پیاده‌روی "جاماندگان اربعین": از امامزاده قاسم تجریش تا حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در شهرری
مثالی دیگر از تکثیر فرم «پیاده‌روی آیینی»
#آیینهای_جبرانی
#فربهی_مناسکی
@mohsenhesammazaheri
@religionandsociety
مثالی دیگر از تکثیر فرم «پیاده‌روی آیینی»
#آیینهای_جبرانی
#فربهی_مناسکی
@mohsenhesammazaheri
@religionandsociety
🔻فراخوان زینب🔻
✍ محسن حسام مظاهری
پیش از نیم قرن اخیر، حضرت زینب هیچگاه لااقل در تشیع ایرانی جایگاه برجسته‌ای که امروز دارد را نداشته است. به عبارتی می‌توان گفت وی در دوره معاصر از تاریخ "فراخوان" شده است.
در این برکشیده‌شدن و فراخوان، دو عامل بیش از همه موثر بوده:
یکی دکتر شریعتی (که "زینب نالان" و "ام المصائب" تعزیه‌ها و روضه‌ها را به زنی حماسی و مبارز و "پیام"رسان و تکمیل‌کننده‌ی عاشورا مبدل کرد و برای فعالسازی زنان در انقلاب، زینب موردنیاز جامعه را "ساخت")؛ و دیگری جنگ سوریه و ادبیات دفاع از حرم.
درواقع برجسته‌سازی شخصیت حضرت زینب در دوره معاصر، محصول انگیزه‌های سیاسی بوده است. اما محصول این برجسته‌سازی و فراخوان منحصر به تشیع سیاسی نبوده و دیگر جریان‌های شیعی هم به آن اقبال نشان داده‌اند و تلاش کرده‌اند هرکدام زینب خود را بسازند.
روایت غالیانه و اسطوره‌ای از آن حضرت که در ادبیات هیئتی رواج یافته، از نتایج همین تلاش‌هاست.
1398/1/2
#فربهی_مناسکی
منبع عکس: نشریه "آنگاه". شماره 8
http://uupload.ir/files/txet_img_20190322_122710_612.jpg
🔰منبع: دین | فرهنگ | جامعه - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
✍ محسن حسام مظاهری
پیش از نیم قرن اخیر، حضرت زینب هیچگاه لااقل در تشیع ایرانی جایگاه برجسته‌ای که امروز دارد را نداشته است. به عبارتی می‌توان گفت وی در دوره معاصر از تاریخ "فراخوان" شده است.
در این برکشیده‌شدن و فراخوان، دو عامل بیش از همه موثر بوده:
یکی دکتر شریعتی (که "زینب نالان" و "ام المصائب" تعزیه‌ها و روضه‌ها را به زنی حماسی و مبارز و "پیام"رسان و تکمیل‌کننده‌ی عاشورا مبدل کرد و برای فعالسازی زنان در انقلاب، زینب موردنیاز جامعه را "ساخت")؛ و دیگری جنگ سوریه و ادبیات دفاع از حرم.
درواقع برجسته‌سازی شخصیت حضرت زینب در دوره معاصر، محصول انگیزه‌های سیاسی بوده است. اما محصول این برجسته‌سازی و فراخوان منحصر به تشیع سیاسی نبوده و دیگر جریان‌های شیعی هم به آن اقبال نشان داده‌اند و تلاش کرده‌اند هرکدام زینب خود را بسازند.
روایت غالیانه و اسطوره‌ای از آن حضرت که در ادبیات هیئتی رواج یافته، از نتایج همین تلاش‌هاست.
1398/1/2
#فربهی_مناسکی
منبع عکس: نشریه "آنگاه". شماره 8
http://uupload.ir/files/txet_img_20190322_122710_612.jpg
🔰منبع: دین | فرهنگ | جامعه - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
#فربهی_مناسکی
در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"24 رجب: سالروز فتح خیبر به دست امام علی (ع)"
🔰منبع: دین فرهنگ و جامعه - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"24 رجب: سالروز فتح خیبر به دست امام علی (ع)"
🔰منبع: دین فرهنگ و جامعه - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
♦️#فربهی_مناسکی
♦️در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"22 رجب: سالروز فرار ابوبکر در جنگ خیبر"
1398/1/9
🔰منبع: دین جامعه و فرهنگ - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
♦️در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"22 رجب: سالروز فرار ابوبکر در جنگ خیبر"
1398/1/9
🔰منبع: دین جامعه و فرهنگ - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
♦️#فربهی_مناسکی
🔹در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"26 رجب: سالروز وفات حضرت ابوطالب"
🔸با توجه به اختلاف منابع سنی و شیعه درباره خداپرستی عموی پیامبر، گرامیداشت وی استعداد بالایی برای شیعه گرایی و تبدیل به یک عامل هویتی تمایزبخش را دارد. با این وصف، تاکید جریان تشیع هویتی (برائتی) بر ترویج این مناسبت قابل فهم است.
بعید نیست در روایت شیعی دیر یا زود "وفات" به "وفات شهادت گونه" و پس از آن هم "شهادت" مبدل گردد و این شخصیت بزرگ تاریخ اسلام، به جای محور وفاق مسلمانان به محوری برای تفرقه بدل گردد.
🔹(به امضای پایین پوستر توجه کنید: "ستاد بزرگداشت حضرت ابوطالب (ع)")
▪️1398/1/12
🔰منبع: دین، فرهنگ و جامعه - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
🔹در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"26 رجب: سالروز وفات حضرت ابوطالب"
🔸با توجه به اختلاف منابع سنی و شیعه درباره خداپرستی عموی پیامبر، گرامیداشت وی استعداد بالایی برای شیعه گرایی و تبدیل به یک عامل هویتی تمایزبخش را دارد. با این وصف، تاکید جریان تشیع هویتی (برائتی) بر ترویج این مناسبت قابل فهم است.
بعید نیست در روایت شیعی دیر یا زود "وفات" به "وفات شهادت گونه" و پس از آن هم "شهادت" مبدل گردد و این شخصیت بزرگ تاریخ اسلام، به جای محور وفاق مسلمانان به محوری برای تفرقه بدل گردد.
🔹(به امضای پایین پوستر توجه کنید: "ستاد بزرگداشت حضرت ابوطالب (ع)")
▪️1398/1/12
🔰منبع: دین، فرهنگ و جامعه - محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
♦️#فربهی_مناسکی
🔸در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"28 رجب: سالروز خروج کاروان امام حسین از مدینه"
🔹تصویر ارسالی یکی از دوستان
"آش پشت پای کاروان امام حسین"
تهران - خ 17 شهریور
▪️1398/1/15
🔰منبع: دین فرهنگ و جامعه- محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
🔸در راستای توسعه تقویم شیعی و مناسبت سازی:
"28 رجب: سالروز خروج کاروان امام حسین از مدینه"
🔹تصویر ارسالی یکی از دوستان
"آش پشت پای کاروان امام حسین"
تهران - خ 17 شهریور
▪️1398/1/15
🔰منبع: دین فرهنگ و جامعه- محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
🔻نقد یکی از اعضای دین و جامعه بر "#فربهی_مناسکی"🔻
🔸 «هردم از این باغ بری می‌رسد»
🔹تا دیروز نزاع بر سر «دهه سازی» بود و امروز مسأله بر سر «ایام‌سازی».
🔸تقویم جمهوری اسلامی یک روز به نام طبیعت، روز دیگر به نام رحلت فلان عالم، روز سوم به نام وفات فلان دانشمند و ... در حال پر شدن است.
🔹بجاست پرسیده شود:
از این «فربهی مناسک» چه چیزی عائد جامعه میشود؟
چه سودی عائد مردم میشود؟
این کنش‌گری‌ها چه تاثیری بر روند دینداری مردم می‌گذارد؟
🔸با همین روند اگر پیش برویم تا چندی دیگر باید آرزوی یک روز «خالی از مناسبت» را به گور ببریم. البته عسر و حرجی بر این افراد نیست، وقتی عرصه فرهنگ که مهمترین بخش یک نظام است، بعد از چهار دهه از انقلاب، همچنان فشل باقی بماند، طبیعی است که توده مردم با کلیدواژه «آتش به اختیار» متولی این عرصه شده و هر روز مناسکی را جعل و وارد جامعه دینی کنند.
🔹خدا میداند چه میزان از مناسکی که امروز برایش سینه چاک می‌کنیم و مخالفت با آن را در حکم «محاربه با امام زمان» می‌شماریم در سال‌های نه چندان دور از سوی تعدادی افراد مجهول الحالِ کم‌خرد، پایه‌گذاری و به نام اصل اصول دین به خوردمان داده شد.
«التماس تفکر!»
@religionandsociety
🔸 «هردم از این باغ بری می‌رسد»
🔹تا دیروز نزاع بر سر «دهه سازی» بود و امروز مسأله بر سر «ایام‌سازی».
🔸تقویم جمهوری اسلامی یک روز به نام طبیعت، روز دیگر به نام رحلت فلان عالم، روز سوم به نام وفات فلان دانشمند و ... در حال پر شدن است.
🔹بجاست پرسیده شود:
از این «فربهی مناسک» چه چیزی عائد جامعه میشود؟
چه سودی عائد مردم میشود؟
این کنش‌گری‌ها چه تاثیری بر روند دینداری مردم می‌گذارد؟
🔸با همین روند اگر پیش برویم تا چندی دیگر باید آرزوی یک روز «خالی از مناسبت» را به گور ببریم. البته عسر و حرجی بر این افراد نیست، وقتی عرصه فرهنگ که مهمترین بخش یک نظام است، بعد از چهار دهه از انقلاب، همچنان فشل باقی بماند، طبیعی است که توده مردم با کلیدواژه «آتش به اختیار» متولی این عرصه شده و هر روز مناسکی را جعل و وارد جامعه دینی کنند.
🔹خدا میداند چه میزان از مناسکی که امروز برایش سینه چاک می‌کنیم و مخالفت با آن را در حکم «محاربه با امام زمان» می‌شماریم در سال‌های نه چندان دور از سوی تعدادی افراد مجهول الحالِ کم‌خرد، پایه‌گذاری و به نام اصل اصول دین به خوردمان داده شد.
«التماس تفکر!»
@religionandsociety
🔻دفاع تأمل‌برانگیز امام‌جمعه‌ی مشهد از مناسک‌سازی🔻
🔸دیروز (14 تیر 1398) آیت‌الله علم‌الهدی امام‌جمعه مشهد در خطبه‌های نمازجمعه به دفاع از روند مناسک‌سازی پرداخته و آن را «عامل اجرایی توسعه دین» و مایه افتخار دانسته است. این شاید نخستین دفاع صریح و جدی یک مقام مذهبیِ رسمی در جمهوری اسلامی از مناسک‌سازی و نیز اعتراف به تولید مناسک توسط نظام سیاسی است و ازین جهت اهمیت زیادی دارد. نکته‌ی مهم دیگر اینکه ایشان تنها به دفاع سیاسی/مذهبی اکتفا نکرده، بلکه کوشیده است منطق و استدلالی هم برای مناسک‌سازی بیان کند که منطق قابل اعتنایی هم هست. به نظر ایشان مناسک‌سازی، سیره‌ی پیامبران و اهل بیت و پاسخی به نیاز جامعه‌ی شیعی بوده است.
هنوز به متن کامل خطبه‌های ایشان دست نیافته‌ام. ناچار گزارش این بخش از خطبه‌ها را از سایت رسمی ایشان نقل می‌کنم:
🔹«نماینده ولی‌فقیه در خراسان رضوی، دهه کرامت را یک سنت حسنه توصیف کرد و گفت: دهه کرامت از جمله سنت‌های حسنه و ارزشمندی است که در سال‌های اخیر تثبیت شد و جا افتاده همه افراد در نقاط مختلف در داخل و خارج کشور در ایام دهه کرامت توجه خاصی به ولایت خاصه امام هشتم (ع) دارند.
ایشان با انتقاد از برخی افراد که دهه کرامت را مناسکی خودساخته می‌دانند، خاطرنشان کرد: متأسفانه برخی افراد ناآگاه این را به‌عنوان نقطه ضد ارزشی، مشکل و اشکال مطرح می‌کنند، می‌گویند مناسک سازی می‌کنید با دهه کرامت راه انداختن و با مراسم این قبیل که در حرم امام رضا(ع) یا در بقیه ابعاد زندگی شیعیان به وجود می‌آید.
🔸آیت‌الله علم‌الهدی تصریح کرد: مناسک‌سازی یک حرکت عظیم و یک ابتکار مؤثری است که وجود مقدس پروردگار از زمان حضرت ابراهیم خلیل الرحمان به‌عنوان قهرمان توحید و به‌عنوان تضمین‌کننده جریان عبودیت و وحدت پروردگار در عبادت انسان‌ها در کره زمین، این ابتکار مناسک سازی اول ابتکار خود خدا بود؛ مناسک را به وجود آوردند در جریان حج، مناسکی که به‌وسیله این سنت‌ها و روش‌ها و برنامه‌هایی که وقوف به عرفات و منا است، قربانی در منا است، طواف مسجدالحرام و کعبه است، پروردگار توحید را در این مناسک در طول عمر بشر در طول 3، 4 هزار سال گذشته در زندگی بشر تثبیت کرد.
🔹ایشان با تأکید بر اینکه مناسک سازی در سیره پیغمبر اکرم و ائمه معصومین به‌عنوان یک جریان مثبت عامل اجرایی توسعه دین مطرح بوده است، اضافه کرد: وجود مقدس امام هشتم(ع) در راستای همین مناسک سازی، دهه محرم را جعل کردند، دهه محرم به‌عنوان دهه عزاداری سیدالشهدا(ع) از جمله جریان مناسک سازی امام رضا علیه‌السلام است که ریان بن شبیب می‌گوید روز اول محرم وارد خانه حضرت شدم و دیدم همه‌جا سیاه‌پوش است؛ ریان بن شبیب از شیعیان خاص و سرسپرده اهل‌البیت است، تا آن روز مثل اینکه بنا نبود دهه محرم دهه عزاداری سیدالشهدا باشد لذا تعجب می‌کند و سؤال می‌پرسد یا بن رسول‌الله مگر شما دچار مشکلی شدید و خبر ناگواری از مدینه به شما رسیده که عزادارید، می‌فرمایند امروز روز اول ماه محرم است، این 10 روز، 10 روز عزای جد مظلومم حسین است و وجود مقدس امام رضا دهه محرم را بر اساس جریان مناسک سازی جعل می‌کنند، این سیره اهل‌بیت بوده است.
🔸عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: اینکه عده‌ای آدم‌ها بیایند با یک گرایش روشنفکری جدای از معارف اهل‌بیت بگویند چرا دهه کرامت درست کردید و این مناسک سازی‌ها چیست، مناسک سازی کاری است که خدا کرد و در سیره اهل‌البیت وجود داشت، ما به این مناسک سازی افتخار می‌کنیم، با دهه عاشورا قیام سیدالشهدا را زنده نگه داشتیم، با دهه کرامت، سنت اهل‌بیت و رسم و روش اهل‌بیت را داریم احیا می‌کنیم، به نام امام هشتم، عظمت ولایت علی بن موسی‌الرضا تحت عنوان دهه کرامت در مراکز استان، شهرهای داخل کشور و شهرهای بزرگ دنیا در بین شیعیان به‌عنوان یک مراسم و جریان قطعی است که در هر نقطه از نقاط دنیا، دل شیعه متوجه کانون ولایت علی بن موسی‌الرضا (ع) و این قبةالاسلام میشود.
🔹آیت‌الله علم‌الهدی با تمجید از ابتکار ایجاد دهه کرامت برای ایجاد وحدت عاطفی در بین شیعیان جهان، خاطرنشان کرد: مرحبا به آن فکر برجسته‌ای که دهه کرامت را در راستای سیره اهل‌البیت به‌عنوان یک مناسک، جریان و واقعیت در سیمای زندگی اجتماعی شیعه تثبیت کرد و به‌عنوان یک واقعیت در کنار دهه عاشورای امام حسین در دل و مغز شیعه جا افتاد، این بالاترین حرکتی بود که انجام گرفت که باید توسعه دهیم و خوشبختانه این حرکت سال‌به‌سال درحال‌توسعه است و دهه کرامت یک صورت، چهره و واقعیت جا افتاده‌ای در عمق دل و مغز شیعیان جهان دارد پیدا می‌کند، این از عنایات خاصه خود علی بن موسی‌الرضا هست، اشراق رضوی است که در دنیا تحت عنوان دهه کرامت تبلور پیداکرده و باید این را به‌عنوان یک نعمت ارزشمند پروردگار اخذ کنیم.»
نقل از: alamolhoda.com
#فربهی_مناسکی
1398/4/15
🔰منبع:
🔸دیروز (14 تیر 1398) آیت‌الله علم‌الهدی امام‌جمعه مشهد در خطبه‌های نمازجمعه به دفاع از روند مناسک‌سازی پرداخته و آن را «عامل اجرایی توسعه دین» و مایه افتخار دانسته است. این شاید نخستین دفاع صریح و جدی یک مقام مذهبیِ رسمی در جمهوری اسلامی از مناسک‌سازی و نیز اعتراف به تولید مناسک توسط نظام سیاسی است و ازین جهت اهمیت زیادی دارد. نکته‌ی مهم دیگر اینکه ایشان تنها به دفاع سیاسی/مذهبی اکتفا نکرده، بلکه کوشیده است منطق و استدلالی هم برای مناسک‌سازی بیان کند که منطق قابل اعتنایی هم هست. به نظر ایشان مناسک‌سازی، سیره‌ی پیامبران و اهل بیت و پاسخی به نیاز جامعه‌ی شیعی بوده است.
هنوز به متن کامل خطبه‌های ایشان دست نیافته‌ام. ناچار گزارش این بخش از خطبه‌ها را از سایت رسمی ایشان نقل می‌کنم:
🔹«نماینده ولی‌فقیه در خراسان رضوی، دهه کرامت را یک سنت حسنه توصیف کرد و گفت: دهه کرامت از جمله سنت‌های حسنه و ارزشمندی است که در سال‌های اخیر تثبیت شد و جا افتاده همه افراد در نقاط مختلف در داخل و خارج کشور در ایام دهه کرامت توجه خاصی به ولایت خاصه امام هشتم (ع) دارند.
ایشان با انتقاد از برخی افراد که دهه کرامت را مناسکی خودساخته می‌دانند، خاطرنشان کرد: متأسفانه برخی افراد ناآگاه این را به‌عنوان نقطه ضد ارزشی، مشکل و اشکال مطرح می‌کنند، می‌گویند مناسک سازی می‌کنید با دهه کرامت راه انداختن و با مراسم این قبیل که در حرم امام رضا(ع) یا در بقیه ابعاد زندگی شیعیان به وجود می‌آید.
🔸آیت‌الله علم‌الهدی تصریح کرد: مناسک‌سازی یک حرکت عظیم و یک ابتکار مؤثری است که وجود مقدس پروردگار از زمان حضرت ابراهیم خلیل الرحمان به‌عنوان قهرمان توحید و به‌عنوان تضمین‌کننده جریان عبودیت و وحدت پروردگار در عبادت انسان‌ها در کره زمین، این ابتکار مناسک سازی اول ابتکار خود خدا بود؛ مناسک را به وجود آوردند در جریان حج، مناسکی که به‌وسیله این سنت‌ها و روش‌ها و برنامه‌هایی که وقوف به عرفات و منا است، قربانی در منا است، طواف مسجدالحرام و کعبه است، پروردگار توحید را در این مناسک در طول عمر بشر در طول 3، 4 هزار سال گذشته در زندگی بشر تثبیت کرد.
🔹ایشان با تأکید بر اینکه مناسک سازی در سیره پیغمبر اکرم و ائمه معصومین به‌عنوان یک جریان مثبت عامل اجرایی توسعه دین مطرح بوده است، اضافه کرد: وجود مقدس امام هشتم(ع) در راستای همین مناسک سازی، دهه محرم را جعل کردند، دهه محرم به‌عنوان دهه عزاداری سیدالشهدا(ع) از جمله جریان مناسک سازی امام رضا علیه‌السلام است که ریان بن شبیب می‌گوید روز اول محرم وارد خانه حضرت شدم و دیدم همه‌جا سیاه‌پوش است؛ ریان بن شبیب از شیعیان خاص و سرسپرده اهل‌البیت است، تا آن روز مثل اینکه بنا نبود دهه محرم دهه عزاداری سیدالشهدا باشد لذا تعجب می‌کند و سؤال می‌پرسد یا بن رسول‌الله مگر شما دچار مشکلی شدید و خبر ناگواری از مدینه به شما رسیده که عزادارید، می‌فرمایند امروز روز اول ماه محرم است، این 10 روز، 10 روز عزای جد مظلومم حسین است و وجود مقدس امام رضا دهه محرم را بر اساس جریان مناسک سازی جعل می‌کنند، این سیره اهل‌بیت بوده است.
🔸عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: اینکه عده‌ای آدم‌ها بیایند با یک گرایش روشنفکری جدای از معارف اهل‌بیت بگویند چرا دهه کرامت درست کردید و این مناسک سازی‌ها چیست، مناسک سازی کاری است که خدا کرد و در سیره اهل‌البیت وجود داشت، ما به این مناسک سازی افتخار می‌کنیم، با دهه عاشورا قیام سیدالشهدا را زنده نگه داشتیم، با دهه کرامت، سنت اهل‌بیت و رسم و روش اهل‌بیت را داریم احیا می‌کنیم، به نام امام هشتم، عظمت ولایت علی بن موسی‌الرضا تحت عنوان دهه کرامت در مراکز استان، شهرهای داخل کشور و شهرهای بزرگ دنیا در بین شیعیان به‌عنوان یک مراسم و جریان قطعی است که در هر نقطه از نقاط دنیا، دل شیعه متوجه کانون ولایت علی بن موسی‌الرضا (ع) و این قبةالاسلام میشود.
🔹آیت‌الله علم‌الهدی با تمجید از ابتکار ایجاد دهه کرامت برای ایجاد وحدت عاطفی در بین شیعیان جهان، خاطرنشان کرد: مرحبا به آن فکر برجسته‌ای که دهه کرامت را در راستای سیره اهل‌البیت به‌عنوان یک مناسک، جریان و واقعیت در سیمای زندگی اجتماعی شیعه تثبیت کرد و به‌عنوان یک واقعیت در کنار دهه عاشورای امام حسین در دل و مغز شیعه جا افتاد، این بالاترین حرکتی بود که انجام گرفت که باید توسعه دهیم و خوشبختانه این حرکت سال‌به‌سال درحال‌توسعه است و دهه کرامت یک صورت، چهره و واقعیت جا افتاده‌ای در عمق دل و مغز شیعیان جهان دارد پیدا می‌کند، این از عنایات خاصه خود علی بن موسی‌الرضا هست، اشراق رضوی است که در دنیا تحت عنوان دهه کرامت تبلور پیداکرده و باید این را به‌عنوان یک نعمت ارزشمند پروردگار اخذ کنیم.»
نقل از: alamolhoda.com
#فربهی_مناسکی
1398/4/15
🔰منبع:
🔻مراجع تقلیدِ مناسک‌ساز: پارادوکسِ نخبه‌گرایی فقاهت و توده‌گرایی مناسک🔻
✍️محسن حسام مظاهری
1
در مناسک ثانویه، تعیین مولف و مبدع امر دشواری است. بسیاری از آیین‌ها و مناسک مذهبی سنتی، دقیقاً مشخص نیست توسط چه فرد یا افرادی و دقیقاً در چه تاریخی ابداع شده و به فهرست مناسک مذهبی افزوده شده‌اند. آیین‌پژوهان و مورخان و انسان‌شناسان فرضیات مختلفی طرح می‌کنند و هرکدام براساس شواهد و مستندات سعی در تعریف تباری برای آیین‌ها دارند، اما همه‌ی این‌ها نهایتاً در حد فرضیه است و هیچ‌کدام قطعی نیست.
به نظر می‌رسد خیلی اوقات در آیینهای سنتی با یک تألیف گروهی و زمانمند مواجه‌ایم. متن‌ها، مراسم‌ها، نشانه‌ها و نمادها هرکدام یک سیر تکوین و تکامل تدریجی را طی کرده‌اند و گروه‌هایی از افراد در ادوار مختلف و از جغرافیای متفاوت،بدون آن‌که هم را بشناسند و ببینند و از هم اطلاع داشته باشند، در این پروسه ایفای نقش کرده‌اند.
2
در مناسک نوظهور اما تعیین مؤلف و مبدع آسان‌تر است و با مرور سیر تغییرات و بررسی اقوال و اسناد (که هنوز عمدتاً شفاهی‌اند)، می‌توان مبدعان و مؤسسان را شناسایی کرد.
این مبدعان و مؤسسان، گاه دولت و حکومت، گاه یک سازمان (دولتی، فرهنگی، مذهبی)، گاه یک گروه (هیئت) و گاه حتی یک فرد (واعظ، مداح، عالم) هستند. انگیزه‌های تأسیس و ابداع هم متفاوت و متنوع است.
3
در فهرست مؤسسان مناسک شیعی در سال‌های اخیر، نام چند مرجع تقلید هم به چشم می‌خورد؛ مراجعی که اهتمام فوق‌العاده‌ای به مقوله‌ی «شعائر» نشان داده و هرکدام در فربه‌سازی مناسک شیعی عاملیت و نقش‌آفرینی مستقیم داشته‌اند؛ نقشی فراتر از تشویق و توصیه که عرف همه‌ی مراجع است.
مشخصاً آیات عظام جواد تبریزی، وحید خراسانی و سیدصادق شیرازی را می‌توان «مثلثِ مراجعِ تقلیدِ مناسک‌سازِ شیعه در سال‌های اخیر» دانست. خصوصاً دو نفر آخر که نقش پررنگ‌تری داشته‌اند.
4
به عنوان مثال توسعه و ترویج عزاداری هشتم ربیع‌الاول (شهادت امام حسن عسکری در قالب دسته‌گردانی ازجمله ابداعات آقای وحید است. همچنان‌که ثبت قانونی این روز به‌عنوان تعطیل رسمی در تقویم ملی کشور نیز برپایه‌ی پیگیری‌های ایشان عملی شده است.
آقای وحید (همراه با مرحوم تبریزی) دو مؤسس عزاداری «فاطمیه» (عاشورای فاطمی) و عاملان برجسته‌شدن این عزاداری و ثبت «شهادت» حضرت زهرا در تقویم کشور و تعطیلی روز سوم جمادی‌الثانی به‌شمار می‌روند.
همچنین دهه‌ی «محسنیه» و «هفته‌ی برائت» و تلاش مؤثر در احیا و ترویج آیین‌هایی چون قمه‌زنی (تطبیر) ازجمله ابداعات و اقداماتی است که امضای آقای شیرازی پایین آن‌هاست.
5
این نقش‌آفرینی‌ها سبب اقبال و گرایش جریان‌های «هیئتی» به آقایان وحید و شیرازی شده است و (همانطور که چند روز پیش نوشتم) در این اقبال هیئتی‌ها به مراجع مناسک‌گرا و مروج شعائر، چندان تفاوتی بین مذهبی‌های هوادار جمهوری اسلامی با مذهبی‌های مخالف نظام نیست. «شعائر» فصل مشترکِ «تشیع هیئتی» و نقطه‌ی اتحاد مذهبی‌های مناسک‌گرای موافق و مخالف نظام است.
6
اما اهتمام فوق‌العاده‌ی مراجع تقلید مذکور به مقوله‌ی مناسک یک جنبه‌ی تحلیلی مهم دارد که تاکنون مغفول مانده است: اینکه مناسک ثانویه ماهیتاً به تشیع عامیانه و مردمی تعلق دارند؛ میدانی که اساساً میدان فقاهت نیست. به عبارت دیگر فربه‌شدن و تورم بُعد مناسکی شیعه، لاجرم به‌معنای فربه‌شدن تشیع عامیانه است و ترویج مناسک، درعمل اقدامی در راستای تشدید توده‌گرایی تشیع است که با نخبه‌گرایی فقاهت منافات دارد. در میدان مناسک دیگر جایی برای عرض اندام فقیه نیست؛ چون دینداری توده‌ای، به نوعی "خودبنیاد" و "خودمرجع" است. آن‌جا دیگر فقیه خوب، فقیهی است که باب میل توده موضع بگیرد، و نه بالعکس.
بااین اوصاف، در غایت امر ترویج مناسک آن‌هم با شدت و حدتی که آقایان وحید و شیرازی نشان می‌دهند، درست مثل آن است که یک فروشنده بازار رقیبش را گرم کند. البته که در مثل مناقشه نیست. اما میوه‌ی این درخت هرکجا بیفتد، در دامن فقها نخواهد افتاد.
(این البته تحلیل من است که پیشتر صراحتاً گفته‌ام در دوگانه‌ی تشیع نخبگانی و تشیع مردمی، سمت توده‌ی مردم ایستاده‌ام.)
#تورم_مناسکی_شیعه
#فربهی_مناسکی
http://uupload.ir/files/stuf_photo_2019-11-04_11-00-52.jpg
1398/8/13
@mohsenhesammazaheri
@religionandsociety
✍️محسن حسام مظاهری
1
در مناسک ثانویه، تعیین مولف و مبدع امر دشواری است. بسیاری از آیین‌ها و مناسک مذهبی سنتی، دقیقاً مشخص نیست توسط چه فرد یا افرادی و دقیقاً در چه تاریخی ابداع شده و به فهرست مناسک مذهبی افزوده شده‌اند. آیین‌پژوهان و مورخان و انسان‌شناسان فرضیات مختلفی طرح می‌کنند و هرکدام براساس شواهد و مستندات سعی در تعریف تباری برای آیین‌ها دارند، اما همه‌ی این‌ها نهایتاً در حد فرضیه است و هیچ‌کدام قطعی نیست.
به نظر می‌رسد خیلی اوقات در آیینهای سنتی با یک تألیف گروهی و زمانمند مواجه‌ایم. متن‌ها، مراسم‌ها، نشانه‌ها و نمادها هرکدام یک سیر تکوین و تکامل تدریجی را طی کرده‌اند و گروه‌هایی از افراد در ادوار مختلف و از جغرافیای متفاوت،بدون آن‌که هم را بشناسند و ببینند و از هم اطلاع داشته باشند، در این پروسه ایفای نقش کرده‌اند.
2
در مناسک نوظهور اما تعیین مؤلف و مبدع آسان‌تر است و با مرور سیر تغییرات و بررسی اقوال و اسناد (که هنوز عمدتاً شفاهی‌اند)، می‌توان مبدعان و مؤسسان را شناسایی کرد.
این مبدعان و مؤسسان، گاه دولت و حکومت، گاه یک سازمان (دولتی، فرهنگی، مذهبی)، گاه یک گروه (هیئت) و گاه حتی یک فرد (واعظ، مداح، عالم) هستند. انگیزه‌های تأسیس و ابداع هم متفاوت و متنوع است.
3
در فهرست مؤسسان مناسک شیعی در سال‌های اخیر، نام چند مرجع تقلید هم به چشم می‌خورد؛ مراجعی که اهتمام فوق‌العاده‌ای به مقوله‌ی «شعائر» نشان داده و هرکدام در فربه‌سازی مناسک شیعی عاملیت و نقش‌آفرینی مستقیم داشته‌اند؛ نقشی فراتر از تشویق و توصیه که عرف همه‌ی مراجع است.
مشخصاً آیات عظام جواد تبریزی، وحید خراسانی و سیدصادق شیرازی را می‌توان «مثلثِ مراجعِ تقلیدِ مناسک‌سازِ شیعه در سال‌های اخیر» دانست. خصوصاً دو نفر آخر که نقش پررنگ‌تری داشته‌اند.
4
به عنوان مثال توسعه و ترویج عزاداری هشتم ربیع‌الاول (شهادت امام حسن عسکری در قالب دسته‌گردانی ازجمله ابداعات آقای وحید است. همچنان‌که ثبت قانونی این روز به‌عنوان تعطیل رسمی در تقویم ملی کشور نیز برپایه‌ی پیگیری‌های ایشان عملی شده است.
آقای وحید (همراه با مرحوم تبریزی) دو مؤسس عزاداری «فاطمیه» (عاشورای فاطمی) و عاملان برجسته‌شدن این عزاداری و ثبت «شهادت» حضرت زهرا در تقویم کشور و تعطیلی روز سوم جمادی‌الثانی به‌شمار می‌روند.
همچنین دهه‌ی «محسنیه» و «هفته‌ی برائت» و تلاش مؤثر در احیا و ترویج آیین‌هایی چون قمه‌زنی (تطبیر) ازجمله ابداعات و اقداماتی است که امضای آقای شیرازی پایین آن‌هاست.
5
این نقش‌آفرینی‌ها سبب اقبال و گرایش جریان‌های «هیئتی» به آقایان وحید و شیرازی شده است و (همانطور که چند روز پیش نوشتم) در این اقبال هیئتی‌ها به مراجع مناسک‌گرا و مروج شعائر، چندان تفاوتی بین مذهبی‌های هوادار جمهوری اسلامی با مذهبی‌های مخالف نظام نیست. «شعائر» فصل مشترکِ «تشیع هیئتی» و نقطه‌ی اتحاد مذهبی‌های مناسک‌گرای موافق و مخالف نظام است.
6
اما اهتمام فوق‌العاده‌ی مراجع تقلید مذکور به مقوله‌ی مناسک یک جنبه‌ی تحلیلی مهم دارد که تاکنون مغفول مانده است: اینکه مناسک ثانویه ماهیتاً به تشیع عامیانه و مردمی تعلق دارند؛ میدانی که اساساً میدان فقاهت نیست. به عبارت دیگر فربه‌شدن و تورم بُعد مناسکی شیعه، لاجرم به‌معنای فربه‌شدن تشیع عامیانه است و ترویج مناسک، درعمل اقدامی در راستای تشدید توده‌گرایی تشیع است که با نخبه‌گرایی فقاهت منافات دارد. در میدان مناسک دیگر جایی برای عرض اندام فقیه نیست؛ چون دینداری توده‌ای، به نوعی "خودبنیاد" و "خودمرجع" است. آن‌جا دیگر فقیه خوب، فقیهی است که باب میل توده موضع بگیرد، و نه بالعکس.
بااین اوصاف، در غایت امر ترویج مناسک آن‌هم با شدت و حدتی که آقایان وحید و شیرازی نشان می‌دهند، درست مثل آن است که یک فروشنده بازار رقیبش را گرم کند. البته که در مثل مناقشه نیست. اما میوه‌ی این درخت هرکجا بیفتد، در دامن فقها نخواهد افتاد.
(این البته تحلیل من است که پیشتر صراحتاً گفته‌ام در دوگانه‌ی تشیع نخبگانی و تشیع مردمی، سمت توده‌ی مردم ایستاده‌ام.)
#تورم_مناسکی_شیعه
#فربهی_مناسکی
http://uupload.ir/files/stuf_photo_2019-11-04_11-00-52.jpg
1398/8/13
@mohsenhesammazaheri
@religionandsociety
🔸هشتم ربیع: یک مناسبت بلاتکلیف🔸
✍ محسن حسام مظاهری
هشتم ربیع یک وضعیت دوگانه و بلاتکلیف دارد که در پوستر زیر (مربوط به هیئتی در روستای علوی از توابع کاشان) به خوبی تصویر شده: نیمی سوگ و نیمی سور؛ نیمی سیاه و نیمی رنگارنگ.
جشن گرفتن در شام شهادت امام عسکری به‌عنوان آغاز امامت یا "تاجگذاری" امام زمان(ع) واجد تناقضی است که مدافعان این جشن پاسخ روشنی به آن نداده‌اند.
تناقض اینجاست که شام شهادت دیگر ائمه، با عنوان "شام غریبان" عزاداری میشود. شام غریبان، آنطور که عبدالله مستوفی در خاطراتش آورده (شرح زندگانی من، ج1)، از زمان مظفرالدین شاه رایج شد. این مراسم ابتدا مختص عزای امام حسین بود (شب یازدهم محرم) و همانطور که از نامش پیداست مناسبتش زنان و کودکان بازمانده کاروان کربلا بود. بعدها در مشهد مشابه آن درباره امام رضا(ع) راه افتاد که هنوز برگزار میشود. اخیرا و در راستای مناسبت‌سازی و توسعه تقویم مناسکی، برخی هیئتها برای امام علی(ع) و دیگر ائمه هم شام غریبان می‌گیرند. با توسعه مفهوم غریبان از اسرای کربلا به خانواده همه امامان دیگر!
با چنین منطقی، در شام هشتم ربیع هم می‌توان شام غریبان امام یازدهم را برگزار کرد. اتفاقا با توجه به خردسالی امام زمان هنگام شهادت پدر و شرایط آن مقطع، "غریبان" هم چندان بی مسما نیست.
از طرف دیگر، اگر بحث آغاز امامت باشد می‌توان شام شهادت دیگر ائمه را هم به عنوان آغاز امامت امام بعدی جشن گرفت. مثلا آغاز امامت امام جواد به جای شام غریبان امام رضا.
این هم که گفته شود تفاوت در حی و زنده بودن امام عصر است باز مشکل را برطرف نمی‌کند؛ چون عزای پدرشان هنوز کماکان باقیست.
حالا فکرش را بکنید چنین مناسبت بلاتکلیفی به توصیه یکی از مراجع تقلید و پیگیری رئیس مجلس و رای نمایندگان به عنوان تعطیل رسمی در تقویم کشور ثبت شده است.
به تازگی و در 2 مهر گذشته نمایندگان مجلس بر حفظ این مناسبت و تعطیلی در تقویم کشور پافشاری کردند. به گزارش خبرگزاری‌ها "نمایندگان در جلسه علنی روز 2 مهر 1398 مجلس با ۱۱۷ رای موافق، ۶۲ رای مخالف و ۹ رای ممتنع از مجموع ۲۲۸ نماینده حاضر با طرح یک فوریتی اصلاح تعطیلات رسمی مبنی بر حذف بند (ح) ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور- هشتم ربیع الاول- مخالفت کردند".
مشروح مذاکرات نمایندگان مجلس، چه مدافعان و چه مخالفان طرح، خیلی جالب و خواندنی است.
#تورم_مناسکی_شیعه
#فربهی_مناسکی
#مطالعات_اجتماعی_تشیع
http://uupload.ir/files/3qvc_img_20191106_095207_708.jpg
1398/8/15
🔰منبع: دین، فرهنگ و جامعه-محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
✍ محسن حسام مظاهری
هشتم ربیع یک وضعیت دوگانه و بلاتکلیف دارد که در پوستر زیر (مربوط به هیئتی در روستای علوی از توابع کاشان) به خوبی تصویر شده: نیمی سوگ و نیمی سور؛ نیمی سیاه و نیمی رنگارنگ.
جشن گرفتن در شام شهادت امام عسکری به‌عنوان آغاز امامت یا "تاجگذاری" امام زمان(ع) واجد تناقضی است که مدافعان این جشن پاسخ روشنی به آن نداده‌اند.
تناقض اینجاست که شام شهادت دیگر ائمه، با عنوان "شام غریبان" عزاداری میشود. شام غریبان، آنطور که عبدالله مستوفی در خاطراتش آورده (شرح زندگانی من، ج1)، از زمان مظفرالدین شاه رایج شد. این مراسم ابتدا مختص عزای امام حسین بود (شب یازدهم محرم) و همانطور که از نامش پیداست مناسبتش زنان و کودکان بازمانده کاروان کربلا بود. بعدها در مشهد مشابه آن درباره امام رضا(ع) راه افتاد که هنوز برگزار میشود. اخیرا و در راستای مناسبت‌سازی و توسعه تقویم مناسکی، برخی هیئتها برای امام علی(ع) و دیگر ائمه هم شام غریبان می‌گیرند. با توسعه مفهوم غریبان از اسرای کربلا به خانواده همه امامان دیگر!
با چنین منطقی، در شام هشتم ربیع هم می‌توان شام غریبان امام یازدهم را برگزار کرد. اتفاقا با توجه به خردسالی امام زمان هنگام شهادت پدر و شرایط آن مقطع، "غریبان" هم چندان بی مسما نیست.
از طرف دیگر، اگر بحث آغاز امامت باشد می‌توان شام شهادت دیگر ائمه را هم به عنوان آغاز امامت امام بعدی جشن گرفت. مثلا آغاز امامت امام جواد به جای شام غریبان امام رضا.
این هم که گفته شود تفاوت در حی و زنده بودن امام عصر است باز مشکل را برطرف نمی‌کند؛ چون عزای پدرشان هنوز کماکان باقیست.
حالا فکرش را بکنید چنین مناسبت بلاتکلیفی به توصیه یکی از مراجع تقلید و پیگیری رئیس مجلس و رای نمایندگان به عنوان تعطیل رسمی در تقویم کشور ثبت شده است.
به تازگی و در 2 مهر گذشته نمایندگان مجلس بر حفظ این مناسبت و تعطیلی در تقویم کشور پافشاری کردند. به گزارش خبرگزاری‌ها "نمایندگان در جلسه علنی روز 2 مهر 1398 مجلس با ۱۱۷ رای موافق، ۶۲ رای مخالف و ۹ رای ممتنع از مجموع ۲۲۸ نماینده حاضر با طرح یک فوریتی اصلاح تعطیلات رسمی مبنی بر حذف بند (ح) ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور- هشتم ربیع الاول- مخالفت کردند".
مشروح مذاکرات نمایندگان مجلس، چه مدافعان و چه مخالفان طرح، خیلی جالب و خواندنی است.
#تورم_مناسکی_شیعه
#فربهی_مناسکی
#مطالعات_اجتماعی_تشیع
http://uupload.ir/files/3qvc_img_20191106_095207_708.jpg
1398/8/15
🔰منبع: دین، فرهنگ و جامعه-محسن حسام مظاهری
@religionandsociety
