Сёння амаль ва ўсім свеце адзначаецца Хэлаўін. Амерыканізацыя культуры, што ж зробіш. Мы з бацькамі з дзіцячага садку нашай дачкі таксама арганізуем увечары для дзяцей "змрочны шпацыр". Перапранутая дзятва будзе хадзіць па вызначаных і адмыслова удэкараваных кватэрах на нашым раёне і збіраць цукеркі. Нічога супраць гэтай ініцыятывы не маю, а наадварот падтрымліваю. Гэта не толькі забава для дзяцей, але і ўмацаванне лакальнай супольнасці. Аднак для мяне не Halloween важны, а Дзяды.

Дзяды - асаблівая памятная дата для Беларусі і для мяне ў прыватнасці. У лепшыя часы, калі яшчэ можна было наведваць Беларусь, мы амаль заўсёды прыяжджалі ў Горадню на Дзяды. У Польшчы 1 лістапада выходны, таму часцяком атрамліваўся доўгі уікэнд, у дадатку у майго бацькі дзень нараджэння на прыканцы кастрычніка, ну і на могілкі мы абавязкова ездзілі прыбрацца ды знічы запаліць.

У гісторыі беларускага нацыянал-дэмакратычнага руху менавіта гэты дзень, ці правільна казаць дні, сталі сімвалічным актам грамадскай мабілізацыі, пачынаючы ад 1988 г., калі 30 кастрычніка мусара разагналі вялізную камемарацыйную акцыю ў Менску (у 1987 г. адбыўся невялікі мітынг у парку Янкі Купалы).

Ізноўку маем дачыненне да сімвалічных сувязей: мітынг быў прысвечаны "чорнай ночы", аб якой я ўзгадваў пазаўчора. Ініцыятарамі і аганізатарамі выступілі групоўкі "Талака", "Тутэйшыя" ды новаствораны "Мартыралог Беларусі". Мітынгоўцаў жорстка разагнала міліцыя, калі яны кіраваліся ва ўрочышча Курапаты, асаблівае месца болю і памяці беларускага грамадства. Самае вядомае беларускае месца масавых расстрэлаў падчас сталінскіх чыстак.

Пазней Дзяды сталіся рэгулярнай датай памятных апазіцыйных шэсцяў. Мала хто памятае, але ў 1991-1996 гг. 2 лістапада быў выходным днём, бо ўласна гэтая дата лічыцца памінальным днём. У 2008 г. Нацбанк РБ нават выпусціў адмысловую памятную манету. Ужо не згадваючы аб культурным вымярэнні гэтага дня, апісанага ў вялікага ўсходнеславянскага паэта Адама Міцкевіча ў аднаіменнай драме "Дзяды".

Свята, якое адаптаваў каталіцкі касцёл і зрабіў з яго Задушкі, мае паганскія карані. Я быў выхаваны ў каталіцкай традыцыі, таму менавіта Дзяды, а не праваслаўная Радаўніца, якую адзначаюць увесну, сталіся для мяне днямі памяці і развагі надгісторыяй сям'і, сувяззю з продкамі і смерцю.

Усе гэтыя паездкі па вёсках у шчучынскім раёне, наведванне старых сваякоў, уборка могілак, аповяды аб розных дзядах-прадзедах і іншых продках у спалучэнні са звычайна вельмі дрэнным надвор'ем і атмасферай містыкі, смутку ды вечнасці асабіста мне давалі шмат пажытку для розуму. І гэта не мае нічога агульнага з нацыяналізмам ці каталіцтвам, гэта старэйшае і глыбейшае за іх пачуццё свайго месца ў гэтым свеце. Усведамленне, што мы тут і зараз не першыя і не апошнія (спадзяюся), што існуе нейкая невідочная сувязь паміж людзьмі сярод стагоддзяў і тысячагоддзяў, што трэба жыць, працягваць наш чалавечы род. Пры гэтым не губляючы сувязі з продкамі і сем'ямі, не зацыклівацца на забабонах, аджыўшых традыцыях, а развіваць іх, пераглядаць, дасканаліцца, адначасова памятаючы аб тым, што на той свет (што б там не было) мы не забярэм нічога.

Для мяне памяць - больш, чым рытуал на Дзяды, больш, чым зніч ці кветкі на могілках. Помніць - значыць змагацца. Помніць - значыць быць свядомым свайго месца ў гэтым свеце. Помніць - значыць паважаць тое, што было найлепшым у продкаў і не саромецца крытыкаваць і адмаўляцца ад таго, што было дрэнным і даўно зжытым. Дзяды добры момант, каб чарговы раз аб гэтым задумацца.

Ёсць у мяне добры сябра, які, на жаль, даўным даўно апынуўся ў Мордары і ніяк не можа адтуль збегчы. Але, думаю, гэта ў канцы канцоў у яго атрымаецца. Дык вось у мяне з ім была традыцыя перапісвацца вершамі-рыфмаванкамі. Ён таксама піша вершы, прынамсі раней пісаў. Адзін з найбольш любімых ягоных вершаў пачынаецца так: "Ненавижу осень золотую..." А чаму не? Мы ж не пушкіны, каб пець оды восені. І калісьці, традыцыйна едучы напрыканцы кастрычніка ў Горадню цягніком, было надзвычайна добрае надвор'е і мяне апантаў даволі бадзёры настрой. Увогуле, вяртаючыся дамоў, настрой пераважны быў класны. І я даслаў яму такую, вось, рыфмаванку.

Полюбил я осень золотую,
Зарядило солнышком вокруг,
Я качусь, а может быть кочую...
Как дела, страны неверный друг?

Грешен сам, хотя и еду смело
На Дзяды на пару дней домой.
Создавать бунтуя - наше дело,
Заплатив порою головой.

Рельсы в листьях, я купаюсь в планах,
И уже четыре дня не пил,
Пяточка валяется в карманах,
На момент я осень полюбил.

Октябрь 2011 г.

Учора быў сусветны Дзень вегана. Я хоць не веган (а вегетарыянец), але, канешне, шаную жыццё і правы жывёл ды звярэй на жыццё, таму і падтрымліваю розныя экалагічныя ініцыятывы. Не тое, каб я асабліва верыў у сілу петыцый, аднак заўсёды падпісваюся пад такімі рэчамі.Часам подпісы мацней за радыкальныя дзеянні. Калі ў людзей, якія апякуюцца жывёламі, будуць годныя ўмовы працы, то і жывёлам будзе лепш. Вось, напрыклад, актуальная петыцыя наконт кракаўскага прытулку для жывёл:

https://www.petycjeonline.com/schronisko-krakow#share

Пасля Дзядоў, ды і ўвогуле пасля кожнага побыту ў Горадні, было сумна вяртацца ў Польшчу. Магчыма ціснула нейкае ўнутраннае пачуццё, што аднойчы прыйдзе момант, які будзе апошім падарожжам. Але заўсёды пасля бацькоў, сяброў і родных мясцін ад'езд быў прыпраўлены лёгкай меланхаліяй.

Ужо ў цягніку, легендарнай электрычцы Гродна-Кузніца, у якой я ездзіў два дзесяцігоддзі, пакуль не скасавалі маршрут, ізноў напісаў вершык і выслаў сябру.

Аб электрычцы можна пісаць тамы і здымаць серыялы. Яна была малым асаблівым сусветам і там адбываліся цікавыя рэчы. Яна была як бронецягнік, на якім Троцкі рассякаў падчас грамадзянскай вайны. Толькі гэты маршрут належыў памежным "нелегальным" гандлярам папяросамі і іншымі прысмакамі.

Цягам паўгадзіны яны на хаду разбіралі, раскручвалі і раскладалі электрычку ўнутры, каб запакаваць ва ўсе магчымыя і немагчымыя месцы папяросы. Мелі адпаведныя інструменты, ад адвёрткі да шурупавёртаў. Раскручвалі, хавалі, закрувалі, зноў раскручвалі і даставалі тавар ўжо ў Польшчы. Часам з вокнаў цэлыя блокі цыгарэт выкідвалі. Гэта зараз дронамі ды паветранымі шарамі перакідваць табачок, а раней чыгунка была наша ўсё. Машыны таксама, але цягнік меў сваю чароўную камунальную атмасферу.

Кантынгент дробных кантрабандыстаў быў стракаты. Гендарны і ўзроставы баланс вытрыманы. Некаторыя з іх дарабіліся маёнткаў, зарабляючы на памежным гандлі. Частка пачынала бухаць нават не дачакаўшыся, калі электрычка ад'едзе з гарадзенскага вакзала. Субкультура нашых чалнакоў - з'ява цікавая з антрапалагічнага і культурніцкага пункту гледжання, але не з маральнага. На вакзале яны надакучліва прасілі студэнтаў і прыпадковых пасажыраў, каб тыя правезлі ім некалькі пачкаў папяросаў ці бутэльку алкаголю. Часцяком здараліся канфлікты, калі цябе "прасілі" устаць са свайго месца, каб яны схавалі свае скарбы пад крэслы і за паліцы для багажу. Калі вярталіся з Кузніцы той самай электрычкай, то раздавалі пасажырам абутак ды вопратку і самі апраналі па 5 швэтраў. У Горадні ім гэта вярталі, а яны плацілі сімвалічныя некалькі даляраў.

Агульна кажучы, электрычка з дапамогай Duty Shops ("дзюцікаў") доўгія гады жыла сваім жыццём і давала працу некаторым гарадзенцам, напаўняючы іх жыццё пэўным сэнсам. Зарабіць на кантрабандзе. Ім было весела, дробная авантура цягам гадзіны падавалася ім не толькі працай, але і перамогай над сістэмай, забаронамі, кантролем. Гэта быў іхні астравок свабоды, прасякнуты неназойлівым адрэналінам і пахам лёгкіх грошаў. Я ж, гледзячы на гэтыя сюжэты, хоць з цікавасцю назіраў і аналізаваў іх, але думаў зусім аб іншым.

Еду в Краков, стало грустно.
Поезд полон челноков,
Водку закушу капустой,
Прогоню всех дураков.

Станем лучше, сможем больше
И шагнём вперёд смелей.
Пусть в России или в Польше
Выпьем росы всех морей.

Побежим ветрам навстречу,
Наберём природных сил...
Что, мечты? Ну да - отвечу -
Еду в Краков, загрустил...

Ноябрь 2011 г.

Порву партбилет и просто уеду,
Достали проблемы личного плана,
Мне похуй, кому присудят победу,
Я — узник порока и грешник стакана.

Рвану спозаранку чётко на север,
Куплен билет прямиком до Канады,
Буду искать средь лишайников клевер,
Буду лечиться гипнозом цикады.

От неприличных фантомов корявых,
От мизофобий шагов деструктивных,
Делать их трудно в ботинках дырявых,
Кроме того, ожидаются ливни.

Там разделю я судьбу менестрелей,
Буду с Эвтерпой чудить на бумаге,
Если чекисты меня не застрелят
За партбилет и за чёрные флаги…

2018 г.

Саша "Нефер". Рукописи из шкатулки. Москва: Радикальная теория и практика, 2021.

Сёння 36 гадоў споўнілася майму таварышу Дзіму Рэзановічу. Ягоная біяграфія для мяне як прыгодніцкі фільм. Радыкальныя акцыі ў БУРы, нелегальныя пераходы праз межы, актыўны ўдзел у Еўрамайдане, затрыманні, эксы... Менавіта ён дапамог мне з адным з цікавейшых тэкстаў, якія я пісаў для газеты "A-tak" (аб чорным рынку зброі ва Украіне). Дадаваў важныя і цікавыя заўвагі аб удзеле анархаў у "рэвалюцыі годнасці" да майго іншага артыкулу. Знаёміў з тым, да чаго лепш не дакранацца.

Аднойчы я вельмі душэўна адсвяткаваў з ім у славутым горадзе Кіеве (і яшчэ з адным таварышам) Дзень Незалежнасці Украіны. Гэты дзянёк на заўсёды застанецца ў мяне ў памяці. Мо калі-небудзь і паўторым.

Дзіма - чалавек з эпохі грамадзянскай вайны. Авантурыст у самым добрым значэнні гэтага слова, закаханы ў прыгодах і рызыкоўных падарожжах. Заўсёды вясёлы, з агенчыкам у вачах і з жаданнем яскравых уражанняў. Ён заўсёды ідзе да канца, у залатыя сярэдзіны не верыць, калі гарыць, то дашчэнту. Бывалі моманты, што нават наш агульны сябар Ігар Аліневіч (а ён прабеглы чалавек) ад рызыкоўнасці Дзімы моўчкі махаў галавой.

Некалі падчас нашай сустрэчы, калі я быў амаль на дне і ўспаміны не давалі спакою, Дзіма запрапанаваў дапамагчы мне, кажа, давай у лес паедзем і спалім ўсе рэчы, што нагадваюць аб болю. Лес ён любіць, анарха-партызан усё ж такі.
Памятаю нашыя размовы наконт пачуццяў. Тады ён казаў, што яны не павінны перашкаджаць дзейнасці. Дзіма быў жанаты на рэвалюцыі. Мне падаецца, што зараз ён змяніўся і нават пісаў аб гэтым у адным с сваіх лістоў. Тое, што ён здольны кахаць, быць адданым сябрам і бацькам, гэта безумоўна. Аб гэтым я ведаў і раней. Але турэмныя ўніверсітэты робяць моцных людзей яшчэ мацнейшымі, адчыняюць новыя чакры духоўнасці. Так адбываецца (па маіх назіраннях) з Міколам Дзядком. Думаю, што і з іншымі таварышамі таксама. Дзіма не выключэнне.

Гэта не значыць, што ён забудзецца на анархію. Барацьба - гэта ягоная стыхія. Былых рэвалюцыянераў не бывае. Цяга да прыгод і схільнасць да практыкавання (а не балбатні) сацыяльнай справядлівасці ў яготўткрыві. А ў спалучэнні з замілаваннем да свабоды робіць з яго адвечнага маладзёна-ідэаліста. Такіх сярод нас мала. Але без такіх грамадства робіцца закасцянелым.

У сваіх архіваў знайшоў юнацкі верш, хай ён будзе маім сціплым віншаваннем Дзіму з днём нараджэння.

Любишь ли ты лето -
К которому стремятся?
Любишь ли дороги -
По которым мчатся?
Любишь ли свободу -
Которой аж по шею?
Любишь ли веру?
Люблю! Но не верю!
Нужны ли тебе люди -
Которые боятся?
Нужны ли тебе слёзы -
Когда нужно смеяться?
Нужна ли любовь -
Когда не за кого драться?
Будешь ли жить -
Когда правду узнаешь?
Будешь ли смотреть -
Когда взгляд потеряешь?
Хочешь ли взять знамя
И жизненное пламя?

Июнь 2000 г.

Стихотворение Евгения Рубашко о 12ом ноября, написанное в заключении

Виновен за веру в людей, способных
Проявлять солидарность и бескорыстную помощь.
Виновен за ответственных и свободных,
Готовых назвать меня словом «товарищ».
Виновен за неуместное в страну возвращение
И упрямое нежелание уезжать обратно.
Виновен за невозможность слепого прощения,
Попрания достоинства и лжи многократной.
Виновен за александровичей лжесвидетельствующих
И судей, что не замечают обмана.
Виновен за праведную ярость, вскипевшую
От пыток Миколы и смерти Романа.
Виновен и превентивно осужденный,
Раз вздумать решил, что перед совестью чист.
Виновен за старый термин нагруженный
И слово крамольное — «анархист».

09.08.2021

Я ўжо пісаў, што ў мяне ёсць сябар, з якім я некалі перапісваўся вершамі. Сёння ў яго дзень нараджэння. Па традыцыі ў гэты дзень ужо шмат год запар я высылаю яму верш-віншаванне. Цягам гадоў назапасілася гэтых вершыкаў амаль на зборнік. Ранейшыя вершы пакуль выкладваюць не буду, але свежым віншаваннем падзялюся. Спадзяюся, ён не пакрыўдзіцца. З днём нараджэння, Ж.!

Чарговы дзень, ізноўку свята,
Бліжэй да цемры чым да зорак,
Квітней сярод асоту мятай
І сустракай сталення золак.

Халодны свет, цвярозы тата,
Малюй цяплом, бо нешта сыра.
Жыццё павінна быць стракатым:
Паразы... перамогі... вырай...

Далёкі сябра, я жадаю,
Каб маху не даваў Акела,
Каб песня - мара маладая -
Натхненнем і свабодай грэла.

Каб ты з аскепкаў свайго болю
Зрабіў паветранага змея,
Каб выпусціў сябе на волю,
Каб дождж прайшоў, сышла завея.

Бывай здароў у цароў краіне,
На захад хай нясуць вятры,
Дабра табе ды Украіне!
Віншую! Свята - сорак тры...

15 лістапада 2025 г.

Я быў наеўся ў кабаку,
І Хванчкарой запіў вячэру,
Ды прыгадаў, што ні вянку,
Ні восені я больш не веру.

Залез у кішэню па ўспамін,
І фотку выцягнуў старую,
Я — дзіўны сын, я — цяжкі сын,
Сваіх грахоў вам не дарую.

"Ты на мяжы неўрастэніі,—
Адна дзяўчук мне напісала,—
Ты адгані яе, спыні і
Далей трымайся ад вакзала".

Дык як? Куды журбу схаваці?
Віхуру думак дзе падзеці?
Не ведае адказа маці,
Магчыма, будуць ведаць дзеці.

На жаль, пакуты лістападу
Не адлюструю ўсе ў радку,
Напой шляхетны з вінаграду
Мяне чакае ў кабаку.

15 лістапада 2017 г.

Прачытаў днямі цікавыя разважанні Іллі Шакурскага, 29-гадовага расейскага антфашыста, асуджаннага да 16 год пазбаўлення волі па гучнай у свой час справе “Сеці”. (Ёсць адмысловы канал, а таксама сайт, прысвечаныя гэтай справе).

Хоць з ніводным з фігурантаў справы я асабіста незнаёмы, але як і шмат хто з нас уважліва прыглядаўся ўсім акалічнасцям справы, якая нанесла вялізны ўдар анархісцкаму руху ў БУР больш за 5 год таму.

Адмыслова для польскага анархісцкага руху нават артыкул з’явіўся на гэтую тэму. Першапачатковы надрукаваны ў газеце "Atак". Дарэчы, тэкст не вельмі спадабаўся Ігару Аліневічу, які прычапіўся да фармулёўкі “актывісты” ужытага замест, напрыклад, “рэвалюцыянеры”. Аўтар, канешне, застаўся пры сваім. Кожны і кожная хай самі вырашаюць, як называць гэтых хлопцаў. Напэўна частка з іх не заслугоўвае на пахвалу.

Але не Ілля, якого першы раз у жыцці я пабачыў на вірусным відэа каля 10 гадоў таму. Тады  я захапіўя ягонай смеласцю і ідэйнасцю. Хто ж мог падумаць, што праз некалькі год гэты юнак будзе абвінавачаны ў тэрарызме.

Ілля непазбаўлены літаратурнага таленту. У яго таксама ёсць група падтрымкі. Там публікуюцца ягоныя лісты і вершы. Таксама, дзякуючы таварышам, выйшла ягоная кнiга “Записки из темноты”.

З таго, што я чытаў, магу зрабіць выснову, што Ілля – вельмі моцны і светлы чалавек. Нават за кратамі развiваецца і застаецца пры сваіх ідэлах. Шкада толькі, што лепшыя годы маладосці праходзяць сярод баракаў і калючага дроту. Аднак спадзяюся, што лагеры яшчэ больш закаляць гэтага анархіста і Ілля застанецца з такім жа ясным позіркам на жыццё і зробіць яшчэ шмат добрага.

У далёкім 2020 г. я таксама адрэфлексаваў на “справу Сеці” адным вершыкам, якім дзялюся.

Красивей цветов на болоте
Я не видел нигде на свете,
От цветов, видно, власть воротит,
Из цветов фабрикуют «Сети».

На цветы есть надежда в мире,
Ведь цветы — это вроде дети,
Пусть пытали ребят и били,
ФСБ так свободу метит.

Так чекисты себя ласкают,
Удобряя звездой погоны,
Просто сущность их мусорская,
Онанируя, слушать стоны.

Правда, эшники подзабыли,
Что пыльца пахнет аллергией,
Ведь пыльца благородней пыли
И сильнее судебной гири.

Только истина где-то рядом,
Да и правда совсем другая:
Наши клумбы воняют ядом,
Их этап — в лагеря из рая.

2020 г.

Саша "Нефер". Рукописи из шкатулки. Москва: Радикальная теория и практика, 2021.

Сёння дзень пачаўся з навіны аб тым, што на волю выйшла 40-гадовая Яўгенія Хасіс, грамадзянская жонка праварадкальнага баявіка Мікіты Ціханава (1980 г. н.) Менавіта ён у далёкім 2009 г. у самым цэнтры Масквы забіў вядомага левага адваката-антыфашыста Стаса Маркелава і маладую журналістку, анархістку Насцю Бабураву. На іх ліку і іншыя забойствы ў складзе групоўкі БОРН (Баявая Арганізацыя Рускіх Нацыяналістаў). Там цікавая гісторыя з гэтай групай, сляды якой вядуць у эшалоны ўлады РФ. Аб гэтым шмат напісана. Напрыклад, у брашуры "Как убивали Стаса и Настю. Сборник статей" (далучаю пдф ніжэй, мо каго зацікавіць).

Забойства 19 студзеня 2009 г. стала сімвалічнай датай для антыфашысцкага руху ў БУР, своеасаблівым месцам памяці з ужо класічным лозунгам "Памятаць - значыць змагацца". Хасіс атрымала 18 год зняволення, выйшла пасля 16. Ціханаў - пажыццёвае.
Цікава, ці Хасіс змянілася і што яе погляды уяўляюць сабой сёння.

Усе забойствы антыфашыстаў, якія мелі месца у нулявыя, канешне, з'яўляюцца важным сведчаннем эпохі. Не толькі для анархісцкага руху, але для найноўшай гісторыі РФ. Краіне, прасякнутай нянавісцю, напоўненай шавінізмам, ксенафобіяй, фашызмам ды расізмам, якая не здольная запрапанаваць свайму грамадству нічога акрамя болю, жаху, вайны. Усё як і мае быць у імперыі. А тыя нялічныя героі і гераіні, якія маюць адвагу і сумленне змагацца з гэтым малохам, на жаль, плацяць занадта высокую цану, губляючы, свабоду ды жыццё. Часцяком мне здаецца, што там нічога ніколі не зменіцца. І тады з-пад пяра выходзяць такія эмацыйныя, не вельмі эстэтычныя рыфмаванкі.

Вся ваша правая пиздобратия, 
Вся элита и аристократия, 
Заражает моё состояние, 
Умножая к добру расстояние, 
Загоняя в тиски свои мерзкие, 
И пиная мечты мои дерзкие, 
Ваша хитрая рать иезуитская, 
Ваша сытая свора бандитская, 
Давит помыслы бурей свободные, 
Кормит прихоти мести голодные, 
Все ментовские твари продажные
И чиновников орды бумажные, 
Казначеи порядка фашистского, 
С голодранцев смеётесь? Нашли с кого! 
Глашатаи морали искуственной, 
Мастера красоты, где искусства ноль.
Продолжать можно так в безызвестное, 
К счастью, есть родниковая, пресная, 
Но не та, что из глаз из-за вас порой, 
Боль солёная, мать ночных параной, 
А лишь та, что от сердца и алая, 
Что чиста как дитя годовалое... 
Мне б глоток тихомирьем разбавленный, 
Кипяток пропаганды отравленный
Испарился б, но как же быть с нервами? 
Вместо мельниц сражаюсь со стервами, 
Что надменно зовутся державами, 
Я устал от сражения с правыми...

9 мая 2018 г.

Адна з асацыяцый з дзяцінствам гэта снег. Зіма заўсёды была са снегам, прынамсі да самага пачатку нулявых. Каляды, Новы год, зімовыя канікулы не ўяўляліся без снегу.

Снег нас сацыялізаваў: мы гулялі ў снежкі, лепілі снегавікоў і крэпасці, каталіся як шалёным на санках ці на нагах на ледзяных горках, які рабілі проста на дарогах сярод нашых пяці- і дзевяціпавярховікаў. Завісалі на гэтых горках і днямі, і начамі. Са сваімі дваровым хлопцамі мы нават у хакей ганялі, хадзілі расчышчаць нейкія палі, пруды і гулялі. Праўда без канькоў, але якія ж там канькі ў беднай Беларусі выдання 90-х гадоў... Лыжаў у мяне таксама не было. Хаця не, былі. Нехта мне падараваў бадай на 10 гадоў. Але без мацаванняў ды палак. Так яны і прастаялі без працы ўвесь час. Гэта вам не Польшча, гарналыжнай культуры ў сінявокай не было і няма. Але я і без лыжаў добра бавіў час зімой. Ні айфонаў, ні ціктокаў. Галоўнае, каб снегу хапала, а тады яго хапала. Гэта ўжо пазней у нашых шыротах яго станавілася ўсё меней і зараз, калі на святы выпадае снег, то гэта сапраўднае свята.

Канешне, дарослыя могуць пражыць і без снегу, але ж ёсць яшчэ дзеці. Як жа прыемна глядзець, калі дачка з захапленнем і шчырай радасцю і эйфарыяй бавіцца са снегам. Снег супакойвае, з ім утульней і прыгажэй. У нас зараз снегу няма, але шчыра кажучы, хацелася б. Свет мяняецца, але ўспаміны цягнуць у дзяцінства, калі дрэвы былі вялікімі, гурбы высокімі, а Герда, насуперак ледзяному сэрцу Кая, дабром, любоўю і сяброўствам заўсёды перамагала Снежную каралеву.

Как мне не хватает снега! 
А вспомни свои двенадцать:
Кто-то игрался там в Лего,
Кому-то хотелось драться... 

Но снега всегда хватало! 
Горки, морозы да санки,  
Зиму руками хватал я, 
И нравилось куртизанке. 

Нам зиму да и со снегом!  
Пусть мокрым и в Белостоке,
Ведь в Гродно еду с ночлегом,
В дом, что лежит на востоке.

Эй, дом, не скупись на снегá!
Быть может и полегчает,
Ведь праздники, вроде, ага...
Эх, заварю-ка я чаю.

2017 г.

Паглядзеў інтэрвью Сабчак з Хасіс. Што тут сказаць. Дзіўнае ўражанне. Пасля 16 год калоніі, выглядае ну вельмі добра. Асабліва звярнуў увагу на зубы. Галівудская ўсмешка. Як так? Ну можа генэтычная асаблівасць, не ведаю. Такое адчуццё, што ў яе былі нейкія высокія заступнікі, і умовы ўтрымання (нават у параўнанні з беларускімі палітзняволенымі жанчынамі) мела давалі добрыя. Думаю, і з адміністрацыяй калоніі сябравала. Мова зграбная, пастаўленая, адказвае на пытанні ўзважана, асцярожна. Сказала, што пенітэцыярная сістэма працуе добра, што яе абрабілі і перашылі ўздоўж і поперак. Але дадала, што перашылі з таго самага мяса, то бок сутнасць яе не змянілася. Сказала, што яна злы чалавек і справядліва панесла пакаранне, што вельмі жалуе, што Ціханаў забіў Анастасію Бабураву, але аб Маркелаве я не пачуў ні жалю, ні шкадавання аб зробленым. Быццам бы нармальна, што такая асоба як Стас атрымала кулю. Яна гучна і адкрыта не пакаялася ў ягоным забойстве, хаця ўся такая праваслаўная, адушаўлённая, пасля катарсісу. Яшчэ дадала, што яна заўсёды будзе там, дзе ейная дзяржава і падтрымлівае палітыку партыі. Нацыяналізму свайго таксама не выраклася. Позірк яе суворы, пранізлівы. Упэўнены, што Хасіс дагэтуль - асоба небяспечная і можа яшчэ адыграць сваю ролю ў ура-патрыятычнай істэрыі. Можа стаць нават сімвалам для новых пакаленняў расейскіх правых. Але, канешне, я хацеў бы памыляцца.