✔️ އަޟްޙާ ޢީދު ދުވަހުގެ ބައެއް އަޙްކާމުތައް

🔵 ތަކްބީރު ކިޔުން
މި ތަކްބީރުތައް ފެށެނީ ޢަރަފާތް ދުވަހުގެ ފަޖުރުން ފެށިގެން އައްޔާމުއް ތަޝްރީޤުގެ އެންމެ ފަހު ދުވަހުގެ ޢަޞްރުގެ ވަޤުތުގެ ނިޔަލަށެވެ. (ތަފްޞީލު: ދިވެހިބަހުން)

🔵 ހިނައިގަތުމާއި ފިރިހެނުން ހުވަނދުލުން
އަދި އަތުގައި އޮތް އެންމެ ރީތި ހެދުމެއް ލުމެވެ. އެއީ އިސްރާފު ކުރުމަކާއި ނުލައެވެ.

🔵ބޮޑު ޖަމާޢަތުގައި މުސްލިމުންނާއި އެކު ނަމާދު ކުރުން އަދި ޚުޠުބާއަށް ޙާޒިރުވެ ހުރުން އެދެވިގެން ވުން
އިބްނު ތައިމިއްޔާއި އެނޫން މުޙައްޤިޤު ޢިލްމުވެރިން ރާޖިޙު ކުރައްވާފައިވާ ގޮތުގައި ޢީދު ނަމާދަކީ ވާޖިބެކެވެ. އަދި ޢުޛުރަކާއި ލައިގެން މެނުވީ އެދޫކޮށް ނުލެލެވޭނޭ ކަމެވެ. މީގެ އިތުރުން އަންހެނުންވެސް އޭގައި ބައިވެރިވުންވެއެވެ. އަދި އޭގެ ތެރެއިން ޙައިޟުވެރިންވެސް ނާމާދުން އެކަހެރިކޮށް އެއަށް ޙާޒިރުވުންވެއެވެ.

🔵 އާދައިގެ މިނެއްގައި ހިނގާފައި ޢީދު ނަމާދުގެ މައިދާނަށް ދިޔުން

🔵 ނަމާދަށް ދާ މަގާއި އަންނަ މަގު ތަފާތު ކުރުން

🔵 އުޟްޙިޔާ ޒަބަހަ ކުރުން
މިކަން ކުރުން ވަނީ ޢީދު ނަމާދަށް ފަހުގައެވެ. އެއީ ނަބިއްޔު ﷺ ގެ އަމުރުފުޅުގެ މައްޗަށެވެ: «مَنْ كَانَ ذَبَحَ قَبْلَ أَنْ يُصَلِّيَ فَلْيُعِدْ مَكَانَهَا وَمَنْ لَمْ يَكُنْ ذَبَحَ فَلْيَذْبَحْ بِاسْمِ اللَّهِ» ”ޢީދު ނަމާދު ކުރުމުގެ ކުރިން (އުޟްޙިޔާ) ކަތިލައިފި މިހެއް، އޭގެ ބަދަލުގައި އަލުން ކަތިލާށެވެ. އަފި ކަތިނުލައި ހުރި މީހެއް، ފަހެ ﷲ ގެ އިސްފުޅާއިއެކު ކަތިލާށެވެ.“ (އަލްބުޚާރީ އަދި މުސްލިމް) އަދި ޒަބަހަ ކުރުމުގެ ވަޤުތަކީ 4 ދުވަހެވެ. އެއީ (ޢީދުގެ ފުރަތަމަ ދުވަސް ކަމުގައިވާ) އައްނަޙްރު ގެ ދުވަހާއި (އެޔާއި ވިދިގެންވާ) އައްޔާމުއް ތަޝްރީޤުގެ ތިން ދުވަހެވެ. ރަސޫލު ﷲ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: «وكل أيام التشريق ذبح» ”އަދި އައްޔާމުއް ތަޝްރީޤުގެ ކޮންމެ ދުވަހަކީ ޒަބަހަކުރުމުގެ ދުވަހެކެވެ.”

🔵 އުޟްޙިޔާ ގެ މަސް ކެއުން
ރަސޫލު ﷲ ﷺ ޢީދު ނަމާދުގެ މައިދާނުން ނިކުނެވަޑައިގެން، އެކަލޭގެފާނުގެ އުޟްޙިޔާއިން އެއްޗެއް ކެއިން ނުބައްލަވާ އެހެން އެއްޗެއް ފަރިއްނުކުޅުއްވައެވެ. (زاد المعاد 1/ 441.)

🔵 ޢީދުގެ ތަހުނިޔާ އެކަކު އަނެކަކަށް ކިޔުން
މިއީ އަޞްޙާބު ބޭކަލުން އަރިހުން ޘާބިތުވެފައިވާ ކަމެވެ.


⚠️ސުންނަތާއި ޚިލާފު އަދި ނަހީވެވިގެންވާ ބަޔެއް ކަންކަން:

🔴ޖަމާޢަތެއްގައި އެއްކޮށް އެއްއަޑަކުން ނޫނީ އެކަކުގެ ފަހަތުން ދެންތިބި އެންމެން ތަކުބީރު ކިޔުން

🔴އުޟްޙިޔާ ކަތިލުމަށް ނިޔަތް ގަނެފައިވާ މީހާ އެކަން ކުރުމުގެ ކުރިން ހަށިގަނޑުން އެއްވެސް އިސްތަށްޓެއް ކޮށުން ނޫނީ ވަކިކުރުން އަދި ނިޔަފަތި ކެނޑުން.

🔴ދެޖިންސު މަސްހުނިވާ ގޮތަށް އަދި މިޔުޒިކާއި ޙަރާމް އެކުލެވޭ ގޮތަށް ޢީދު ފާހަގަ ކުރުން

🔴އިސްރާފު ކުރުން އަދި އޭގެ ތެރޭގައި މަންފާއެއް ނެތް ބޭކާރު ކަންކަންވެސް ހިމެނޭ.

(ޚުލާޞާ ކުރެވިފައިވަނީ، މިމަޞްދަރުން)


~ ގަލަންދާނު

🔄
{...وَلِتُكَبِّرُوا۟ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَىٰكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}
(...އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށް ތެދުމަގު ދެއްކެވިކަން މައްޗަށް اللَّه އަށް ތަކްބީރު ކިޔައި އުޅުމަށްޓަކައެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން (އެކަލާނގެއަށް) ޝުކުރު ވެރި ވުމަށްޓަކައެވެ.)

الله أكبر.. الله أكبر.. الله أكبر

އިސްލާމް ކަމަށް އަހަރެމެންނަށް ހިދާޔަތް ދެއްވި اللّٰه އަށް ޙަމްދު ކުރަމެވެ. އަދި އެއިލާހަށް ކިޔަމަންގަތުމުގެ ނިޢުމަތް އަހަރެމެންނަށް ދެއްވީތީވެސް އެވެ. އެއިލާހުގެ ފަޟުލުވަންތަ ކަމާއި ދީލަތިވަންތަކަމަށް ޝުކުރުހުއްޓެވެ. އެއިލާހު ހަޒުރަތުން ރަޙްމަތާއި މަޣްފިރަތާއި ޤަބޫލަށް އެދި ދަންނަވަމެވެ. تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنَّا وَمِنْكُم صالح الأعمال. [އަހަރެމެންނާއި ތިބާ ފުށުން (އަދައުކުރި) ޞާލިޙު ޢަމަލުތައް، اللّٰه ޤަބޫލުކުރައްވާށިއެވެ.]

✅ ޙަދީޘް ޢިލްމުގެ އަމީރުލް މުއުމިނީން، ޝުޢުބަތު ބުނުލް ޙައްޖާޖު ވިދާޅުވި އެވެ: ޢީދު ދުވަހު ޔޫނުސް ބިން ޢުބައިދު އާއި ބައްދަލުވުމުން ވިދާޅުވިއެވެ: «تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنَّا وَمِنْكَ» (އަހަރެމެންނާއި ތިބާގެ ފުށުން اللّٰه ޤަބޫލު ކުރައްވާ ށިއެވެ.) ❝


— އަލްމުޙައްދިޘް، އަބޫ ޞުޙައިބް، ޚާލިދުލް ޙާއިކު
~ ގަލަންދާނު

--------------------------
ނޯޓް: އައްޝެއިޚް، އަލްޙާފިޠު ޢަބްދު اللّٰه އައްސަޢްދު ވިދާޅުވިއެވެ: ”އަޞްޙާބު ބޭކަލުން އަރިހުން، ޢީދުގައި އެބޭކަލުން « تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنَّا وَمِنْكُم » —މިހެން ވިދާޅުވާކަމަށް، ވާރިދުވެފައި ވެއެވެ.“

⏺ ޢީދު މަރައި ނުލާށެވެ!

ހިތްދަތި މަދަހަ ތަކާއި ޢިބާރާތްތަކުން ޢީދުގެ އުފާވެރިކަން މަރައި ނުލާށެވެ. އަދި ހިތާމަވެރިކަން ގެނުވާ ޙާލަތްތަކަށް ގޮވުމުންވެސް މެއެވެ. އެހެނީ މި މާތްވެގެންވާ ޢީދުގައި އުފާ ފާޅުކޮށް ހިތްއުފާ ކުރުމަކީ ދީނުގެ ތެރެއިން ވާ ކަމެކެވެ.

ފަހެ ރަސޫލު ﷲ ﷺ ވީ މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން އެބޭކަލަކަށް، އެބޭކަލެއްގެ އަހުލުންނާއި އަޞްޙާބުންނާއި އުއްމަތް އެންމެ ބޮޑަށް އިމްތިޙާނު ކުރެވުނު ބޭކަލަށެވެ. އަދި މިއާއި އެކުވެސް، ޢީދު ދުވަހު އެކަލޭގެފާނު އުޖާލާ ކަމާއި އުފާވެރިކަން ފާޅުކުރައްވައެވެ.

އަދި އެންމެ ހައިރާން ކުރުވަނިވި އެއްކަމަކީ، ބައެއް މީހުން ﷲ އެއަކަށް އަމުރެއް ދެއްވާފައިނުވާ މުސްލިމުން ނޫން މީހުންގެ މުނާސަބާތަކުގައި އުފާވެރިކަން ފާޅުކުރާކަމެވެ. ނުވަތަ ޢާއިލީ އަދި މިޒާތުގެ އުއްމަތާއި ނުގުޅޭ ކަންކަމުގައި އެބައިމީހުންގެ ރޫހުގެ ތާޒާކަން ދައްކައެވެ. އެހެނަސް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތް އެއަކަށް ގޮވާލާ މުސްލިމުންގެ ޢީދެއް އައުމާއި އެކު، އެވެރިން މޯޅިވެއެވެ. އަދި މުސްލިމުންނަށް ލިބެމުންދާ އަނިޔާތަކާއި އާފާތްތަކާއި ހިތާމަތަށް ހަނދުމަކުރާން ފަށައެވެ.

ولا حول ولا قوة إلا باللّٰه.


— އައްތަޛްކިރާ


~ ގަލަންދާނު

🔴
مادمنا مع بعضنا
އަހަރެމެން އެކުގައިވާހާ ހިނދަކު
دامت مساعيد
އުފާވެރިކަން ދެމިއޮންނާނެތެވެ.

...

حبل الود يجمعنا
ލޯބީގެ ވާފަށްތަކުން އަހަރެމެން ޖަމަޢުވެއެވެ.
في عيد السعادة
...މިއުފާވެރިކަމުގެ ޢީދުގައެވެ!


🗒ތަރުޖަމާ ލިންކް | 🔗އޯޑިއޯ mp3

~ ގަލަންދާނު

📌ދަތުރަކު ނިކުންނަ މީހާ، ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި އަވަށްޓެރިންނާއި އެކުވެރިންނަށް އަލްވަދާޢު ކިޔައި ހިތްހަލާލު ހޯދުމުގެ މާތްކަން.

①
#حديث_صحيخ

އިބްނު ޢަބުދިލް ބައްރު "بهجة المجالس" ގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ: "ތިޔަބައިމީހުން ކުރެ މީހަކު ދަތުރެއްގައި ނުކުމެއްޖެނަމަ، އެމީހެއްގެ އަޚުންނަށް އަލްވަދާޢު ކިޔާ ހުށި ކަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އޭނާގެ އަޚުންގެ ދުޢާގައި މާތް ﷲ ބަރަކާތް ލައްވާފައިވެއެވެ.“

ސާލިމް ބުނު ޢަބްދިﷲ ބުނު ޢުމަރުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ: އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ: ”ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ބައްޕަ ޢަބްދުﷲ ބިން ޢުމަރު ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު- އަށް މީހަކު ދަތުރަކު ފުރަން އުޅޭކަން އެނގި ވަޑައިގެންފިނަމަ އެމީހެއްގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވެއެވެ. ”ރަސޫލު ﷲ ﷺ ތިމަންމެންނަށް އަލްވަދާޢު ވިދާޅުވި ގޮތަށް ތިބާ އަށް އަލްވަދާޢު ކިޔުމަށް ޓަކައި ގާތްވެލާށެވެ.“ ދެން ވިދާޅުވެއެވެ: «أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ دِينَكَ وَأَمَانَتَكَ وَخَوَاتِيمَ عَمَلِكَ» ”ތިބާގެ ދީނާއި، ތިބާގެ އަމާނަަތާއި، (ތިބާގެ އަހުލުވެރިންނާއި، ތިބާ މީސްތަކުންނާއި ހަވާލުކޮށްފައިވާ އަމާނާތް ) އަދި ތިބާގެ އެންމެ ފަހު ޢަމަލު ، މާތް ﷲ އާއި ހަވާލުކުރަމެވެ.“

ރިވާކުރެއްވީ އައްތިރުމިޛީ (3443) ގައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ: ”މިސަނަދުން މިޙަދީޘު މ، ޙަސަން ޞަޙީޙު ޣަރީބެވެ.“ ⁽¹⁾


🟥”ކުނޫޒު ރިޔާޟުއް ޞާލިޙީން“ ގައި ބަޔާން ވެވުނު ޙަދީޘުގެ ދަށުން ވެއެވެ:

📝 މިޙަދީޘުން ނެގޭ ފިޤުހު:

ދަތުރުފަތުރުގެ އަދަބުތައް: އައްނަވަވީ އެކަކޭގެފާނުގެ ފޮތް "އަލްމަޖްމޫޢު" އަދި "އަލްއަޛްކާރު" ގައި ⁽²⁾ ދަތުރުފަތުރުގެ އަދަބުތައް ޛިކުރު ކުރެއްވިއެވެ. އޭގެތެރެއިން އަންނަނިވި ކަންކަން ބަޔާން ކޮށްލުން މުޙިއްމެވެ:

1. މުސާފިރު ޙައްޖަށްޓަކައި ނުވަތަ ހަނގުރާމައަށްޓަކައި ނޫނީ އެނޫން ކަމެއްގައި ވިޔަސް ދަތުރަކަށް ޢަޒުމު ކަނޑައަޅާ ހިނދު، އޭނާ އެކަންތައް ފަށައިގަތުން ވަނީ އެންމެހާ އުރެދުންތަކުން ތަޥްބާވުމުންނެވެ. އަދި ޚަލްޤުތަކުންނަށް ވެއްޖެ ބޭއިންސާފާއި އަނިޔަލަކުން ސާފުވެގަތުމުންނެވެ. އަދި ކެރިކުޅަދާނަވީ ވަރަކުން ދޭން ހުރެއްޖެ ދަރަންޏެއް ދައްކައި އަތުގައި ހުރެއްޖެ އަމާނަތެއް ރައްދުކޮށްގެންނެވެ. އަދި އޭނާ އާއި އެކު މުޢާމަލާތެއް ކުރިޔަށް ދާ އެންމެހާ މީހެއްގެ މުޢާމަލާތެއް ނޫނީ ބައިވެރިވުމެއް ޚަލާސް ކޮށްގެންނެވެ. އަދި އޭނާގެ ވަޞިއްޔަތް ލިޔެ އެއަށް ހެކިވެރިން ހެކިކުރުވައިގެނެވެ. އަދި ނުދެއްކި ހުރެއްޖެ ދަރަންޏެއް ނަމަ އެއާއި ހަވާލުވާނޭ ޒިންމާދާރެއް ޢައްޔަނުކުރުމެވެ. އަދި އޭނާ ގެ ޢާއިލާއާއި އޭނާ ގެ ޒިންމާގެ ދަށުގައި ވާ ބަޔަކަށް ދަތުރުން ރުޖޫޢަވުމާއި ހަމަޔަށް ބޭނުންވާނޭ ޚަރަދުތައް ހަމަޖައްސައިދިނުމެވެ. އަދި ސުންނަތް ކަންތައް ތަކުގެ ތެރޭގައި، ﷲ تعالى ޙަޟުރަތަށް އިސްތިޚާރާ ކުޅައުން ވެއެވެ. އެގޮތުން ފަރުޟު ނަމާދު ނޫން ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއް ކޮށް އަލްއިސްތިޚާރާ ގެ ދުޢާ ކުރުން ވެއެވެ. އަދި މައިންބަފައިންނާއި އެބަޔަކަށް ކަމޭހިތައި ކިޔަމަންގަންނަން ޖެހޭ ފަރާތް ތަކުގެ ރުހުން ހޯދުން ވެއެވެ.⁽³⁾

2. އޭނާގެ އަހުލުންނާއި އަވަށްޓެރިންނާއި އެކުވެރިންނާއި އެންމެހާ ލޯބިވާ ފަރާތްތަކަށް ވަކިވުމުގެ ސަލާމް (އަލްވަދާޢު) ކިޔުން މުސްތަޙައްބު ވެގެންވެއެވެ. އަދި އެއިން ކޮންމެ މީހެއް އޭނާގެ މިއެކުވެރިޔާއަށް: أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ دِينَكَ وَأَمَانَتَكَ وَخَوَاتِيمَ عَمَلِكَ [زودك الله التقوى، وغفر لك ذنبك، ويسر الخير لك] — އޭ ކިޔައި މިބާބުގައިވާ ދުޢާތައް ކޮށްދިނުން ވެއެވެ.



ـــــــــــــــــــ
[1] އަލްޢުޞައިމީ ވިދާޅުވިއެވެ: ”މިޙަދީޘު ރިވާކުރެއްވީ އައްނަސާއީ ފިޔަވައި ސުނަން ފޮތްތަކުގެ ބޭކަލުންނެވެ. އޭގެ ސަނަދު ޞައްޙައެވެ.“ ފަހަދުއް ސުނީދު ވިދާޅުވިއެވެ: ”މިޙަދީޘު ޞައްޙައެވެ.“ އައްސަޢްދު ވިދާޅުވިއެވެ: ”ދަތުރުވެރިޔާއަށް އަލްވަދާޢު ކިޔުމުގެ ސުންނަތް ގޮތަކީ މިއީއެވެ.“
[2] ތަފްސީލަށް: އަލްއިމާމް އައްނަވަވީ ގެ ”المجموع شرح المهذب“ ۱۸٦/٤ - ۲۰۱ ، އަދި ”الأذكار المنتخبة من كلام سيد الأبرار“ (ت: محيي الدين مستو) ص ٢٤٤ - ٢٥٨.
[3] ބަލައިހޯދުމަށް: ކުވެއިތުގެ ”الموسوعة الفقهية“ ٤٠/٢٥-٤١.

②
📝 (ޙަދީޘުގައި އެކުލެވޭ) ދަޢުވަތާއި ގުޅުން ހުރި މައުޟޫތައް:

🔵ފުަރަތަމަ ކަމަކަށް: ނަބިއްޔު ﷺ ގެ ޢަމަލުފުޅާއި އެއްގޮތަށް ޢަމަލު ކުރުމަށް އިބްނު ޢުމަރުގެ ހުސިޔާރުކަން.

🔵ދެވަނަޔަށް: ދަތުރުގެ ކުރިން ދަތުރުވެރިޔާ އޭނާގެ އަހުލުންނާއި އެކުގައިއުޅޭ މީހުންނަށް ދަތުރު ސަލާމް ކުރުން.

(މިނުކުތާ ދަށުން ގެންނެވި ތަފްޞީލުގައި ވެއެވެ.)

ދަތުރުވެރިޔަކީ އޭނާގެ ޢާއިލާ އާއި އެކުވެރީންނާއި ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި ވަކިވެ މުއްދަތެއް ކަޑައްތުކުރާ މީހެކެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާ ދަތުރު ފެށުމުގެ ކުރިން އެވެރިންނާއި ދަތުރު ސަލާމް ކުރުން މުސްތަޙައްބު ވެގެން ވެއެވެ. އަދި މިކަން މިދެޙަދީޘުން ވަރަށް ސާފެވެ. ”الموسوعة الفقهية“ ގައި ވެއެވެ: ”މުސްލިމު މީހާއަށް މުސްތަޙައްބު ވެގެން ވަނީ އޭނާ ދަތުރަކު ދާން ޤަޞްދުކޮށްފި ނަމަ، އޭނާގެ އަޚުންނާއި އަހުލުންނާއި ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި އެކުވެރިންނާއި އަވަށްޓެރީންނަށް ދަތުރު ސަލާމް ކުރުމެވެ. އެވެރިން ފުށުން އޭނާ އަށް ދުޢާ ކޮށްދިނުމަށް އެދި އެވެރިންނަށް ވެސް ޚުދު އޭނާ ދުޢާ ކޮށްދިނުމެވެ.“

އައްޝިޢްބީ ވިދާޅުވިއެވެ: ”ސުންނަތް ގޮތަކީ މީހަކު ދަތުރަކަށް ނިކުންނަ ހިނދު، އޭނާގެ އަޚުން ގާތަށް ގޮސް އެވެރިންނާއި އަލްވަދާޢު ކިޔައި އެވެރިންގެ ފުށުން ދުޢާ ހޯދައި ޖަމާކުރުމެވެ. އަދި އޭނާ ދަތުރަކުން އެނބުރި އައިސްފިނަމަ، އެވެރިން އޭނާ ގާތަށްގޮސް ސަލާމާ ކުޅައުމެވެ.⁽⁴⁾

އަދި އިބްނުލް ހުމާމުގެ ”فتح القدير“ ގައި ވެއެވެ: ”ދަތުރުވެރިޔާ އޭނާގެ އަހުލުންނާއި އަޚުންނަށް އަލްވަދާޢު ކިޔައި، ހިތްހަލާލު ހޯދައި އެވެރިންގެ ފުށުން ދުޢާ އަށް އެދުމަށް، އެވެރިން ގާތަށް އޭނާ ދިޔުން ވެއެވެ. އަދި އޭނާ އެނބުރި އައުމުން، އެވެރިން އޭނާ ގާތަށް ޒިޔާރަތް ކުރުން ވެއެވެ.“⁽⁵⁾

އައްނަވަވީ ވިދާޅުވިއެވެ: ”އަދި އޭނާއަށް — އެބަހީ މުސާފިރަށް — މުސްތަޙައްބު ވެގެން ވަނީ، އޭނާ ގެ އަހުލުންނާއި ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި، އެކުވެރިންނާއި އަވަށްޓެރިންނަށް ދަތުރު ސަލާމް ކުރުމެވެ. އަދި އެވެރިން ފުށުން އޭނާއަށް ދުޢާއަށް އެދުމެވެ. އަދި އެވެރިންނަށް އޭނާ ދުޢާ ކޮށްދިނުމެވެ.“⁽⁶⁾

އެއްވެސް ޝައްކެތް ނެތް ގޮތުގައި، މުސާފިރު މިގޮތަށް ޢަމަލު ބެހެއްޓުމުން އެތަކެއް ފާއިދާތަކެއް އޭގެން ފޯދެއެވެ. އެގޮތުން މީގެ ސަބަބުން ރަހިމުގެ ގުޅުން ގާއިމުވެ، ލޯތްބާއި ގާތްކަން އުފެދި، ޢަދާވާތާއި ދެބަސްވުންތައް ވަޅުޖެހި، ދަތުރުމަތީގައިވާ ދުވަސްވަރު ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި އެކުވެރިން އޭނާގެ ޢާއިލާގެ ކަންކަން ބަލަހައްޓަދިނުން ވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން އެވެރިން ފުށުން އޭނާ އަށް ދުޢާ ލިބި ، ވާޖިބުވެގެންވާ ނަސޭހަތްވެސް ފޯރުކޮށްދެވެއެވެ. ❝ — ނިމުނީ.



✏️އަހަރެން ބުނަމެވެ: އަދި މަތީގައި ނަންގަނެވުނު އިބްނުލް ހުމާމުގެ ”فتح القدير“ ބަސްކޮޅަކީ، ޙައްޖާއި ބެހޭ ބާބުގައި ގެންނެވި ބަސްފުޅެކެވެ. އަދި އޭގައި ވަނީ: (އޭނާ އަށް) ”މުސްތަޙައްބުވެގެންވާ ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި... “ ދެން އަހުލުންނާއި އަޚުންނަށް ދަތުރު ސަލާމް ކޮށް ހިތްހަލާލުހީދައި ދުޢާައަށް އެދުމުގެ ވާހަކަ ނަން ގެންނެވިއެވެ. (فتح القدير، ابن الهمام، كتاب الحج [ ص: 2/408 ] މަޞްދަރު)

އަަދި އިބްނު ޢާބިދީން "رد المحتار على الدر المختار" (2/471) ގައި "ކިތާބުލް ޙައްޖު" ގެ ދަށުން "ޙައްޖުގެ ސުންނަތް ތަކާއި އަދަބުތައް" މިހެން ބާބު ކުރައްވައި، ވިދާޅުވިއެވެ: (އޭގެތެރޭ) ދަންނަ ރައްޓެހީންނަށް އަލްވަދާޢު (އެބަހީ: ދަތުރު ސަލާމް) ކުރުމާއި، ހިތްހަލާލު ހޯދުމާއި، އެވެރިންގެ ދުޢާ ލިބިގަތުން ވެއެވެ...“ والله أعلم


ـــــــــــــــــــ
[4] އިބްނު މުފްކިޙް ގެ "الآداب الشرعية والمنح المرعية" ٤٥٠/١.
[5] އައްޝަޥްކާނީ ގެ "فتح القدير، الجامع بين فني الرواية والدراية من علم التفسير" ۳۱٩/٢، އަދި ކުވެއިތުގެ "الموسوعة الفقهية" ٣٧٠/٤٢
[6] އަލްއިމާމް އައްނަވަވީ ގެ "الأذكار المنتخبة من كلام سيد الأبرار" (ت. محيي الدين مستو) ص ٢٤٧.

✨ ❞ މުސްލިމުންނާއި ހަނގުރާމަ ކުރަމުންދާ ޢަދުއްވުންނަށް ލިބޭ ގެއްލުމުގައި އުފާކުރެވުމީ، އީމާން ކަމުގެ ދަލީލެކެވެ. އެހެނީ މުއުމިނެއްގެ ނަފުސުގައި ވޭން އަދި ހިތުތެރޭ ރުޅި އެކުލެވެއެވެ. އަދި އެ ހިންދައިލާ އެއްޗެއް ގޮތުގައި ޢަދުއްވުންނަށް ޖެއްސެވޭ މުޞީބާތް، ﷲ ލެއްވެވިއެވެ: {وَيَشۡفِ صُدُورَ قَوۡمٍ مُّؤۡمِنِينَ • وَيُذۡهِبۡ غَيۡظَ قُلُوبِهِمۡۗ} ”އަދި މުއުމިނުންގެ ބައެއްގެ ހިތްތަކަށް އެކަލާނގެ ޝިފާ ދެއްވާނެތެވެ. އަދި އެއުރެންގެ (އެބަހީ: މުއުމިނުންގެ) ހިތްތަކުގައިވާ ރުޅިވެރިކަން ފިއްލަވާނެތެވެ.“ [التوبة 14,15] ⁽¹⁾ ❝

— ޢަބްދުލް ޢަޒީޒް އައްޠަރީފީ
~ ގަލަންދާނު
#تدبر_آية

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] މިއާޔަތުގެ ތަފްސީރުގައި ބަކުރުބެ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ: ”އަދި ކާފަރުން މަރާ އެމީހުންނަށް مؤمن ންގެ އަތްތަކުން އަދަބުދެއްވަނީ އެމީހުންގެ ހިތްތަކުގައިވާ ރުޅިވެރިކަމާއި ދެކޮޅުވެރިކަން އެކަލާނގެ ނެތިކުރައްވައި ދުއްވައިލުމަށްޓަކައެވެ.“

🔴ޙިޖާބު ނުވުމަކީ ފާފައެކެވެ. އެއާއި ދެކޮޅަށް ވަކާލާތު ކުރުމަކީ ކުފުރެކެވެ.

❞ އަދި ޙިޖާބު އަކީ ޝަރީޢަތުގެ ޘާބިތު އަސާސު ތަކުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ އެއްޗެކެވެ. ޢާންމު މާނައިގައި މިބުނެވޭ ޙިޖާބު (ބުރުގާ)، މިއީ އޭގެ އަސާސު ޘާބިތު އެއްޗެކެވެ. އެއަށް އިންކާރު ކޮށްފި މީހާ، ﷲ عز وجل އަށް ކާފިރު ވެއްޖެއެވެ. އަދި ޢާންމު މަފްހޫމުގައި މިވާ ހިޖާބު، އެއީ އާދަކާދައެކޭ ނުވަތަ އެއީ ޘަޤާފަތެކޭ ބުނެއްޖެ މީހާ، ކާފަރުވެ އިސްލާމީ މިއްލަތުން ބޭރުވެއްޖެއެވެ. އަދި އަންހެނަކު، ތިމަންނާ ލާން ބޭނުން ކޮންމެ އެއްޗެއް ލެވުން ވެޔޭ ނުވަތަ ތިމަންނާގެ ހެދުމުގައި ތިމަން އެދޭހާ ގޮތަކަށް ޢަމަލު ކުރެވިދާނެޔޭ އަދި ހެދުމުގެ ކަންތަކަކީ ޒާތީ މިނިވަން ކަމުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކޭ ބުނުން، މިއީ ﷲ عز وجل ގެ ކަލާމް ފުޅުގެ ބޭރުފުށަށް ފާޅުވާން އޮވެ، އިސްލާމް ކަމުގެ ޟަރޫރީ މިންވަރުން އެނގިގެންވާ (ދީނުގެ) ޘާބިތު އަޞްލަކަށް އިންކާރު ކުރުމެކެވެ. މިއީ ޢިލްމުވެރިން އެއެއްގައި އިޚްތިލާފު ވެލައްވާފައިވާ (މޫނާއި ދެއަތްތިލަ ފަދަ) މިކަމުގައި ހިމެނޭ ތަފްޞީލީ ކަންކަމާ މުޅިން ތަފާތު ކަމެކެވެ. ❝

— ޢަބްދުލް ޢަޒީޒް އައްޠަރީފީ (މަޞްދަރު)

~ ގަލަންދާނު

🚫”މީސްތަކުން ޣީބަ ބުނެއުޅޭ ބައެއް ގޮތްތައް…“
ޝެއިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ (hd)
~ ގަލަންދާނު

🔴 މީސްތަކުން ޣީބަ ބުނެއުޅޭ ބައެއް ގޮތްތައް…
①
ޝައިޚުލް އިސްލާމް އިބުނު ތައިމިއްޔާ – رحمه الله – ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ:

🤚 ❞ މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު، އޭނާގެ ރައްޓެހިންނާއި ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި އަދި އެކުގައި އެއްމަޖިލިސްކުރާމީހުންނާއި އެއްބައިވުމުގެ ގޮތުން ޣީބަބުނެއުޅެތެވެ. އެއީ އޭނާ އެމީހެކޭ ކިޔައިގެން ޣީބަބުނެވުނު މީހަކީ، އޭނާ އެދެއްކި ވާހަކައަކުން ނުވަތަ އޭނާދެއްކި ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން ބައެއް ވާހަކައިން ބަރީއަވެގެންވާ މީހެއްކަން އެނގޭ ޙާލުގައެވެ. އެހެނީ އޭނާ ދެކެނީ، އޭނާ އެބައިމީހުންނާއި އިންކާރުކޮށްފިނަމަ މަޖުލިސް ރޫޅި އޭނާއާމެދު އެމީހުން ނަފުރަތްތެރިވެދާނެކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާދެކެނީ އެމީހުންނާއި އެއްބައިވުމަކީ، ތިމާގެކަމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓައި، ރަހުމަތްތެރިކަމުގެ ގުޅުން ބަދަހިކުރުން ކަމުގައެވެ. ދެން އޭނާ އެމީހުން ރުޅިއަންނަހިނދު އެމީހުންނާ އެއްބައިވެ ރުޅިއާދެއެވެ. އަދި އެމީހުންނާއެކު އެވާހަކަދެއްކުން ކުރިޔަށްގެންދައެވެ.

⏺އަދި ބައެއްމީހުން އެކިކަހަލަ ވާހަކައިން ޣީބަ ބުނެއުޅެތެވެ. އެގޮތުން ދީނީ ގޮތުން، އިޞްލާޙުކުރުންކަމުގައިދެކި މީސްތަކުންގެ މަސްކައި އުޅެތެވެ.”

[އޭގެ މިސާލަކީ، ދީނުގައި ޙަރާމްކުރައްވާފައިވާ ކަމެއް މީހަކު ކުރުމުން ބައެއްމީހުން އޭނާ ނެތްތަނުގައި ކިޔާއުޅެތެވެ. އެވެނި މީހަކު އެކުރީ ހާދަ ނުބައިކަމެކެވެ. އެއީ ދީނުގައި ޙަރާމްކުރައްވާފައިވާ ބޮޑުފާފައެކެވެ. ނުވަތަ އެވެނި މީހަކީ އެވެނި ނުބައި ކަމެއްކުރާ މީހެކެވެ. އޭނާގެ ފަރާތުން ރައްކާތެރިވާންޖެހޭނެއޭ ބުނެ، އޭނާގެ ނުބައި ހުރިހާ ވާހަކަތަކެއް ދައްކާ އުޅެތެވެ. މީހެއްގެ ނުބައިކަމަކުން ބަޔަކު ސަލަމާތްކުރަންކަމަށްބުނެ އޭނާގެ ހުރިހާ ޢައިބެއް މީސްތަކުންގެތެރޭ ދައްކާ ފަޟީޙަތްކޮށް އުޅެތެވެ.]

⚠️އަދި ބުނެއުޅެތެވެ. މީހެއްގެ ހެޔޮކަމެއްގެ ވާހަކައެއް މެނުވީ ދެއްކުން އެއީ އަހަރެންގެ އާދައެއް ނޫނެވެ. ދޮގުހެދުމާ ޣީބަބުނުމަކަށް އަހަރެން ލޯތްބެއްނުކުރަމެވެ. ދެންފަހެ މީހެއްގެކަމަކާ ބެހޭގޮތުން އޭނާއަށް ޚަބަރެއްދެވުމުން އޭނާ ބުނެތެވެ. ﷲގަންދީ ބުނަމެވެ. އޭނާއަކީ ވަރަށް ރަނގަޅުމީހެކެވެ. އެހެންމަވެސް އެވެނި މިވެނި ކަންކަމެއް އޭނާގެ ގައިގައި ހުރެއޭކިޔާ ޣީބަބުނެ އުޅެތެވެ.

[މިދެންނެވުނު ގޮތަށް އެވެނިމީހަކީ ރަނގަޅުމީހެކޭބުނެ،”ނަމަވެސް” ގެދަށުން އޭނާއަކީ އެވެނި މިވެނި ކަހަލަ މީހެކޭބުނެ ޣީބަބުނުމަކީ ވަރަށް ޢާންމު ކަމެކެވެ.]

⚠️އަދި ފަހަރެއްގައި އޭނާ (ޣީބަ ބުނުމަށްފަހުގައި) ބުނެފާނެއެވެ. އޭނާއަށާއި އަހަރެމެންނަށް ފާފަ ފުއްސެވުމަށްއެދި އަހަރެން ﷲގެ ޙަޟުރަތުން އެދެމެވެ. އޭނާގެ މަޤްސަދަކީ އޭނާގެ ކައިރީތިބި މީހުން ކުރިމަތީގައި އަނެކާ ނިކަމެތިކޮށްލުމެވެ.

☝️މިފަދައިން ދީނީކަމެއްކަމުގައިދެކި އަދި އިޞްލާޙުކުރުންކަމުގައިދެކި ޣީބަބުނެތެވެ. އެބައިމީހުން އެއޮޅުވާލަން މަސައްކަތްކުރަނީ ﷲއަށެވެ. އަދި ހަމައެފަދައިން މީސްތަކުންނަށްވެސް އޮޅުވާލަނީއެވެ. އަދި އަހަރެމެންނަށް އެފަދަމީހުންގެ ފަރާތުން މިފަދަ އެތައް ވައްތަރަކަށް ޣީބަބުނެއުޅޭތަން ފެނެއެވެ.

⏺އަދި ބައެއް މީހުން، އެހެން މީހުންގެ ކުރިމަތީގައި އޭނާގެ އަގު އުފުލި، އޭނާގެ މޮޅުކަން އެހެން މީހުންނަށް ދައްކާ، އޭނާގެ ނަފްސު މަތިވެރިކުރުމަށްޓަކައި ޣީބަބުނެ އުޅެތެވެ.

⚠️ފަހެ އޭނާ ބުނެއެވެ. އިއްޔެ އަހަރެންނަށް، އަހަރެންގެ ނަމާދުގައި އެވެނިމީހަކަށް ދޫޢާކޮށްދެވުންނަމަ ކިހާރަނގަޅުވީސް ހެއްޔެވެ. އަހަރެންނަށް އޭނާއާ ހަމައަށް ދެވުނުހިނދު އެވެނި އެވެނި ކަންތައްތަކެއް އޭނާގެ ގައިގައި ހުއްޓެވެ. މިފަދައިން ކިޔައި މީހުން ނެތްތަނުގައި ނެތިމޮށިހަދަނީ، އޭނާގެ ވާހަކަ ޤަބޫލުކުރާމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި އޭނާގެ އަމިއްލަނަފްސު މަތިވެރިކޮށް އަނެކާ ދެރަކޮށްލާ ނިކަމެތިކޮށް ދަށްކޮށްލުމުގެ ގޮތުންނެވެ.

⚠️ނުވަތަ ބުނެފާނެތެވެ. އެއީ ވަރަށް ވިސްނުންކޮށި ފަހުމްވުމުގައިވެސް ވަރަށް ދަށް މީހެކެވެ. (މިފަދައިން ބުނުމުން އަނެކުންނަށް ދޭހަވަނީ އޭނާއަކީ މިއީ ވަރަށް ވިސްނުންތޫނު ފަހުމްވުމުގައި ވަރަށް ކުރީގައި އުޅޭމީހެއްކަމެވެ.)

🤚މިފަދައިން ޣީބަ ބުނުމުގައި އޭނާގެ މަޤްޞަދަކަށްވަނީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް މަދަޙަކިޔައި ޘަނާކިޔުމާއި އަދި އޭނާގެ މޮޅުކަން މީސްތަކުންނަށް ޘާބިތުކޮށްދީ އަދި އޭނާއަކީ އަނެކާއަށްވުރެ މަތިވެރި މޮޅުމީހެއްކަން އެންގުމެވެ.

⏺އަދި ބައެއް މީހުން ޙަސަދަލައިގަތުމުގެ ސަބަބުން ޣީބަބުނެއުޅެތެވެ. ފަހެ އޭނާ ނުބައިވެގެންބާ ދެކަންތައް ޖަމަޢަކޮށްފިއެވެ. އެއީ ޙަސަދައާއި ޣީބައެވެ. އަދި މީހަކަށް ތަޢުރީފުކުރެވުމުން، އޭނާއަށް ވީވަރަކުން އެކަން ފިލުވާލެވޭތޯ ބަލާނެއެވެ. އެއީ ދީނީ ނުވަތަ ހެޔޮފޭރާމެއް އެކަމުގައި އަޅުވައިގެން ނުވަތަ ޙަސަދަވެރި ފާޖިރުގޮތެއްގައި ޢައިބުކިޔައި އެކަން ނައްތާލެވޭތޯ މަސައްކަތްކޮށްގެންނެވެ.