به مناسبت ۱۵ فوریه، زادروز گالیلئو گالیله. قسمت سوم نجوم

در ابتدای قرن هفدهم میلادی، گالیلئو گالیله با استفاده از تلسکوپ ساخته خودش، مشاهدات بی نظیری از آسمان را شروع کرد.
او کشف کرد بر خلاف تصور غالب، سطح ماه پر از ناهمواری است.
کشف دیگر او ماههای مشتری بود. او اجرام آسمانی را کشف کرده بود که زمین را دور نمیزدند.
کشف بزرگ دیگر او فازهای مختلف سیاره زهره بود و ارتباط آنها با فاصله زمین و خورشید.
کشفیات او معادل بود با سقوط هیات بطلمیوسی و تاییدی بر نظریات کوپرنیک.
در سال ۱۶۱۰، گالیله مشاهدات خود با تلسکوپ را در کتاب Sidereus Nuncius به چاپ رساند.
کشفیات گالیله، او را با کلیسای کاتولیک درگیر کرد ولی منجر به تغییر دائمی در علم تجربی، رابطه علم و دین و فهم انسان از جهان شد.
گالیله از بزرگترین دانشمندان تاریخ است. فیلم در مورد کشفیات او با تلسکوپ است.
https://youtu.be/bCIEYUeXll8

#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/2155

به مناسبت ۲۴ فوریه سالمرگ کلاود شانون بنیان‌گذار نظریه اطلاعات

در سال ۱۹۴۸، کلاود شنون در مقاله‌ای بسیار مهم "نظریه اطلاعات" را بنیان گذاشت.

او نشان داد میزان اطلاعاتی که یک منبع تولید می‌کند در واقع از نظر ریاضی با معادله ای مشابه انتروپی بیان می‌شود! او برای اولین بار از bit به عنوان واحد اطلاعات نام برد.
او با مشورت با فون نیومن مفهوم تازه ای که بیان کرده بود را انتروپی نامید، چرا که با معادله مشابه انتروپی بیان می‌شد و نیز " هیچ کس نمی‌دانست انتروپی واقعا چیست و ایرادی به او نمی‌گرفتند!"

این مقاله از مهمترین مقالات تاریخ علم است.
فیلم یک مستند در مورد شانون است که در قالب یک مصاحبه خیالی با اوست و از زبان او مساله انتروپی و نظریه اطلاعات را توضیح می‌دهد.




Shannon, Claude E. (July 1948). "A Mathematical Theory of Communication". Bell System Technical Journal. 27 (3): 379–423. 

#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2169

به مناسبت ۲۴ فوریه سالمرگ هنری کاوندیش

در سال ۱۷۹۸ هنری کاوندیش، دانشمند انگلیسی، موفق شد ثابت جاذبه را محاسبه کند.
محاسبه ثابت جاذبه بسیار سخت و طاقت فرسا بوده است. او مجبور بود برای این کار از دو گوی سربی استفاده کند و برای میزان حرکت آنها از فاصله دور با دوربین آنها را مشاهده کند تا جاذبه خودش مشکلی در آزمایش ایجاد نکند.

کاوندیش از دانشمندان بسیار تاثیر‌گذار تاریخ است و پدر فیزیک تجربی مدرن نامیده میشود. او کاشف گاز هیدروژن نیز میباشد. او بسیار گوشه‌گیر بود و فقط بعد از مرگش مشخص شد که بسیاری از کشفیاتش را چاپ نکرده است!
برای اینکه از برخورد با خدمتکاران زن در راه پله خانه اش خجالت می‌کشد یک راه پله مجزا با خودش ساخت!

فیلم مربوط به آزمایش بی نظیر او برای محاسبه ثابت جاذبه است.

https://youtu.be/2PdiUoKa9Nw

#نوابغ_علم

Cavendish H "Experiments to determine the density of the earth." Philosophical Transactions of the Royal Society of London 88 (1798)

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/2172

به مناسبت ۳ مارس سالمرگ رابرت هوک
کاشف سلول و نویسنده اولین کتاب پر فروش علمی تاریخ

در سال ۱۶۶۵ میلادی، رابرت هوک انگلیسی برای اولین بار موفق به مشاهده سلول شد. واژه سلول را هم او برای اولین بار به کار برد.
فیلم مربوط به کتاب معروف و بی نطیر رابرت هوک
Micrograph
است. در این کتاب رابرت هوک تصاویر میکروسکوپی بی نظیر از موجودات بسیار ریز کشیده است. بعضی از این تصاویر هنوز هم معروف و پرکاربرد هستند.

این کتاب اولین کتاب پرفروش در تاریخ علم است و باعث اقبال عمومی به دانش گردید.
#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2178

در سال ۱۹۲۴ ریاضی‌دانان لهستانی، باناخ و تارسکی در مقاله ای با استفاده از اصل انتخاب (axiom of choice) توانستند نشان دهند که یک کره را میتوان به شش قسمت تقسیم (افراز) کرد و سپس با استفاده از انتقال و دوران آنها را به دو کره با شعاع مشابه کره اول تبدیل کرد.
این مقاله گرچه در ابتدا به صورت یک پارادوکس به نظر میرسد ولی در واقع یکی از قضایای معروف در هندسه است که البته به طرز جالبی با نظریه مجموعه ها (set theory) عجین است.

باناخ از موثرترین ریاضی دانان قرن بیستم است. جالب است که باناخ در جنگ دوم جهانی پس از اشغال لهستان توسط نازیها از کار برکنار شد و به عنوان منبع خون! برای تغذیه شپش در آزمایشگاه رادولف ویگل مشغول کار شد.
پس از شکست آلمانها و اشغال بخش شرقی لهستان باز هم باناخ مجبور به ترک دانشگاه شد ولی قبل از ترک وطن در اوکراین امروزی درگذشت.
فیلم در مورد همین پارادوکس است
https://youtu.be/m5A16ezUwhA

Banach S; Tarski, A(1924). "Sur la décomposition des ensembles de points en parties respectivement congruentes". Fundamenta Mathematicae. 6: 244–277

#نوابغ_علم
آدرس کانال
http://t.me/pubethicsmums/2209

به مناسبت ۱۱ می، زادروز ریچارد فاینمن.

در سال ۱۹۴۸، ریچارد فاینمن، دیاگرامهایی را معرفی کرد که به دیاگرامهای فاینمن معروف شدند. امروزه فیزیک‌دانان از این دیاگرامهای برای نشان دادن ساده محاسبات بسیار پیچیده مکانیک کوانتوم استفاده میکنند‌
ریچارد فاینمن از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم است. او به خاطر پیشبرد الکترودینامیکس کوانتومی(نظریه توجیه کننده نیروی الکترو مغناطیس) برنده جایزه نوبل شد. الکترودینامیکس کوانتومی دقیقترین و موفقترین تئوری فیزیک تا به حال بوده است.

فیلم در مورد نحوه خواندن دیاگرامهای فاینمن بحث می‌کند

http://www.youtube.com/watch?v=oBNZOOuqO6c
#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2262

بیستم می به مناسبت سالروز انجام کارآزمایی بالینی با گروه کنترل توسط جیمز لیند، به عنوان روز جهانی کارآزمایی‌های بالینی نامیده میشود.‌
باید دانست اولین گزارش مستند در مورد استفاده از گروه کنترل در کارآزمایی های بالینی توسط زکریای رازی در قرن چهارم هجری در کتاب "الحاوی" ذکر شده است (تصویر).

و متی رایت هذه العلامات فافصد، فانی قد خلصت جماعه به و ترکت متعمدا جماعه استبریء بذلک رایی فسرسموا کلهم

زکریای رازی از بزرگترین دانشمندان قرون وسطی است. تاریخ پزشکی بدون ذکر زکریای رازی معنی خود را از دست میدهد. رازی در جهان غرب به Rhazes شناخته میشود.

#نوابغ_علم

Zarvandi, Mahdi, and Ramin Sadeghi. "Exploring the roots of clinical trial methodology in medieval Islamic medicine." Clinical Trials (2019):  16(3) 316–321

http://www.jameslindlibrary.org/al-razi-10th-century-ce-4th-century-ah/

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2271

حدود ۲۱۰۰ سال قبل از میلاد، سومری ها برای اولین بار در تاریخ توانستند معادله درجه دوم را حل کنند. تصویر مربوط به قدیمی ترین لوح گلی است که در آن از راه حل معادله درجه دوم استفاده شده است.

Friberg, Jöran. "A geometric algorithm with solutions to quadratic equations in a Sumerian Juridical document from Ur III Umma." Cuneiform Digital Library Journal 3 (2009).

#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2276

به مناسبت ۱۹ ژوئن،  روز جهانی آگاهی از کم خونی سلول داسی

آنمی سلول داسی بیماری ژنتیکی خاصی است که در آن گلبول‌های قرمز خون به جای شکل طبیعی خود به صورت داس درآمده و باعث اختلالات شدید در اندام‌های مختلف می‌شود.
در سال ۱۹۴۹، لینوس پاولینگ و همکارانش در یکی از مهمترین مقالات تاریخ پزشکی نشان دادند این بیماری حاصل تغییر مولکول هموگلوبین به علت یک نقص در ژن آن است. اصطلاح "بیماری مولکولی" برای اولین بار در این مقاله به کار رفت.

مقاله پاولینگ و همکارانش آغازگر پزشکی مولکولی بود.

فیلم در مورد همین کشف بزرگ همراه مصاحبه با پاولینگ است. پاولینگ دو بار برنده جایزه نوبل شد.

https://youtu.be/qbAz98UxUn8


Pauling, Linus; Harvey A. Itano; S. J. Singer; Ibert C. Wells (1949-11-01). "Sickle Cell Anemia, a Molecular Disease". Science. 110 (2865): 543–548


#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/2300

جنگ استخوان‌ها! داستانی از دشمنی دو دانشمند.

در اواخر قرن ۱۹ میلادی، دو دیرین‌شناس بزرگ آمریکایی به نام‌های ادوارد کوپ و چارلز مارش، درگیر رقابتی علمی شدند که سالها ادامه داشت. رقابت آنها بر سر یافتن بقایای جانوران باستانی به خصوص دایناسورها بود.
طی این سالها، این دو دانشمند از هیچ چیز برای تحقیر و بی آبرو کردن رقیبشان فروگذار نکردند از جمله دزدی، رشوه، تهمت، دروغ، و تخریب فسیلها.

با وجود این جنگ غیر قابل قبول، میراث این دو دانشمند بسیار باارزش بود. بیش از ۱۳۶ گونه جدید دایناسور توسط آنها توصیف شد! تلاش این دو دانشمند منجر به توجه عموم به دیرین شناسی و به خصوص علاقه به دایناسورها در عموم مردم شد که‌ تاکنون ادامه دارد
ترایسراتوپس، استگازوروس، آلوساروس و برانتوسوروس از جمله اکتشافات آنها است.


جنگ استخوان‌ها نشان داد که دانشمندان بزرگ هم انسان هستند و می‌توانند وارد حواشی بیهوده غیراخلاقی شوند.

#نوابغ_علم

فیلم در مورد جنگ استخوان‌ها است.
https://youtu.be/uOuwOc5l1AA


در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/2319

به مناسبت ۱۸ جولای زادروز رابرت هوک
کاشف سلول و نویسنده اولین کتاب پر فروش علمی تاریخ

در سال ۱۶۶۵ میلادی، رابرت هوک انگلیسی برای اولین بار موفق به مشاهده سلول شد. واژه سلول را هم او برای اولین بار به کار برد.
فیلم مربوط به کتاب معروف و بی نظیر رابرت هوک
Micrograph
است. در این کتاب رابرت هوک تصاویر میکروسکوپی بی نظیر از موجودات بسیار ریز کشیده است. بعضی از این تصاویر هنوز هم معروف و پرکاربرد هستند.

این کتاب اولین کتاب پرفروش در تاریخ علم است و باعث اقبال عمومی به دانش گردید.
#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2328

۲۵ جولای: زادروز لوییز براون اولین کودک به دنیا آمده با لقاح خارج بدن (IVF)

در سال ۱۹۷۸در چنین روزی تیم پزشکی رابرت ادواردز و پاتریک استپ‌تو  با موفقیت اولین نوزاد حاصل لقاح خارج بدن را به دنیا آوردند.
این کودک (لوییز براون) امروز  ۴۶ ساله شد.
فیلم در مورد لقاح در انسان و نحوه IVF بحث می‌کند.

https://youtu.be/P27waC05Hdk


ادواردز در سال ۲۰۱۰ برنده جایزه نوبل شد. تاکنون میلیونها نفر به روش ابداعی ادواردز به دنیا آمده اند.
#نوابغ_علم

Steptoe, P. C.; Edwards, R. G. (1978). "Birth After the Reimplantation of a Human Embryo". The Lancet. 312 (8085): 366

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/2333

به مناسبت ۲ اکتبر، زادروز سر ویلیام رمزی.

در سال ۱۸۹۴، سر ویلیام رمزی موفق شد گاز آرگون را کشف کند. گاز آرگون از گازهای نجیب(بی اثر) است که تقریبا واکنش شیمیایی از خود نشان نمی‌دهند. او و گروهش ستون آخر عناصر را به جدول تناوبی اضافه کردند.

پس از آرگون رمزی موفق به کشف نئون، کریپتون و زنون(بقیه گازهای نجیب) شد.

سر ویلیام رمزی از بزرگترین شیمی‌دانان تاریخ است و در سال ۱۹۰۴ موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شد.

فیلم در مورد کشفیات اوست.
https://youtu.be/afYnlQmykLY

#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2406

به مناسبت ۱۳ اکتبر زادروز رودولف ویرشوف

ویرشوف را تمام دانشجویان پزشکی میشناسند. نام او بر روی بسیاری از اکتشافات پزشکی ماندگار شده است مانند لنف نود ویرشوف و تریاد ویرشوف در مورد مکانیزم ترومبوز.
تعداد کشفیات ویرشوف غیر قابل شمارش است. معرفی لوکمی، کوردوما، ترومبوز، امبولی، زئونوز، لنف نود ویرشوف، ....... از کارهای اوست. او را پاپ علم پزشکی نامیده‌اند.
او بنیان‌گذار پزشکی اجتماعی، پاتولوژی سلولی و تئوری سلولی است.
او ثابت کرد سلول از سلول به وجود می‌آید
Omnis cellula e cellula

مجله Virchows Archiv که از سال ۱۸۴۷ تاکنون چاپ شده است از میراث ماندگار اوست.

فیلم خلاصه ای از زندگی اوست

http://www.youtube.com/watch?v=jrx7WcmQTx4

با وجود شخصیت بزرگ علمی، ویرشوف از مخالفین سرسخت نظریه تکامل و نظریه میکروبی بیماریها بود.
دانشمندان بزرگ لزوما همواره درست نمیگویند!

#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2428

به مناسبت ۱۹ اکتبر زادروز فیزیک‌دان بزرگ هندی سوبرامانیان چاندراسخار.

در دهه سی میلادی، چاندراسخار جوان بر روی نحوه تشکیل و مرگ ستارگان و چگونگی تغییرات آنها تحقیق می‌کرد.  طی چندین مقاله بسیار مهم، چاندراسخار موفق شد آنچه امروز به عنوان اصول علمی پذیرفته شده تشکیل و مرگ ستارگان است را پایه‌ریزی کند.

فیلم در مورد نحوه تشکیل ستارگان و سرنوشت آنها بر اساس جرم آنها بحث می‌کند. سرنوشت ستارگان یا "کوتوله سفید" است یا "ستاره نوترونی" و یا "سیاهچاله".
چاندراسخار در سال ۱۹۸۳ موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شد.

#نوابغ_علم
https://youtu.be/NucdlR9EGbA

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2441

6:02 صبح تا 6:02 عصر ۲۳ اکتبر (10/23)
6:02 10/23
به روز مول معروف است.

این روز بر اساس عدد آووگادرو
6.02×10^23
یا تعداد ذرات (اتم یا مولکول) موجود در یک مول از هر ماده است.


در سال ۱۸۱۱ آمادئو آووگادرو دانشمند ایتالیایی کشف کرد که حجمهای مشابه تمام گازها در دما و فشار برابر تعداد مولکول مساوی دارند.
این قانون تحت عنوان قانون آووگادرو معروف است.

Avogadro, Amedeo (1811). "Essai d'une manière de déterminer les masses relatives des molécules élémentaires des corps, et les proportions selon lesquelles elles entrent dans ces combinaisons". Journal de Physique. 73: 58–76.


فیلم در مورد مفهوم مول بحث می‌کند

https://youtu.be/TEl4jeETVmg

#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2445

به مناسبت ۲۶ اکتبر، زادروز استر دافلو
دافلو و همسرش برای حل مشکل فقر در دنیا، به مطالعات اجتماعی و کارآزمایی های تصادفی شده روی آوردند. آنها برای مشکلات ناشی از فقر جوابهای مبتنی بر شواهد فراهم کرده و میکنند‌
در این سخنرانی TED، دافلو به سه مشکل می‌پردازد.
https://youtu.be/0zvrGiPkVcs

۱- چگونه مادران را برای واکسیناسیون فرزندان تشویق کنیم؟
۲- آیا پخش پشه‌بند رایگان باعث کاهش مالاریا میشود؟
۳- موثرترین روشها برای افزایش مدت تحصیل در مناطق فقیر چه هستند؟
دافلو پاسخ این سوالات را با نتایج مطالعات تصادفی دارای گروه کنترل اجتماعی می‌دهد.
به عنوان مثال برنامه ریشه‌کنی کرم‌های روده‌ای بیش از هر برنامه دیگری (نطیر افزایش تعداد و حقوق معلمان، پخش غذای رایگان و ...) در افزایش طول مدت تحصیل موثر بوده است.

دافلو و همسرش برنده جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۹ شدند.

برندگان جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۱ هم، اولین کسانی بوده‌اند که روش مطالعات کنترل شده تصادفی را در اقتصاد مطرح کردند.
http://t.me/pubethicsmums/1026

#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2448

به مناسبت ۳۱ اکتبر زادروز راگنار گرانيت.
در دهه ۳۰ تا ۵۰ میلادی، راگنار گرانيت دانشمند فنلاندی-سوئدی موفق شد کشف کند که سه نوع سلول مخروطی در شبکیه وجود دارد که هر کدام به طول موج خاصی از نور واکنش نشان می‌دهند. این سه نوع مخروط (قرمز، سبز و آبی) بنیان تشخیص رنگ در انسان هستند.

تشخیص رنگها بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد و مغز انسان بر اساس درصدی از هر کدام از مخروطها که توسط طول موجهای مختلف نور فعال می‌شوند، رنگها را تشخیص می‌دهد.

از همین خاصیت چشم و مغز انسان در تولید صفحات نمایش استفاده میشود و فقط با سه نوع سلول رنگی، تمام رنگها را نمایش می‌دهند.

فیلم در مورد نحوه تشخیص رنگ توسط چشم و مغز انسان است.
در واقع تشخیص رنگ در مغز انسان در سه کانال  سیاه-سفید، آبی-زرد و سبز-قرمز صورت می‌گیرد و هر دو رنگ ذکر شده به صورت متضاد هم عمل می‌کنند.
طبق قانون هرینگ مغز انسان امکان ترکیب آبی-زرد یا سبز-قرمز را ندارد!
https://youtu.be/WN1yCigL3Hk

گرانيت در سال ۱۹۶۷ برنده جایزه نوبل شد.

#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2451

به مناسبت پنجم نوامبر، روز جهانی آگاهی از سونامی.

سونامی واژه ای ژاپنی به معنای "موج بندرگاه" است و سابقه دیرینه در تاریخ بشر دارد.

اولین سونامی ثبت شده در تاریخ در سال ۴۷۹ قبل از میلاد طی محاصره شهر پوتیدایا توسط نیروهای ارتش ایران هخامنشی رخ داده است. ایرانی ها به دنبال کاهش عجیب سطح آب در اطراف شهر، ناگهان به سمت شهر هجوم بردند که با ظهور ناگهانی موجهای عظیم همه کشته شدند. هرودوتوس این واقعه را به خشم خدایان نسبت می‌دهد.

اولین توجیه علمی سونامی توسط توسیدید، مورخ یونانی بوده است. او درباره سونامی سال ۴۲۶ قبل میلاد، به دنبال مشاهده زلزله، نزول سطح دریا و ظهور امواج عظیم به دنبال هم، پیشنهاد می‌دهد که علت سونامی، زلزله است.
توسیدید را پدر تاریخ نگاری علمی می‌دانند چرا که بدون توجیه پدیده ها با توسل به دخالت الهه ها و خدایان، تاریخ نگاری کرده است.

فیلم در مورد ساز و کار سونامی است. سونامی در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۱ موجب خرابی و مرگ و میز فراوان در جنوب آسیا و ژاپن شد.

https://youtu.be/Wx9vPv-T51I

#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2458

به مناسبت روز جهانی رادیولوژی
در سال ۱۸۹۵، ویلهلم رونتگن فیزیکدان آلمانی موفق به کشف پرتو های ایکس شد. این کشف شروعی بود بر دنیای شگفت انگیز رادیولوژی و روشهای تشخیصی وابسته به آن.
رونتگن در سال ۱۹۰۱ برنده اولین جایزه نوبل فیزیک شد.
یک عنصر جدول تناوبی به افتخار او رونتگنیوم نامیده شده است.
#نوابغ_علم

فیلم در مورد همین کشف و اهمیت پرتوهای ایکس در پزشکی نوین است.

https://youtu.be/gsV7SJDDCY4

Wilhelm Röntgen, "Ueber eine neue Art von Strahlen. Vorläufige Mitteilung", in: Aus den Sitzungsberichten der Würzburger Physik.-medic. Gesellschaft Würzburg, pp. 137–147, 1895

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/2461