Мне вельмі не хапае майго сябра...
 

Криштопу

У всех свои тараканы,
У Паши были свои,
Из глаз его смотрят раны,
Душа его — журавли.

Я сам иногда мечтаю
Закончить весь этот мир,
Но кеды рвутся к Китаю,
На родину, сквозь Памир.

Ты мне не снился ни разу,
Видно, спокойно тебе,
А я задыхаюсь газом,
Гнию в выхлопной трубе.

Знай, Павлик, ты был мне другом,
Способным всегда понять,
Вся наша редкая ругань —
В дорогу ручная кладь.

Пусть прибыл туда ты первый,
Дружище, меня дождись.
Пока веселятся стервы,
Пока не слетят вожди —

Мне хочется быть добрее,
Свободы хочу лизнуть,
Но бывшая добрая фея
Другой указала путь.

Я — раненая волчица,
Ты точно таким же был,
Скажи, как мне здесь не спиться
Среди буржуазных рыл?

Эх, Пашка, здесь всё не ровно,
И тьма не станет белей,
Мне выпала боль от Овна,
Теперь я хромой Водолей.

А помнишь, как на рассвете
На ржавых рельсах вдвоём…
Нас взрослость ловила в сети,
Прозрачен был водоём.

Но жизнь — это мутный омут,
И грязный, как ветхий хлев,
Где люди грызут солому,
И столько неверных плев.

Мой друг — тишина густая,
Пустотность и Карачай,
Больше альбом не листая,
Я еду к тебе, встречай…

Март 2019 г.

Саша "Нефер". Рукописи из шкатулки. Москва: Радикальная теория и практика, 2021.

Год заканчваецца вельмі дзіўна. Мітусні ў снежні было больш, чым звычайна. І дрэнных навін таксама. Асабліва бянтэжыла і адціскалася на думках чорнай плямай чарада навін аб смерцях людзей вядомых і невядомых, блізкіх і далёкіх.

Беларускую медыяпрастору ўзрушыла інфармацыя аб смерці вядомага блогера Мікіты Мелказёрава. Я не быў з ім знаёмы, але сачыў за дзейнасцю. Не буду распісвацца, скажу толькі, што гэта выдатны прыклад таго, як можна паступова, але даволі хутка расці і як прафесіанал (праца), і як грамадзянін (у сэнсе свядомасці і адказнасці за тое, што завецца res publica). 37 гадоў гэта вельмі мала, каб сыходзіць у бездань. Але 37 гадоў гэта даволі шмат, каб на заўсёды застацца ў гісторыі. У Мікіты гэта атрымалася. Нечаканасць - квіток у пантэон сучасных беларускіх культурніцкіх дзеячоў.

Тыдзень таму памёр мой дзядзя. Малодшы брат бацькі, 63 гады. Ягонае жыццё таксама абарваліся раптоўна - банальна адарваўся тромб. У мяне не было блізкіх адносін з ім, бо бацькі нашыя не вельмі ладзілі. Сваю дваюродную сястру я не ведаю, апрача яе імя, бачыўся толькі ў дзяцінстве з ёй. Дзядзя мог зрабіць кар'еру ў аграрным універы, падаваў надзеі маладога амбіцыйнага ветэрынара, але меў слабасць - любіў выпіць. Хутчэй за ўсё гэта і дапамагло яму сысці з гэтага свету. Але яго я добра памятаю, бо ў дзяцінстве і юнацтве і святы адзначалі разам, і на вёсцы працавалі. Бацька так з ім і не паладзіў. І ўжо не зробіць гэтага. Вось так заўсёды, не паспеваем памярыцца, выбачыць, развітацца...

Днямі таксама памёр вядомы музыка Крыс Ры. Я не быў фанатам, але цаніў ягоную творчасць, некалькі песень нават падабаліся. Яму было 74 гады і ён хварэў. Узрост таксама не вельмі адпаведны для сыходу з гэтага свету.
Чаму я згадваю аб ім? Таму што на Каляды заўсёды па радыё круцяць ягоную песню "Driving Home for Christmas". Сімвалічна ён адышоў на той свет як раз па дарозе да Раства.

Я хоць і не кіроўца, але раней таксама ўвесь час ездзіў дамоў на Раство, да бацькоў. Зараз яны вымушаныя прыязджаць да нас, пакутуючы ў бусах і цягніках, губляючы цэнны час жыцця на мяжы. Для мяне Каляды - гэта аб сям'і, аб дзяцінстве, аб чаканні цудаў. Ялінкі, цеплыя вечары, святочныя фільмы... усё гэта нагадвае аб бестурботным мінулым. І, канешне, падарункі і Святы Мікалай. Зараз я удзельнічаю ў гэтым перад усім для дачкі. Яна чакае, рыхтуецца да Святаў, якія напаўняюць сэнсам шэрыя зімы без снега і ўвогуле дзяцінства. І ты сам хочаш акунуцца ў атмасферу дабра, адпачынку і гармоніі, прынамсі на некалькі дзён. Каб атрымаць сваю дозу пазітыву дзеля чарговых крокаў па гэтым цярністым жыцці, якое можа абарвацца ў кожным моманце. Я ўжо ў такім узросце, што не чакаю падарункаў, але падчас Калядаў ўвесь час чакаю на цуд. Ува мне жыве дзіцёнак (у вас таксама?), які падтрымлівае тое добрае і светлае, што лёгка губляецца ў дарослым жыцці.

Адзін з такіх цудаў здарыўся. Улетку я пісаў, што ў Юстыны, мамы сябра маёй дачкі з дзяцячага садку, здарыўся моцны інсульт. Тады дактары далі ёй некалькі дзён, так бы мовіць, пахавалі. Праўда, дадалі, што калі яна выжыве, то гэта будзе цуд. І Юстына выжыла. Пазаўчора бачыў яе ў парку пасля 4 месяцаў у шпіталях. Яна малайчына, прага да жыцця, любоў да сына перамаглі смерць. Да поўнага аднаўлення яшчэ доўга, але гэта ўжо драбяза. Скажуць, што гэта медыцына, біялогія і гд. Але для мяне гэта цуд, які дае веру, натхняе, частуе нас дабрынёй.

Навошта я ўсё гэта пішу? Проста хачу чарговы раз паўтарыць, што не гледзячы на ўсё паскудства, якое нас акружае, на войны і рэпрэсіі, капіталізм, ўсе формы прыгнёту ды адсутнасць шчырасці, ёсць нешта добрае і вечнае. Мацнейшае за смерць.

І гэты пазітыў канцэнтруецца падчас навагодніх святаў. То не растрачвайце яго, не грэбуйце. Лепш, па магчымасці, пастаўце на паўзу ўсю мітусню і правядзіце некалькі дзён з сям'ёй і блізкімі вам людзьмі. Прыгадайце тое, што нас аб'ядноўвае, сагравае, узмацняе. І тых, каго няма побач і справу якіх варта працягваць. Усё будзе добра.

З Калядамі! 🎄

Не поверишь Жора
началась удача
я от счастья плачу
словно Палмер Лора

словно дети юга
яблоки и сливы
помнишь песню Круга
Магадан красивый?

Краков красивее
мне здесь веселее
и возможно даже
здесь я постарею

Декабрь 2011

Я скончыў гарадзенскі ліцэй, дзе вучыліся толькі старшакласнікі. Я быў у апошнім сярод 3-х 9-x класаў (у філалагічным расейскім), пазней засталіся толькі 10 і 11 класы.

У ліцэі мы мелі не толькі класных настаўнікаў_ц, але і шмат разнастайных культурніцкіх мерапрыемстваў. І літаратурныя гасцёўні, і адмысловыя спецкурсы (памятаю па літаратуры і па міравой этыцы філасофіі), і алімпіяды, і розныя творчыя конкурсы, і традыцыйную канферэнцыю "Міры майго Я". У 10 класе я меў нават даклад на гэтым мерапрыемствы наконт творчасці Толкіена. І ён настолькі спадабаўся ўсім, што мяне запрасілі прачытаць рэферат студэнтам у гарадзенскі ўнівер. Я нешта быў саромеўся і адмовіўся. За гэта на мяне пакрыўдзілася мая настаўніца па мове і літаратуры.

Таксама я ўдзельнічаў у гарадскіх алімпіядах па расейскай мове. Нават заняў 9 месца сярод 20 лепшых вучняў 10-х класаў па горадзе. Але лепшай за мяне была мая аднакласніца Аня, якая заняла першае месца. Яна была з тых "завучак", добра ведала правілы, але была не вельмі арыгінальная, не хапала драйву ў яе. Я быў хлопцам творчым, ды круціўся ў колах паэтаў, музыкаў, мастакоў ды перфомераў. Атмасфера была надзвычай цікавая і каларытныя і паўплывала на развіццё маёй асабовасці даволі істотна. Адным з першых людзей, які мяне адукаваў у гэтым плане быў вядомы сёння актор і блогер Вася Калач. Ён жа быў і правадыром нашага талкінісцкага руху і аб'яднання "Кола сініх траў". Але я не аб гэтым хацеў напісаць.

Увосень 1999 г. у ліцэі абвясцілі конкурс на найлепшы твор (свабодная форма), прысвечаны 2000-годдзю хрысціянства. Тады я ўжо пачынаў тэставаць сябе як літаратара. Шмат чытаў, і сам прабаваў пісаць. Я, натуральна, вырашыў паўдзельнічаць. Тым больш, што тады я быў шчыра веруючым маладзёнам. Па нядзелях у касцёл хадзіў. Фанатыкам я не быў і каталіцтва ў мяне асацыявалася больш з практыкаваннем дабра і распаўсюдам маральных каштоўнасцей. Карацей, напісаў я невялічкі тэксцік.

Прыходжу ў ліцэй у панядзелак, у нас першы ўрок алгебры. Ала Фёдараўна, настаўніца добрая, але часцяком залежная ад уласнага настрою, кажа ўсяму класу: А вось глядзіце, які сярод вас вучань ёсць. Ведаеце які? Усе не ў курсах, што там за вучань. І яна распавядае, што вось Саша атрымаў 1 месца ў конкурсе, напісаў эссэ, перамог усіх 11-класнікаў. Малайчына! Гонар! Мне, канешне, прыемна было, але перад усім неспадязвана,што перамог. Канешне грашовых прызоў не было, але мяне проста заўважылі ў ліцэі як здольнага пісаку.

Падчас выпускнога, на ўрачыстым канцэрце, ўручалі нейкія граматы-дыпломы. Мне ўручылі дыплом як найлепшаму знаўцы літаратуры і "Паэт года". Аня вельмі пакрыўдзілася, яна ж без памылак пісала і алімпіяды перамагала, А паэтам намбар уан аказаўся я. Пры ўсёй павазе, ну не было ў яе творчага агеньчыка, той іскры, якая робіць з чалавека нефармала. Ён або ёсць, або яго няма. Але які гонар адчула мая мама, калі мяне абвесцілі паэтам года! Эх, былі часы...

Я не дзеля таго, каб хваліцца, бо насамрэч няма чым. Пісьменнікам я не стаў, журналістам таксама. Паэтам з багемных салонаў тым больш. Нобелеўскую прэмію не атрымаў. Проста ў гэты калядны перыяд прыгадаў свой тэксцік, які перамог у нейкім маргінальным школьным конкурсе, і які нават увайшоў у зборнік ліцэйскх твораў вучняў і настаўнікаў. Зборнік маю дагэтуль. Там два маіх юнацкіх тэксты. Пераможны інспіраваны "Майстрам і Маргарытай" Булгакава, якім у той час я быў вельмі захоплены.

Сёння я ўжо не той хрысціянін, што быў чвэрць стагоддзя назад, але дагэтуль веру ў дабро і маральныя прынцыпы. Ніжэй дзялюся сваім творам.

Пилат

Человек должен быть верующим или искать веры, а иначе его жизнь пуста, пуста...
А. П. Чехов, Три сестры

"О, боги, боги", - говорил он сам себе, держась рукой за голову. Весь его облик изучал грозную и страдательную натуру. Его костлявая рука, одряхлевшая и потерявшая силу много лет назад, подпирала мучающуюся голову. Когда-то светлую и чистую, сильную и уверенную, а теперь просто мёртвую. И, действительно, за две тысячи лет не сильно изменилась, только всё болела. Глаза такие же впалые, короткие седые волосы, величавый римский нос, выступающие скулы, поседевшие брови сливались с морщинистым лбом. Его усталый, вечно ищущий взгляд смотрел в никуда: во время, в прошлое. Там он искал оправдания той ошибки, той роковой ошибки.

"Он душевно больной... Он больной..." - в который раз пронеслось у Пилата голове. Каждый день, каждый миг одни и те же мысли, множество мыслей затмевало его сознание. А он такой же слабый, как и тогда, с головным болями сидел в своём деревянном кресле, раньше оно было императорским троном.
"Боги, за что же?" - головные боли не покидали его всё это время.

"Сын плотника" - Пилат вскочил с места как и две тысячи лет тому назад. "О, Ника, на чьей ты стороне" - в его глазах был ужас. Пилат сделал пару шагов, стук которых оживлял то пространство, в котором были только Пилат, трон и пустота. Полная свобода и умиротворение, как он и хотел всю жизнь.

"О, боги, боги" - воскликнул он, не верил, не видел веру, не видел в ней спасения. Две тысячи лет искал, но только не нашёл её. А в тот прекрасный день у Пилата болела голова.

Он сказал Пилату, что Он - Истина - Ему не поверили.
Назвал Пилата добрым человеком - Его ударили.
Излечил Пилату головную боль - Его распяли.

Не верит после двух тысяч лет, а только ходит и думает о вере. Он верил в боль. "А ведь он действительно был!" - на мгновенье боли прекратились. "Я умываю руки, а-а-а!" - закричал он и упал на колени, схватившись за голову. И...

И снова боли.

"И страшен, и ясен, и даже прекрасен, " - говорил и улыбался, слушая это Люцифер.

Пилат не верил тогда, не верит сейчас, не поверит никогда.

"О, боги, боги"...

Декабрь 1999 г.

Нефером? 🙃

Махно був нефором

Пазаўчора, на дзень народзінаў аднаго цікавага польскага радыкальнага мысляра Яна Вацлава Махайскага (1866-1926), кракаўскія таварышы прыгадалі, што у вольным доступе ёсць пдф кнігі 2024 г., прысвечанай польскім анархістам-інтэлектуалам на мяжы  XIX-XX ст. Аўтарам з'яўляецца адзін не вельмі вядомы гісторык)
Аб выхадзе кнігі, дарэчы, калісьці паведамляў суседні канал.