رضا موسوی طبری

🔸به بهانۀ زادروز پهلوی اوّل

🔸از جمله سفارش‌های سعدی علیه الرّحمه در رسالۀ نصیحة الملوک خطاب به حاکم این است که آثار خیر پادشاهان قدیم را محو نگرداند. اهمیت این جمله را خصوصاً کسانی درک می‌کنند که فی المثل از جنایات فجیع ظلّ السلطان در اصفهان آگاهی دارند؛ بیمار مستبدّ سفّاکی که بسیاری از ابنیۀ بی‌نظیر عهد صفوی را معدوم ساخت.

🔸به بهانۀ زادروز رضاشاه نقل خاطره‌ای می‌کنم که با این جمله به گونه‌ای معکوس مرتبط است؛ یعنی حاکی از محو برخی آثار شرّ پادشاهان گذشته است. برخلاف امروز که شرّ پادشاهان تاریخ ایران را مکرّر بیان می‌کنند و خیرشان را به کلّی منکر می‌شوند. به طوری که مدام ادعا می‌شود تنها در دورۀ ماست که حاکمان مصدر خیر و عدل و آسایش برای خلق‌اند و در گذشته از قرن‌ها پیش از اسلام تا انقلاب ۵۷ جز ظلم و جور و غارت و جنایت، مردم نصیبی از حاکمیت نداشتند. بنیانگذار انقلاب بارها انوشیروان عادل را ظالم خواند و گفت احادیثی که در آن از قول پیامبر، انوشیروان، پادشاهی عادل لقب یافته نامعتبر است. امروزه روز هم که خود آگاهید رسانه‌های رسمی با تاریخ چه می‌کنند. خصوصاً با پهلوی که به روایت رسانۀ ملی سرتاسر جنایت و خیانت بوده است. تنها در سال‌های اخیر کسانی استثنائاً به تطهیر عهد قاجار علاقۀ وافری پیدا کرده‌اند که بی‌شک علت اصلی آن از طرفی کین‌کشی از پهلوی و از سویی تخطئۀ مشروطه‌خواهی است. بر این‌ها علاوه کنید بکّایی فلان شاه و مقتل‌نویسی بهمان شاهزاده را که مستمسک خوبی است برای ثناگویی امرای قاجار با رنگ و لعاب دینی.

🔸بنای دفاع از کارنامۀ پهلوی اول ندارم. نه خطاهای کسی را می‌توان با در نظر گرفتن خدماتش نادیده گرفت و نه رواست خدمات کسی را به واسطۀ خطاهایش منکر شویم. تنها به مناسبتی تقویمی نقل خاطره‌ای می‌کنم که شاید کمتر گفته و شنیده شده و اگر باور نداشتم که مخاطب از سلطنت‌خواهی با هر طعم و بویی (تاج یا دستار) عبور کرده‌ است از ذکر آن صرف نظر می‌کردم و از فواید آن چشم می‌پوشیدم؛ از جملۀ این فواید آن است که تفاوت رفتار حاکمیتی را که گویا دشمن دارد با حاکمیتی که اساساً احتیاج به دشمن دارد برای ما روشن می‌کند. نظامی که البته دشمنی آن با قدرت‌ها و دشمنی قدرت‌ها با آن واقعیتی است اما آنچه موجب تعجب و افسوس است نیازمندی این سیستم به وجود خصم کینه‌توز است. چرا که در صورت فقدان چنین دشمنی نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد و بالتبع باید پاسخگوی ملت و مطالبات به‌حقش باشد که اقلّ آن آبادانی و رفاه است که بیرون از عهدۀ مدّعی است.

🔸الغرض ماجرا چنین است که در اوایل دهۀ پنجاه مجلۀ خاطرات وحید شروع به درج مطالبی در خصوص بعضی رجال قاجاری و فضایح ایشان کرد. مهندس محسن فروغی طی نامه‌ای به مدیر مجله دکتر وحیدنیا خاطره‌ای را از قول سپهبد یزدان‌پناه یادآور شد. سردبیر مجله ضمن درج این خاطره می‌نویسد از نوشتۀ جناب فروغی و نقل این خاطره ما هم درسی و نتیجه‌ای می‌گیریم که مِن‌بعد نوشته‌های تند نسبت به رجال گذشته درج نکنیم تا موجبات سرافکندگی نسل جوان را در برابر دیگران فراهم نیاوریم. ش ۱۷ ص ۲۹.

🔸و اما خاطره:

در اوایل سلطنت روزی اعلیحضرت رضاشاه کبیر جناب سپهبد یزدان‌پناه را برای کاری فوری احضار فرمودند. پس از ورود ایشان کسی جرأت خبر دادن نداشت چون شاهنشاه فوق العاده عصبانی بودند. جناب یزدان‌پناه آهسته به محل نزدیک شده ملاحظه فرمودند که شخصی با چکش وسط باغ ایستاده و صندوقی در پیش دارد و به دستور رضاشاه شیشه‌هایی را بیرون آورده می‌شکند. معلوم شد یک نفر این شیشه‌های عکس را که از زمان سلطنت قاجار مانده بود در انبارهای قصر گلستان پیدا کرده و از نظر خوش‌آمد چاپ آن‌ها را در مجلات و کتاب‌ها پیشنهاد کرده بوده است (این عکس‌ها بعضی سلاطین قاجار را در حالت‌هایی با اشخاص دیگر نشان می‌داده است) رضاشاه با غضب و صدای بلند می‌فرمودند اگر این‌ها چاپ شده به دست خارجی‌ها بیفتد نخواهند گفت این ملت چه گوساله‌هایی بودند که قریب دو قرن تحمل حکومت این‌ها را کردند؟..
با عرض ارادت محسن فروغی

🔸گفتنی است مقبرۀ همین رضاشاه که نویسندۀ خاطرۀ مذکور معمار آن بوده بعد از انقلاب به دست خلخالی و اصحابش تخریب شد. نگارنده نه احداث چنین بناهایی را -برای شاه فقید باشد یا دیگری- در عداد ضرورت‌های ملّی و میهنی می‌شمارد و نه آن را به قول سعدی از آثار خیر پادشاهان (واجد منفعتی عمومی) تلقی می‌کند. لذا در خصوص تخریبش آن هم در فضای اول انقلاب اعجاب و انکاری ندارد. در آینده نیز مقابری تخریب می‌شود. اما حال که بعد از سال‌ها جسد مومیایی رضاشاه در همان حوالی یافت شده چرا با سنگ قبری ساده در جای خود قرار نمی‌گیرد؟ البته پاسخ روشن است. عملکرد نظام ج.ا به گونه‌ای بوده که حضرات بیم دارند مردم چنان برای تشرّف به قبر شاه پهلوی هجوم ببرند که زیارت مشاهد متبرکه تحت الشعاع واقع شود.

https://t.me/rezamousavitabari